قسمت هفدهم

دید افتاده یکی همیان زر

□

پیکان نصرت را به کین عزم تو هنجار آمده

□

نیست الا کف کف کف کف

□

وین گفت: «ز محنت جدایی»

□

هر یکی را یکی کند یاری

□

به ماهی دو وقتم بباید جماعی

□

به گیتی کسی بی‌زر و سیم نه

□

پدید آمد سراسر خشک و لاغر

□

گرچه چون حلقه دل امروز تو را دربدر است

□

هل تا شود خراب جهانی به یک زمان

□

زر و جام و گل و گوی و لب و روی و ره ناز

□

که با من باز گوید حاجت خویش»

□

تا ز گوش آرد آن علاقه برون

□

هم اثر عدل را رای تو نوشین روان

□

میان بزرگان نگردد کهن

□

گفتیم تو را، دگر تو دانی!

□

که کار باید و نیرو، نه دعوی و عنوان

□

به زبان آن رگ خون چند گشائید همه

□

تا ببینی ذات پاک صاف خود

□

مجنون لقبی و قیس نامی

□

برکشد بر مخالفان شمشیر

□

آواز قد صدقت برآمد ز لامکان

□

به خوناب صندوق و گردون بشست

□

جهان پر نافه‌ی تاتار گردد»

□

باز گه مر کل خاکی را همی اجزا کند

□

وز بوی جرعه کن دم ریحان صبح‌گاه

□

ماند ازو سود یادگار مرا

□

نثار ره بانوی بانوان!

□

روی آزادگان چو گل بشکفت

□

هفت بانو بین پرستار شبستان آمده

□

تو گفتی همی بر نوردد زمین

□

بالاتر از این سخن، سخن نیست

□

گفتمش، کمتر ز صد دینار نیست

□

زان حله که هست ز آن کعبه

□

ذات که باشد ز هر دو بی‌خبر

□

بنگر به وفا سرشته‌ی خویش!

□

کای پسر هست خاطرم دربند

□

ز هر مرغ ملک سبائی نیابی

□

ره ساربانان قیصر گرفت

□

خون جگرش ز دیده افتاد

□

زان یک شکر که طوطی گویا دراوفتاد

□

جز آب و نار هیچ ندارد سحابشان

□

کی به دست آیدت بهشت و ثواب

□

تمنای دل محنت رسیده!

□

ازرقی و سپیدی و زردی

□

کورا ز ماهی اکنون بریان تازه بینی

□

به صندوق در گشت جنگی دژم

□

با او کردند هم‌عماری

□

تنت چگونه چنین فربه است و جان لاغر

□

بحر نهنگ اوبار بین آهنگ اعدا داشته

□

جو رها کردم کم از یک مشت کاه

□

که بیرون ناید الا از گل من

□

حجله عودی و بزمه گلناری

□

خورشید فلک همت و برجیس حیائی

□

به کیوان برآورد ز ایوان دمار

□

سر تافتن از قرار دیرین

□

بت رود ساز و می خوشگوار

□

از ملکی کریم‌تر یا کرم مصوری

□

پیدا به سخن گردد بیدار ز شیدا

□

ز روح جنان، روحش آباد باد!

□

می‌دار به بندگیم و مفروش

□

وز نفس همه ثنات جویم

□

چو رستم درآید به روی سپاه

□

چو موی از گرمی آتش بپیچید

□

بترس از روزگار ناتوانی

□

چون عاج و آبنوس شکافد دل کرام

□

پرتو مرهم بر آنجا تافتست

□

گردش دد و دام حلقه بستی

□

تعجیل مکن اگرچه خونیست

□

بر چهارم چرخ خضرا دیده‌ام

□

همی کرد هر سو به لشکر نگاه

□

در خاک چو گوهرش فکندند

□

سکان هفت دایره دارند باورم

□

به آب عقل حیض نفس می‌شوی ار مسلمانی

□

نغمه از گوش دل و گوش هویدا نشود

□

بر سر منصب دیوان شدنم نگذارند

□

هست ازان اژدها ستمدیده

□

خاک درت مثلثی، دخمه‌ی چرخ اخضری

□

برو کینه‌ی باب من بازخواه

□

ماه چو بدر از حجاب شام برآمد

□

آتشست این خودپسندی، آتش است

□

بیامد به دهلیز پرده‌سرای

□

بر تو نقش گرگ و بر من یوسفیست

□

که کوس رب هب لی می‌زنند از پیش میدانش

□

هرک ازین شاد نیست شاد مباد

□

جهانجوی فرزند را رهنمای

□

درخت برومند و هم آسیا

□

کزین عمرسای آسیا می‌گریزم

□

هم از اکنون که زار و نا هار است

□

همان از بر و بوم وز گاهتان

□

طالع مسعود او را، بخت باشد پیشکار

□

من دل و جان پیش خوان میزبان آورده‌ام

□

هرچه او را امیدوار کند

□

که بازار کین کهن برفروخت

□

زمینش ز سیم و ز عنبرش خاک

□

نان سپید فلک آب سیاه است و سم

□

شور و غوغائیست اندر باطنم

□

بیاورد با خویشتن شهریار

□

کلمینی یا حمیرا می‌زدی

□

تا بهر دفع دردسر آخر گلاب شد

□

من گرد جهان گرفته ناورد

□

ندارد کسی زین سپس با تو پای

□

که هرکش ببیند بماند شگفت

□

هر روز عید تازه از آن می‌دهد برش

□

گر به جز تو در دو عالم بنده‌پرور گویمی

□

همان نام او شاه بی دین بود

□

در زیر طبق مانده ز مغناطیس احجار

□

بر چنین مائده کفران چکنم؟

□

آرد آینجا گه علف خوردن

□

کنون جان پاکم ز یزدان بخواه

□

تو پایی همی این همه کشورا

□

روزیش نام خادم و لالا برافکند

□

اشک بود آنکه ز رویم بوسید

□

دگر نیم شاپور گرد و دلیر

□

ما بقی تو استخوان و ریشه‌ای

□

بهر حنوط رضوان تحفه برد شمالش

□

جفت آمده و به طاق می‌گفت

□

به مردی به خواب از گنهکار چشم

□

دریده به چنگال گرگ اندرست

□

بانگ کوس ملک تاجور آمیخته‌اند

□

این ابلهان که در طلب جام کوثرند

□

ز بد راه و آیین شاه جهان

□

مقر خویش مپندار بند و زندان را

□

بر چنین آید ز تخمی کانچنان افشانده‌اند

□

بر سر فلکی بدین بلندی

□

ز بهرامیان تا به سامانیان

□

ز دل دور کرده بد و کیمیا

□

گویدت دل خطاست این گفتار

□

از لیمان بشنود حرف درشت

□

وزان کودک مرده چندی براند

□

تو مدان روشن مگر خورشید را

□

کز فر اوست مه را برقع ز فرش عبقر

□

زان در نسفته رخت بربست

□

کرا کردگار جهان یاورست

□

غمی گشت و شادیش کوتاه شد

□

همچو شمع از مژه خوناب جگر بگشایید

□

در فکر سرفکنده به صد عجز و صد عنا

□

به هر برزنی جایگه ساختشان

□

بهتر ز صبر مر تن تنها را

□

گل پس سبزه دمد بر دهن مرغزار

□

برق چون تیغ بر کشد ز نیام؟

□

به ژرفی نگه کن پس و پیش را

□

که این شیر رزم‌آور جنگ ساز

□

بی‌آستان تو دل بر کشوری ندارم

□

آخر این آذر است، بهمن نیست

□

چلیپا و مطران برافروخته

□

خود حسود و دشمن او آن تنست

□

بر سر شیر ژیان خواهم فشاند

□

وان نیز نه با منست با تست

□

همه گوهر و آلت لشکرست

□

نه با نامداران این بوم جنگ

□

حاشا که من شکست به دشمن درآورم

□

روزشمار که شنود این سست حجتش؟

□

تن خویش را داد باید درود

□

ماه منیر است و، این جهان شب تار است

□

این گفت وای آتش و آن گفت وای خاک

□

وز دوری دوست مرده باشم

□

همی خاک بر کشته افشاندند

□

ز تیمار مژگان پر از آب کرد

□

خوی او در خوی او رمزد آثار

□

بدل بر فربهی گردد نزاری

□

نماندی که با کس گشادی دو لب

□

وا رهد این جسم همچون عود تو

□

نه به زوبین و خنجر اندازد

□

به ابرو کمان و به گیسو کمند

□

غم و درد و رنجش نباید کشید

□

که بادش داشت طبع زهر قاتل

□

کز او جرعه‌ها لعل باران نماید

□

که زنده‌دل شوی از یک دروغ طال بقا

□

برآساید از راه شاه و سپاه

□

اشک‌ریزان جانشان چون ژاله‌ها

□

از گوهر زبان منش ذوالفقار کرد

□

خود و ویژگان تا به نخچیرگاه

□

کجا بهمن آگنده بود آن به رنج

□

به حق کریمی، به حق جوانی

□

پوشم سیاه و بانگ معزا برآورم

□

بکوه و دشت، مرغان نغمه خوانند

□

جهان آفریننده را دشمنست

□

وزان در دیده‌ها می‌شد نمک بیز

□

هم از سگ نژادان شیطان نماید

□

خداوند آن خانه دارد سپاس

□

که برداشت از نیکویهایش بهر

□

وز پی ربح سپاه، وز پی سود خدم

□

رومی لحاف زرد به پهنا برافکند

□

چون یکی قطره زابرش در دهان من چکید

□

چو با داد بینی نگهبان خویش

□

دل فرهادت از غم ناشکیب است

□

کافعی شده است رمحت ز افعیش می‌رسد ضر

□

بکی هفته بد شادمان با سپاه

□

کسی خسپد ایمن گشاده‌میان

□

نه با بوی او نرگس و ضیمران

□

زین غزل شکر تر اندازد

□

که چو من، ترا نیز باید کفن

□

ز شیر و برنج آنچ بد پرورش

□

خزان در خاطرش دیگر نگشتی

□

که طبع هنر کم ز ضیغم ندارم

□

بد و نیک بر ما همی بگذرد

□

به آوردگه باره برگاشتن

□

اندر این قول خرد را بنگر راه کجاست

□

انگشت کهن محل خاتم

□

حقا که نیاید دو جهان در نظر من

□

ببخشید زان پس همه بر سپاه

□

یک آری از لبش بیرون نمی‌جست

□

هم به تعویذ ده شعبده‌گر بازدهید

□

به نزدیک بیدار شاه جهان

□

همه شهر ایران بدو گشت شاد

□

چون و چرا همی کندت رسوا

□

لون شفق ارغوان ببینم

□

چه خواهی کرد غیر از سازگاری

□

چه ما پیش او در چه یک مشت خاک

□

بگفت این تیره روزی مقصد دل

□

بحر دلا، بر سخن نیست چو من یک سوار

□

گهی تازه‌روی و زمانی دژم

□

چه آگاهی استت ز ایران زمین

□

کردمی ظاهر ز عیبت گر مرا کردی کرا

□

دندان تیز سین که شده است افسر سخاش

□

کجا شد حلال؟ ای لعین محمد

□

گرفتستی ای پاک تن خواهری

□

نهد عیش از در دیگر برون‌های

□

در طینت است نور یدالله مخمرش

□

نشانه به یک چوبه بر هم شکست

□

به ایوان خرامید خود با وزیر

□

افسوس کرد نتوان بر شیر مرغزاری

□

کحل یعقوب ز بوی پسر آمیخته‌اند

□

تا رنگ باختی، فکنندت برهگذار

□

هرانکس که بد کرد کیفر برد

□

چنان تمثال او بستی که بودی

□

تا به نامش سکه‌ی ایران مشهر ساختند

□

شدی مویه‌گر بر تو پیراهنت

□

شبان را به جان گر دهی زینهار

□

کوقوت و سیادت و سودد کند همی

□

که قتل من کند او وقت خشیة الاملاق

□

گل ز روی چون قمر سنبل ز زلف بیقرار

□

برآشفت و پس خامشی برگزید

□

ز غم سرو روانت خم مبادا

□

خدمت لالاش از آن خواهم گزید

□

چنان کن کزین پس نبینند رنج

□

که سودش فزون آید از تاج و گنج

□

گران آید مر آن کس را به روز حشر میزان‌ها

□

نوروز راست جان تهی باد نوبهار

□

بجلوه‌گری، هر چه خواهی کنی

□

ز کاخ کنیزک بر شهریار

□

که آید در سرایش آشنایی

□

به پیر کشته‌ی غوغا، به شیر شرزه‌ی غاب

□

جوانان ندانند ارج مهان

□

بسازم نترسم ز پتیاره گوی

□

کز دور پدید آید از پیل تو عماری

□

آه من چرخ‌سوز و کوه در است

□

که بر شر یازد همیشه سوارش

□

کسی پند گوید نباید شنید

□

قبول خاطر سیمین تنی را

□

رفت و پیش گاو و ماهی ساخت سدی از قضا

□

همان لشکر یکدل آراسته

□

یکی تنگ تابوت شد گنج تو

□

کشی یاد فرخنده رخ مهتری

□

بر کلاه برادر افشانده است

□

رو به صحرای ختن با آن نفر

□

کجا اردوان از چه آشفته بود

□

بود ، گشته‌ست دیگرگون مرا حال

□

در کهتری مشجره آورده انبیا

□

بدان پیر دادن که آمد ز راه

□

به شاهنشهی تیز گردن فراخت

□

نظیر او ندانم کس، چه در دنیی، چه در عقبی

□

که در میانه‌ی خارا کنی ز دست رها

□

چون ترازو را همی‌بینی که کژدم در بر است

□

هم اینجا به نزد تو خواهم بدن

□

اثر در حل و عقد استخوان بود

□

عم نه که پدر بود و خداوند به هر باب

□

ز شیراز وز کار بیداد و داد

□

هم ایدر بدارید تابوت را

□

گرچه دل چون قار تو پر گرد و غبار است

□

مهره‌ی جاندار و اندر مغز ثعبان دیده‌اند

□

سوی مخدومی صلایت می‌زنیم

□

بر شهریاران نگیرد فروغ

□

قدح را پخته باز از خام پر کرد

□

پیش یوسف گرسنه چشمان کنعان دیده‌اند

□

کلاه کیانی به سر بر نهاد

□

که او را به جهرم ندیدست کس

□

همواره پای و جاودان، در عز و ناز و عافیه

□

ببین که رز همه رنج است و سیم جمله عنا

□

رسول مصطفی شد پاسبانت

□

مده چیز مرد بداندیش را

□

مکیده و بوسه‌ای در پاش بگذاشت

□

حریم رومیان آنک مهیا

□

خردمند و بیدار و روشن‌روان

□

بران شادمانی یکی سور کرد

□

چون به همه حال جهان را فناست

□

نوروز تازه روی ز روی ضمان اوست

□

هین تلف کم کن که لب‌خشکست باغ

□

همان بر جهان کامگاری گرفت

□

به فریاد آهن و فولادش از مشت

□

سیمرغ در محل کبوتر نکوتر است

□

وزان گفتها پوزش اندر گرفت

□

چنانچون توی گرسنه نیم‌شب

□

که ای از دور تو در ساغرم خون

□

تا نه بس دیر چو سی پاره مجزا شنوند

□

چگونه فهم کند کنه بحر بی‌پایان

□

سپه جستن و کوشش روز رزم

□

بکن بیدار عیش خفته ام را

□

لکن ایوان امان کعبه علیا بینند

□

همه رازها برگشاد از نهان

□

به گیتی درون داستانی شوی

□

بگفتش خیر مقدم ای هنرمند

□

کز فیض او به سنگ فسرده رسد نما

□

چون نبی بر خواندی بر ما فصول

□

میان تهیگاه و مغز سرش

□

فزایی صنعت اقلیدسی را

□

الا درش آشیان ندیده است

□

بر آرام بر تخت شاهی نشست

□

دستارچه‌ی معنبر و برگستوان ماست

□

چون بکفاند دو چشم مار زمرد

□

ماند به درت مسخران را

□

بر در شهر نمیدی لامحال

□

کو عرق مصطفاست وان دگران خاک و آب

□

زبانش هست اما آتشین نیست

□

کز سر تیغ خون فشان برخاست

□

که با دخترم راه دیدار ساز

□

کجا روی که ز پیش آتش است و پس دریا

□

مهتر به دو کوچک، به دلست و به زبانست

□

آنچ حق ریزد بدان گیرد علو

□

به سوی باده میل دل کشیدش

□

که آرایش خوان کند یکسره

□

دمی از طاعتی خرسند باشم

□

تلف کی کردمی زین‌سان دریغا

□

اگر بگذاردش طعن بد اندیش

□

ز لشکر نبرده سواران من

□

ز آهن رخنه‌ها در خاره کردم

□

پیش چوپان و محب خود بیا

□

که پردازد به دیوی از خدیوی

□

همی خار زان زهر او برفروخت

□

نکشد گرچه ده انگشت ببریش به گاز

□

منم لشکری‌دار دندان کنان

□

ذره نبود شارق لا ینقسم

□

که تا گنج و لشکر بدارد نگاه

□

پیش دریای گهر آب شمر می‌آرد

□

جهان را به کردار بد نشمریم

□

گرچه باشند اهل دریابار زرد

□

شهنشاه زین‌سان که باشد به دست

□

جهد آن کن که مگر جان برهانی ز چراش

□

به نیکی بباشم ترا رهنمای

□

زر چه باشد که نبد جان را خطر

□

ز خون خاک ایران چو دریا شود

□

چه جفا و رنج دید از کافران

□

هم آن بزرگان و پرمایگان

□

رو به تاریکی نهد که روز نیست

□

چو سرو سهی شمع بی‌دود را

□

همی گوید که «اینجاست نیست کفتار»

□

رساند خرد پادشا را به کام

□

بانگ در در گوش ایشان در فتاد

□

به رای بلند افسر ماه شد

□

من نه تنها چنان همی‌یابم

□

بکوشید تا تن نگردد زبون

□

با رهش آرد بگرداند ورق

□

بر تن آستین حق طراز

□

سر سیه از جرم و فسق آگنده‌ای

□

به هفت مفرش ارض و به هفت سقف سما

□

شکر کز عیبش بگه واقف شدم

□

باز درافتی به‌چاه جهل نگونسار

□

چون شدم دیوانه رفت اکنون ز ساز

□

که از ایوان تو ادرار دارم

□

یا نهاله کارد اندر مغرسی

□

داناست همه بام و زمین و در و دیوار

□

عقل آنجا هیچ نتواند فتاد

□

تا کفن سازندش از وی باز کردندش ز تاب

□

نحس زحل ندهد رهش در دید مه دیدار من

□

ثنای بی‌خردان و لام باید کرد

□

سوی کل مبعوث از آن شد لاجرم

□

سوی فرزانه بهتر از نسپاس

□

از گاو رایت برکشد چون کاویان سبحانه

□

با من ضعیف بنده‌ش کاری است ناگزیر

□

تا بنگری ز خاک تو بیرون دمد گیا

□

علم تو را سرو جویبار کند

□

وانگه به زیر خاک شدن خاک رهگذر

□

ز اسفندیار داد خبر بهمنش

□

پس ازین پستی به علیین رسانی جوهرم

□

جان من باد فداشان که به طبع شکرند

□

هفده من دلقی چرا برداشت او

□

که با این گروه او چه بازار دارد

□

که اندر چشم عزراییل کم از یک سپندانی

□

گر نیست گشته گوش ضمیرت کر

□

چون رشته‌ی لولو که بود سنگ میانیش

□

اینها همه به‌سوی خردمند بی سرند

□

نعمت تو نیز برو محنت است

□

که همی غره کند گنبد دوارش؟

□

همچو او کیست که فضل و هنر او را سیر است؟

□

جز این هر که بینی به مردمش مشمر

□

تا هست قدر هست رضاخواه شمالش

□

ازیرا رهت بر سرای جزاست

□

گرچه تنم زیر خاک مسجون شد

□

از دین و ز پرهیز به بها نیست

□

عند کاس مزاج‌ها کافور؟

□

چه جای شراب هنی و مری است؟

□

تنت مگر که مر این چیز را بطر دارد؟

□

هر چند روان است درو لشکر بی‌مر

□

جز کسی تیزهوش روشن ویر

□

که بنهاده است پیش تو در این زنگاری ایوانش

□

عاصی و طاغی را تیغ علی بود مشیر

□

چون جغد به ویرانه در اعدای همائید

□

گرچه به‌نام شهره‌ی دنیا شد

□

هیچ‌کس انباز و یار حیدر کرار نیست

□

تاویل درو چو جان مستر

□

چون عقل بود بر تن و بر جان تو سالار

□

عیب تن خویش به اقرار خویش

□

لاجرم دل به دیو نسپارند

□

باز بدزدد ز یکی بوریاش

□

یا بود بر هجا زبانت سبیل

□

در می و مجلس به شب به سان جلاجل

□

ای شاه، که این جشن خسروان است

□

کنون باز چون نی ز سستی نود

□

چون دل ز تن مردم و خورشید ز اختر»

□

که ای بندگان خداوند کش

□

چنان بردوانند باره بر آب

□

ملک او ارباب دین را هم صلاح و هم سلاح

□

جای گریه‌ست بر مصیبت پیر

□

بدو گفت شیرین که دادم نخست

□

بر فلک باید شدن از راه پند

□

حبذا دریای عمر بی‌غمی

□

جان گر همی‌لرزد از او صد لرزه را می ارزد او

□

چو کلبوی سوری و این مهتران

□

سرانشان ببرم به کین نیا

□

بیخ جانم به شربتی از جود

□

ای در کنف دگر خزیده

□

هم اکنون به نیروی یزدان پاک

□

چنان تمثالها بنمایی از سنگ

□

آفتاب از ذره کی مدهوش شد

□

دل پر امید کن و صیقلیش کن به صفا

□

نباید که داری ازین دست باز

□

چنین داد پاسخ که ای نیک‌نام

□

ترا بس ناخوشست آواز لیکن اندرین گنبد

□

وگر عار دارد عبادت پرست

□

پراگنده گردد بدی در جهان

□

چونکه نخواهی سپس شست سال

□

هر یکی در پرده‌ای موصول خوست

□

آن کنیزک جست آشفته ز ساز

□

همه غرقه در جوشن و سیم و زر

□

نکورنگ اسپان با سیم و زر

□

هر کجا گام تو آمد افتخار آرد زمین

□

گر ستاره سعادتی دادی

□

ز بس جوشن و خود و زرین سپر

□

سر پا گر زدی بر سنگ خاره

□

خویشتن مشغول کردن از ملال

□

هیچ شنودی که به آل رسول

□

چو خورشید برزد سنان از فراز

□

چنانش ببستند پای استوار

□

هر عطا کاندر برات وعده افتاد ای بزرگ

□

که من به جلوه‌گری پای زشت می‌پوشم

□

جهان را سراسر به بخشش گرفت

□

یکی چون چشمه زمزم، دوم چون زهره‌ی ازهر

□

اتصالی که نگنجد در کلام

□

گفتن ذره مرادی دان خفی

□

به زندان نبد بر شما تنگ و بند

□

شه چینش گفتا به ایران خرام

□

هر که بیدار نباشد شبی از جهد چو چرخ

□

خویشتن رفت و روی پنهان کرد

□

فرود آمد از باره شاه جهان

□

بگفتا باز مقصد در میان است ؟

□

شمع تاجر آنگهست افروخته

□

در بقا عزت تو را و در فنا لذت مرا

□

سپه داد و دختر تو را داد نیز

□

بدین گفته یزدان گوای منست

□

اقبال سوی پشت چو فردا همه رویست

□

برو محاسن اخلاق چون رطب بر بار

□

کجاپیشکارشبانان ماست

□

هستند جز تو اینجا استاد شاعرانی

□

اهل دنیا زان سبب اعمی‌دل‌اند

□

این سخن پایان ندارد ای پدر

□

شد این تخمه‌ی ویران و ایران همان

□

چنین گفت گشتاسپ با سرکشان

□

گلبنی کاکنون ترا هیزم نمود از جور دی

□

آنرا که رضای او ندیدند

□

ابا جامه و آبدستان وآب

□

که از آمیزش خسرو به شکر

□

چون به نزد دانه آید پیش و پس

□

وز این حالها تو به کردار خواب

□

چنان کن که رومیت بیند کسی

□

چو لهراسپ اندر میانه بماند

□

تا همه هو نشوی، هوی تو الا نشود

□

جهاندیده را هم بدرند پوست

□

بیایم بگویم سخن هرچ هست

□

این جوی معنبر بر و این آب مصندل

□

ما عوض دیدیم آنگه چون عوض

□

تا که آید لطف بخشایش‌گری

□

بهم بر زدند آن سزاوار تخت

□

بدو داد ژوپین زهرابدار

□

آن باز چنین گوید یارب تو نگهدار

□

چون دید سلیم کان هنرمند

□

که شاه زمانه به غرق اندرست

□

اگر چین است اگر بتخانه‌ی چین

□

هم بدین نیت که این تن مرکبست

□

تو را خدا به کمال کرم بپرورده

□

و دیگر که تور آن سرافراز مرد

□

که هرگز نیاموزدت راه بد

□

تو و او چنانید کن صدر گفت

□

کمال فضل تو را من به گرد می‌نرسم

□

پراگنده شد لشکر شهریار

□

دریای سخن‌ها سخن خوب خدای است

□

زانک عقلت جوهرست این دو عرض

□

آن گره بابات را بوده عدی

□

همی‌گفت وز دیده خوناب زرد

□

کنون با دلی شاد و پیروز بخت

□

ظالمان را حشر گردانند با آب نیاز

□

سیم ارچه صلاح خوب و زشتی است

□

تو بی رنجی از کارها برگزین

□

چه مایه گنج سیم و زر گشادیم

□

من گمان بردم که ایمان آورم

□

یکی بدنهال است خمر، ای برادر

□

هیونی برافگند نزد گر از

□

غمی شد دل ارجاسپ را زان سخن

□

دیدیم طبیبان و بدین مایه شناسیم

□

به میخانه در سنگ بردن زدند

□

بماندند یک مجلس اندر شگفت

□

تا همی خاک زمین بیضه‌ی عنبر نشود

□

معجزه‌ی پیغامبری بود آن سقا

□

آن رسول مجتبی وقت نثار

□

همی‌رفت برخاک برخوار خوار

□

زن و کودکانش بدین بارگاه

□

ثقةالملک طاهر آنکه چو آب

□

بیمار چو اندکی بهی یافت

□

چو روشن شد و پاک تشت پلید

□

سرشته‌ی نشأه می با هوایش

□

سخن سپارد بی‌هوش را به بند و بلا

□

ما را ز بهر یک شکر از ما جدا کنند

□

فرستاده را داد مهری درم

□

پس آنگاه مر تیغ را برکشد

□

یکی را شد یکی غاوی میان ما و از مرغان

□

که سخت سست گرفتی و نیک بد گفتی

□

بر آن عرصه بر اسب دیدند و شاه

□

ای گشته خوش دلت ز قضا و قدر به نام

□

نه مالی دیدم افزون از قناعت

□

حرص چون خورشید را پنهان کند

□

نصیحت بجای است اگر بشنوی

□

شتربار بنهاد و خود رفت پیش

□

آنگاه قدر او بشناسند با یقین

□

همچون پدرش جهان بسر برد

□

بلند اخترت عالم افروخته

□

از آن جنبش که در ارکان فتادش

□

نبینی بر گه شاهی مگر غدار و بی‌باکی

□

چون زکلش جزو سازد ریگ نرم آید ز سنگ

□

نهد لعل و فیروزه در صلب سنگ

□

بد آنست کو را ندانیم کیست

□

کعبتین از رخ و از پیل بدانم بصفت

□

آن که باشد که نبندد کمر طاعت او

□

دو پاکیزه پیکر چو حور و پری

□

دانی کاین فتنه بود هم به گه بیور اسب

□

این چنین بی‌هوش در محراب و منبر کی شدی

□

تا شپش جویم من از پیراهنت

□

همچو باران به نشیب افتد بدخواه تو باز

□

همی گشت با گرزه‌ی گاوسار

□

اگر نه بیم و امیدت بدی به بحر و هوا

□

نان کس را به زور نگشایم

□

کس را ز سرکشان زمانه نگاه کن

□

ز دنبال وداع گریه آلود

□

مغز تو داری و پوست اهل مثل

□

خوانی کشیده‌ام ز سخن قاف تا به قاف

□

تا که «المقدورکائن» شرط کار عالمست

□

چو هیشوی و میرین بدیدند گرد

□

رخت برگیر ازین خراب که هست

□

نی بوریا را بلندی نکوست

□

ای دریغا که ثناها به دعا باز افتاد

□

ز یخ گشته شمرها همچو سیمین

□

تو سوی خاص خلق سیه‌سنگی

□

شیر و گرگ و دد ازو واقف شده

□

عقل داند که چو مهتاب زند دست به تیغ

□

پذیرفتم از دادگر یک خدای

□

آتش نفس ار نمیرد آب طوفان در رسد

□

شه که بهرام گور شد نامش

□

تا چو تیرست کار دولت تو

□

چرا چون زلف خود در پیچ وتابی

□

بشکست و بکند سرو آزاده

□

ای شهره درختی، بکوش تا بر

□

خون کانها بریخت کین سخاش

□

چو گشتاسپ بشنید رامش گزید

□

خورشید جهان کی شود از علم کسی کو

□

که ناگه دهل زن فرو کوفت کوس

□

تو آن کسی که ترا مثل نافرید ایزد

□

امام زمانه که هرگز نرانده است

□

گر توبه کرد خواهی زان پیش باید این کار

□

معده را خو کن بدان ریحان و گل

□

سغبه‌ی او باشد امروز آنکه منکر بود دی

□

فراوانش بستود و بردش نماز

□

خود گرفتم هر کسی برداشت چوبی چون کلیم

□

شاه را بین که در مصاف و شکار

□

اگرچه هست بضاعت بضاعت مزجاة

□

و گر داری هوای صید شاهان

□

بی‌فضل کمتری تو ز گنجشکی

□

گفتند چیست حاجتت ای پشه‌ی ضعیف

□

صد قران طیر و وحش را پس از آن

□

چو ارجاسپ پردخته شد قلبگاه

□

چشم عامی به سوی عالم زان

□

امید هست که در عهد جود و انعامش

□

الحق ظفر و فتح کم نیاید

□

با عندلیبکان کله سرخ چنگزن

□

ولیکن آنکه بود خوب و راست راست بود

□

چو عاجزیم بلا احصیی فرود آریم

□

فرو خورد آب عدلت آتش ظلم

□

بپرسم ترا راست پاسخ‌گزار

□

هر روز نوت خلعت تو منبر دولت

□

با صادر و وارد نعایم

□

رحم‌کن رحم برآن قوم که جویند جوین

□

ز خندان پسته‌ات از هوش رفتم

□

ز بهر دوستی آل مصطفی بر من

□

یارب، چه شد آن خلق که بر آل پیمبر

□

صدرا مرا به قوت جاه تو خاطریست

□

خوریم آنچ داریم چیزی نخست

□

ای که چون باد به عالم ز لطافت علمی

□

ز خورشید لطفت شعاعی بسم

□

قامت این از حوادث کوژ چون بالای چنگ

□

شکری بگزار علم و دینش را

□

هنچنان آنگه برآورد از سر کافر علی

□

رشته نبود آنکه تو میتافتی

□

وین که در کنج کلبه‌ای امروز

□

ندیدست کس بند بر پای من

□

در دماغ و جگر بدو زنده

□

وارث مملکت توئی بدرست

□

به صلوة و صیام و حج و جهاد

□

براند از ساحت سینه به نافش

□

این سخن ای غافل کی گفتمی

□

ز سر سینه‌ی خود دم مزن ز پرده برون

□

ای به جایی که رایت ار خواهد

□

ز پیش پسر مادر مهربان

□

مشو غره که در یک دم ز زخم چرخ ساینده

□

دست ملوک، لازم فتراک دولتت

□

خطم تو چه پروانه شود صاعقه‌ای را

□

از پس پیغمبر و حیدر بدین در ره مده

□

بیاموزی قیاس عقلی از حجت

□

خار را گفتم، که خلخالش مکن

□

نبود هیچ گمانی مرا که دشمن‌وار

□

چو گشتاسپ آمد پیاده پدید

□

دشمن چو کشانی دو بسد را به ضرورت

□

آخر از هفت خط که یار شود

□

تا بود تیره خاک و صافی آب

□

گرفت و خورد دردیهای آن جام

□

ازین پیش میلت به نان بود و اکنون

□

سنگ چون زر نباشد به بها هرچند

□

تا زبان قلمش تیز فلک بگشادست

□

چو پیروزگر بازگردی به راه

□

از بهر چه گویند فضولان به یکی کنج

□

گروهی پلنگ افگن پیل زور

□

شاخ دانش مثل تو طوطی ندارد

□

باشد به هر مراد به پیش تو بخت نیک

□

بیامد به حرب جمل عایشه

□

پرده‌ی غیب را کسی نگشود

□

جزوی ز رای تست چو نیکو نگه کنند

□

بکشت از گوان جهان شست مرد

□

نیکی یار تو باد نحس رفیقت مباد

□

بر سپهداریش به ملک و سپاه

□

به خدایی که در دوازده میل

□

در شرر خشم او بسوزد یاقوت

□

متواری است و خوار و فرومانده

□

چون کمان در شست آورد و تنت چون توز کرد

□

تا به هر نوع که باشد نبود روز چو شب

□

بسان یکی ترک شد خوب روی

□

پیش معنیهای تو معنی نماید چون سمر

□

همای معدلتت سایه کرده بر سر خلق

□

ناصرالدین که شاخ نصرت و دین

□

گر با خردی چرا نپرهیزی

□

جای تو ایوان و گه گلشن است

□

اگر چه کار بر من بود دشوار

□

بنده در این مختصر غرض که تو گفتی

□

همه لشکرش را به بهمن سپرد

□

سببی سازش تا شاعر صدر تو بود

□

از هر دو سرشک دیده بگشاد

□

بالله ار با سر انصاف شوی

□

ولی چون التفات مقبلان است

□

برابر شدم بی‌طمع با امیری

□

بیاموز و ماموز مر عام را

□

به ایمنی و خوشی در سرای عمر بمان

□

برادرش را مرده بر زین نهاد

□

جنیان زان همه از شرم نهانند که هیچ

□

مردان به سعی و رنج به جایی رسیده‌اند

□

جانت ای صدهزار جانت فدی

□

هر شاه که از طاعت تو باز کشد سر

□

گمراه گشته‌ای ز پس رهبران کور

□

چو اسرائیلیان، کفران نعمت

□

هم از آن سان که بوالفرج گوید

□

پیاده دوانش بدین بارگاه

□

آنچنان بادسار خاک انبوی

□

هرکه در بند کار خود باشد

□

او چو برگشت و خرامان شد از آنجای وداع

□

نبودم واقع از طبع زبونش

□

کی غره شود دل حزینم

□

این همه گلهای رنگارنگ از بیرون نکوست

□

در مدحتت که زیبد گوید به صد زبان

□

بفرمود تا شمع بفروختند

□

گر از کمال بتابم چو خور ز خاور اصل

□

من خود چگونه دم زنم از عقل و طبع خویش

□

ز سیر انجم و اقبال آسمان بادت

□

راهبری بود سوی عمر ابد

□

نکرد این اختیار از خلق عالم

□

رسم آزادگان چه میداند

□

ای پایه‌ی کمال تو جایی که از علو

□

تو اکنون فرستاده‌ای بازگرد

□

تو نام الفنج در حکمت فلک را گو مده یک نان

□

آب حیوان نه آب حیوانست

□

به جنب رایش اجرام سماوی

□

چو نقش گوش او بست آن وفا کیش

□

که تواند که بود از تو مسلمان‌تر

□

اندرو پود علم و نیکی باف

□

به پیش رفعت تو چرخ گوییا پست است

□

ز صندوق بیرون شد اسفندیار

□

از برای انتظار مجلست را روز و شب

□

هر که دد یا مردم بد پرورد

□

چو در مدیح امیر و وزیر عمر گذشت

□

این مراد عاجلش حاصل کند، بی‌اجتهاد

□

کار دنیا گر بر موجب عقلستی

□

هر آن گروهه که پیچیده شد بدوک خرد

□

سری که از تو بپیچد بریده باد چو زلف

□

وزان روی کندر ابر میمنه

□

گر چه فسقست هر دو ز اصل ولیک

□

تیر شه برق شد جهان افروخت

□

سال و مه دورانت اندر سایه باد

□

بگو تا چیست نامت وز کجایی

□

بی‌قول و جفاجوی و پر نفاقی

□

بسا کسا که ز عالم نشان او گم شد

□

به حضرت تو درون تیر کلک مستوفی

□

یکی آفرین کرد بر ساربان

□

تیغها گردد ز حلق زردرویان سرخ رو

□

یار آن بود که مال و تن و جان فدا کند

□

بادا همیشه طالب آزرم تو سپهر

□

دل خویش و کف خویش و رخ خویش و سر خویش

□

آنک می‌دارند روزه گوید ار او راست مزد

□

راه من بست، آن سیه کار لیم

□

ترا ملک سلیمان وز سلیمی

□

کنون خاور او راست تا باختر

□

اعدای تو کم چون مثل «استو قد نارا»

□

سرمم ز غبار دوست درکش

□

دست سخن کی رسد در تو که از باس تو

□

کند از خانه و مهمان کرانه

□

رایت ناصح چون تیغ بدار

□

لاجرم همچو مردم از حیوان

□

پس آنگه بگفت ار ز من بشنوی

□

فروزنده‌ی گیتی بسان بهشت

□

بادت از چرخ کمان کردار هر دم نو به نو

□

نه بینی برق کاهن را بسوزد

□

بدشتی کجا داشت چوپان گله

□

اندر مثل من نکو نگه کن

□

سیرت مرد نگر در گذر از صورت و ریش

□

چو آسودگی زاید این روز سخت

□

جهان گشت چون روی زنگی سیاه

□

به کامش چو تیغ اندرآمد بماند

□

گر نباشد حج و عمره ور می و قربان گو مباش

□

دستی سلب خلل ندیده

□

تبیره برآمد ز درگاه شاه

□

ز سختیهای سنگین نیست آزار

□

چون مسائل حل کنی شیری بوی دشمن شکار

□

بسی عطار را درد و دریغ است

□

بتنها تن خویش جنگ‌آورم

□

یکی کار اکنون همی بایدا

□

زیرا که به از عمر بود مرگ مر آنرا

□

که سعدی هر چه گوید پند باشد

□

پسر بودش از دخت پیران یکی

□

قدر تو بیشی کند، کردار تو پیشی کند

□

گر همی دیندار خوانی خویشتن را شرط نیست

□

به رنج گوشه نشینی و فقر، تن دادن

□

جهانگیر چون طوس نوذر مباد

□

چو اسفندیار آن سخنها شنید

□

ای دریغا گوش او بشنودی ار باری کنون

□

گرد آن بزمه پرند زده

□

زنی کو عده‌ی دین داشت آنجا مردوار آمد

□

ز تو ای بیستون دل گر چه خون است

□

همیشه هردو کاهانند و کاهان عمر ما زیشان

□

سخنم ریخت آب دیو لعین

□

روی تو چون ماه و دستت چون اثیر و کلک تو

□

دریغ آن شه پروریده به ناز

□

ای سنایی تو بر نظاره‌ی خلق

□

من و عشقی مجرد باشم آنگاه

□

هر آنکه شربت سبحانی وانالحق خورد

□

به نعمت‌ها رسند آنها که ورزیدند نیکی‌ها

□

تا بر چهره‌گشایان نبود چشم چو دل

□

آنچه که داریم ز دهر، آرزوست

□

ای کین تو کفر و مهرت ایمان

□

همی گفت بد روز و بد اخترم

□

گویی که هست بر بشره نزد خاطرت

□

همه سر بر زمین نهادندش

□

دل و بازو و تیغش ار بودی

□

یکی زان ماهرویان گشت ساقی

□

بقات خواهم در دولت و سعادت و عز

□

گشت او مبعوث تا روز شمار

□

بر سمن منقار او از مشک چون شکلی کشد

□

بماندست بابم بران خاک خشک

□

لاله و کوهی بلون حلم بابویی و رنگ

□

همی تا زو خط فرمان نیاید

□

پس چو از واقعه‌ی حادثه کس نیست مصون

□

عملت کو؟ به عمل فخر کن ایرا که خدای

□

جان ما را عقل بخش و عقل ما را رهنمای

□

صلا زن همچو مرغان سحرگاه

□

چه بی نظیر کسست او که وهم من صدبار

□

چو خون ریختندش تو خون ریختی

□

در نمایش و آزمایش چون نکوتر بنگری

□

شصت پایه چنان برد یکدست

□

ای عزیزی اگر این باد که اندر سر هست

□

فتادم با دلی سنگین سر و کار

□

مسکن خود گذاشتم به شما

□

نوان از نود شد کزو بر گذشت

□

اول فکرتی و آخر فعل

□

ز لشکر جهاندیدگان را بخواند

□

می‌کند رخنه نظم حال مرا

□

چو طاووسی عقابی باز بسته

□

از حضرت ما که روی کونست

□

زان جانب خویش ننگرد زین سو

□

باش تا این پیاده‌ی فلکی

□

دام محکم، ضعف در حد کمال

□

وان نمی‌بیند از تهاون خویش

□

بخورد اهرن آن سخت سوگند اوی

□

بازوی برهان ز تقریر نظام‌الدین قویست

□

شه چو زان خانه رخت بیرون برد

□

دولتت در همه احوال قوی باد قوی

□

کنون این بی دل و دینم که بینی

□

بنده رادر دو مه از تربیت دولت تو

□

تا که هشتم به ششم دور به هم می‌گردد

□

امر و نهیت روان چو حکم قضا

□

جوانی همی سازد از خویشتن

□

نفس کرده بر رویم اشک فسرده

□

بت شیرین نبید تلخ در دست

□

آنکه خورشید آسمان بگزارد

□

ز علم و طاعت جانت ضعیف و عریان است

□

شعر اگر گویی پس بار خدایت ممدوح

□

درینجا نیست شمعی جز رخ دوست

□

وز پی کاروان جاه شما

□

تو آن کن که بر یابی از روزگار

□

هست با جود تو ایمن همه عالم ز نیاز

□

بر دوری کام خویش منگر

□

آخر این روزگار جافی را

□

درانه و دوزان به سر کلک نیابی

□

این همی گفتم و او دست همی کوفت که نی

□

خوشی کجاست اینجا؟ کاینجا برادران

□

وز نعل سمند و سیاه و بور

□

برو بر نگارید جمشید را

□

تا بید گل نگردد و شمشاد یاسمین

□

تو آن خورشید نورانی قیاسی

□

سکه را لب گشته از شادی نامش خنده‌ناک

□

چون همی قیصر ز زر افسر کند

□

پیش دستت به جای قطر مطر

□

نه ره شناخت، نه‌اش پای رفتن ماند

□

این همی گوی کای ز کنه ثنات

□

بیاورد بویش سوی گور لیلی

□

چون چنان دید روزگار خسیس

□

خواند شه را که دادگر داند

□

لطیفه‌ای بشنو در کمال خود که در آن

□

در میان عقیده‌ی من و غیر

□

گرچه سوسن صد زبان آمد چو خاموشی گزید

□

همه یک رنگ و او ندارد رنگ

□

یکی هزار کمر بی‌طمع چو کلک شکر

□

دوستی عترت و خانه‌ی رسول

□

حزم سنگین تو دولت راهست

□

گر از دنیا وجوهی نیست در دست

□

به زیر دامن کین تو فتنه‌ها مستور

□

سخنهای منظوم شاعر شنیدن

□

آسمان ابریق شریان را گشاید نایژه

□

سجده کرد و گفت کای رب ودود

□

هر عید عرب تا به روز محشر

□

گر از دین و دانش چرا بایدت

□

تا که از روی وضع نقش کنند

□

تیغ بر دشمنان دراز کند

□

الحق نبود درخور با آنچنان دو وقعت

□

کنند زیر و زبر عالمی اگر به مثل

□

نازان ز تو در صدور فردوس

□

سنت حجت خراسان گیر

□

سوی تدبیر تو نوشته قضا

□

یک چند تو خورده‌ای جهان را

□

گشتم غلام همت خویش از برای آنک

□

ضمیرش کاروانسالار غیب است

□

مرا مقام سرخس از برای خدمت تست

□

کارهای چپ به بلایه مکن

□

خه خه‌ای طاوس باغ هشت در

□

مکن بی فکرتی تدبیر کاری

□

بی نفسی را که زبون غمست

□

اگر تو بر این تن سری آوری

□

کسی نیست کز بندگان تو نیست

□

چون شه انصاف خویش کرد پدید

□

آب صدف گرچه فراوان بود

□

فکنده‌ست طرح چنان اتحادی

□

پیوسته باد رای ترا یمن بر یمین

□

به هشت جمله‌ی عرش و به هشت خفته‌ی کهف

□

جوانمردی شیر با آدمی

□

نازنین جان را کن، ای نادان، به علم

□

من به پاداش آن خبر که بداد

□

و آن صورت لطیف شود جمله زیر خاک

□

با دو سه کم زن مشو آرام گیر

□

ز رامشگران رامشی کن طلب

□

گر تو یک لطف و اگر صد می‌کنی

□

اگر ز کار بد نیک خویش، بی‌خبری

□

آنکه سرش زرکش سلطان کشید

□

شاید اگر ز جسم به زندانم

□

مرغزاری کاندرو یک ره گذر باشد ترا

□

تو بستر من ز گرد رفته

□

وعده‌ها و لطفهای آن حکیم

□

هلال ار به کمالی رسد ز پرتو مهر

□

خرد چو بازو و تیغ تو با خیال آرد

□

دعوی همی کند که من اهل جماعتم

□

با همه زهرم فلک امید داد

□

کمینه معینند دیوانت یکسر

□

چنانکه گر به حلب مجلس تو یاد کنند

□

چو خالی دید میدان آن سخندان

□

گفت مکشوف و برهنه بی‌غلول

□

گو فراز آیند و شعر اوستادم بشنوند

□

زو برآمد نعره و بی‌خویش شد

□

من همی گفتم بده، او گفت نی

□

چرک نشاید ز ادیم تو شست

□

وز روزی و از مال و تن‌درستی

□

جهان از بد سکالانش تهی کن

□

تو سگدل و پاسبانت سگ روی

□

گر ز جبرش آگهی زاریت کو

□

ز واژگونی این بخت خویش حیرانم

□

گر کسی شرح این بنا گفتی

□

به فضل ادرار خود را تازه گردان

□

کسی کو نداند که در وقت خواب

□

آینه‌ام من، اگر تو زشتی زشتم

□

گفتم:امان نیابد از آن تیغ هیچ کس؟

□

چو مهر آمد برون از چاه بیژن

□

تا ازین طوفان بیداری و هوش

□

چون طوطیان شنوده همی گوئی

□

روز تا شب آن غلام سیم بر

□

زن چو از خانه سحرگه رخت بست

□

چو سر سینه را گربه از دیگ برد

□

ای گشته کهن به کار دیوی

□

گر بدیدی تن چو کوه ترا

□

جادو منشی به دل ربودن

□

هرچه مردم می‌کند بوزینه هم

□

اشتراکی هست اما این کجا ماند بدان

□

جسم و جان رفت وز جان و جسم من

□

جان را به علم شوی که مرجان را

□

یک کف پست تو به صحرای عشق

□

بخت تو گر چه ز نادانی قرین ماهی است

□

همیشه تا نشود خاک عنبر اشهب

□

چنان نقش هوس بستم بر او پاک

□

بر در او رو که از اینان به اوست

□

چنانچون دو سر از هم باز کرده

□

گر به نزدیک تو جان بازیست خرد

□

ز آغاز، انده انجام داریم

□

رفت بدان راه که همره نبود

□

راهی که درو رهبر زی شهر کمال است

□

با دولت فرخنده همی‌باش همه سال

□

سرعت عقل در جهانگردی؟

□

گرچه ترازو شده‌ای راست کار

□

مهابتت که سواریست اژدها توسن

□

گل فشانی کرده‌ام زین بوستان

□

وانکه رویش همچو گل بشکفته بودی این زمان

□

نان اگر آتش ننشاند ز تو

□

هرکه سوی جوی و چشمه راه نداند

□

تا به سال اندر سه ماه بود فصل ربیع

□

چو بخشاینده و بخشنده‌ی جود

□

چرخ نه بر بیدرمان میزند

□

چون بود عدل بر آنک او نکند جرم، عذاب؟

□

گفت را چون بر دهانش ره نبود

□

ز مهر، آموز رسم تابناکی

□

خیز نظامی ز حد افزون گری

□

بل من به نمایش ره خویش

□

نوبهارست و مطرب از بر گل

□

کاین هوا خشک وین زمین گرمست

□

آنکه بدو گفت فلک شاد باش

□

کیست آن کس که گفت یک کیوان

□

گاه گل بر روی او افشاندی

□

اگر سوی تو بودی اختیارت

□

نخل زبانرا رطب نوش داد

□

هرچند ستمگاران بسیار شده‌ستند

□

تو به صدر اندر بنشسته به آیین ملوک

□

کعارف باد بکاند از جمه نو

□

تا بتوان از دل دانش فروز

□

من بدانم علم و دین و علم طب و علم نحو

□

گفت هان ای قوم از شهر که‌اید

□

چرخ، هر سنگ داشت بر من زد

□

شست کرشمه چو کماندار شد

□

سوزن سوزانم در چشم جهل

□

مدح تو این بار نگفتم دراز

□

صبحدم ز آسمان ازرق پوش

□

من به صفت چون مه گردون شوم

□

وانکه از خصم در گذرگه حرب

□

بگفت من به دمی آن چراغ را بکشم

□

بیدار باش ای دل بیچاره‌ی غریب

□

بعد بسی گردش بخت آزمای

□

کی رسد این علم به یاران دیو؟

□

راست گفتی ز بهر ایشان بود

□

هنیا لهم کأس المنیة مترعا

□

تا ز زهر و از شکر در نگذری

□

«صبر از مراد نفس و هوا باید»

□

سرانجام ببرید هر دو ز کفت

□

اهرمن هرگز نخواهد بست در

□

فاخته فریادکنان صبحگاه

□

سوی دلیل حق بنهم روی خویش

□

از ساحت تو برگشته اندوه

□

بر عمر خود ار بسیچ یابی

□

سر ز هوا تافتن از سروریست

□

ای که باغ علو قدرت را

□

کجا از پس پرده پوشیده روی

□

سوی شهر بی‌نیازی ره بپرس

□

هر چه در این پرده نه میخیست

□

چون دست و پای پاک نبینمت جان و دل

□

ز شاهان همه گیتی ثناگفتن ترا شاید

□

دریدند از هم آن نقش گزین را

□

داد خود از کس نیابم جز مگر

□

روح قدس را ز فخر روزی صد راه

□

دل هر دو بیداد از آن سان بسوز

□

دست من بر دستگاه محکمیست

□

چرخ روش قطب ثبات از تو یافت

□

وز مدحت ایشان نگر که ایدون

□

خیز شاها! که رسولان شهان آمده‌اند

□

تا بیاید زاغ غافل سوی آن

□

تا بجهان در نفسی میزنی

□

ریش کرده سفید و اینش هوش

□

تو شستی به شمشیر هندی زمین

□

تو زیر خاک و بی‌خبران را خبر نه زانک

□

فتح تو سر چون علم افراخته

□

سخن‌های حجت به عقل است سخته

□

همیشه باشد از مهر او و کینه‌ی او

□

زره‌پوشان دریای شکن گیر

□

وهم که باریکترین رشته‌ایست

□

به مجلس خدایگان بی‌کفو

□

اگر جادویی باید آموختن

□

ستمکاری، نخست آئین گرگست

□

چو دادی و خوردی و ماندی بجای

□

وانجا نرود تو را چنین کاری

□

دار فرو بردی باری دویست

□

ایستاده پیش سلطان ظاهرش

□

تا به ناموس مسلمانی زیند

□

ملک آرای سلطنت پیرای

□

سر بخت بدخواه با خشم اوی

□

نیستم با چرخ گردان هیچ نسبت جز بدانک

□

پیش تو از بهر فزون آمدن

□

آن روز بباید ستمگران را

□

کز همه خسروان عصر جز او

□

شه آنجا روز و شب عشرت همی کرد

□

تیز مران کاب فلک دیده‌ای

□

نیستی آگه چه گویم مر تو را من؟ جز همانک

□

یکی شیرخواره خروشنده دید

□

خرم آن طفل که بودش مادر

□

دعا کاید از راه آلودگی

□

اگر حکمت به دست آری به آسانی روی زین جا

□

از تو حکیمتر نبود مردم

□

خواب در بنهاده‌ای بیداریی

□

همچنین تا صد چراغ ار نقل شد

□

دی هر که بدیدمش در او پیر

□

به سنگ و به گج دیو دیوار کرد

□

چون نه جامه دست دادش نه گلیم

□

بر سر خانی نمکی ریختم

□

فرعون لعین بی‌خرد را

□

چون عاشقان به دوست، بنازند زو همی

□

چنان دارم که در نابود و در بود

□

عشق آن بگزین که جمله انبیا

□

ندیم شه شرق شیخ العمید

□

طلایه به پیش اندرون چون قباد

□

پنبه‌ی این شعله‌ی سوزان شدیم

□

رنج ز فریاد بری ساحتست

□

رازی است که می‌بگفت خواهد

□

تا چو آدینه به سر برده شد آید شنبه

□

پا و پرت را به تزویری برید

□

هیچ گرگی در نرفتی اندر آن

□

اینقدر خود چرا نمی‌داند

□

خروشی بر آمد ز پرده سرای

□

گر آسانی همی بایدت فردا

□

بسیار بر آهوان دعا کد

□

دروغ و مکر و خلل بر ره تو خار و خس است

□

سپهر با او پیوسته تازه روی و مطیع

□

بعد یک هفته چون شمردم باز

□

شیر مستی کز صفت بیرون بود

□

خرما و ترنج و بهی و گوز بسی هست

□

یکایک بیاراست با دیو چنگ

□

چنین است فرجام بد کارها

□

اندازد در دم نهنگم

□

چون سوی معروف معروفم چه باک

□

ای آفتاب صد هزار آفتاب

□

چند لشکر می‌رود تا بر خورد

□

گر تو درین پرده ادب دیده‌ای

□

هژبر تیغ زن ضیغم شکار اژدها حمله

□

روان خون از آن چهره‌ی ارغوان

□

برو راه ریاضت گیر تا کی پروری خود را

□

می آن بهتر که با گل جام گیرد

□

چون نگشتند از طریق بهتری این امتت

□

گر زمانی خدمت صاحب کند، بی‌بیم غرق

□

بانگ دراج بر حوالی کشت

□

آن همه اندیشه‌ی پیشانها

□

پس نشناسی تو مر او را همی

□

بفرمود تا پیش او آمدند

□

بچهر سرخ گل، روشن کنی چشم

□

ز طرف پرده آمد پیر بیرون

□

به حکمت طبع را بنواز در زهد

□

دشمنانت مستمند و مبتلا و ممتحن

□

اعتمادی کرد بر تدبیر خویش

□

لا بود چون او نشد از هست نیست

□

داورا دادگرا داد ز بی مهری چرخ

□

گرانمایه فرزند او پیش اوی

□

از چراگاه جهان آن شود، ای خواجه،برون

□

چون حلقه شاه یافت گوشم

□

تو اسپ بی‌فسار و فسار است عهد تو

□

دست تو به سیکی و به زلفی که ازو دست

□

آن ستاره‌ی نحس هست اندر سما

□

خنده چو بیوقت گشاید گره

□

نیک و بد این عالم پیش و پس کار او

□

فکند آن تن شاهزاده به خاک

□

روزی که هیچ نام و نشانی نداشتی

□

چون طره پرچمش بلرزد

□

کارکنان خدای را چو ببینی

□

چو بندگان مسخر همی سجود کند

□

جز چنین خرقه نخواهد شد صوان

□

چون گریزانی ز ناله‌ی خاکیان

□

سیل را گفت که اینها همه جمع آر ببر

□

به شاه آفریدون رسید آگهی

□

بلبل که جان افزاید او دستان زنان زان آید او

□

کرده به چنان مروتی چست

□

چه کنی دنیا بی‌دین و خرد زیرا

□

منزل زوار او بوده‌ست گویی شهر بست

□

لیک استثنا و تسبیح خدا

□

پس ترا هر لحظه مرگ و رجعتیست

□

خم می برکند خود را سر از تن

□

چنین گفت مر جفت را باز نر

□

بدین گونه چون داد پند و نوید

□

کالهی تازه دار این خاکدان را

□

به جان بی‌قرار اندر، بدیشان

□

همی تا ز بهر فزونی بود

□

صورت نان و نمک کان نعمتست

□

حلقه به گوش شه شو و حلق از رسن بخر

□

گرنه در زنجیر بودندی ز موج آب چشم

□

خروشید و بنمود یک یک نشان

□

عذر طرازی که «میر توبه‌م بشکست»

□

شکوه تاجش از فر جهانگیر

□

وگر تو گرد چنین کارها نیاری گشت

□

بی سیم سائل تو نرفت ایچ قافله

□

مرده از زیر نمد بر کرد دست

□

نرگس خیره نگر آخر چه می بینی به باغ

□

در ناسفته‌ی این گنج معنی

□

بدو گفت ضحاک چندین منال

□

آن درشتی، کیفر خودکامهاست

□

بیرای مشوی که مرد بی‌رای

□

گرت خوش آمد طریق این گروه

□

ایا ز کینه‌وران همچو رستم دستان

□

گاه در وی ریزد آب و گه نمک

□

بهار ار نیستی اکنون چو تابستان در آتش رو

□

شاخ گل لرزد از این بیم که عدلت گوید

□

یکی بنده‌ام با تنی پرگناه

□

تو چنان دانی که این آسان بود

□

که از گیسوش بستی بر میان بند

□

بر من ازین پیش روا کرده بود

□

باز کردی به تیغ وقت شکار

□

گوسفند از ماندگی شد سست و ماند

□

اذا افناک سقیاها و زاد الشرب طغواها

□

چنین آیینه‌ای آنرا که پیش است

□

نباید که باشید با ساز جنگ

□

هست زان سوی خرد صد مرحله

□

از چشم رسیدگی که هستم

□

بر شوم تن خویش سخت کردی

□

راست گفتی که نره شیری بود

□

نوم عالم از عبادت به بود

□

ملک فرمود تا هر دلستانی

□

زهی جایی رسیده‌ی پایه قدر تو کز عزت

□

پرستنده چند از میان سپاه

□

ور بپرسیش یک مشکل گویدت به خشم

□

می‌راند خری به گردن خرد

□

تخم بد را چه بود بار مگر هم بد؟

□

ای عدل و راد مردی را در جهان

□

چون خدا پیوستگیی داده است

□

به آه عنبرینم بین که چونست

□

گشت از آن ابر که شد درفشان

□

در پهلوان را بیاراستند

□

تا بداند که آن خیال ناریه

□

هرکس طللی به تیغ می‌کشت

□

شکر آن خدای را که به یمگان زفضل او

□

گهی گیاهی پیش آمدی چو نوک خدنگ

□

آن زلیخا از سپندان تا به عود

□

چنین گویند که اسب باد رفتار

□

ز کافر ماجرایی طبعشان را کی قبول افتد

□

و گر نشنود بودنیها درست

□

اگر ابلهی ژاژ خاید مر او را

□

ملک فرمود تا شاپور حالی

□

در سپه جهل بسی تاختی

□

از آن خانه‌ی دخت خورشید روی

□

ذوق آزادی ندیده جان او

□

چو بردی نام آن معشوق چالاک

□

جهت را پرده زد در زیر پاشق

□

که آید که گیرد سر تخت تو

□

اندرو یک خیر و یک توفیق نه

□

ز ملتها برآرد پادشائی

□

گرچه عزیز است زر زرت ندهد میر

□

ترا باد پیروزی از آسمان

□

گر به سوی غرب تیری سر دهد نازنده‌اش

□

اگر زیبا رخی رفت از کنارت

□

عزالان را به دورت دست بازی

□

سر تازیان مهتر نامجوی

□

پیغمبر بد شهر همه علم و بر آن شهر

□

گویند که خو ز عشق واکن

□

به علم ارت بینا شود چشم راست

□

همی بود بوس و کنار و نبید

□

ملک دنیا تن‌پرستان را حلال

□

از آن بازیچه حیران گشت شیرین

□

به سوی خاک بردندش به اعزاز

□

ببستند لب موبدان و ردان

□

پیش از آن کز دست سرمایه شدی

□

و زان دیدن که حیرت حاصلش بود

□

شد گل رویت چو کاه و تو به حریصی

□

سخن سلم پیوند کرد از نخست

□

سایه زان پیکر پر نور بی‌فتد به زمین

□

چنان تنگش کشیدی شه در آغوش

□

داورا نادره‌ی بی بدلان سخنم

□

ز جوش سواران به چاچ اندرون

□

همایون و فرخنده بادت نشستن

□

می‌سوخت به آتش جدائی

□

ای رهی و بنده‌ی آز و نیاز

□

مده مرد بی‌نام را ساز جنگ

□

نیست صورت چشم را نیکو به مال

□

در اندیش ار چه کبکت نازنین است

□

به جانم داغ یعقوبی نهادند

□

بدو گفت یک هفته ما را زمان

□

کاغذی جوید که آن بنوشته نیست

□

چون گفت بسی فسانه با زاغ

□

گر جهل تو را درد کردی، از تو

□

نگویم من این گفت جز پیش شاه

□

تب بغض تو لرزاند عدو را تا دم آخر

□

نظامی چون مسیحا شو طرفدار

□

شاها توجه تو سخن می‌کند نه من

□

شدست از نوازش چنان پرمنش

□

ور چه تو راست مست کرد جهل، همان

□

به سیمین ساق او گفتن نیارم

□

جز آنکه به پیش تو همی نالم

□

چو از خوان برفت آب بگساردم

□

مر بشر را خود مبا جامه‌ی درست

□

گهی فرخ سروش آسمانی

□

نیم از قسم هر گوهر فروشی

□

پس از مرگ بر من که گوینده‌ام

□

سخاوت بر تو مکینست شاها

□

صدیق به صدق پیشوا بود

□

چون که بینا شد به بوی جامه‌ی یوسف پدرش

□

چنین داد پاسخ که دانا سخن

□

هنوز با دل پرداغ و سینه‌ی پردرد

□

بیا تا یک دهن پر خنده داریم

□

از لای منجلاب کجا می‌خورد فریب

□

بدو گفت قیصر نه من چاکرم

□

ورمان همی بباید او را شناختن

□

گر از دستم چنین کاری بر آید

□

مستان سخن گزافه و چون مستان

□

همه نامداران وگردان شهر

□

گر نماید خواجه را این دم غلط

□

شکست سرکنی خون بر تن افتد

□

دعای شاه ناظر بر زبان راند

□

چوبرزد سر از کوه رخشنده روز

□

جهان را ز کفر و ز بدعت بشستی

□

گر زانکه نموده‌ام گناهی

□

بهشت کافر و زندان ممن

□

چو اندر جهان کام دل یافتی

□

ای به جاهی که درین دایره‌ی کم پرکار

□

در و هر لحظه تیغی چند می‌بست

□

از لب او گوش کن زمزمه‌ی لاینام

□

دریافت حریف را چو مستان

□

از شکر نفع همی گیرد بیمار و درست

□

کسی کو با ترنجم کار دارد

□

همبر با دشت مدان کوه را

□

گر باده و گر خمار بودیم،

□

کفی چو دیدی باقیش نادیده خود می‌دانیش

□

درین صحرا کسی کو جای گیر است

□

هزاران راه را یک راه کرده

□

بدان اشکی که شوید نامه را پاک

□

اگرچه باز سپید است جان خاقانی

□

در سرزنش عرب فتاده

□

نشاید کرد مر هشیار دل را

□

شمشیر کشیده هر دلیری

□

پادشاه اولین سلطان صفی که آوازه‌اش

□

ولیکن چون ندارد گریه سودی

□

مدت دولت تو باد چنان

□

که یارب این چه دولت بود ما را

□

چون راست بود خوب نماید سخن

□

ز تیزی گشت هر مویش سنانی

□

همی گوید اندر نهان هر کسی را

□

بخار باده در سر کرد کارش

□

شنیدی چو اندرز من، از تو خواهم

□

به شیرین خنده‌های شکرین ساز

□

براقش پیش باز آمد به تعجیل

□

باغی که خزان ندیده باشد

□

ز آن همه ریزه خوران یک کس نیست

□

با رفعت و قدر باد جاهت

□

به نیکی کوشم و هرگز نباشم

□

موی سپید از اجل آرد پیام

□

بیند زمانه شکل دو پیکر اگر به فرض

□

بر او زد پیل پای خویشتن را

□

رخش براق فعل تو زیبد به وقت آب

□

چو در خود خورد شور این سخن را

□

همی دلت بطپد زو به سان ماهی ازانک

□

عقل از در تو بصر فروزد

□

گر عمر خویش نوح تو را داد و سام نیز

□

چون نوبت آن شود که از تخت

□

تا قمار عشق با او باختم

□

گر آنگه می‌زدی یک حربه چون میغ

□

چو منظور این سخنها کرد ازو گوش

□

جوینده‌ی لعبتی چو خورشید،

□

هم‌چنین بخش تا چنین گویند

□

چون لاله دهن به شیر میشست

□

بر صحبت نفایه و بی‌دانش

□

مجنون که ز خواب دیده بگشاد

□

به شرق و غرب جهان زینتی که شاه ربیع

□

تو دولت بین که تقدیر خداوند

□

در دهن تیغ و کفن در گردن از دیبای چرخ

□

در گلشن حسن سرو چالاک

□

جهان پر از خس و پرخار و پر ورام شده‌است

□

گرچه همه کوکبی به تابست

□

هرکه‌م او از پس تقلید همی خواند

□

دمید از هر دو جانب صبح امید

□

دعوت نفس پذیرفتی و رفتی یکبار

□

ز عشقت سوزم و می‌سازم از دور

□

به عینه همچو یک نور و دو دیده

□

غولی که به دشت خو پذیرد

□

پر از خنده روی و لب و، دل ز کینه

□

هرچه آن نه حدیث دوست بودی

□

سوی چین دین من راه بیاموزم

□

با آنکه شوی وزیر کشور

□

همه صاحب سخنان محتشم از فیض سفر

□

به شرط آنکه تنهائی نجوید

□

به میدان سعادت بی قرین رخشی چنین باید

□

بگرفت عروس را در آغوش

□

دست خدای اگر نگرفته‌ستی

□

گر با بصر است بی‌بصر باد

□

چون طلاقی ندهی این زن رعنا را

□

به گریه گفت مقصودم نه مال است

□

برو ای قطره در آغوش صدف بنشین

□

وز آنجا نیز یکران راند یکسر

□

به فکر اینکه گیرد چاره‌ای پیش

□

زهر چش گفت دارای زمانه

□

چون راه نجوئی سوی آن بار خدائی

□

من در خرم و تو در فروشی

□

به دانش حق جانت بگزار، پورا

□

از سوز رفیق، سینه پر داغ

□

ز آفت بخت نگون خصم تو را در مزاج

□

دو باشد منجنیق از روی فرهنگ

□

همای ظفر بر سرت گسترد پر

□

هر چند ز بخت خود به جانم

□

رنجه و افگار شوی زو که چو خار است او

□

سرای آفرینش سرسری نیست

□

من شکر خدای را به طاعت

□

که شاها تا ابد شاه جهان باش

□

اگرت آرزوی کعبه بود در دل

□

جوابش داد مرد آهنین چنگ

□

گدایی گر برش سرمایه یابد

□

چو آمد پیش آن از رده‌ی خویش

□

براثر روز رود شب چنانک

□

دلم خوش کن که غمخوار آمدستم

□

جهل مانند نیست و علم چو هست

□

زانو زده قیس در دگر سوی

□

من چنان شمع معنی افروزم

□

وز آنجا همچنان بر دست زیرین

□

خواهد از اجرای حکمت سبزی باغ سپهر

□

هستیم، من و تو، هر دو، شب گرد

□

هنگام خیر سست چو نال خزانیند

□

گهی خوردن میی چون خون بدخواه

□

با چنین حکم مخالف که همی بینی

□

فرمود که سرو نوبهاری

□

ترا فرقان دبیرستان اخلاق و معالی شد

□

به استقبال شد با نزل و اسباب

□

حدیث عشق آتشبار باید

□

چنگ نکو بود ولی بد زدند

□

به طاعت همی کوش و منشین بران

□

به خلوت جامه از غم می‌دریدم

□

نیست این ممکن که تو بدبخت همچون خویشتن

□

وگر زاغ است آن خاطر که چشمش سوی مردار است

□

ز تاب شعله‌ی رمحت درخت فتنه بار افکن

□

چو سیب رخ نهم بر دست شاهان

□

گوش حس تو به حرف ار در خورست

□

لالی منظوم نظم تو هر یک

□

اگر دانی که مهمانی چرا پس پست ننشستی؟

□

سوی ملک مداین رفت پویان

□

خویشتن بشناس و بر خود باز کن

□

گفته به موج شور کن کف ز زلال دور کن

□

از عدم، چون عقل زیبا رو نمود

□

سرانجام از شتاب خام تدبیر

□

فتادش در رگ جان پیچ و تابی

□

حال زار من چه پرسی این نه بس کز روی تو

□

حذر کن ز عام و ز گفتار خام

□

زبانش سر بسر تیر و تبر بود

□

گناه کاهلی‌ی خود را همیشه بر قضا بندی

□

سوز اهل صفا به بازی نیست

□

دورنگی و یک رنگ سوزیش دارد

□

چه افتاد ای سپهر لاجوردی

□

بینی اندر دل علوم انبیا

□

جهاندارا خدیوا کامکارا روزگاری شد

□

ای گشته رهی شاه را، سوی من

□

جز عراقی که نیست امیدش

□

ندیدم جهاندار بخشنده‌ای

□

قد اصبحت لممی بیضاء فی سرف

□

گر که یمی هست، در آخر نمی‌است

□

از سرانگشت مبارک ماه را کرده دو نیم

□

سفر سازنده‌ی شهر فسانه

□

منزلشان سرنگون گشت و بر ایشان کنون

□

تواناست بر دانش خویش دانا

□

از عراقی سلام بر عشاق

□

چل روز بر سر کو سرمست ماند از آن بو

□

ای به خلق لطیف وخوی جمیل

□

معموره‌ی جهان که نبود ایمن از خطر

□

به عشرتگاه مستان آی، اگر عیش ابد خواهی

□

پس بود خورشید را رویش گواه

□

سغبه‌ی ملکی مشو که پیشتر از تو

□

به غوغا چه نازی؟ فراز آی با من

□

گر بپرسد کسی ز من حالم

□

چهره‌های یوسفان و فتنه انگیزان دهر

□

ز خر طبعی تو مغروری بدین گوساله‌ی زرین

□

سود و سرمایه بیک بار تبه کردی

□

بی‌دلان از نظر او دل بینا یابند

□

بگو کاین جامه‌ی خونینت از چیست

□

سیف فرغانی دلت آیینه دان مهر اوست

□

عالم به مثل بدخو و ناساز عروسی است

□

چاکر درگاه تو اهل سما چون ملوک

□

با زبان حال می‌گفت ای شیوخ

□

بخت و دولت یافتی نیکی کن ای مقبل که نیست

□

که تا خطوط شعاعی نمی‌رسد ز بصر

□

خسته چون خواند نظم تو، ز طرب

□

پس آنگه بهر رفتن بار بستند

□

تو نیز ای سیف فرغانی چرایی

□

دل و جان را همی بباید شست

□

در بحر بی‌نهایت اوصاف مصطفی

□

خون شود روزی که خونش سود نیست

□

حرصم چو دید آب مرا گفت خاک خور

□

کله از رتبت سر مرتبه‌ای دارد

□

مظهر وی دوست را بنهفت

□

که اینها این زمان سودی ندارد

□

در چشم ازو فزوده نوری

□

مخور از خوان او نه پخته نه خام

□

این بنا بر مراد من منهید

□

می‌رود بی بانگ و بی تکرارها

□

رستم آن معرکه نبود، از آنش

□

ریاض لطف را سروی سپهر قدر را بدری

□

با این همه خوار و زار باشد

□

اگر اظهار آن معنی نمودی

□

ولی من بودم ای شاه جهانبان

□

قیمتی گردی اگر فضل و هنر گیری ازو

□

چون داد شهنشه این بشارت

□

نعلهای بازگونه‌ست ای سلیم

□

باری آنها فتاد در تعویق

□

آسایش صد سال زندگانی

□

سینه‌ی خود را برو صد چاک کن

□

سرود کبک بر گردون رسیده

□

ولی اگر نبود صولت و صلابت شاه

□

زنهار که طرار در این راه فراخ است

□

یا امام‌المتقین از عاصیان امتم

□

ور نه‌ای از سرکشی راضی بدین

□

از شعاع چارقب روز و شب اندر شش جهت

□

گر نبودی رایض امرت به امر هیچکس

□

بسان ماهیان غافل از شست

□

غلامان پهلو از بستر کشیدند

□

حس پیل از زخم غیب آگاه بود

□

دنیا ز بهر مردم و مردم ز بهر دین

□

برآوردگه بر سواری نماند

□

دوزخ و جنات و برزخ در میان

□

خویش را یک‌دم برین کوران دهد

□

هر که را ملکیست، از ابناء اوست

□

بدو گفت مرغ ای گو پیلتن

□

به چین هم مکتبی بودی به ناظر

□

گفت شه لعنت برین زودیت باد

□

چون و چرا بجوی که بر جاهل

□

که داری به گیتی جز او یادگار

□

تا بشب گفتند و در صاحب شتر

□

کم گریز از شیر و اژدرهای نر

□

خطاست دعوی حقیقت از مخالف تو

□

به شب پاسبانان نخواهند مزد

□

روی زمین ز اهل هنر رفته‌اند

□

چون معلم زد صبی را شد تلف

□

نه به مردی زد گر یاران او بود فزون؟

□

ز خواهش که گفتی بسی رانده‌ام

□

او چو فرعون و تنش موسی او

□

آن یکی را کرده پر نور جلال

□

ای آنکه راستی بمن آموزی

□

چو بشنید گفتار آن بخردان

□

بلی رسم جهانست اینکه هر روز

□

چونک استادند پیش تخت شاه

□

خازن علم قران فرزند شیر ایزد است

□

چو تنها بخسپی تو ای شهریار

□

صالح آن بشنید و گریه ساز کرد

□

رنگ سبزت زرد شد ای قرع زود

□

قصر قدر تو رواقیست که می‌اندازد

□

که من بودم اندر جهان کامران

□

شدی منظور چون از دور پیدا

□

خود تو دانی هم که آن آب زلال

□

اصل اسلام این دو چیز آمد قران و ذوالفقار

□

همی گفتم از بامداد پگاه

□

پس بعالم هیچ کس نبود بخیل

□

خاک از همسایگی جسم پاک

□

یکی زین سفره نان خشک برد آن دیگری حلوا

□

چو من بگذرم زین سپنجی سرای

□

دهد تا آب تیغ کوهساران

□

آن حکیمی را که جان از بند تن

□

پر نور و دل افروز عطائی است ولیکن

□

به پنجم که دیدی یکی شارستان

□

تا نماز دیگر آن کودک گریست

□

اول صف بر کسی ماندم به کام

□

شربت تیغش ز بس کافتاده شیرین می‌برند

□

هم‌اندر زمان پای کردش به بند

□

در این گلشن که خندان گشت چون نار

□

گفت قسام آن بود کو خویش را

□

تا علم نیاموزی نیکی نتوان کرد

□

فرستاد دیگر سوی رشنواد

□

روز مرگ این حس تو باطل شود

□

نوبت صدرنگیست و صددلی

□

بس تیرزنان را نشانه کردست

□

بسازیم و او را به دام آوریم

□

ره طی کرده گیرد پیک خور پیش

□

صحبتت چون هست زر ده‌دهی

□

گویند که پیش، ازین گهر کوفت

□

سخن گفت هرگونه از باژ و ساو

□

ور بیابد ممنی زرین وثن

□

ای ضیاء الحق حسام دین و دل

□

تقویت جسته ز عونت قدر ذی قدرت

□

همی بود چندی بران پهن دشت

□

خود نه همین یک تنه در کار بود

□

زانک لولاکست بر توقیع او

□

وز دولت خود شاد باش ازیراک

□

گشاد آن میان بستن پهلوی

□

انبیا را واسطه زان کرد حق

□

هین خمش کن تا بگوید شاه قل

□

کینه می‌ورزی و در دائره‌ی صدقی

□

دل فور پر درد شد زان خروش

□

در این سودا تو خود بی دست و پایی

□

راز می‌دانست و خوش می‌راند خر

□

گفت گنه کار تو هم چون ز توست

□

از آنجا به ایران نهادند روی

□

عالم ار هجده هزارست و فزون

□

گر نبودی حاجت عالم زمین

□

کنی گر منع وحشت از طبایع

□

چو بشنید زو این سخن بیطقون

□

آب غالب شد بر آتش از نهیب

□

آکل و ماکول را حلقست و نای

□

خود نشنود ترسا چنین

□

بزرگی به فرجام هم بگذرد

□

گر ندارد صبر زین نان جان حس

□

او شناسد بوی می کو می بخورد

□

شب همه شب بر سر آنشاخه خفت

□

یکی دشنه بگرفت جانوشیار

□

حق آن کف حق آن دریای صاف

□

چونک برگ روح خود زرد و سیاه

□

به همه عمر مر تو را نبود

□

شکار بزرگان بدند این گروه

□

هین ز مرهم سر مکش ای پشت‌ریش

□

یاد کن لطفی که کردم آن صبوح

□

گویا ندیده خسرو عهد آن قصیده را

□

خنک آنک چون تو پسر زاید او

□

گفت یار بد بلا آشفتنست

□

من چو مرغ اوجم اندیشه مگس

□

هر که ثوابش شراب و ساقی حور است

□

به گازرگهی کاندرو بود سنگ

□

نوحه‌گر گوید حدیث سوزناک

□

نه دلش را تاب ماند در نیاز

□

میجوی گرچه عزم تو ز اندیشه برتر است

□

ز گوپال و از اسپ و برگستوان

□

هر در و دیوار گوید روشنم

□

اژدها گشتست آن مار سیاه

□

ز اندیشه غمی گشت مرا جان به تفکر

□

نیازارد او را کسی زین سپس

□

گر گلست اندیشه‌ی تو گلشنی

□

با هزاران حزم خواجه مات شد

□

عکست که جای کرده در آب ای محیط حسن

□

چو بشنید داراب یکسر بگفت

□

شهوت ناری براندن کم نشد

□

شیر را بچه همی‌ماند بدو

□

خدای داند کز خجلت تو با دل ریش

□

که ما بی‌نیازیم زین کارکرد

□

گفت یا رب آن چه دور رحمتست

□

می‌کنیم از غایت جهل و عما

□

ز حافظان جهان کس چو بنده جمع نکرد

□

فرستاده گوید که من نزد شاه

□

گر نه از هم این دو دلبر می‌مزند

□

ور نجوید پر بماند زیر خاک

□

گر از پس هفته‌ای زمانی

□

بفرمود تا پوست برداشتند

□

زان نیامد یک عبارت در جهان

□

زانک یک نوشت دهد با نیشها

□

دل مکدرش از زنگ جهل خالی نیست

□

مدارید بی‌مرزبان مرز خویش

□

دیو یک دم کژ رود از مکر و زرق

□

مرغ و ماهی و پری و آدمی

□

بر پی صاحب غرض رفتم بیفتادم ز راه

□

گناهی که کردی ز یزدان بخواه

□

دست می‌دادش سخن او بی‌خبر

□

می‌رود از سینه‌ها در سینه‌ها

□

چو جای جنگ نبیند به جام یازد دست

□

فرامرز کردش پیاده تباه

□

گفت او گر ابلهم من در ادب

□

همچنانک موسی از سوی درخت

□

بماندست بابم بر آن خاک خشک

□

چو رفتم همه بت‌پرستان بدند

□

لقمه‌ی دولت رسیده تا دهان

□

زانک خوی بد نگشتست استوار

□

سلیمانیت رامعجز همین بس کز تو می‌آید

□

شما شاد باشید و فرمان برید

□

شد زمین و آسمان خندان و شاد

□

مر ترا دشنام و سیلی شهان

□

در گاز به امید قبول تو کند خوش

□

همان پاک پوشیده‌رویان تو

□

این زمان گر بست نفس ساحرش

□

گفت واپس رفته‌ام من در ذهاب

□

که تمکین اورنگ شاهی از اوست

□

دگر باره رستم زبان برگشاد

□

ریش‌خندی کرده‌اند آن منکران

□

برق را خو یخطف الابصار دان

□

به پنج روز ترقی به سقف او بردند

□

بزرگان و فرزانگان را بخواند

□

بوشناسانند حاذق در مصاف

□

طالع عیسیست علم و معرفت

□

نه آن چنان که قدم زین سرا نهی چو برون

□

همه مردمش کور بودی به چشم

□

ز آب سرد انگور افسرده رهد

□

در زمان شاخ از ثمر سابق‌ترست

□

همه لشکرش را به بهمن سپرد

□

طبقهای زرین و سیمین نهاد

□

با خودی با بی‌خودی دوچار زد

□

بهر حق مگذارم امشب ای دودل

□

ای آشکار پیش دلت هرچه کردگار

□

چو نان خورده شد مجلس آراستند

□

گاه طفلم را ربوده غیبیان

□

جز ذکر نه دین او و ذکر او

□

نگر تا چه گوید بر آن کارکن

□

اگر جنگ خواهی و خون ریختن

□

حال که آخر زو پشیمان می‌شوی

□

خشمش آتش می‌زند در رخت ما

□

مصلی‌ایست به عهدت فلک که بهر مصلی

□

شوم باز گویم به اسفندیار

□

محسنان مردند و احسانها بماند

□

جبرئیلی را بر استن بسته‌ای

□

دریغ آن شه پروریده به ناز

□

همی رخش زان خاک می‌یافت بوی

□

چشم را این نور حالی‌بین کند

□

آنک می‌گفتی که کو اینک ببین

□

مثال نال شدی در مضیق ناکامی

□

همان زنده بیش است گر مرده نیز

□

می‌رود در ره نداند منزلی

□

این سخن پایان ندارد باز ران

□

بکشت از گوان جهان شست مرد

□

به روز جوانی هلاک آمدش

□

چون جواب احمق آمد خامشی

□

اندر آن تقریر بودیم ای حسود

□

ز دست از شفق آتش بساز خود زهره

□

بسودند پر مهر یال و برش

□

چشم خود بر بند زان خوش‌چشم تو

□

نوش را بگذاشته سم خورده است

□

یکی کار اکنون همی بایدا

□

گزین کرد قیصر ده و دو هزار

□

آن یکی بانگ این که اینک حاضرم

□

تخم دولت در زمین می‌کاشتم

□

چو تیر رخصت قتل مخالفت خواهد

□

بی‌اندازه بردند چیزی که خواست

□

دیده‌ی غیبت چو غیبست اوستاد

□

آنچنان بر خود بلرزید آن عصا

□

بفرمود و گفتش به ایران خرام

□

همان نام من بازگردد به ننگ

□

گفت اینها را بهل بی‌هیچ شک

□

خشکی لب هست پیغامی ز آب

□

لباس باصره پوشان بدیده‌ی یعقوب

□

چو رستم چنان دید بفراخت دست

□

بعد از آن خواهی تو دور از آب باش

□

که ز موی و استخوان هالکان

□

فروزنده گیتی به سان بهشت

□

گر ایدونک دستور ایران توی

□

سنگ‌ریزه گر نبودی دیده‌ور

□

ما طبیبان فعالیم و مقال

□

بر بام قصر اگر شب مهتاب پا نهد

□

کو اسیر الله فی الارض آمدست

□

زآنک در خرجی در آن بسط و گشاد

□

سخت گیرد خامها مر شاخ را

□

تا روی به خطه‌ی خراسان

□

دید شیر نر سیه از نیستان

□

نیکبختی را چو حق رنجی دهد

□

پس چراگوید دعا الا مگر

□

قبله معین نبود تا به زمان تو گشت

□

با غلیظی خر ز یاران ای فقیر

□

سخت مست و بی‌خود و آشفته‌ای

□

زین عجب تا آن عجب فرقیست ژرف

□

خاک درت از سجده‌ی احرار مجدر

□

تا ز راه خاتم پیغامبران

□

این چنین می را بجو زین خنبها

□

پاره‌ی خاک ترا چون مرد ساخت

□

چو خلق او ره آزار را کنند مسدود

□

بی‌اثر پاک از قذر باز آمدند

□

و آن محب حق ز بهر حق کجاست

□

این سببها چون به فرمان تو بود

□

چنانش ببستند پای استوار

□

هین مشو مغرور آن گلگونه‌اش

□

فهم کردم کانک دم زد از سبق

□

نقش با نقاش پنجه می‌زند

□

دگر آنک خوانی و را خال خویش

□

این جهان جنگست کل چون بنگری

□

زشتها را نغز گرداند به فن

□

کفک تصدیقش بگرد پوز او

□

آیینه‌ای که جلوه‌گه روی تو بود

□

از وبای زرق و محرومی بر آ

□

عقل قربان کن به پیش مصطفی

□

موضع معروف کی بنهند گنج

□

چو بهرام زان لشکر آگاه گشت

□

هی کجا بودی برادر هیچ جا

□

ای دو صد بلقیس حلمت را زبون

□

تو دلا منظور حق آنگه شوی

□

نام تو چو آفتاب معروف

□

عقل گردی عقل را دانی کمال

□

چون ندارد مدرکی جز رنگ و بو

□

نه که هم توریت و انجیل و زبور

□

خروشان همی‌تاخت تا قلبگاه

□

صورتش جنت به معنی دوزخی

□

می‌کشد دانش ببینش ای علیم

□

هم به بیداری ببینی خوابها

□

بدو داد ژوبین زهر آبدار

□

می‌ستاند این یخ جسم فنا

□

ظل ذلت نفسه خوش مضجعیست

□

خود خیالش را کجا یابد حسود

□

خرد را چو با دانش انباز کرد

□

گاه در سعد و وصال و دلخوشی

□

خاک را تصویر این کار از کجا

□

مستمع او قایل او بی‌احتجاب

□

یکی شارستان کرد پیروز کام

□

بر جه ای عاشق برآور اضطراب

□

بدو گفت سیندخت کای پهلوان

□

گر تو در وهم همدمی جویی

□

بگفت این و بدرود کردش به مهر

□

پس بر آن سد مبارک ده انامل برگماشت

□

کس بدین داوری نشد یاور

□

وقت شمشیر زدن گوئی در ابر کفش

□

خداوند گیتی فریدون کجاست

□

آذین باغ دولت و هارون درگهت

□

کسی کاو بود شهریار جهان

□

از چاه دولت آب کشیدن طمع مدار

□

غریبیم و تنها و بی دوستدار

□

دولت او که پیکر شرف است

□

مصرعی زر و مصرعی از در

□

هر هفته هفت عید و رقیبان هفت بام

□

که تاراج کردند انبار شاه

□

گرم گاهی کفتاب استاده در قلب اسد

□

جهان آفریننده یار منست

□

آرزوی جان ملک عدل و همم بود

□

بخندید یک روز گفت ای بلند

□

به بوتراب که شاه بهشت قنبر اوست

□

چوبرداری از رهگذر دود را

□

حاصل شش روز کون چون تویی از هفت چرخ

□

بشد شاه بهرام و رخ را بشست

□

آن فخر من و مفتخر ماضی اسلاف

□

گرفت آن دو فرزند را در کنار

□

از خط کردگار فلک راست محضری

□

به هرسو همی‌رفت با رهنمای

□

جوش دریا در دیده زهره‌ی کوه

□

اگر برفروزی چو مه صد چراغ

□

دو بت بینی جهان و جان فتاده در لگد کوبش

□

بدو گفت بهرام کای نامدار

□

هم موسی از دلالت او گشته مصطنع

□

ز هر سو هیونی تکاور بتاخت

□

گر کمندی وقتی اندر حلق سکساران روم

□

چو خرداد برزین و گستهم شیر

□

بدان قرابه‌ی آویخته همی مانم

□

ز رونق مبر نقش آرایشم

□

چو بر خنگ ختلی خرامد به میدان

□

گرفتند یکسر برو آفرین

□

خام پوشند و همه اطلس پخته شمرند

□

چنین است گیهان ناپاک رای

□

من آبم که چون آتشی زیر دارم

□

بدو گفت خسرو که با رنج تو

□

تو را که از مل و مال است مستی و هستی

□

جهان بود چون کان گوهر خراب

□

خبر مرگ جگر گوشه‌ی من گوش کنید

□

خردمند نرسی آزاد چهر

□

بگردانم ز بیت الله قبله

□

چنین داد پاسخ که من چاکرم

□

صیدی چنین که گفتم و اقبال صیدگه را

□

به ایران اگر نیز چون توکسست

□

نی ز ایزد شرم و نی از کعبه آزرم ای دریغ

□

مزن رخنه در خاندان کهن

□

همانا خروس است غماز مستان

□

بدو گفت کاین چار خورشید روی

□

هادی مهدی غلام امی صادق کلام

□

بینداخت از پشت اسپش به خاک

□

رکن خوی حبر شافعی توفیق

□

تخوار آن زمان پیش خسرو رسید

□

همه شب‌های غم آبستن روز طرب است

□

ز گوران سرافراز گوری بود

□

وی پهلوان ملکت داودیان به گوهر

□

دل آگنده گردد جوان را به چیز

□

تا نخل گرفت بوی عدلش

□

کنون کم جهان آفرین پرورید

□

چون کنی از نطع خاک رقعه‌ی شطرنج رزم

□

چو آورد مرد جهودش بمشت

□

بودند تا نبود نزولش در این سرای

□

به اندازه‌ی آنکه یک دم زنند

□

قصر جان را مهندس قدرت

□

ترا با دلیران من پای نیست

□

کیخسرو است شاه و همام است زال زر

□

اگر بیند اغریرث هوشمند

□

غوغای دیو و خیل پری چون بهم رسند

□

بران هم خورش یک شب آرام یافت

□

شیران شده یاوران رزمت

□

چو بر خون شتابنده شد نیش او

□

زنگار خورده جنگ کند ذوالفقار من

□

همی‌گفت هر کس که جز نام شاه

□

خوشی طلب کنی از دهر، ساده دل مردا

□

فرو برد خنجر دلش بردرید

□

یا غبار لاشه‌ی دیو سفید

□

ندانی که دهقان ز دین کهن

□

بره زان سو ترازوی زینسو

□

فرس را برافکند برگستوان

□

تهدید تیغ می‌دهد آوخ کجاست تیغ

□

یکی نامه بنوشت پر داغ و درد

□

نور عرش حق تعالی را به چشم

□

چو نامه به نزدیک ایشان رسید

□

آقسنقری است روز و قراسنقری است شب

□

چو از دور بیند یلان سینه را

□

خاقانی ازین درگه دریوزه‌ی عبرت کن

□

چو هندوی دزدش ز گنجینه برد

□

افعی خورنده مجذوم ارچه بسی شنیدی

□

ز پیش شهنشاه موبد برفت

□

ناقه‌ی همت به راه فاقه ران تا گرددت

□

یک ایوان همه تخت زرین نهاد

□

اکنون که باد و باغ زنا شوهری کنند

□

درم برد و با نامه‌ها هدیه برد

□

آن شاهد لعمرک و شاگرد فاستقم

□

بلیناس ازین سان زر و زیوری

□

وز پی تعظیم سکه‌ش را ز روهینای هند

□

به دیدار بهرام شد شادکام

□

گوید اینجا خاص مهمانت آمدم

□

چو آن نامه‌ی شاه یکسر بخواند

□

مادر بخت فسرده رحم است

□

فرستادگانم چوآیند باز

□

در تموزم برگ بیدی نه ولبی از روی قدر

□

همین رشته را دیدم از لعل پر

□

در قالب آدم امیدم

□

بزرگان برو خواندند آفرین

□

خون بهیمه ریخته هر میزبان به شرط

□

بفرمود کین را چنین ارجمند

□

دل ملک طبع است قوت او ز بویی داده‌ام

□

ببندوی گفت ارث دلم نشکند

□

آفتاب گوهر عباس امام الحق که هست

□

زریوند مازندرانی منم

□

مولو مثال دم چو برآرد بلال صبح

□

چو روزی بدیشان نداریم تنگ

□

برکشیده تیغ اسد چون افتاب اندر اسد

□

چنین گفت رستم بدان سرکشان

□

خور در تب و صرع دار یابم

□

چو نزدیک شد خواست بهرام را

□

دیوار مشرق را نگر، خشت زر آمد قرص خور

□

عماد خوئی خواجه ارجمند

□

منم آن کاوه که تایید فریدونی بخت

□

برفتی خوش‌آواز گوینده‌یی

□

خاصه سگ دامغان، دانه‌ی دام مغان

□

فرستاده آمد بسان پلنگ

□

نسخه‌ی طالع و احکام بقا کاصل نداشت

□

پس پرده‌ی ما یکی دخترست

□

ای آنکه صریر خامه‌ی تو

□

در اعضای خاک آب را بسته کرد

□

اگر تن به حضرت نیارم عجب نی

□

بیابان سراسر پر از گور دید

□

مطرب سحرپیشه بین در صور هر آلتی

□

که چون نوذری از نژاد کیان

□

چون شود از نعت تو این لب من در فشان

□

چو خراد برزین و گرد اندیان

□

کی رسد آلوده‌ای بر در پاکان که حق

□

درو آدمی پیکرانی چنین

□

عقرب ندانم اما دارد مثال ارقم

□

یکی جام بر دست هر یک بلور

□

نگر چگونه نگهداریم ز نحس وبال

□

بدین زودی اندر شبستان رسد

□

شها به وصف تو خوش کرده‌ام مذاق سخن

□

هرآنکس کجا بیش دارد بدی

□

عشق خشکان عرب کان خنکان یمنند

□

نشستند با شاه ایران به هم

□

او شیر و نیستانش دوات است لاجرم

□

ز گفتار او شاه خشنود گشت

□

غصه مفزای سران را به ستیز

□

همم بیم جانست و هم جای ننگ

□

راویانند گهر پاش مگر با لب خویش

□

ز پیش سپاه اندر آمد تبرگ

□

خوی به پیشانی و کف در دهنم بس خطر است

□

پسر را چنین داد پاسخ پشنگ

□

خاک درش خزاین ارواح دان چرخ

□

دگر چار چوبه بزد بر سرش

□

رفتی که وفا نکرد عمرت

□

اگر دشمن آید سوی من بپوی

□

گنج بخشا یک دو حرف از مدح تو

□

بدو گفت کامد گه آرزوی

□

چون ماه همه عزم و چو شعری همه سعدی

□

زمانه چنان شد که بود از نخست

□

ای برادر برادرت را بین

□

کنون نه صد و سی زن از مهتران

□

صبح و شام او را دو خادم، جوهر و عنبر به نام

□

بباشیم یک روز و دم برزنیم

□

به کام و رای تو و دوستان تو بادا

□

ابا گنج وبا لشکر بی‌شمار

□

بدر ستاره موکبی، مهر فلک جنیبتی

□

یکی جشنگاهی بیاراست شاه

□

مجرد باش و بر ریش جهان خند

□

مرا شاه ایران فرستد به هند

□

همه چون دیگ بی‌سر زاده اول

□

که داری که با او به دشت نبرد

□

سرافراز شاهی که اقبال او

□

بران نامه بر مهر بنهاد و گفت

□

منه مهره کز راست بازان معنی

□

ستمگر چرا گشتی ای ماه‌روی

□

این عید خجسته را به صد معنی

□

بفرمود تا خادمان سپاه

□

بر چهره‌ی عروس معانی مشاطه‌وار

□

بدو گفت رستم که از پهلوان

□

حرام باشد خون برنده خنجر تو

□

بزرگان فرزانه برخاستند

□

دولت شده رد ضمان عمرت

□

بدو گفت کز من رهایی مجوی

□

کنون عمریست ای سرو قبا پوش

□

هرانکس که ناچیز بد چیره گشت

□

چون ماهی ار بریده زبانی دلت بجاست

□

چو سیندخت و مهراب و پیوند خویش

□

نکرد یارد بی رای تو ممر و ممار

□

چوبر جنگ رفتن بسی شد سخن

□

نیست نظیر تو خصم خود نبود یک بها

□

شنیدم که کاووس شد بر فلک

□

زبانگ نی فلک را گوش بگرفت

□

گشاده بران کار کو لب ببست

□

معمار دین آثار او، دین زنده از کردار او

□

شماساس چون در بیابان رسید

□

صد آتش با دخان برانگیزم

□

برو با سپاهت هم اندر شتاب

□

زین متنحل سخنانم مبین

□

برو انجمن شد ز بربر سوار

□

بکشفت سپهر باز بنیادم

□

چه باشی به نزدیکی شوربخت

□

وز بن نیزه‌اش سر گاو زمین لرزد از آنک

□

دو چشم کیانی به هم بر نهاد

□

ز شیدائی و خود رائی نترسد

□

اگر داد بهتر بود کس مباد

□

شرح مناقبش را باد آسمان صحیفه

□

نشست از بر بادپای چو گرد

□

آن روی و قد بوده چو گلنار و ناروان

□

یکی گنج پرمایه‌تر برگزید

□

بادت ز غایات هنر بر عرش رایات خطر

□

چنین داد پاسخ که من رستمم

□

ز حضرت تو همان چشم تربیت دارم

□

چو زان کارها شد به شاه آگهی

□

نای است یکی مار که ده ماهی خردش

□

کشد جوشن و خود و کوپال او

□

گیرم که من از کار بازماندم

□

یکی مهر خوانند و دیگر وفا

□

مدت سی سال هست کز سر اخلاص

□

سوی پارس لشکر برون راند زو

□

چون مهر بی‌نفاق کنی در جهان نظر

□

یکی نامه بنوشت چون بوستان

□

بر این اختصار است دیگر نجویم

□

بماندند یکسر همه زین شگفت

□

زین دولت ناسازگار بوده

□

به یزدان دارنده کو داد فر

□

چون رخ و اشک عدوت از شفق شام و صبح

□

سرم را به کافور و مشک و گلاب

□

چون روز گذشت و چشم بگشاد

□

چو شب تیره شد گردیه برنشست

□

چون کوزه‌ی فقاعی ز افسردگان عصر

□

چو بشنید کاووس گفتار اوی

□

حسن رخش از صف برون است

□

می و زعفران برد و مشک و گلاب

□

چو طاووست چه باید لبس اگر باز هواگیری

□

بدو گفت رو نزد دیو سپید

□

در آن هفت نخستین روی کردند

□

مبیناد کس روز بی‌کام تو

□

من دست بر جبین ز سر درد چون جنین

□

چو آمد به نزدیکی بارگاه

□

آن دور ز راه و رسم مردم

□

به نرمی به شاه جهان گفت خیز

□

یک تنه صد هزار تن می‌نهمت چو آفتاب

□

بدین خوب رویی و این فر و یال

□

نگشاد دهن به چاره کوشی

□

بدو گفت هرکس کز ایران سرست

□

چو آگاه شد زان سخن هرکسی

□

هزار و صد و شصت گرد دلیر

□

سرگشته در آن دیار گردد

□

کلید در گنجها بر شمرد

□

سبک سیم تن پیش مادر بگفت

□

چنین گفت رستم به فرخ پدر

□

چو یوسف در رسیدی با گروهی

□

مگر پاسخی یابی از دخترم

□

نکوهیده‌تر شاه ضحاک بود

□

چو کلباد و چون بارمان دلیر

□

چراغ دل و دیده‌ی فیلقوس

□

دگر بهر شادی و رامشگران

□

بدو ماند شاه جهان درشگفت

□

چنین گفت رستم که نام من ابر

□

همان بهتر کز اینجا پر گشایم

□

بدو گفت خاقان که عاری بود

□

تو گرد بخردی خیز پیش من آی

□

چنین گفت فرزانه مردی پزشک

□

آن گفت:«فغان ز کینه کیشان!»

□

پسندیدم آن هدیه های تو نیز

□

بدین دار چشم و بدان دار گوش

□

چو انباز او گشت با او براز

□

بگفتا: «رخصت‌اش ده! تا درآید

□

چونیمی ازو بهره‌ی پادشاست

□

چو خشم آوری هم پشیمان شوی

□

بی‌اندازه کشتی و زورق بساخت

□

گر می‌نشوی بدین سخن راست

□

چنین است یارانت را گفت و گوی

□

کهن دژ به شهر نشاپور کرد

□

چنین گفت با سرفرازان رزم

□

بگریست که: «ای فراق دیده!

□

چو آن بو، در دماغ خان درون رفت

□

چو نعمان برفت از در شهریار

□

که او دادت این خسروانی درخت

□

اظهار بزرگواری‌اش را

□

در این دولت هم از من دور خواهی،

□

بفرمود تا پرده برداشتند

□

بپرسید کالکوس جنگی کجاست

□

ز خود کردی نخست امیدوارم

□

چو خاکم بر سر افتد در ته خاک

□

برفتند نعمان و منذر به شب

□

چو برگشت رستم بر شهریار

□

گفتا :«تو که‌ای و از کجایی؟

□

نفس که در دل گهری از حیاست

□

همی خواندندیش پیروز شاه

□

یکی باره پیشش به بالای اوی

□

چو آن در پس ستر عصمت مقیم

□

پس اندر خدمت آن پاک جانان

□

ستاینده‌یی کو ز بهر هوا

□

یکی تاج پرگوهر شاهوار

□

می‌رفت چنین نشیدخوانان

□

کلیدی بخشم از سر رشته راز

□

کنون روم و قنوج ما را یکیست

□

یعنی که گرم ز روی تمکین

□

شد روضه‌ی آن دو کشته‌ی غم

□

یکی گندم به کام اندر نمک ده

□

پذیرد سپارد به گنجور گنج

□

به ترسازاده ده دل را به یک بار

□

شب نیز بدین صفت به سر برد

□

مرا یاور بس است و هم ترازو

□

بدین خواستن باش فریادرس

□

چو خورشید رخشنده آمد پدید

□

ستاره‌شمر زان غمی گشت سخت

□

بهر کس نعمت شایان سپرده

□

بگفتند راز سپهر بلند

□

ولیکن شیخ دین کی گردد آن کو

□

به هشتم چو بنشست فرمود شاه

□

چه حالست این و این جوش از پی چیست؟

□

درمهای آگنده را برفشاند

□

همی ریخت خون و همی کند موی

□

سکندر برو آفرین کرد و گفت

□

کنندش با هزاران ارجمندی

□

چو بشنید گردن فراز اردشیر

□

چه بود اندر ازل ای مرد نااهل

□

کنون آنچ گفتیم پاسخ دهید

□

عتاب پادشاهان سیل خونست

□

چو از پندگوی آن شنید اردشیر

□

چو آمد به کاووس شاه آگهی

□

ز دو دست او دور کردی دو کفت

□

دویم را عمر شش مه بود رفته

□

ز شاهیش چون سال شد بر دو هفت

□

نور چون گردد از نهایت فرد

□

غم پادشاهی جهانجوی راست

□

جان که نه عشقش بود آن بازی است

□

همی کرم خوانی به چرم اندرون

□

به نزدیک یزدان چه پوزش برم

□

چنین موبدان پیش منذر شدند

□

چو مسطر راستی را، نه راست

□

بپیچید گردن ز جام نبید

□

نه به ذات تو اسم در گنجد

□

چنین دادپاسخ که ای برمنش

□

باز پاسخ ز پسر سوی پدر کاسپ مرا

□

شنیدم همه هرچ دادی پیام

□

چو اندیشه‌ی گنج گردد دراز

□

به بهرام گفتند کای فرمند

□

نه مردم بلکه اژدرها است این مرد

□

گرفته دلاویز را بر کنار

□

تا تو بر آرزو سوار شوی

□

برفت از میان بزرگان سباک

□

چو آن گلهای کم عمر از چمن جست

□

بخندید و پس با فرستاده گفت

□

روا باشد ار پند من بشنوی

□

بگوید ز گوهر همه هرچ هست

□

روان شد چو خیال خویش بی‌خویش

□

بفرمود کز دختر اردوان

□

هر چه خواهی به قدر حاجت خواه

□

دو اسپ و دو گوپال و تیر و کمان

□

ولی، با این همه، امیدوارم،

□

نجویی همی ناله‌ی بوق را

□

از اسپان جنگی فرود آمدند

□

بفرمایم اکنون که جوینده باز

□

شناسد آنکه مرد زندگانی است

□

بسی آفرین کرد لنبک بروی

□

میرود چون سگان زنجیری

□

کشاورز را دختر ماه‌روی

□

جفای خلق پیش شاه گویند

□

اگر کشور آباد داری به داد

□

چنین گفت با شاه توران سپاه

□

تو گفتی همی فره ایزدیست

□

یافته دراج خوشی در هوا

□

بدو گفت بهرام کاین بس شگفت

□

دایه‌ی دل چو سرفرازم کرد

□

بپرسید اگر کوه پاسخ دهد

□

بس که بجوشید زمین همچو دیگ

□

چو آن نامه نزدیک بابک رسید

□

سیاوش بیامد کمر بر میان

□

که هرگز نگردد کهن نام تو

□

خیال زلف شان در جان یاران

□

بیاگند یکسر به کافور و مشک

□

دشمنانت چو برف از آن سردند

□

وزان پس دگر کرد میخ درم

□

جهان را به مهر وی آید نیاز

□

نفس پرچرک و خرقه صابونی؟

□

بفرمود تا تخت زرین نهند

□

روز هنگامه‌شان چو گشت خراب

□

همی جامه را بر برش کرد چاک

□

همه معروف و قایلند برین

□

نگه کرد کاووس بر چهر او

□

روز ازین فتنه‌ها امانم نیست

□

ببخشم ترا هرچ خواهی ز من

□

ترسکاری، به راست رفتن کوش

□

به قچقار باشی فرود آمدند

□

عقل شمعست و علم بیداری

□

درفشش ببردند با او بهم

□

اعتماد تو بر چماق امیر

□

گوزنست اگر آهوی دلبرست

□

دزد را جای بر درخت بهست

□

سیاوش بدو گفت کز کار تو

□

نظر شیخ بر دلش تابد

□

پر از خون شد آن بسد مشک‌بوی

□

صاحب امر و اختیار شوی

□

میان سپاه اندر آمد چو گرگ

□

سخن عاشقان به حال بود

□

چو فردا بیاید به دشت نبرد

□

ترک این عالم فنا گویی

□

کنون خوردنت نوک ژوپین بود

□

تیر خود چیست کز کمان آید؟

□

بخواند و سزاوار بنشاند پیش

□

پند درویش اگر نیندوزی

□

چو بشنید گفتارش افراسیاب

□

هر چه در وجه آش و نان تو نیست

□

نمانی که آید به من بر گزند

□

نه به حجت توان به راه آورد

□

گزارنده‌ی خواب و جنگی توی

□

در پی نفس گشتن از سردیست

□

ناخنانش بدرهای مختلف

□

گر مریدی کجاست سفره‌ی آش؟

□

بگفت: «ای مهربان مادر! همانا

□

چو به کاخی که میکنی از گل

□

ز یعقوب این سخن خواهر چو بشنید

□

مرد بی‌علم جفت غم بهتر

□

روشنان فلک بکار تواند

□

منفصل گرددش رسوم از هم

□

به آن بیچون که چون‌ها صورت اوست!

□

هر کرا عشق او خراب کند

□

کام بگشا! که شگرفان رفتند

□

مگرم رحمت تو گیرد دست

□

اگرش رد کنی، هلاک شود

□

غم دل روی در رمیدن کرد

□

کف‌اش راحت‌ده هر محنت‌اندیش

□

که به جز راه حق نرفتندی

□

آنکه از آب و خاک مایه نداشت

□

خاص را در بلا بدان سوزد

□

چون رسید این سفینه بر جودی

□

نه عرض گشته در سرای سپنج

□

قافیه آنجا که نظامی نواست،

□

کاملی ناگزیرباشد و هست

□

گفت کای روی صدق، روی شما

□

این سماعی، که عرف و عاداتست

□

فکر چون صاف شد، صفات دهد

□

چون نباشد ز شرع حکمی جزم

□

در زمین شیر و انگبین گویی

□

تا تو باشی مصاحب دیوان

□

فضل او کمده در شیب و فراز

□

میکشی خلق را به بیخردی

□

با دل خواهنده ز جا خاسته

□

غم آنها بگیردش دامن

□

بلی این حرف، نقش هر خیال است

□

آب اصلست و فرعها بی‌مر

□

گاو را ذبح کن از خنجر بیم!

□

گشت معدن به خاک پوشیده

□

در اندرهم، در آنجا هفت خانه

□

به ازین کرد باید اندیشه

□

به دل آزاد شو، به جان فارغ

□

گر چه دانست، لاف بس نزند

□

تا نباید بلابه و زاری

□

تا جوانی بستر کوش و نماز

□

زلیخا چون بدید آن سرکشیدن

□

آنکه این اعتبار کرد او را

□

بگفتا: «ز آمدن فکری نداریم

□

چند بینیم و چشم خوابانیم؟

□

دلی پردرد، چشمی خون‌فشان داشت

□

وانگهی خویش را امین دانی

□

بدو گفت: «ای عزیز این داوری چند؟

□

تا ز قرآن کلاه و جامه کند

□

ز غور چاه مکر خود نه آگاه

□

تابوت تو ز دیده مرصع کنم به لعل

□

فرستادند از آنجا قاصدی پیش

□

در غبارند شاه و لشکر، باش

□

اگر یاری دهد بخت بلندم

□

ما در حصار این فلک تیز گردشیم

□

گه در او ذکر یار و منزل او

□

سهل یمینها و صعب بنیلها

□

کنم قانون احسانی کنون ساز

□

هیهات ظل دم الوفاء وفارة

□

غذت وجوه الملک تخدمه

□

کان علاء الدین حافظ دهرنا

□

که بمات آرد یقین این اضطراب

□

غیبیان سبز پر آسمان

□

افعیی پر زهر و نقشش گل رخی

□

همه در بند انتظار تواند

□

کان دو بر جا خشک گشتند از وجا

□

بروبوم خواهد همی از مهان

□

هم‌چو نور خور سوی قرص بلند

□

امن الکتاب بمعرة العظماء

□

زین قبل آمد فرج در زیر رنج

□

کین چنین شاهی ز ما دو جفت زاد

□

می‌دهد ملکی برون از وهم ما

□

بدرهای او ز حنا منخسف

□

می‌نیابد راه پای سالکان

□

سر نره دیوان شکار منست

□

بوک بر خیزد ز لب ختم گران

□

حوی سمتاد هر تریح و توجع

□

در دعا بیند رضای دادگر

□

پس چرا چون جفت در هم می‌خزند

□

گاه در نحس فراق و بیهشی

□

نه‌ای چندان به سر کار، دانا

□

زانک در خامی نشاید کاخ را

□

کهن بود لیکن جهان کرد نو

□

هی چه پختی بهر خوردن هیچ با

□

ممن یرام و من له بنواء

□

خاکها را جملگی شاید شناخت

□

تازیانه آیدش بر سر چو برق

□

بر زده بر قلب لشکر ناگهان

□

عرضه افتد به لحن داودی

□

چار جو هم مر ترا فرمان نمود

□

بدان گرزداران مردم‌کشان

□

ذره با ذره چو دین با کافری

□

عنوی و ینوی علاء بغداد

□

ملهم ما پرتو نور جلال

□

سردی و افسردگی بیرون نهد

□

نوش نیش‌آلوده‌ی او را مچش

□

ز فرمانش به صورت سرنپیچید

□

شد گواه مستی و دلسوز او

□

دهان پر ز خون و زره چاک چاک

□

عشق گردی عشق را دانی ذبال

□

تا بدان در دهند بازت راه

□

سبلتان و ریش خود بر می‌کند

□

بر مثلها و بیان ذاکران

□

بانگ آب و تشنه و آنگاه خواب

□

یک به یک نادره‌حرفان رفتند

□

که چو جزوی سوی کل خود روی

□

کند ساز ایشان چنان چون سزد

□

در نشاط آید شود قوت‌پذیر

□

بی‌اجازت دلش نفس نزند

□

شد گواه صدق قرآن ای شکور

□

ای خنک آن را که این مرکب براند

□

زانک الاذنان من الراس ای مثاب

□

نهاده مرهمی بهر دل ریش

□

هم ز گردون بر گشاید بابها

□

اگر چاکری را خود اندر خورم

□

در جهان حی و قیومی در آ

□

نه به گنجت طلسم در گنجد

□

در وثاق موش طوطی کی غنود

□

خرج را دخلی بباید زاعتداد

□

سخره‌ی خشم عدو الله شدست

□

ور قبول، از گناه پاک شود

□

تا چه خواهد کرد سلطان شگرف

□

چرا بازداری سرم را ز جنگ

□

نور باقی را همه انصار دان

□

عشق داد وز شیر بازم کرد

□

عالم یک رنگ کی گردد جلی

□

عاریت کن چشم از عشاق او

□

قصد آزار عزیزان خدا

□

برفلک شد، که هیچ سایه نداشت

□

یار شبشان بود آن شاه چو ماه

□

دو دیده به خون دل اندر نشاند

□

که خرت لنگست و منزل دور زود

□

که چو یخ جمله سایه پروردند

□

چون بود حس ولی با ورود

□

گام ترسان می‌نهد اعمی دلی

□

پر و بالش را به صد جا خسته‌ای

□

بدین زنجیر زر پایش ببندم

□

تا غریو از کوی کوران بر جهد

□

بپژمرد و برزد یکی سرد باد

□

با شما از حفظ در کشتی نوح

□

این هم از حیلتست و مابونی

□

که دو صد تشویش در شهر اوفتاد

□

کم مبادا زین جهان این دید و داد

□

طالع خر نیست ای تو خر صفت

□

برون‌ها چون درون‌ها صورت اوست!

□

جمله در انعام و در توزیع او

□

جگرش از تن تیره بیرون کشید

□

آنک کرمی بود افتاده به راه

□

سفره خالی شد و اخی در خواب

□

ز آشنایان و ز خویشان کن حذر

□

که ز اغراض و ز علتها جداست

□

زانک او بیشست و ایشان در کمی

□

که راند پیش از ایشان محمل خویش

□

بلبلی مفروش با این جنس گل

□

بدارید کز دم نیابد گزند

□

در هنر از شاخ او فایق‌ترست

□

بگرفت این سخن زمان و زمین

□

کو نگیرد دانه بیند بند دام

□

که بسر هم‌طبع آبی خواجه‌تاش

□

تو به پیغامبر بچه مانی بگو

□

چیست از بنده آرزوی شما؟

□

بر معلم نیست چیزی لا تخف

□

به آیین و آرایش چین نهاد

□

نافریدی هیچ رب العالمین

□

این چنین تا به حالت پیری

□

وآن دگر را کرده پر وهم و خیال

□

دوش ای جان بر چه پهلو خفته‌ای

□

سخره و بیگار می‌پنداشتم

□

چون روی بر فلک همین گویی

□

می چه گوید با ریاحین و نهال

□

که افراسیاب آن دلاور نهنگ

□

حسر تا یا لیتنی کنت تراب

□

گاه پنهان، گه آشکار شوی

□

چون مشرف آمد و اقبال‌ناک

□

که اهد قومی انهم لا یعلمون

□

حلم او رد می‌کند تیر بلا

□

رخ به درگاه اصطفات دهد

□

باز رست و شد روان اندر چمن

□

پیام آوریدم به روشن روان

□

بانگ حق بشنید کای مسعودبخت

□

ور نداری، تو خود نداری هوش

□

کی توان اندود خورشیدی به گل

□

نغزها را زشت گرداند به ظن

□

از ره پنهان صلاح و کینه‌ها

□

مال خود خواستن بدین خواری

□

زانک از گلگونه بود اصلی نبود

□

چنان چون شب چارده چرخ ماه

□

که بکارد در تو نوشش ریشها

□

شب نشینم، که شب نشانم نیست

□

کرد قسمت بر هوا و بر خدا

□

گر یقین گشتی ببینندی جحیم

□

قوت علت را چو چربش کرده است

□

بر گذر قافیه جامی سزاست

□

پیش خاین چون امانت می‌نهی

□

سر پهلوانان و پشت گوان

□

از برای مصلحت آن راه‌بر

□

بیش بینم که بر خدای کبیر

□

گذشته همی برگشاد از نهفت

□

نطفه را خصمی و انکار از کجا

□

بهتر آید از ثنای گمرهان

□

پس برون آی ازین جهان فارغ

□

به راهی که باشم نترسم ز دزد

□

رسانید نامه به نزد پشنگ

□

نه تنش را قوت روزه و نماز

□

پاسبان را نظر به رخت بهست

□

بدو گفت پیروز بادی و شاد

□

زیرکم اندر وفا و در طلب

□

سوی اسفل برد او را فکر او

□

که: نادانسته از جستن محال است!

□

پسندیده و پاک‌دل موبدان

□

تو با دیو و شیران مشو جنگجوی

□

آب باران بر سر و در زیر گل

□

راز دلها برمز دریابد

□

مرا بود شمشیر و گرز گران

□

که بودند هر یک به از کشوری

□

ناامید از رفتن راه سماک

□

به چشم مرحمت سویش ندیدن

□

به پوزش بسازم سوی داد راه

□

یکی بر لب خشک نم برزنیم

□

زان سفر در معرض آفات شد

□

بکماهیش ضبط نتوان کرد

□

وزان سرکشان نامداری نماند

□

ضمیری چو دریا و لفظی چو در

□

غالب و مغلوب را عقلست و رای

□

رفته به هر جا که دلش خواسته

□

نیاید ترا هیچ دارو به کار

□

به آب وفا روی خسرو بشست

□

دشت می‌دیدی نمی‌دیدی کمین

□

ملک جاوید را ثنا گویی

□

برآهیخت زو جامه‌ی خسروی

□

به ترکیب خاکی به زور آهنین

□

سوی اهل پیل و بر آغاز ران

□

آشناپرور و بیگانه‌نواز

□

چو لشکر فراوان برو برگذشت

□

به تخت کیی بر کمر بر میان

□

کی بود بر من مگس را دست‌رس

□

زین دو خسرو چرا نیاموزی؟

□

به گیتی بدین کار نام آوریم

□

به زین اندر آمد چو کوهی روان

□

چون نخورد او می چه داند بوی کرد

□

چو هفت اورنگ بی‌مثل زمانه

□

بدو اندرون ساخته کارستان

□

تن پیلوار و بر و یال او

□

می‌ببینی چون ندانی خشم شاه

□

سنگ شاید کز آسمان آید

□

توی نامبردار هر انجمن

□

ز رومی ربودش به روسی سپرد

□

مور شهوت شد ز عادت همچو مار

□

پشت ماهی ببر از اره دو نیم!

□

تو لشکر بیارای و شو باز جای

□

همه رازها پیش مادر بگوی

□

ز چیزی که دارد پی روم تاو

□

نه به آواز و قیل و قال بود

□

بران سو کشیدش دل و چشم و گوش

□

که شد قد قاید بدو سربلند

□

به گفتار دستور آزاده‌خوی

□

همه بی‌ریسمان رفتند در چاه

□

بدو دفتر کهتری خوانده‌ام

□

شود برفشاند برو تیره گرد

□

همی فر گیتی بیفزاید او

□

نه به اقرار در گناه آورد

□

سرش گشت پر درد و دل پر ز خون

□

که بازی بود جنگ اهریمنم

□

ز خفتان وز خنجر هندوان

□

ولی از لطف تو امیدواریم،

□

سر جوی را کارگه کرده تنگ

□

چرا جنگ جویی تو ای ماه روی

□

بزد بر بر و سینه‌ی شهریار

□

بفشان و بده که آن تو نیست

□

همه گشته از شهر ایران ستوه

□

نیامد کس از بیم در پیش او

□

ازو در جهان یافتم داد و بس

□

وصف شیرینی شمایل او

□

شکارست مرگش همی بشکرد

□

اگر ابر باشد به زور هژبر

□

گسارنده‌ی درد اسفندیار

□

نفس کشتن نهایت مردیست

□

مکن شهریارا ز بیداد یاد

□

ز بس کوفتن کوه را خسته کرد

□

ز خون لعل شد خاک آوردگاه

□

گناهی نی، بدین خواری‌م مپسند!

□

توانگر شدی گرد پیشه مگرد

□

به هر باد خیره بجنبد ز جای

□

پدید آورید اندرین ارز خویش

□

دیگ بی‌گوشت بی‌کلم بهتر

□

سراسیمه برسان مستان بدند

□

وز حدوث چرخ پیروزست و حق

□

همی دست بر دست بگذاشتند

□

که تا باشد جهان، گویند از آن باز

□

سر تاجور سوی خاک آمدش

□

ز دستان و از سام و از نیرمم

□

نیارم شدن در میان سپاه

□

ورنه اسباب ناامیدی هست

□

که بودند لرزنده بر جان تو

□

که نهانست و نهانست و نهان

□

سزد گر به پوزش ببخشد گناه

□

به باد صبحدم این داستان داشت

□

نخستین ز قیدافه کردند یاد

□

ز مصر و ز هاماوران صدهزار

□

ز دستور و گنجور نشنید پند

□

فارغ از بنگ و از شراب کند

□

یکی را ز کوری ندیدم به خشم

□

چون گواهی دادی اندر مشت در

□

ز تخت بزرگی فراوان براند

□

نداند نیک از بد بد ز نیکو

□

می و رود و رامشگران خواستند

□

به چشم خدایی به من بنگرید

□

ابی رای او یک نفس مشمرید

□

بار این جمله می‌نهی بر دل

□

تن خویش را کرد چون گردگوی

□

گفت تو سودش کند در آخرش

□

کجا کار ما را گرفتست خوار

□

مجرد شود ز هر اقرار و انکار

□

کزان پس نیازش نیاید به چیز

□

تنم را بدان جای جاوید خواب

□

برین گونه سختی برآویختن

□

ور نداری درین میانه مباش

□

کتایون همی ریخت خاک از برش

□

تو به جلدی های هو کم کن گزاف

□

چو شد ساخته کار و اندیشه راست

□

که این یک شد محمد و آن ابوجهل

□

نماند ز من در جهان بوی و رنگ

□

ندارد کس از پهلوانان همال

□

ز تخت بزرگی ببایدش رفت

□

صورت چشم و گوش و بینی و فم

□

همه رزمجوی و همه نامدار

□

مستعد آن صفا و مهجعیست

□

چنان خسته از تیر بگشاد شست

□

که آموزگار بزرگان توی

□

دل و گوش و چشم دلیران توی

□

فرو ریخت آب از مژه شهریار

□

چو خون شد به رنگ آب گلزریون

□

فتنه آهنگ آرمیدن کرد

□

همچو زن اندر حباله‌ی دگران بود

□

جسم و عقل و روح را گرگین کند

□

نه از چین و هیتالیان کمترم

□

همی گشت باید سوی خاک باز

□

بی‌مایه و قرض‌دار باشد

□

ز دژ رفت پویان به دشت نبرد

□

بدانگه که بنشاندم پیش گاه

□

در پی جرو دق نرفتندی

□

ملک دنیا بی‌زوال و کار دولت بی‌غیر

□

گر بود این حال اول کی دوی

□

که هزمان ببوسد فلک دامنش

□

سرش پر ز خاک و پر از آب روی

□

گوئی که ز غیب شد اشارت

□

مر این بستگان را گشاید ز بند

□

پدید آمد آن شمع گیتی فروز

□

نپسندم که توبه کار شوی

□

که گاو سامری دارد امل در اغترار تو

□

او گلوی او بریده ناگهان

□

بدین نام جاوید جوینده‌ام

□

زمین شد بسان گل شنبلید

□

سر سودا نهاده بر کف دست

□

که هر روز نو بشکفاندش بخت

□

زمین ز آبدستان مگر یافت نم

□

خادمان تو با جواهر پنج

□

در خانه ز من نمانده دیار

□

با خود اندر دیده‌ی خود خار زد

□

هرآنکس که او را خرد بود بهر

□

که‌ای پرهنر خسرو نیک‌خواه

□

که هم تن هم دلم میسوخت هم جان

□

که من بسته دارم به فرمان کمر

□

که چون بازجویی نیاید به چنگ

□

گر به دست آوری بدو زن دست

□

از درون چون صبح روشنگر برآور آینه

□

این درازی در سخن چون می‌کشی

□

ببازیم هشتم به روشن‌روان

□

هشیوار با گبر و خود آمدند

□

سر از زمین بدر آرد ستیزه‌ی دوران

□

چنان رو که بر چرخ گردنده شید

□

ببخشید واندیشه افگند بن

□

پیش ما مانع سعاداتست

□

حزین در بیت احزان اوفتاده

□

جمله‌ی اقلیمها را گو بجو

□

رسیدی بجایی که بشتافتی

□

ندارم دریغ از تو پرمایه تن

□

از تقاضای بخت نافرجام

□

ز ره قارن کاوه آمد پدید

□

فکنده قیروان را جامه در قیر

□

تا دل عام را بیاموزد

□

قومی که چون منید هلموا صلای خاک

□

مستی‌اش نبود ز کوته دنبها

□

میان جمع گوید آنچه گوید

□

همی کند موی و همی ریخت خاک

□

دل از این آلودگیها پاک کن

□

بیاراست لشکر به پیکار اوی

□

بی‌پای بود چو کرم بی‌پای

□

امر حق نیز را چنین بنگر

□

پنجه بهم در شکست زال حقیقت

□

این بود حق من و نان و نمک

□

که عقد عنبرینه‌ام پر ز خونست

□

به میدان پرخاش ژوپین نهند

□

وز رسولم چشم خشنودی و امید رضاست

□

که کاووس شاه این بزرگی گرفت

□

تا باز رهد جهان ز ننگم

□

که نشاید دو صاحب دیوان

□

چنگ خدا بهر دل خود زدند

□

رخت را نزدیکتر وا می‌نهد

□

سقط شد زیر آن گنج گهربار

□

نشستند و یکبار دم بر زدند

□

کسی کش زاغ رهبر شد به گورستان روانستی

□

به یک زخم شد کشته چون نره شیر

□

چو ماری کاید از نخجیر بیرون

□

ظلم باشد به کشتن کس عزم

□

درخشنده نجمی است از زهره ازهر

□

حسبی الله گو که الله‌ام کفی

□

زدی بر یاد او صد بوسه بر خاک

□

سخن گفت با من چو شیر ژیان

□

گفته به دل عبور کن بر رخ هر مصوری

□

پیاده شد و راه بگشاد شاه

□

وانگاه ز دامشان رها کرد

□

چه توان کرد چون طبیب بدی؟

□

دور ماندستم چو دور از روی خور نیلوفری

□

که خبر هرزه بود پیش نظر

□

ازو زیباتر اینک ده هزارت

□

همه شهر توران برندش نماز

□

تا ببیند وصال کمجان را

□

که چندین همی رزم شیران بخواست

□

به شرع او رسد ملت خدائی

□

آز و حرص و نیاز پیرامن

□

والوجه کالقلب مسود من اللمم

□

بانگ دیگر بنگر اندر آخرم

□

دلش دادی که یابی کامرانی

□

شکاری چنین از در مهترست

□

خود نخورده عالمی را قوت داده زان خمیر

□

که ما سر نهادیم یکسر به بزم

□

غوغای زمین جوی نیرزد

□

تا نیاید شغال در بیشه

□

که بیزد خاک غم بر فرق من این کهنه پرویزن

□

تهی از دعوی و ز معنی پر

□

به می جان و جهان را زنده داریم

□

بدید اشک خونین و آن مهر او

□

به نزهتگاه جانان آی، اگر جویای جانانی

□

که رستم بدین دشت لشکر کشید

□

آن خانه ریگ بوم را سست

□

که جوانی دگر نیاید باز

□

نیست بجز زاغ و بوم ماتمی و نوحه‌گر

□

نصیبی ده از گنج بخشایشم

□

سبد واپس برد سیب سپاهان

□

پراندیشه بودم ز گفتار تو

□

از جگر خستگان درد فراق

□

سوی سیستان روی کردند پیش

□

از دل به دماغ رفت هوشم

□

نه بکشت و نه بار کرد او را

□

مظهر لطف حضرت باری

□

به آبادی افتاد ازین آفتاب

□

که بردارم ز راه خسرو این سنگ

□

گه چاره مرد درنگی توی

□

من چه گویم که از که مینالم؟

□

ابا طوق و با یاره و گوشوار

□

شد چون تو رسیده‌ای ز دستم

□

گفت: کای اوحدی شتابانیم

□

مردگان از نفس او دم احیا بینند

□

به یک چشم زخمی که بر هم زنند

□

به قسطنطینیه شد سوی قیصر

□

همی رفت پرخاشجوی و دژم

□

خاک کف پای تو اهل زمین چون تراب

□

ببود آن شب تیره دیر و دراز

□

چون برگ سمن به شیر می‌رست

□

همه را محو عشق نامه کند

□

عشقبازی خیالبازی نیست

□

ز خورشید باشد برو نام داغ

□

به رویش در دریغی چند می‌بست

□

پراگنده گشت آن سپاه بزرگ

□

گفتم که آشنا کنم و غوطه‌ای خورم

□

سلیح سواران جنگی بساخت

□

خر رفت و به عاقبت رسن برد

□

نفس خواب و هوس شب تاری

□

پی بر فرق فرقدان دارد

□

که با فحلیش دست زوری بود

□

ز مشتی آب و نانش ناگزیر است

□

پر از آب چشم و پر از گرد روی

□

«لیس فی جبتی سوی الله» گفت

□

برآشفت و بر آب لشکر نشاخت

□

که از لعلش نهادی در دهان قند

□

آه اگر مردمی چنین دانی!

□

لیک او را مراد او بدهید

□

وین سخن را نداشت کس باور

□

جهان بگذار بر مشتی علف خوار

□

به کشتی همی بایدم چاره کرد

□

عقل باور نکردی این گفتار

□

که بودی شکارش همه نره شیر

□

ز جز خسرو سرا را کرد خالی

□

وز زمین شد نبات جوشیده

□

همه با دلی کینه‌جو آمدند

□

تو در رخنه باشی دلیری مکن

□

چه باید بی کباب انگیخت دودی

□

برت را کفن چنگ شاهین بود

□

نیست جز درد و دریغی قسم من

□

همی رفت تا بر رسد بر ملک

□

بیامرز این دو یار مهربان را

□

تا برون آید آن علم ز غبار

□

چو دینار خوارست بر چشم اوی

□

خورد پشه‌ای مغز نمرود را

□

که شاهینی و شاهی در کمین است

□

سخن راند با هر یک از کم و بیش

□

حدیث حیدر کرار و ذوالفقار کند

□

که چون خون او را بسان سرشک

□

او خویشتن از دریغ می‌کشت

□

وز جان بی‌خبر که: برون از حصار چیست؟

□

چو بر خایه بنشست و گسترد پر

□

از ایران سپه گیو بد پاسدار

□

چو صبح اکنون دو دستی میزنی تیغ

□

بدیده ز خشم اندرآورد آب

□

یاد داریدم به خود ای دوستان

□

کمندی فرو هشته تا پای اوی

□

گر پای درون نهد بسوزد

□

وین کار کردنیست، که تابوت پادشاست

□

که ای پهلوانان فرخنده رای

□

بزرگان لشکر همه بیش و کم

□

که پروانه ندارد طاقت نور

□

بداری مرا همچو او ارجمند

□

هواره باد عزم ترا یسر بر یسار

□

بتخت کیان بر درخشنده‌ای

□

زمین و آسمان بی‌داوری نیست

□

که آمد سیاووش با فرهی

□

که هرگز نبینند جز تیره روز

□

ز روی خرمی می‌جست از جا

□

مرا در دست بدخواهی نیفکند

□

بد آید ز کار پدر بر سرم

□

در چنین منزل گه از بهر چه‌اید

□

چشم دل وز سرت بیرون کن وسن

□

ترنج آسا قدم بر خار دارد

□

یابم ز فراغ دل نشانی

□

به آرام بنشین و رامش گزین

□

خون شو آن وقتی که خون مردود نیست

□

به جای پرنیان بر دل نهد تیر

□

بدین شارستان در نمانم دراز

□

بود مست و از دو عالم بی‌خبر

□

وز فکرت و از علم و هوشیاری

□

ز هر خاریم گلزاری بر آید

□

که از آهنین کوه کردی گذار

□

کمین ور چو گرد تلیمان نژاد

□

که در معنی ندارد رنج دعوی

□

به زحمت جامه نو می‌بریدم

□

بشهر کسان در بماندیم خوار

□

گاه گرد از موی او افشاندی

□

دگر سر بیاور که ما ناوریم

□

معذور نیم به هیچ راهی

□

سیه ریش او پروریده به مشک

□

نبد جنگشان را فراوان درنگ

□

بر نزد کو از طمع پر بود پر

□

در آمد شکر شیرین به آواز

□

بگویم تو را ای زن نیک خوی

□

سوختی از زخم مار هفت‌سر

□

اکنون بخوردت باز گیهان

□

وز کور شد است کورتر باد

□

بشد روی او باب نادیده باز

□

شد آن نامور شهریار جوان

□

به نور قرب واصل گشت مطلق

□

ترا خواهم بدین کار آمدستم

□

منادیگری پیش او بر بپای

□

از خداوندی تو با خود می‌کنی

□

داد ضعفا داد و داد ایتام

□

نه دود در او نه روشنائی

□

چو لات و عزی اطراف تاج و مدری را

□

زمین را چو دریای جوشنده دید

□

ای شیء اعظم الشاهد اله

□

که بی او چون شکیبد شاه چندین

□

توی بر مهان جهان ارجمند

□

گفت جانم سوخت و عقل از پیش شد

□

واکنون بنوی شده خدائی

□

که هر مرغی به جفت آرام گیرد

□

خرد برگزین این جهان خوار کن

□

سزد گر بمانی بدین در شگفت

□

دگر ره باز گردد از پی خویش

□

یکی ابریشم اندازد یکی سنگ

□

سخنهاش برشاه گیتی شمرد

□

از دهانش هر که گفت آگه نبود

□

چون بیاموزیش با ماه سما مقرون کنی

□

ز گرمی هر رگش آتش‌فشانی

□

آهن الم پتک و خراشیدن سان را

□

نه زین گونه جوید کسی نام و ننگ

□

رحمتی که سوختم زین خام شوخ

□

رکاب افشاند سوی قصر شیرین

□

بیامد بران خیمه‌ها برگذشت

□

تو درآ تا خود ببینی دست برد

□

زین راه مشو یک سو گر مرد کمالی

□

با فتح و ظفر سریر و گاهت

□

در آن تاختنها به گرز نبرد

□

بفرمود تا تخت شاهنشهی

□

اهل هنر زیر زمین خفته‌اند

□

گهی تکیه زدن بر مسند ماه

□

ستاینده آسمان او بسست

□

چشمه‌ی حیوان شود هر چشمه‌ای زان مرغزار

□

ور تو نکوئی نکوست صورت و سانم

□

لیلی‌طلبی ز دل رها کن

□

نگهبان آتش ببین تا کدام

□

سه پاکیزه داری تو ای نامجوی

□

تحتها الانهار تا گلزارها

□

گرامی ماه را یک ماه جویان

□

به دل پاسخ نامه را ساز کرد

□

به هر گردنی طوق اندر فکن

□

که تو خر نه هم گوشه‌ی بو معینی

□

دلش در چشم و چشمش در دلش بود

□

جهان گشته آباد و هر جای کشت

□

که مهمان گستاخ بهتر به فال

□

خروشی بر کشید و گشت بیهوش

□

فرو گوید به نوبت داستانی

□

بر آشوبد و نو کند کینه را

□

به نبرد اندرون نبیره‌ی سام

□

کز علم دین شکفته بساتینم

□

فاروق ز فرق هم جدا بود

□

که بی تو چنین کار برنایدا

□

به شیروی و گردان گردنکشان

□

ور بود خاری تو هیمه‌ی گلخنی

□

که کردی قاقمش را پرنیان پوش

□

همه تاج بر سر کمر برمیان

□

چنان کز دلقک بی‌شرم طرار

□

کرد مرا یمگی و مازندری

□

شد زاغ و نهاد بر دلش داغ

□

وزآنجا خرامید با چند گرد

□

ز ایوان برون شد خروشان به کوی

□

اگر خود بین شود برجای خویش است

□

که امشب چون دگر شبها نگردی

□

همی کام دل جست و ناکام یافت

□

سرشته مشک شود خاک بر زمین حلب

□

تا خویشتن به سیرت سلمان کنم

□

گر خود همه مغز پوست بودی

□

آن مثل نشنیده‌ای باری اذا کان الغراب

□

به پیش خداوند خورشید و ماه

□

آن گذشت از رحمت آنجا ریتست

□

یکایک عذرش از جرمش بتر بود

□

نپیچد چرا خام گویی سخن

□

بردم او را بدین سخن فرمان

□

بیهده باشدش کرد قصد سقائی

□

بفروش متاع اگر به هوشی

□

آوردی و مانده مر ختا را

□

به چنگال کردش کمرگاه چاک

□

به او شاه جهاندان آفرین خواند

□

که گر گویم به شب خفتن نیارم

□

درفشان کنم زین سخن گنج تو

□

همیشه تا نشود سنگ، لل شهوار

□

این هردو پاک نبینم و آن هردو پر کره

□

افروختگی در آفتابست

□

تا سجده برد هیچ شمن هیچ صنم را

□

چو بالای پرمایگان خواستند

□

شیخ دیده بست و در وی ننگریست

□

قفای گردنان بر گردن افتد

□

که از مهتران برخرد بهترست

□

نه مه دیگر صیفست و خریفست و شتاست

□

گشته است مطرز پر مقالم

□

خود را عجمی لقب نهاده

□

که هر کس همی دید بگریست زار

□

برآمد همی تا به خورشید بوی

□

نمد آورد میغ نوبهاران

□

نثار افشاند بر خورشید و مهتاب

□

بجایی کجا شاه بد بی‌سپاه

□

همچنان مدح نیوشنده و من مدح طراز

□

فرزند رسول است بر این باغ نگهبان

□

ترک هوا قوت پیغمبریست

□

که تا به مقطع شعر آمدستم از مبدا

□

نخست از برش هندسی کار کرد

□

لیک کو سوز دل و دامان چاک

□

به پای پیل برد آن پیل تن را

□

چوشاپور و چون اندیان دلیر

□

کاین دولت فرخنده ترا فرخ یاریست

□

مگردان ترازوی او را زبانه

□

وا رهیدی این ضمیر و چشم و گوش

□

می‌زیبدش هر آینه خاکستر آفتاب

□

بفرمای کایند با تو به راه

□

سخن بر رهروان کوتاه کرده

□

دگر ره به بیداری آرد شتاب

□

که باشد به گفتار بی‌داد شاد

□

گفتا: موافقان همه یابند ازو امان

□

خیره برآتش ندمد یاسمین

□

مصطفی فرمود دنیا ساعتیست

□

کام تو چو روزگار غالب

□

شب آمد سوی باغ بنهاد روی

□

نک من و تو خانه‌ی قاضی دین

□

یاری یاران مددی محکمست

□

که گنج وبنه زان سوی پل کشید

□

برکشیده بر آسمان آواز

□

وگر حکمت نیلفنجی برون شد بایدت به ستم

□

غم چه ریزی بر دل غمناکیان

□

ز اول والنجم بر خوان چند خط

□

چگونه فرو پژمرد بخت تو

□

دویده در رکاب آویخت جبریل

□

برگ چهل روزه تماشای عشق

□

بیامد بر نامدار سترگ

□

چون مخزنه‌ی مشک فروشان شود از شم

□

پس به بی‌شرمی بنه رخ چون رخام

□

زین ره باریک خجل گشته‌ایست

□

که رساننده به آمال بود طی فجاج

□

مگر شیر کو گور را نشکرید

□

نوحه بر نوحه‌گران آغاز کرد

□

مار شبم مهره خورشید داد

□

چو چوبینه امروز چوگان زند

□

پیوسته ز ایزد به تو بر اکرام

□

قیمت فزایدت چو ببینی فسار من

□

آن کند کز مرد بیند دم بدم

□

هست صندوق صور میدان او

□

بباید هم اکنون ز جان دست شست

□

خروشان آمدند از تربتش باز

□

این قدمش زانقدم آگه نبود

□

نشسته به آرام با مهتران

□

از خنکی خاطر و گرمی بدن

□

کامروز در این جهان همی رانی

□

در ز یکی قطره باران بود

□

می‌نیاید جز به حد شرق بیرون از کمان

□

مبادا بجز داد و نیکی گمان

□

نور جان داری که یار دل شود

□

تا نکنی توبه آدم نخست

□

چو کشتی که موجش درآرد ز آب

□

آن شکار شگفت شاه مگر

□

خوش نباشد نان بی‌زیره و آویشن

□

بازگو دفعم مده ای بوالفضول

□

ما غلام ملک عشق بی‌زوال

□

ز شرم پدر دیدگان را بشست

□

که آن را چشم کوته بین دو دیده

□

ز مردم رمی دان نه از مردمی

□

ز قیصر شدش کاربا فرهی

□

ولی مقارن سود و عدو عدیل زیان

□

چو خار و خس بود آری دروغ و مکر و خلل

□

مقبل ایام شو و نام گیر

□

نه به اعجاز به میراث رسول مختار

□

سخن بسته شد بر لب بخردان

□

تا پدید آید حسدها در قلق

□

باز پسین لقمه ز آهن چشید

□

به ایران که خواند تو را شهریار

□

که لفظ اندر ثنای تو همه یکسر شود غرا

□

اکنون یک چند گران کن عنان

□

بینش زنجیر جباریت کو

□

چون رهید از صبر در حین صدر جست

□

به بند و فسون چشمها دوختن

□

به پایش هر که افتد پایه یابد

□

بر دل خوناب شده خون گری

□

نوشته بخورشید بر نام تو

□

هدیه‌ها دارند آورده فراوان و نثار

□

مگرد، وز بر ما دور شو، که ما یاریم

□

زانک او از من بمن نزدیکتر

□

ز آب چشمه تیغت نهال فتح بارآور

□

بگفت باد نتاند چراغ صدق ربود

□

کی هلد آن را برای هر شمن

□

تیر نینداخته بر کار شد

□

کجا رنج بردی ز هر گونه چیز

□

گفتی کاین در خور خوی شماست

□

بد سگال و بد فعال و بد نشانند، ای رسول

□

به که در عشق کسی میزنی

□

تا ببینی شعشعه‌ی نور جلال

□

کس ندارد پسر بدین کردار

□

به گرگت همچو یوسف باز دادند

□

چه سود ار عجوزه کند سینه خرد

□

که یار تو بادا برفتن سپهر

□

گله‌ی غرم و آهو اندر بر

□

چنین دانم که بس خوش می‌نوازی

□

روزی ازو خواه که روزی ده اوست

□

زبان پر خطر خویش را نگهبانم

□

صدر و سریر و جام می‌و کار هر چهار

□

پیش چشم کافران آرم عیان

□

آب و گیا را که ستاند ز تو

□

چو گردی سرافراز و گرزی بدست

□

ایا ز ناموران همچو حیدر کرار

□

تو فرومایه پدرزاده شیطانی

□

کی تو از گلزار وحدت بو بری

□

دانیش و دانی چون شود چون بازگردد ز آسیا

□

چنانکه مادر دخترپرست با داماد

□

به مرکبهای تازی برنشستند

□

باغ وجود آب حیات از تو یافت

□

گل بوستان چون رخ دوستان

□

دوستانت شادمان و شادکام و شادخوار

□

بر موسی دور خویش مگزین

□

یافتند از عشق او کار و کیا

□

کسی را که این چنین گیرد تب لرز آن چنان لرزد

□

گوهر اندر زیر گنجوران او بستر شود

□

زانک کس چیزی نبازد بی بدیل

□

خواستم از پوست برون آمدن

□

که با باد باید که باشید جفت

□

ای پیشکار صد هزار انجمن

□

پدید آید زعلم دین قراری

□

دشمن خود را به گلی کش چو روز

□

چو وقت کار بود تیغ جان‌ستان گیرد

□

وز تو کریمتر نبود انسان

□

سحرگاهان فغان چندینت از چیست

□

نیارد مگر مغز پالودگی

□

که ما را بدین تاختن نیست روی

□

خانه‌ی بدخواه او بوده ست گویی سیستان

□

از جهل در هاویه به فانه

□

در تسلس تا ندانی که کیند

□

با و جود ترک دنیا بر گذشت از آسمان

□

زمین همت او را سپهر آینه فام

□

کیمیا را گیر و زر گردان تو مس

□

در سخن را صدف گوش داد

□

نگه کرد باید ز سر تا ببن

□

بی زر زایر تو نرفت ایچ کاروان

□

همچو بر این قافله دنیا دلام

□

نشکنم ار بشکنم افزون شوم

□

تن آسایش مرغ و ماهی از اوست

□

تا چو ماه رمضان بگذرد آید شوال

□

زند بر رخش زینسان تازیانه

□

بازی این لعبت زرنیخیست

□

چوبی یار وبیچاره دیدش بکشت

□

همیشه تکاپوی بازارگان

□

گر سوی جهال زشت و منکرم!

□

کرد آن رنجور را آمن ز بیم

□

که داده زان عملش اجتناب شاه قسم

□

پیل را ناب و استخوان و عصب

□

کامتحانی نیست این گفت و نه لاف

□

خصم تو سر چون قلم انداخته

□

سراسر بپور تخواره سپرد

□

نوشیروان دیگر و اسفندیار

□

دل نکنی زان سپس به فلسفه مرهون

□

باز مگوی آنچه به شب دیده‌ای

□

دارد همی به پرده‌ی غیب اندرون نهان

□

گهی زمینی پیش آمدی چو روی تبر

□

نمودش گر بود بودی ندارد

□

او شده و آوازه عدلش بجای

□

بجایی که چون من سواری بود

□

نوفل به میان چو تند شیری

□

مکر فرعون که پذرفت مگر هامان؟

□

از بسیط مرغزار افزون بود

□

خیزد ز خواب با تو ز یک بستر آفتاب

□

پشیمان از خود و از کرده‌ی خویش

□

بی کتاب و بی معید و اوستا

□

فاخته‌گون کرده فلک را به آه

□

بدو تازه دانی مه و سال خویش

□

پش خم از مرگ رساند سلام

□

سوی معدن دین و دانش بچم

□

قافله محتشمان میزند

□

لطایف حکمی با کتاب قرآنی

□

لیکن تو به ناله و من از درد

□

حامله در صدف کن فکان

□

با جگری چند برآمیختم

□

کزو آتش آید همی برسرم

□

می‌گشت، به جلوه گاه آن باغ

□

چون سخنت خوب و خوش نیامد و موزون

□

دیدن آخر لقای اصل شد

□

توسن گردن کش گردون نمی‌گردید رام

□

صداع انگیز شد مغز از خمارش

□

دان که گوش غیب‌گیر تو کرست

□

جهان را توئی بهترین کدخدای

□

ببخشش نگر تا کرا در خورست

□

بشورانید غمهای کهن را

□

تن چه باشد گر نباشد نازنین؟

□

راستی دل به ترازو گمار

□

بیم آنست که این وعده مکرر گردد

□

بدان حسرت که گردد همره خاک

□

به سوی گوهر من دار گوشی

□

در عقب رنج رسی راحتست

□

همی‌ریخت برجامه‌ی لاژورد

□

برگ و گلش آرمیده باشد

□

بر گنبد کیوان رسیدی افغان

□

آب دهن خور که نمک دیده‌ای

□

دهد ز سبزه و گل او ز سفره و خوان داد

□

لیلی به جنازه برنهد رخت

□

هر نظر را نیست این هجده زبون

□

مردم ز راه گوش شود فربه و سمین

□

زبان را به پاسخ بیاراستند

□

ز مشرق تا به مغرب کامران باش

□

حق فضلا همی گزارم

□

ز آتش او جوشد چو باشد در حجاب

□

چرا چون طفل کودن زین دبیرستان گریزانی

□

با زمزمه‌ی هزار دستان

□

شدی با او به مکتبخانه حاضر

□

گفت غمازی کنم پس من نگنجم در میان

□

که فر و خرد پادشا را سزاست

□

در باغ بریش جان گیرد

□

جوان بخت گردی و مسعود فال

□

چونک طوعا لا نشد کرها بسیست

□

رخم را به حیثیت زعفرانی

□

چشمش به جمال لیلی افتاد

□

نفرت فرعون می‌دان از کلیم

□

که بی‌آن حسن و بی‌آن عشق باشد مرد مستهجن

□

بگشت از من و از ره بخردی

□

رو داشت بر روی و دوش بر دوش

□

زایدر برفت بایدت آخر چو نوح و سام

□

می‌شناسند از هدایت خانها

□

روی بنمای چو گشتی گهر رخشان

□

دزدی باشی کلاه بر سر

□

زبان آتشین در کار باید

□

فایاکم و ایاها و خلوا دهشته الحیران

□

برافراخت زانگونه زونام را

□

هم چرب زبان و هم سخن گوی

□

با تیره بساط سبز طارم

□

آن نه منم وان نه تو آزاد باش

□

سایه بر منظر کیوان ز بلند ایوانی

□

در پرده چو گل شود حصاری

□

چونک او آمد طریقم خفتنست

□

گریه از آن خنده بیوقت به

□

هم کم آمد به کس نگفتم راز

□

به زر نرخ هنر کردن وبالست

□

من پیش که دانم این سخن گفتن؟

□

گوسفندی هم نگشتی زان نشان

□

چه شکایت کنی از خار مغیلانش

□

که ابری چون تو مهمان شد گیارا

□

وز آتش گشت پیدا اضطرابی

□

هر جور که بینم از تو دانم

□

پای او گیرد به مکر آن مکردان

□

چون قطره‌ی آب آسمان پاک

□

جهان است، ای به دنیا گشته مفتون

□

مقابل شد به دلگرمی دو خورشید

□

غیر گل گرد میخ نشکفد از زعفران

□

شد باز به سوی خانه، نومید

□

و آن ز پرتو دان مدان از اصل خویش

□

جوابی بازدادش عاشقانه

□

کرده تقطیع بیتهای بهشت

□

روزی، نه من و تو یار بودیم؟

□

زان سپس که‌ش چشم نابینا ببود از بس محن؟

□

بشعر آری از دفتر پهلوی

□

این تیر که در چله‌ی کمانست

□

من بر آرم از سرت گرد و دمار،ای ناصبی

□

نهد پا در پی آواره خویش

□

چه از باره دژ چه گرد سپاه

□

پس کلیم الله گرد از وی فشاند

□

به عرش و فرش دوید و ندید کس همتاش

□

به باد بی‌خرد بر باد خرمن

□

همه نام او زیر ننگ آورم

□

بخشید از انقلاب زمان ایزدش امان

□

گر سوی عام لولوی مکنونی

□

او به بیرون می‌دود که کو عدو

□

همه برنهادند گردان کلاه

□

از نان به گیاه گشته خرسند

□

تو روح افزای در دانش عدو را گو برو جان کن

□

فکرت را حاکم و معیار کن

□

چنو پهلوان پیش لشکر مباد

□

هر که را مالیست، از اعطاء اوست

□

گر به چشم دل نه جمله عامه نابیناستی؟

□

به جای خویش ناظر را ندیدند

□

وزانسو گذر داشت گور یله

□

بر سرم مال ای مسیحا زود دست

□

نعمت و اسباب قسم و دولت و اقبال تیر

□

برجان و مال شیعت فرمان‌روا شدم

□

که پیدا نبود از پدر اندکی

□

به مبصرات نهانند در حجاب خفا

□

از همگان تو نفور از این قبلی

□

او بماندن کم شود بی هیچ بد

□

که مهرست بر نام حاتم کرم

□

کیقباد از منجمی زادی

□

کز سهم دلاشوب تو باشد به خطر بر

□

گر خر نه‌ای مکن کمر نالین

□

پیاده دویدند یکسر سپاه

□

گر که بنائی است، در آخر هباست

□

کز تنت باز خواهند این گوهر عطائی

□

به آن آهنگ خود را برکشیده

□

ضعیفان میفگن به کتف قوی

□

که مراد تو منم گیر ای مرید

□

گر نه بهر مصلحت بودی ز من گشتی زمن

□

با طاقت تن همی گزارم

□

زوال اختر دشمنت سوخته

□

سریر خلق را شاهی جهان حسن را جانی

□

سخن رساند هشیار را به عهد و لوی

□

پرتو غیری ندارم این منم

□

گل لعل در شاخ پیروزه رنگ

□

لنگر شکن هزار کشتی است

□

بسازد اختر بهر زوال باخترم

□

که چون آن چنین است و این نیست چونان

□

چو خورشید و ماه از سدیگر بری

□

جز در او، من دری نشناختم

□

بزرگ دشمن و بدگو و بدزبان شده‌ای

□

وزین بی دست و پایی در بلایی

□

مشورید بیهوده هرجای هش

□

در ریاض غیب جان طایرش

□

آنچنان باد ریش و خاک افشان

□

بجز بر نیک ناکردن پشیمان

□

گزند آشکارا و خوبی نهان

□

چنان که دعوی پروردگار از شداد

□

یکی مرد نامی شد آن مرد نانی

□

زان به که شراب یا طعامش را

□

ستاره نظاره برو ای شگفت

□

حالیش درندگان دریدند

□

ساغری می‌بایدم معشوق زیبا در کنار

□

بوده به نادانی هفتاد سال

□

سپرهای زرین و زرین کمر

□

قضا گوئی نمیدانست رسم میزبانی را

□

نه از پرهیز برتر احتیالی

□

به روی خود در سد غم گشودی

□

وگرنه بپویم به سوی نشست

□

برگ او فی گردد و بر سر خورد

□

عمر تو فزون چون مثل سبع سنابل

□

جهل چون درد و علم چون درمان

□

همان زخم خواری و بیم گزند

□

دوستان جان فدائی صد حسد بر دشمنان

□

گرنه چنین محکم و عالیستی؟

□

یک رمه بیگانگان را تات نفزاید عطب

□

همی‌کرد خسرو ببردن شتاب

□

با چنان حربه حرب نتوان کرد

□

گردن دشمن چون شمع بزن

□

مر تو را گر نکنی روی چنین پرچین

□

بده وانگهی جان من پیش تست

□

نشدی باز هم آگاه ز نفع و ضر

□

اگر مرد قیاس حجتی هستی

□

که چشم از خون نگشتش ناردان بار

□

که گوپال دارند و گرز گران

□

ز اعتماد خود بد از ایشان جدا

□

هم بجای خود آخر اولاتر

□

چونکه چون مردان کار نکنی کاری؟

□

به آزرم بودن بیامد نیاز

□

به دستبوس که رسم اجازه خواهان است

□

وگرچه زشت گراید به چشم کژ نگری

□

ز زر مغربی دستاورنجن

□

ز بدخواه در آسیا شد نهان

□

برد از پی آن سلب دریده

□

چون به منبر بر شوی بحری بوی گوهر فشان

□

چنان چون حق تن به خور می‌گزاری

□

همان گنج و با گنج بسیار چیز

□

چو سر افتاد، چه سود از کله و افسر

□

گرچه ز پشت جعفر طیاری

□

چشم ترش نیز مدد کار بود

□

سوی کاخ شد دشمن دیو ساز

□

که برم من کار خود با عقل پیش

□

کان گیا کش بنگارند نچینند برش

□

نتوانم سپسش رفتن، نتوانم

□

برآمد همه کامه‌ی بدگمان

□

تربیت دیده به دورت فلک بی‌پرگار

□

بر ابلیس زی کارزار علی

□

ای متغافل ز تن خود حساب؟

□

به هنگام آن شاه پیروزبخت

□

او نیز در آرزوی او مرد

□

جسم و جان از کفر و دین قربی و لاغر داشتن

□

لیکن در باغ خرد سوسنم

□

برهنه به گرداب زرق اندرست

□

خوشنودی روزی سه و چهار است

□

نیابی بر سر منبر مگر رزاق و کانائی

□

بود کم پنبه‌ی داغ از دگر روز

□

یکی نامه‌یی نیز با آن دراز

□

فایده‌ش آن قوت بی‌صورتست

□

این شرف ما را نه بس کز تیغ او قربان شویم

□

بگزین به‌طبع وحشت تنهائی

□

مر او را ز باره در آرم به خاک

□

تا کار من به عهده‌ی یک کاردان کند

□

هرجا که هست پاک مسلمانی

□

ای برادر، چون دعای مستجاب

□

برآورده‌ی دشتبانان ماست

□

نیلم ز نیاز دوست برکش

□

تنی کو مده‌ی کین بود با وی کی رود یکسان

□

که «کاری ناید از من تا نخواهد داور سبحان»

□

چو خواهی که یابی بداد آفرین

□

که بشنیده‌ی خویش را بشنوانی

□

که بایدش بی‌چاشت از شام شامی

□

که او را شد شکم پر تا به گردن

□

کجا آز ایران و را رنجه کرد

□

سر برون آمد پی دستش ز پست

□

چون شهابی گشته‌اند ملک تو شیطان فگن

□

مر مرا بنده‌ی یکی نادان بدمحضر کنی

□

بره بر سخن پرسد از تو بسی

□

می‌بیندت مگر که چنین دارد اضطراب

□

بنشاند به جای او سپیداری

□

هم به گه بخت‌نصر هم به گه بوالحکم

□

سیه گشت روز و تبه گشت کار

□

جان با عقل و عقل با جانست

□

به ز خود روی ندیدند چنو ز اهل بشر

□

کاهلیت کرد چنین گلخنی

□

ز بس نیزه و گر ز وچاچی تبر

□

خلقتش داد و هزاران عز فزود

□

گم نیست راه راست ولیکن تو خود گمی

□

بگفتا زانکه مقصودم عیان است

□

همی هرکسی رای دیگر گرفت

□

آنچنان علمی که مستنبه بود

□

تا تو زین الماس بران چون همی پاشی درر

□

راست همی کن نگار خانه و گلشن

□

ز شمشیر کرده یکی دستوار

□

که در وقت سیاست خاطر موری نرنجانی

□

جز ابدالی حکیمی بختیاری

□

پر گوهر با قیمت و پر لل لالا

□

بکرد آنک او شسته بد پرنبید

□

بلده دو سه دست کرده قایم

□

در سخن فرد و بی‌نظیر مباش

□

به بیچارگی نام یزدان بخواند

□

تا خام قلتبان‌تر از این مدح خوان رسید

□

رهزنی میکنی و در ره ایمانی

□

زین پس به بهار بوستانی؟

□

که آگاهی نبودم از درونش

□

گر به بالاکشدش چرخ دو صد ره چو بخار

□

هم بدان سو بایدش کردن دوا

□

به تیغ غیرت او کشته در هزار قتال

□

مبادا کلاه و مبادا سپاه

□

تو آن کسی که ترا شبه ناورید اختر

□

کنی سرای دگر را ز نوحه نوحه‌سرا

□

که وکیل‌خان یا چاکر خاتونی؟

□

با یاسمینکان بسد روی مشکبار

□

کلک و رایت کار ساز کائن و مقدور باد

□

جفتی به مراد خود گزیده

□

تا بر گونه‌شناسان نبود شیر چو قیر

□

بلنداختر و گرد و جوینده کام

□

به بی‌نیازی خود منگر این ز من بپذیر

□

هر سحرش چشم بدت دور گفت

□

مر مرا خیره درین کنج چه کارستی؟

□

نهادم پیشت این ناسفته گوهر

□

بی‌زبانست خصم چون سوفار

□

بسته‌ای در بی‌دلی دلداریی

□

پیدا به تو کافر از مسلمان

□

وزانجا خرامید با چند گرد

□

تا به هر وجه که باشد نبود حق چو مجاز

□

بدوش می‌کشد از کهکشان همیشه ردائی

□

زیرا که عدوی رسول و آلی

□

چون خویشتن ستور گمانی مبر مرا

□

کوه از آن یافت ایمنی ز خناق

□

بلکه نانش به نان‌بر افزایم

□

کز برون تن غفوری وز درون جان خبیر

□

پدید آرم از هر دری کیمیا

□

هفت پیکش همیشه در سفرست

□

میپوی گرچه راه تو در کام اژدهاست

□

خوش آوازت همی دارد صدای گنبد خضرا

□

مگر از سخت گوییهای اغیار

□

طاعت او دارد امسال آنکه عصیان داشت پار

□

نام جمله چیز یوسف کرده بود

□

برشدستی به برترین سلم

□

به توران خرامیم با تاج و تخت

□

عدوت اندر سرای دیو مزدور

□

من گداخته جان را تن بلا پرور

□

هر کجا عدل تو آمد انقیاد آرد سما

□

بر شیعتش سامری ساحری را

□

نایب عدل تو نوشروانست

□

نقطه‌ای بر نشان کار شود

□

نیزه‌ها گردد ز فرق تاجداران تاجور

□

نگهبان آتش ببین تا کدام

□

دلی که از تو بگردد سیاه باد چو خال

□

خود در ره کج از چه نهی پا را

□

کلکل او دور زمان را هم صباح و هم مسا

□

فرو بارید اشک حسرت اندود

□

آنرا که مدد کردگار باشد

□

از تنور و آتشش سازد محک

□

آتش و آبی به قدر و لطف بی دود و بخار

□

چو دستور بد بر درشاه بد

□

بدین مثال ببندی به هجر دوست کمر

□

درک ذات تو به کنه آمده فوق المدرک

□

آن عطا نبود که باشد مایه‌ی رنج و عنا

□

طبقها بر سر زرین مراجل

□

کاندر ازای فکرت او برق کودنست

□

گوی برد از سپهر و بهرامش

□

مشک رخسار ملوک از هیبتش گردد سمن

□

پر از خون و رخ چون گل شنبلید

□

از پس آنکه نخوردندی از ناز شکر

□

کانوری مستنیر از آن باشد

□

روز دیگر به سخن شمس درافشان نشود

□

سیه روز از چه‌ای چون آفتابی

□

بر فراق توام چو سنگ صبور

□

نور ما را بر نتابد غیر آن

□

همچو بی‌اصل تو دون باش نه از مشتهران

□

که تاری شود چشمه‌ی آفتاب

□

کاصل اسلام از این چهار درست

□

مشعل خورشید مخفی و سواد شب نهان

□

در تنم استوار خواهد کرد

□

از بخت نیک به، نبود مرد را خفیر

□

عقل در کام کشیدست زبان چون سوفار

□

ملک میراث پادشاهی تست

□

عدو و حاسد تو در غم دل و احزان

□

چو جاماسپ کو رهنمای منست

□

رسم شب از زمانه بردارد

□

به شهر آیند یک سر وحش کوهسار

□

چونان که چو دی رنج همه روی قفا کرد

□

نخستین بست راه ناله‌ی خویش

□

کان را ز فلک دود و ز اختر شرر آمد

□

چون پای در رکاب کنی بخت هم عنان

□

آنها که در عروق مفاصل بود نثار

□

بیاوردم آن گنج و تخت و کلاه

□

ناله‌ی آن از نوایب زار چون آواز زیر

□

ولی تنش ز لباس کمال عریان است

□

باش تا در جلوه‌ش آرد دست انصاف بهار

□

ای خواجه از این خورنده اژدرها؟

□

تا بود تند باد و تیز آذر

□

این بوسه بدان و آن بدین داد

□

چو صابون از چه از چربو و چربو از چه صابون

□

که نو شد دگر باره کین کهن

□

چنان چون مار موسی سحر ساحر

□

بر دو جهان فرض عین سجده‌ی یک آستان

□

چون شوی هو تو ترا آن هوس نقصان نیست

□

نهفته باغ جنت در فضایش

□

فلک از کشته میزبان باشد

□

تو چو کودک هنوز لعابی

□

اندر آن شیر عرینی و درین اسب عرن

□

تو گویی همه فره ایزدیست

□

به مجلس تودرون زهره ساز خنیاگر

□

ز بوی پیرهن یوسف فرشته لقا

□

بر امت پیغمبر، ایمان و امان را

□

فرق سر او زیر پی پیل بسایی

□

چه سود خواندن اخبار بلغه و منطق

□

خلعت و دلخوشی رسید ز شاه

□

می چه خواهید از من مسکین

□

که گر یابم از بیم دریا رهای

□

ای طفیل دور عمرت ماه و سال

□

گردون به چشم ماه کشد میل از شهاب

□

عادلان را زی امیرالمومنین عمر برند

□

چو شیرین داشت زین جرأت معافش

□

می‌نگویم ای چو طوطی صدهزارت

□

درو فنون فضایل چو دانه در رمان

□

راه یابد سوی خانه کندم تنگ ز ننگ

□

اگر بخردی کام کژی مخار

□

آیت تحصیل آن چو روز مبین است

□

گشاید از بن دندان مار جوی شکر

□

بام سوراخ و ابر طوفان بار

□

که نافریده همچو او خدای او

□

بفرخی و فرح بر سریر ملک ببال

□

در شخص نزار فربهی یافت

□

شمع از پروانه کی بیهوش شد

□

به استامها در نشانده گهر

□

تا به جان زنده است خرم باد

□

که صبح زندگی شام است ناگاه

□

ایزدش پایدار خواهد کرد

□

که باشد غیرت مانی و ارژنگ

□

روزگار عصیر انگورست

□

نه پر و بال نگارین همی کنم اظهار

□

گفتنش تکلیف باشد والسلام

□

به آواز او جام می درکشید

□

که نحوست کند از چرخ بر آنجای نثار

□

که دل پاک تو آئینه‌ی خورشید فر است

□

یکی قوت از شکر دارد یکی خور ز استخوان دارد

□

پیش در آن بار خدای همه احرار

□

این روشنی که هست در ایوان روزگار

□

گوش و سم را به یکدیگر بردوخت

□

شارب شورابه‌ی آب و گل‌اند

□

بتازد بسی اسپ و دشمن کشد

□

به جای دانش تو عقل گوییا شیداست

□

مار را گفتم، که طفلک را مزن

□

دو دست‌ست الله را هر دو راست

□

که تا با او قرار کار دادیم

□

به جاه دولت تو هر زمان هزار بشیر

□

مگر کسی کند اسب سخن به زین به ازین

□

که بود زو هفت دریا شب‌نمی

□

که پیروز بادی و روشن روان

□

اول حجاب از اوج سما کرد روزگار

□

تو را کلام همی بی‌ورام باید کرد

□

ما جعفر طیار ز بو جعفر طرار

□

با لفظهای مائی، با طبعهای ناری

□

چو با خورشید اجرام مکدر

□

اژدها صورتست و شیر سوار

□

وهم او آنست که آن خود عین هوست

□

که تا چون کند تیز بازار خویش

□

تاج‌الملوک صفدر و صف‌دار روزگار

□

نکته‌ای کس نخواند زین اسرار

□

کاید شب و پدید شود بر فلک سها

□

گرش نسوزد شرار نار موقد

□

رد تیغش نه به اندازه‌ی درع قصبست

□

کدو را نشاندند و گردن زدند

□

که بود ره‌زن چو هیزم سوخته

□

چو سرو بلند از بر کوهسار

□

چون چنین است بهین ذکر درین حال دعاست

□

تو از برای هوا نفس کرده‌ای پروار

□

نردبازی و شفطرنج بدانم ز ندب

□

این عدوی عمر مستعار مرا

□

هست با عدل تو خالی همه گیتی ز خلل

□

ریحان نفسی به عطر سودن

□

تا ازین طوفان خون آبی خورم

□

بشد روی او باب نادیده باز

□

گرچه ازو عدوی تو در آذر اوفتاد

□

چو فرخنده گردی و پیروزبخت

□

باد کبر ار کم نگردد خاک بر فرق کیا

□

بود زندان چو خوشدل نیست شیرین

□

ندهد بی‌بهار عدلش بار

□

که سرگشته‌ی بخت برگشته اوست

□

چند گرداند سر و رو آن نفس

□

بغرید با آلت کارزار

□

تا که سخن رنگ زد رنگ سخنور شکست

□

یکسر به تو جز کز هنر نباشد

□

وگر نه هیبت و حکمت بدی بر آتش و آب

□

وان، هوای آجلش حاصل کند، بی‌انتظار

□

این دو در تکمیل آن شد مفترض

□

سجده شکر کرد هر که شنید

□

در شب چو مه او را بر خواندن سهری نیست

□

بسازیم ناچار جای نبرد

□

گشته ابر از محو هم‌رنگ سما

□

بخود دشوار می‌نشمردمی کار

□

معجزی باری بباید تا شود آن چوب مار

□

که گویا سال ها شد کشنایی

□

رفت از ما حاجت و حرص و غرض

□

جای آنست که کافر بگشاید زنار

□

که فلان در جدل کیف و کمست

□

بیامد پر از درد و تیره‌روان

□

آنچ خو کردست آنش اصوبست

□

طوطی به پای دام بلازا دراوفتاد

□

شرح معنیهای او هرگز نگردد اسپری

□

گر چشم جهان بینت هست بینا

□

باشدش قصد از کلام ذوالجلال

□

قفل بر زد به خازنش بسپرد

□

وی که چون ابر به گیتی ز سخاوت سمری

□

سیه ریش او پروریده به مشک

□

در خدمت تو بندد با جزع میانی

□

مکن، چون هست هم سلوی و هم من

□

بریزی گر همه سنگی بسایی گرچه سوهانی

□

به دام آوردن زرین کلاهان

□

چون شپرکی ساخته از روز حصاری

□

که خاصیت نیشکر خود در اوست

□

بخش تو نیکی و سعد سهم حسودت بدی

□

به دل شاد و خرم شوی نزد شاه

□

تابنده‌ی کافی تو در مدح سرایی

□

ترسنده شد این نفس مفکر ز مفکر

□

روح طبعی و روح نفسانی

□

تا همی سنگ زمین لل لالا نشود

□

که همی شعر مرکب نبود بی سببی

□

با تو گر نیک نیست بد باشد

□

ایزدت در همه آفاق معین باد معین

□

پس‌انگه جهان زیر فرمان تست

□

یکی هزار زبان بی‌نصیب چون سوسن

□

به کارخانه‌ی همت، حریر گشت و کتان

□

دوری ز چه روی می‌نمایی

□

بخت تو خویشی کند، گفتار تو بالا کند

□

شین پس از سین و حا فرود از جیم

□

هزار نوبت از این رای باطل استغفار

□

بر نشابور ومرو و بلخ و هراه

□

بپذرفت سرتاسر آن بند اوی

□

از پی نان و جامه ناپروای

□

هم کاسه‌ای کجاست که آید برابرم

□

ملوک نه که ملک هم مرا کند تسلیم

□

به علم کوش و بپوش این ضعیف عریان را

□

کارهاشد همه با رونق و ترتیب و نظام

□

که نسازد به هیچ پایه نشست

□

که جهان شد به وجود تو تمام

□

نه بگرفت پیل ژیان جای من

□

اسف کرده در جانم اندیشه بریان

□

جامه نبود آنکه تو میبافتی

□

که بدان نیست مستحق ملام

□

چو تیشه کردی آنرا پاره پاره

□

دامن این سخن پاک به هرکس مالای

□

بخواند از فضای برهمن خروس

□

بر بساط بقا شود فرزین

□

که هرکش همی دید بگریست زار

□

سایه‌ها را ز نور رایش وام

□

زعلم نهانی قلیل و کثیر

□

به پیش دیده‌ی وهم تو رازها عریان

□

زودا که تو دریابی، زودا که تو بنگاری

□

که به جاه تو دارد این تمکین

□

کبک و دراج دست بند زده

□

تا ارغوان سمن نشود سرو خیزران

□

پذیره شدندش به دشت نبرد

□

خطبه را رخ گشته از تاثیر ذکرش لعل‌فام

□

تیره‌بختی که پای بند هوی ست

□

چون کار درافتد بهان و هین

□

نصیب کوهکن آمد سرانجام

□

باره‌ی محکم ناجسمانی

□

چنان شود که منادی کنند بر سائل

□

که مرو را عزیمتیست چنین

□

پرستنده مر ماه و خورشید را

□

خط آزادی نبشتش گنبد نیلوفری

□

بس عجب باشد تو را در جعبه گر تیری در است

□

آنکه از تعظیم کردی جبرئیلش چاکری

□

با تو از بهر عمل کرد به آیات خطاب

□

از خجالت عرق چکد ز غمام

□

پاسخی عاجزانه دادندش

□

در چنان دار و گیر و هیناهین

□

به هر سوی ایوان همی سوختند

□

جشن تو سواد عجم گرفته

□

راه او بر بند، ای حی قدیم

□

ترک فرمان به همه روی گناهست گناه

□

سخنگو آمدم، خاموش رفتم

□

بر سدره‌ی منتهی مکانست

□

که جز در شعاعت نبیند کسم

□

تا بشوید روزگار از گرد هیجا خنجری

□

چو دیبای چینی رخ از مشک موی

□

جد و پدر و برادر و عم

□

به بدخشان و جرم و یمگ و براز

□

خاطرم در مضیق حیرانی

□

نیست او قیصر که خر یا استر است

□

با روشنان چرخ به همت برابرم

□

من خاک ره سگان آن کوی

□

گاه تقدیر عبده و فداه

□

همه بودنی پیش ایشان براند

□

این نیمه‌ی رجب را وان آخر محرم

□

به از پریدن بیگاه و داشتن غم جان

□

بر این حدیث که گفتم خدای هست گواه

□

چه غم آنرا که از ناقابلان است

□

باد زن شد شاخ طوبی از پی گرمای من

□

کس پیش آفتاب نکردست مشعلی

□

ازان کودک اندیشه‌ها برگرفت

□

بیامد پس پشت او با بنه

□

زین متشاعر لقبانم مدان

□

گفت آنکه آب اینهمه دریا بود مرا

□

همی آفرین خواند هرکس بسی

□

بزدای و بگشای و بفروز و بفراز

□

کنون سر یافته یعنی نهنبن

□

کاقبال تواش درآرد از در

□

ز روم و ز چین و ز هند و طراز

□

دلی پر ز کینه لبی پر ز باد

□

ذره بار کوه خارا برنتابد بیش از این

□

ایستادن سخت و برگشتن محال

□

همان حکم او بر چه و چون و چند

□

تزلزل در بنای جان فتادش

□

تا از در تو زین پس دریوزه کند خاقان

□

در آهن سر مرد و سم ستور

□

خود و فیلسوفان پاکیزه رای

□

بیاور کشان تا ببیند سپاه

□

تو خون نفس ریخته و میزبان شده

□

از بهر لقمه‌ای هم خصم برادرند

□

که اویست دارنده جان و هوش

□

که به دست چپت دهند کتاب

□

در تموز از آه خصمان مهرگان انگیخته

□

جنبش روح در جوانمردی؟

□

به نیرو شد از پارس لشکر براند

□

وزانجا سوی تخت رفتند باز

□

بست در آسمان بر رخ دیو لعین

□

وگر هست، انعکاس چهره‌ی اوست

□

بسی نامداران گرد از عرب

□

به جامش کیمیای عمر باقی

□

چون دست توست آن خشت زر، زر بی‌تقاضا ریخته

□

تو بی‌هنر کجا رسی از نفس‌پروری

□

ز درشان به آواز بگذاشتند

□

چو دریای خون از دهان برفشاند

□

دزد گهرهای من، طبع خزف سان او

□

که گل ز پرده اگر دم زند شود رسوا

□

به پوزش نگهبان درمان شوی

□

تا غریزی روضه بینند و طبیعی نسترن

□

تاج سر کوکنار، افسر نوشیروان

□

کز ستمگاره داد بستاند

□

که گویند با داد شاپور کرد

□

جهان گشته آباد و هر جای کشت

□

که در حریم جلالت همی به زنهارم

□

من چه دانستم ترا حکمت چه بود

□

بدان شاد باشم ندارم به رنج

□

گذارد خانه با مهمان خانه

□

نو کنم چون دم ایشان به خراسان یابم

□

به بوم حادثه بوم مخالفان ویران

□

بپوشید بر خسرو نیک‌بخت

□

همی بشکند پشت شیران نر

□

آتش و آب و باد و گل کرده بهم ز ساحری

□

لیکن ز جمع دیو گشن شد جماعتش

□

چو آواز دین مسیح اندکیست

□

که رامش بود نزد رامشگران

□

زد خنجر شاه را به افسان

□

من رفته به ترک خواب گفته

□

ستاید کسی را همی ناسزا

□

زمانی بپیچید و دم درکشید

□

خاصه کانفاس سران مغتنم است

□

نه چشم داشت فروغ و نه پنجه داشت توان

□

که فریادرس باشدم دست‌رس

□

که آسان کرد پیشم هر چه دشوار

□

گنجی است آن دیوار او از خضر بنا داشته

□

که در خلد با وی بود هم نشست

□

ازان سیب و آن کرمک اندر نهفت

□

ببارید آتش همی بر سرم

□

زنده چنین داشتم وفای صفاهان

□

کز درون خاک می‌جوشند چون خون در تغار

□

بدین داوری رای فرخ نهید

□

تو بربطی به گفتن بی‌معنا

□

مخصوص قم فانذر و مقصود کن فکان

□

در پیکار و کینه باز کند

□

که بیدادگر بود و ناپاک بود

□

چو شیران جنگی برآویختی

□

دل در تو یونسی است زبان دان صبح‌گاه

□

هر نخ اندر چشم من ابریشمی است

□

به گلنار گفت این سخن یادگیر

□

درانه و دوزان به سر کلک و بنانست

□

به گلاب این خوی و کف چند زدائید همه

□

دیر زود از جان برآرندش دمار

□

جهان ماند از کار او در شگفت

□

دران تاختنها به گرز نبرد

□

این ز روم آن از حبش سالار کیهان آمده

□

از همه خلق جمله مختارند

□

یکی دیو جنگیست ریزنده خون

□

بود سیرت و شیمت خسروانی

□

در این تخته نرد آشنائی نیابی

□

خود را ز محیط هیچ یابی

□

ز هر دانشی داستانها زدند

□

ز سالش همانا نیامد شکن

□

چون ملت در ضمان کعبه

□

دمی در آینه‌ی روشن جهان، بنگر

□

که با تو همیشه خرد باد جفت

□

فزونتر سختیم از بیستون است

□

در سینه جوش حسرت و در حلق ریسمان

□

تا در سبیل دوست به پایان برد وفا

□

جوانوی را خواندن از بارگاه

□

بران رو که فرمان دهد شهریار

□

توشه خوشه‌ی چرخ و منزل‌گاه راه کهکشان

□

که او را هست جای آن دریغا

□

سخنهای بایسته و دلپذیر

□

گرد درو مجلسش مجال و مدار است

□

در شانت آیات ظفر، از فضل دادار آمده

□

وین ملک‌زاده نازک و نرمست

□

که نوبت بدش جای مستی ندید

□

که از آهنین کوه کردی گذار

□

زلف سخن بتاب و ز حسرت بتابشان

□

که خواهد هر قماشی پود و تاری

□

ز گیتی فزونی سگالد نه کاست

□

حکایت مختصر اینم که بینی

□

ابر انعامش زوال قحط قحطان آمده

□

و آن جسم زورمند کفی استخوان شود

□

بیامد بر منذر نامدار

□

که بی‌تو چنین کار برنایدا

□

تا در کف عطارد دیوان تازه بینی

□

کار کوته مکن دراز آهنگ

□

به شاهی توی جان ما را پسند

□

زی من این هیچ روا نیست اگر زی تو رواست

□

پیرامن نه چشم کند مار فسائی

□

چون هوا بستی ازرقی بر دوش

□

ز تو دور بادا بد بدکنش

□

کزین کس نباید که دارد نشان

□

ابر درخش رایتی، بحر نهنگ خنجری

□

او همی رفت و منش رفتم ز پی

□

که شاه ترا آسمان باد جفت

□

که خواهند سر بر زد از یک گریبان

□

اجری خاص از نکورائی فرست

□

چراغ پیره زن چون برفروزد

□

چنان کن که هرگز نبیند روان

□

بزد نعره و اوفتاد آن فنایی

□

معاشی که مفرد بود یا مشاعی

□

میان خاک بریخت و ازو نیافت نشان

□

به پیش تو آرم به روشن روان

□

تو ندانی دال و ذال و راء و زاء و سین و شین

□

چون تیر همه فهم و چو کیوان همه رائی

□

حریص پند دولتمند باشد

□

به سند آمدت بند صندوق را

□

حیران شده رعیت با میرهای‌هایی

□

کاشته در باغ چرخ معصفر و زعفران

□

آنچه که بینیم ز گردون، جفاست

□

چو دستم بگیری به پیمان به دست

□

کسی به گاه تکلم غلط کند اعراب

□

کارد ز عجز روی به دیوار پشت مام

□

بیاسایم چو مفرد باشم آنگاه

□

نکرد آن سخن نیز بر کس پدید

□

از گدایی حسن او دارند هر زیباییی

□

ارچه به صد هزار یل بدر ستاره لشکری

□

کو مرین هر دو پود را تار است

□

نباشد بدین روی و این رنگ و بوی

□

این بود قول عیسی شعیا را

□

تا جان دارم وفات جویم

□

درافکند از سخن گوئی به میدان

□

وزان نامداران که کردی سلام

□

که هر کرا دل من دوستر ز جان دارد

□

هم به فضل حق تعالی دیده‌ام

□

خانه دیوانخانه شد، قاضی نشست

□

ز ایوان سوی تخت شد شهریار

□

از ننگ حقارت و ز بی‌قدری

□

چو خرگوشت چه باید حیض اگر شیر نیستانی

□

به شخص هیچ پیکر جان نیاید

□

تن اردوان را ز خون کرد پاک

□

یقین کز آن نشود نور مهر را نقصان

□

ز مردم بگسل و بر مردمان خند

□

از برای کل خلق روزگار

□

برو سایه‌ی رایت بخردیست

□

عامه گوید «نیستی آگه ز نرخ لوبیا»

□

بر خصم تو ناخجسته پندارم

□

که مشرق تا به مغرب روشناسی

□

ز گفتار او تازه‌تر کرد روی

□

چشم او گر ابر بودی نم که دیدی در بحار

□

چو نادانان ز رسوائی نترسد

□

تا ترا میافتد از کویش گذر

□

برآید به مردی همه کام تو

□

سیم چون روضه‌ی رضوان، چهارم جنة الماوی

□

حلال باشد در کارزار خون شمن

□

توانا را ز دانائی چه عیب است

□

به دیبا تنش را بکردند خشک

□

ز پشت شیر کشد به هر تازیانه دوال

□

که چگونه اسیر ویرانیست

□

زمنزل دل تو قصد زی سفر دارد

□

بمانی تو آباد وز داد شاد

□

مبارک لقایی، بلند اختری

□

که رفتی و مرا کردی فراموش

□

تذروی بر لب کوثر نشسته

□

به گیتی مرین یاد باید گرفت

□

بر سر هفت کاخ گردان است

□

که دیده‌ام ز بزرگان و خسروان جهان

□

زمانه وام ده، ما وامداریم

□

همی بود یک چند با تاج و گاه

□

زین سبز درختان، نه همه بید و چنار است

□

سپهر زود ممار و نجوم تیز ممر

□

چنان باشم کزو باشی تو خشنود

□

همان میخ دینار و هر بیش و کم

□

بجهد ناوک یلان باشد

□

جهان آواز نوشا نوش بگرفت

□

مستمی گر با تو خود را من برابر گویمی

□

شما را بدین رای فرخ نهد

□

قول تو بر جهل تو ما را گواست

□

چون آتش کلک دردخان بندم

□

قناعت را سعادت باد کان هست

□

جدولی را هفت دریا ساخت از فیض عطا

□

چرخ نیلوفر است و اختر گل

□

بشکست زمانه باز پیمانم

□

که بخشد نور بر آبی و خاکی

□

از قصر قیصریه و قیصر نکوتر است

□

به شدتها رسند آنها که بشکستند پیمان‌ها

□

با رنگ زعفران شد و با ضعف خیزران

□

از آن تلخی و شیرینی جهان مست

□

فدای کعب و ترابش کواعب و اتراب

□

هست شاها تفاوت بسیار

□

دگرگونه زد ملک را زیوری

□

علم، ای پسر، مبارک صابون است

□

آن صدر من و مصدر مستقبل اعقاب

□

بی‌عدیل زمان به عدل و به رای

□

امروز در این حبس امتحانم

□

شد از نورش جهان را دیده روشن

□

گوش ماهی بنشنود که کر است

□

امروز چو بنگرم جوان است

□

چون ابر بی‌دریغ دهی خلق را عطا

□

ورنه بهر نامجویان، نامهاست

□

که در گلو ببرد موش، ریسمانش را

□

که شما دیگرید و او دیگر

□

همیشه جنبش افلاک و گردش ایام

□

اگور جدمنت کش در به از تو

□

هم آدم از شفاعت او گشته مجتبی

□

که بر شیر از تب خوفش بود هر شب شب هجران

□

با بخت مرا سازگار کرده

□

تا نهم دور نه چون دور دگر می‌آرد

□

آستین بر دو پیکر افشانده است

□

که از او شادی من جمله به غم گشت بدل

□

نه به پرگار و مسطر اندازد

□

نخستین مایه‌ها را کرد موجود

□

خمار و خواب تو را صور نشکند به صدا

□

سوی دریا و بگو کوه رسانید سلام

□

سرکشان لشکر الب ارسلان افشانده‌اند

□

روشن آن دیده که رویش میدید

□

به بیت المقدس و محراب اقصی

□

کس نماندی کز پیت نشتافتی دیوانه وار

□

بر تو سزد تا ابد ملک جهان مختتم

□

که رنگ از روی بردی نقش چین را

□

زهر نوشند و همه بانگ هنیا شنوند

□

بود کحل الجواهر خاک پایت عین اعیان را

□

که تشنیع او راز ایشان نماید

□

چون کژدم و مارند و چو گرگان و قلااند؟

□

جای شیران را سگان سور سکان دیده‌اند

□

غنچه از بهر چه مانند دل افکار است

□

کان دلوها درید و رسن‌ها ز تاب شد

□

و ما فیه عندالله من عظم الاجر

□

چرب و خشکی از این میان برخاست

□

اگر خوانی بران ناقابلان آیات قرآنی

□

از ملک عادل همام برآمد

□

آتش پندار را دامان زدیم

□

یوسف روز، به چاه شب یلدا بینند

□

همه با سبلت شیر ژیان باد

□

دو سگ بینی نیاز و آز بسته پیش دربانش

□

که عقل از خواندنش گردد هوسناک

□

سنگ و ریگ ثعلبیه بید و ریحان دیده‌اند

□

هر دو مصراع به صدق سخن من دو گواه

□

کف شاهنشه خورشیدفر آمیخته‌اند

□

این به عین عیان همی‌یابم

□

این چار مادر و سه موالید بینوا

□

ورنه من از کجا و زبان سخن گزار

□

آتشین برق به خونین مطر آمیخته‌اند

□

به فرق دشمنش پوینده چون تیر

□

کس در رطب استخوان ندیده است

□

سطل مه سه روزه پر از آب کوثرش

□

جان پری‌وار است خوردش استخوان آورده‌ام

□

دیگرش سنگ در فلاخن نیست

□

مهلان او تهمتن توران ستان ماست

□

آن ماهیی که جلوه گهش آب کوثر است

□

آذین هفت رنگ ببندند بر درش

□

می تلخ و غم شیرین همی خورد

□

خسرو هشتم بهشت شحنه چارم کتاب

□

وز دل بیدار او راز فاوحا طلب

□

بر هر دو نام بنده و مولا برافکند

□

مگیر از بهر دنیا کار دشوار

□

اقبال تو نجده یاوران را

□

که بردرشک ماضیش بر حال

□

تا چون حلیش دست به گردن درآورم

□

که پشت زمانه بدو بود راست

□

که از زکات ستانان زکات خواست عطا

□

موکشان آرند زیرش از حصار چارمین

□

ز ننگ زمین در هوا می‌گریزم

□

نه بیهوده است این چشم انتظاری

□

چشمش به جمال لیلی افتاد

□

که پای دولتت را با رکاب او قران باشد

□

شاه جن را جنیان دیهیم و افسر ساختند

□

به مزدک همی‌بازگردد گناه

□

به یک پرواز کردن سویت آیم»

□

به روی زمین فرش خون گسترانی

□

شعری زننده قرعه سعد السعود فالش

□

بر مرقع دوخت ده پاره ادیم

□

ره کرده ز رسم مردمی گم

□

از زمین بر آسمان جاری شود سد جویبار

□

خیل پری شکست به غوغا برافکند

□

بفرمود کو را نهادند نام

□

کز ایشان در دل افتادی شکوهی

□

که کجا شاه و کهنه تاج فروش

□

رکن ری صدر بوحنیفه شعار

□

چو خاری بکاری، دمد خارها

□

غمدیده و سوگوار گردد

□

شیر و شکر داد برون از نوا

□

ای هم‌دم روح، روح در دم

□

فرو ریخت با زهر خون از برش

□

فروزنده‌ی کشور روم و روس

□

ز صد قرص سپیدی بی نمک به

□

فیض کفش معادن اجساد زای خاک

□

چون زجزوش کل سازد خاک را خارا کند

□

عامرنسبان عماری‌اش را

□

شناسد این دم کاهل درو نیست

□

از پس گرد نبرد چرخ شود خاکسار

□

اگر مهتری کام کژی مخار

□

خونت هدر است و مال، یغماست

□

چو چوب راست شو کاو جدول اراست

□

شایم به کهتریت که بد گوهری ندارم

□

جز من، ترا که بود هواخواه و دوستدار

□

هم خود برو و ببین که چون است!

□

خرد را گنج بی پایان سپرده

□

در ره جست گم کنی هنجار

□

سواران میدان و مردان کین

□

بسان سبزه آن را پاک خوردند

□

پیل بندست دو الی که بپیچد به عنان

□

من نیز سر ز چوخه‌ی خارا برآورم

□

به هشت معتدل و هشت جنةالماوا

□

درد و غم اشتیاق چونی

□

که بودند آن ملک را هم عنانان

□

امیر آخورش شاه ختلان نماید

□

چه داری چو هستند هنگام شوی

□

سر منزل عاشقان عالم

□

عشق نه بازی است که جان بازی است

□

کاخر به ذوالفقار توان کارزار کرد

□

شد از صفحه‌ی بوستان ناپدید

□

گفتند: رضاست این خموشی!

□

که درهای مرا دم را کند باز

□

مجذوم خواره افعی جز رمح خویش مشمر

□

به هند اندرون لشکر آرای نیست

□

بیهوده به سوی من چه آیی؟

□

دو بازوی من و تعویذ بازو

□

مه در دق و ناتوان ببینم

□

نگشتی هرگز این اندر گمانت

□

شنید آنچه بشنید از هر حکیم،

□

نسیم جان به مغز جان درون رفت

□

چون شود از مدح تو خاطر من زر نثار

□

ندارد ز ایران ز گنج و سپاه

□

وین گفت که: «باد مرگ ایشان!»

□

به عقد ان زمرد عقد بندی

□

خشک دارد سر پستان چکنم؟

□

چه داند بره کوچک یا بزرگست

□

از دیده سرشک لعل رانان

□

که غافل نیست «رهبر» از شمارم!

□

شد جگر چشمه‌ی خون چشم عبر بگشایید

□

نبیند هم از شاه و موبد به نیز

□

محمل به نشیمن سحر برد

□

مرا بی دولت و بی نور خواهی!

□

هم به کذاب سطرلاب نگر بازدهید

□

که هم بی برگم و هم بار دارم

□

به نومیدی فتاد آخر قرارم

□

برین زندانی این بخشایش از کیست؟

□

که رخشی سزاوار رستم ندارم

□

از آنجا به ویران خرامید تفت

□

حجاب از حال خود، هم خود گشاید»

□

خیال دوست رهبر کرده در پیش

□

بر سوار سیستان خواهم فشاند

□

چو گشت وقت فروداشت جام جان بردار

□

در دیده چون گوزنان تریاق روح پرور

□

چو شام اندر خیال روزه داران

□

مدار عیش مرا بر امید تلخ مذاق

□

خرد دور شد درد ماند و جفا

□

طالب کوره و سندان شدنم نگذارند

□

جوان سروی به بالین گاه بنشست

□

از نطفه‌های باد شود باغ بار دار

□

نگردی همی سرد زین روزگار

□

برد تب نیاز به نیشکر سخاش

□

تو کن، بر خاکساری، رحمت ای پاک

□

المقتفی خلیفتنا مهر محضرش

□

دو دیده پر از آب و رخسار زرد

□

بر سه گنج شایگان خواهم گزید

□

بهر انگشت خنجرهاست این مرد

□

کو دیده‌های موج جو در قلزم زخار من

□

جفا چون شه کند، داد از که جویند؟

□

کزان اژدها بود ناتن درست

□

که بودان شش مهمه ماه دو هفته

□

ابر می‌بارد به زاری بر سر خاکش گلاب

□

بر دو لب بسته صدف وار به

□

بیاراست خوان و بیاورد جام

□

آب روان تشنه‌ی گل شد به ریگ

□

چه عجب گر پشت بر برهان کند

□

که ذوق برگ خائی ذوق جانی است

□

که بی‌تو مبادا کلاه و نگین

□

گیتی چو حلقه تنگ از اینجا شد

□

که بستر کند شب ز برگ درخت

□

سرخ گردد روی زرد از گوهری

□

بدیشان نگه کرد بهرام گور

□

بر جان خود بترس و بیندیش الحذر

□

پدر را گذراند نزدیک ماه

□

در خطاب اسجدوا کرده ابا

□

همش فر و دین بود هم داد و مهر

□

نیست دروغ تو را خدای خریدار

□

همه بر سران افسر از گوهران

□

این سخن را ترک کن پایان نگر

□

وز اندازه‌ی کهتری برگذشت

□

که بردی آب روی خویش تا در بند این نانی

□

به تاج و به تخت و نژاد و گهر

□

محرم دریا نه‌ای این دم کفی

□

نگه کرد باید بنام و به ننگ

□

«سخن رافضیان است که آوردی باز!»

□

همه بیشه از شیر پرشور دید

□

خواستی از ما حضور و صد وقار

□

چنین آتش تیز بی‌دود گشت

□

بر شخص تو چه می‌رود از خوف و از رجا

□

به چین آیم از بهر چینی پرند

□

تا بیابی حکمت و قوت رسل

□

زبان بسته باید گشاده دو دست

□

شایسته دری بود و قوی حیدر کرار

□

بدان ماه‌رخ داد شنگل کلید

□

مرد بر جست و در آمد در نماز

□

که آمد همی گنجها را جهیز

□

تا سر تو بسراید او از صد زبان سبحانه

□

سوی خانه شد با دلی پرشتاب

□

چارقت دوزم ببوسم دامنت

□

خردمند و درویش جوینده‌یی

□

همچو خود بینم همی او را مقیم اندر سفر

□

هم‌چو خویشان گرد او گرد آمده

□

بلکه کمتر چیز ترک جان بود

□

عاقبت معیوب بیرون آمدی

□

که به تاویل قران بررسد از چون و چراش

□

عقل را واقف مدان زان قافله

□

کبوتر حرم است احترام او زیبد

□

جز که آزار دل صدیق نه

□

چند گردی کور و کر اندر ضلال؟

□

تخم کارد موضعی که کشته نیست

□

شاکر جود فراوان اسد

□

در طریقت نیست الا عاریه

□

علم ز مستیت هوشیار کند

□

که سزا را سزا فرستادی

□

ز درد گذشته نود می‌نود

□

پشیمان کند خسرو از ژاژخایی

□

بی‌چون و بی چگونه، طریقی است این عسیر

□

به پیروزی و دولت آسمانی

□

جز که دیو لعین ندیم و وکیل

□

بدین جشن فرخنده‌ی مهرگانی

□

در خوب جامه خوب شود آگنش

□

ازیرا که تو مر سخا را مکانی

□

دشمن و دوست ازیشان همه می نفع گرند

□

تکیه زده با موافقان متقابل

□

برایشان پر از خشم و زنگار دارد

□

بباید بهر تو یکسر زخوان ساران و پایانش

□

که برگش همه ننگ و، عار است بارش

□

کز خلق چو یزدان نشناسد کس ثانیش؟

□

خارت افگار کند چون کنی افگارش

□

نعمت او بر اثرش نکبت است

□

حسرت خوری بسی و بری کیفر

□

سنگ با زر همی زیر عیار آید

□

هنگام شر سخت چو سد سکندرند

□

به حکم کتاب مبین محمد

□

قیمت مرد ندانی که به فضل و هنر است؟

□

گرت میل زی مذهب حیدری است

□

گردنت هنوز از هوا رها نیست

□

از محال و خطا و گفتن زور

□

چون خط دایره که بر انجامش ابتداست

□

نه داناست آنک او تواناست بر زر

□

وز خلق جهان نیست جز او شوی حلالش

□

چون دنبه به گفتار و، به کردار چو نشتر

□

مخر از دست او خمیر و فطیر

□

که گوئی «از ایزد مرا این قضاست»

□

ناصبی گر خر نباشد زوش چون باید رمید؟

□

دولت به تو، ای شاه، شادمان است

□

نه مسلمان و نه مشرک را درین پیکار نیست

□

شرف نسبت و جود و شرف علم مگیر

□

بی‌سیم نیاید درم و بی‌زر دینار

□

ما را، نه شما را، که نه در خورد عطائید

□

در ظلمت، زیر پی سکندر

□

گفتاری از پیغمبرش

□

رنج و بلا چند رسید از دهاش؟

□

بایست کنون خود به ستغفار خویش

□

تا فائده‌ی نبات یابند

□

زاب زمین شوی، بهر شاخ بید

□

جهان تنست و تو جان جهان و زنده بتست

□

نقشبند ارچه نقش ده دارد

□

متنبه شدم و قصد عنانش کردم

□

ز زلف افگنده تا پا دام عشاق

□

لگد فتنه‌ای که رخنه کند

□

آن گرفتی آن ما انداختی

□

چرخ ار نمود بر چمن باغ روزگار

□

آب از آن غلغل ز اندازه بیش

□

گشت در مجلس ارکان جهان از اعیان

□

خدایت ناصر و دولت معین باد

□

وز پی شرح رسوم سیرت

□

چو لختی کرد زینسان دردمندی

□

آن یکی گه نفیر گرد نفر

□

آنک زین سان شاهی خیلی کند

□

دلی پر مواعید تایید یزدان

□

چو زنبوران گل زان بوی شد مست

□

آنکه بر اسرار شرع اندر زمان واقف شوی

□

چون چه مستان مدار در چنگ

□

بکرم عذر عفو می‌فرمای

□

سیه را خود بریده جایگاه است

□

وگر برسم خداوند گویمت مثلا

□

زن کنیزک را پژولیده بدید

□

بر تو میمون و مبارک سر سال و مه نو

□

مبادا جان ما بی یادشان شاد!

□

تا که آفاق جهان گذران پیماید

□

که هست این صورت پاکیزه پیکر

□

باش تا بر براق نطق نهند

□

چند بری عشق به بازی به سر

□

پشت خصمت جو جیم باد و جهان

□

وان چیز که عالم به دوست باقی

□

به شرف برگذشتی از افلاک

□

کسی کافتد دل شیران ز گردش

□

اندر حریم جود و جلال و بقا بپای

□

سگبانی تو همی گزینم

□

خود نپرسی یکی ز روی عتاب

□

ز صالح، ناقه، گر تگ زد به فرسنگ

□

ژاله خورشید شعله بارد اگر

□

غیرتم آید که پیشت بیستند

□

در خاره فتد عقدها چو عین

□

شنیدم بود رستم چیره دستی

□

حالی که رای عالی داند چو روز روشن

□

همان دریا که موجش سهمناکست

□

ملک را رای تو گر افزون کند نشگفت ازآنک

□

پس آنگه عشق را کرده اشارت

□

از حسد در دلش کشید کمان

□

ببین که چند بگفتند با تو از بد و نیک

□

خامشی را حصن ملک انزوا کن ور به طبع

□

چو این اندیشه محکم گشت شه را

□

وی ز لطف خدایگان و خدا

□

بود باراهواریش همه لنگ

□

عرض پاک تو جهان ثالث

□

جوابش داد «سنبل» کای گل بخت!

□

درگاه سپهر صورتت را

□

کس نبودش در هوا و عشق جفت

□

هر کمان ابری بود بارنده پیکان ژاله‌وار

□

چو با من همسر است این یار جانی،

□

چو خدمت تو که مقصودم اوست حاصل نیست

□

سر خود را به فتراکت سپارم

□

همتت ملک‌بخش و ملک‌ستان

□

باز پیغام پدرجانب فرزند عزیز

□

سپهر حلقه‌ی حکم تو درکشیده به گوش

□

به خوشه‌ی قران در ببین دانه را

□

بدو گفت خسرو چه گفتی بگوی

□

که نام از راستی گیری به کشور

□

جزوی از خشم وی ار بر فلک افتد به خطا

□

القصه چه گویم آن چنان چست

□

بدان نامداران بفرمود شاه

□

مبادا خسروان در خون ستیزند

□

ای خواجه‌ی با جود بدان از قبل آنک

□

آفتاب نیر ایمان شیخ

□

چو ماهوی باد آنکه بر جان شاه

□

به محمودی شه روی زمین گشت

□

شادباش ای عندلیبی کز پی وصفت همی

□

نه هرک ایزدپرست ایزد پرستد

□

چو برسم بدید اندر آمد بواژ

□

نه هر فرقی سزای تاج شاهی است

□

جان تو که مجدود سناییت ندارد

□

چیزی نیافت یک دم و از دست رفت دل

□

بهر کشوری در ستمگاره‌یی

□

درون شد چون به خلوت گاه دل جوی

□

زنده شود به علم و به احسانت هر زمان

□

در جهان گرم شد که شاه جهان

□

همی سر فرازند که ایشان کیند

□

پری روی ز مردم حور زاده

□

پدرت بود سخی‌تر ز همه لشگر شاه

□

زردی رو بهترین رنگهاست

□

وزان پس نیاسایم از پاسخت

□

هر سخنی در محل خود نکوست

□

وگر ز مردی بر هفت چرخ پای نهم

□

گیا را زیر نعل آهسته می‌سفت

□

فرستاده چون شد به نزدیک او

□

درین شرح و بیان کابیست دررو

□

تو ای بازاری مغبون که طفلی را ز بی‌رحمی

□

کنون سوی تو کردند اختیارت

□

سواران بجستن نهادند روی

□

راه و شاه و سپاه هر سه یکیست

□

او چه داند روزه و طاعات عید و حج و غزو

□

فرقم ز گلاب اشک تر کن

□

همی‌خواست دار مسیحا بروم

□

نگه کرد پیران به دیدار او

□

هر روز عروسیت فرستد ز ثنا لیک

□

خوی معده زین که و جو باز کن

□

بفرمود تا سی هزارش درم

□

چشم ارز خون دل شودم تیره، باک نیست

□

به باغ دل ز آب روی تخمی کشتی از حکمت

□

به مجلس گر می‌و ساقی نماند

□

یکایک بگشتند گرد سرای

□

چنین داد پاسخ که دانش بسست

□

نزد یک اختراع او منسوخ

□

یارب از فضل و کرم در دل عطار نگر

□

فزون زین نباشد کسی را سپاه

□

ای پادشاه، اگر نظر لطف می‌کنی

□

آن درم سنگکی که برناید

□

وآنرا که بخواندی او به دیدن

□

ورا درگر آمد ز روم و ز چین

□

اگر چرخ را هست ازین آگهی

□

تا ز پیش دو ربیع آید هر گه صفری

□

کین شدست از خوی حیوان پاک پاک

□

چنین یافت پاسخ ز ایرانیان

□

مریدی علم دین آموختن بود

□

بد سگال بد سگالت باد چرخ کینه‌ور

□

چو تو حالی نهادی پای در پیش

□

به مهتر پسر داد بلخ و هری

□

بدو پیلسم گفت بشتاب زود

□

شاعری در پیش تو شاعر کجا یارد نمود

□

با خصم گوی علم که بی‌خصمی

□

بدان روزتان خوار نگذاشتم

□

کسی کو با خدا چون و چرا گفت

□

اینک ار چه به طبع یکسانند

□

بر رغبت آن درشت خواری

□

نشست از بر خاک و کس را ندید

□

بدو گفت سهراب کین بدتریست

□

پس پیمبر دفع کرد این وهم از او

□

آنچنان که بر سرت مرغی بود

□

بمی بر پراگند مشک وگلاب

□

و به الوفاء وراء احیاء من

□

معنی از مرد به از نقش که بر هیچ عدو

□

همه لشگر به خدمت سر نهادند

□

همان ایرج پاک دین رابکشت

□

دو مهتر نشستند بر تخت زر

□

جسم احمد را تعلق بد بدآن

□

نظاره را بخوان من آیند جن و انس

□

بگیرد تو را نزد قیصر برد

□

عقدت علی ساق الحمام صغارها

□

منبر از تو زیب گیرد نه تو از منبر از آنک

□

نبرد دیو آرزوم از راه

□

ورا بر کشیدم که گوینده بود

□

بیامد کمربسته گیو دلیر

□

صد جوال زر بیاری ای غنی

□

من تا قیامت گویمش ای تاجدار پنج و شش

□

به زندان تنگ اندر آمد تخوار

□

کذا عسل عقباه لسع لقلبه

□

پند من بنیوش و علم دین طلب از بهر آنک

□

بهر نوبت که می‌بر لب نهادی

□

برفتند زان سوگواران بسی

□

گر ایدونک از من نداری دریغ

□

جرعه‌ای چون ریخت ساقی الست

□

طاعت و علم راه جنت اوست

□

غمی شد برابر صفی برکشید

□

دعیت عند الامام ثم قضی

□

جان همی حاضر کند هر بار تا از روی عشق

□

شد کوه به کوه تیز چون باد

□

که نیک و بد اندر جهان بگذرد

□

ببستند بر سنگ اسپ نبرد

□

که تو آن هوشی و باقی هوش‌پوش

□

کتاب حکمت و عرقان چه خوانی

□

مر او را سزد گر گواهی دهند

□

سایه زایل شود چو نور آمد

□

این سفر بستان عیاران راه ایزدست

□

طرفداران کوه آهنین چنگ

□

به خدمت نهادند سر بر زمین

□

همی خواهد او جنگ افراسیاب

□

من چه دانستم که تبدیلی کند

□

گفتند حوصله چو نداری مگوی این

□

که فردا به داور برد خسروی

□

شکل او مشاطه چون آراسته

□

حسن در بصره پر بینند لیکن در بصر افزون

□

می‌زد از نزهت شکار نفس

□

غم از گردش روزگارت مباد

□

بدو گفت خسرو نژاد تو چیست

□

شور می‌ده کور می‌خر در جهان

□

رنج را گفتم، که صبرش اندک است

□

ز ابر افگند قطره‌ای سوی یم

□

تو کزین گونه غره‌باشی و غرق

□

در دامن مهر تو زدم دست

□

نه در شاخی زدم چون دیگران دست

□

دو صورت که گفتی یکی نیست بیش

□

کنون رای یکسر بران شد درست

□

کای عجب پیش و پسم صیاد هست

□

بعد از هزار سال همانی که اولت

□

سه روزش همی جست در مرغزار

□

به دست آورده ز انگشتان قلم‌ها

□

مرقد توفیق تو جان را رساند بر علو

□

لیکن از خامکاری پدرت

□

دریغ آن فرود سیاوش دریغ

□

کنون بودنی هرچ بایست بود

□

بود ابر و رفته از وی خوی ابر

□

نه دیدم ذره‌ای از روشنائی

□

همت گویم و هم پذیرم سپاس

□

ولیکن کرد با خود حیله‌ای ساز

□

آدمی اندر فرایض فر تو جوید ز رب

□

بهر مایه نشانی از اخلاص

□

تو گفتی برآمد یکی تیره ابر

□

نداد ایچ پاسخ مر او را ز شرم

□

هین مگردان خو که پیش آید خلل

□

ز زیر پرده اگر آگهی تو جان نبری

□

برادر به من نیز ماننده بود

□

نمی‌دانی که من بر دل چه دارم

□

هر کسی را به موجبی باری

□

نگشاده فقاعی از سلامم

□

یکی لشکر از جای برخاستند

□

ور ایدونک جنگ آورم بی‌گناه

□

ز آب شور و مهلکی بیرون شدیم

□

ای دریغا طاقه‌ی کشمیریم

□

ازو کین کاموس جویم نخست

□

نیارست از دلش چون بند بگشاد

□

عاجزیت از شرف با پدری بود ار نه

□

از خاک گورخانه‌ی ما خشتها پزند

□

پیش صدر و مسند عالیت هر عیدی چنین

□

چنین گفت با نامور موبدان

□

کاتش وسواس را و غصه را

□

هوشمندان به باغ دین اندر،

□

تو بشادی نشین که گشت فلک

□

می‌گسل بند بندت آهسته

□

هر چند که بودی ز پس پرده‌ی ادبار

□

داشت بهرام را چو جان عزیز

□

طاهربن مظفر آنکه ظفر

□

بفرمود تا با سپه گیو و طوس

□

تا جلا باشد مر آن آیینه را

□

گرت اندیشه‌ای ز بدنامی است

□

دشمنت را چو خرد نیست اگر گنج نهد

□

ای که هر درد را دوا دانی

□

در زحیری ز سغبه‌ی گفتن

□

متی عاشرت محلوقی العوارض

□

این است و بس که از قبل بخت نیست شد

□

چو سهراب را دید با یال و شاخ

□

نهال تنت چون کهن گشت شاید

□

لاجرم هر گل که می‌خندد به ظاهر در جهان

□

مجوی هجر من و شاخ خرمی مشکن

□

تو فرو داده تن به تاریکی

□

باد بر رهگذر حادثه از گونه و اشک

□

جان چراغست و عقل روغن او

□

به کرم رغبتش بدان درجه است

□

یکی بانگ برزد ز پیشش براند

□

چون نیز هیچ طاقت بر کردنت نماند

□

مادرم گوهر من بود ز دهر

□

در جهان گرچه مجازست شب و روزت باد

□

زود برگرد! چو برخواهی گشت

□

گرز بندد پرده‌ای بی جامه بر راه قضا

□

چو شیرین نام صورت برد گفتند

□

تخته‌ی کارگاه صنعت اوست

□

بکوشم ندانم که پیروز کیست

□

علم است کیمیای بزرگی‌ها

□

شعر او خوان که اندرو یابی

□

تا زند باد خزان بر شاخها زر و درم

□

ز بحر جود او، گردون حبابی‌ست!

□

قوت معنی نداری حلقه‌ی دعوی مگیر

□

گفت شه باکنیزک چینی

□

هزار سال تو مخدوم و دهر خدمتگار

□

همی اشک بارید بر کوه سیم

□

هوشیاران را همی ماند به خاموشی ولیک

□

سودگر نفس به بازار شد

□

تا دایه‌ی تقدیر آسمان را

□

حق ایزد نداده‌ای به خوشی

□

ز آهوان طریقت هر آنکه شیر آمد

□

«فلا تحسبن الله مخلف وعده»

□

قلمش آنچه بدو راه نیابد طغیان

□

اگر کوه آهن بود یک سوار

□

بی‌امل‌اند این خران ز دانه‌ی تو

□

همچو بز از ریش خویشت شرم ناید کین فلک

□

وانجا که در معانی مدحت بکاومش

□

هرچه فانیست خود خیال بود

□

کان دین را مایه‌ای همچون بدن را پنج حس

□

کیست از مردم ستاره‌شناس

□

خلاف نیست که دارم شعار خدمت تو

□

عنان را بپچید سهراب گرد

□

مباش بر سخن خویش فتنه چون طوطی

□

خویش را دردمند آز مکن

□

سخا به نام تو پاید همی چو جسم به روح

□

در زبور سخن مناجاتم

□

به عمر خویش چنان کن که خواهمت گفتن

□

فراغم ده ز کار این جهانی

□

به حق کعبه و صفا و منی

□

سوی خانه‌ی پهلوان آمدند

□

بیچاره زنده‌ای بود، ای خواجه،

□

منگر سوی گروهی که چون مستان از خلق

□

تا بدانی که اختیاری نیست

□

هر که ره برد به هم‌خانگی‌اش

□

مر مرا در مرغزار معرفت باشد مقام

□

جدی سر خود چو بز بریده

□

رحم‌کن رحم بر آنها که نیابند نمد

□

من اینک به پیش تو استاده‌ام

□

تفکر کن که تو مر بودنی‌ها را

□

هیچ خودبین، از خدا خرسند نیست

□

ناید اندر کرشمه‌ی نظرت

□

این نفس از همت دون من است

□

چمن پر حقه‌ی لولو که داند کرد در نیسان

□

به ترک خواب می‌باید شبی گفت

□

عالمت بنده باد و دهر غلام

□

سپیجاب تا آب گلزریون

□

ازان پس که‌م فصاحت بنده گشته است

□

برو گزاف مگو چون به کنه او نرسی

□

اگر مسعود ناصر تربیت داد

□

گفت: «هست آنکه گوهر صدفت

□

ثنای او را حد کمال پیدا نیست

□

پرهیز نکرد از آنچه بد بود

□

تو ساکنی و خصم تو جنبان و چنین به

□

روزه‌دار و به دیگران بخوران

□

تو بی‌تمیز بر الفغدن ثواب مرا

□

قفس نه جز قفس است، ار چه سیم و زر باشد

□

درد بی‌سیمیم آورد به سوی خانه

□

خاتمه‌ی اینهمه هست آدمی

□

من به چشم شما کسی شده‌ام

□

چون ملایک او به اقلیم الست

□

قاعده‌ی تهنیت همی ننهد زانک

□

نفس او چون که شد به عصمت فاش

□

نه سخن خوب و نه پند و نه علم

□

ابلیس قادر است ولیکن به خلق در

□

کچو زو درگذری کل وجود

□

مرتب هر یک از لون دگر سنگ

□

چون کبوتر نشوم بهره‌ی کس بهر شکم

□

ناچخش زیر اژدهای علم

□

جنبش فتح و آرمیدن ملک

□

چو فزونت دهند ز آن تو نیست

□

چرا مرا نه روا رفتن از پس حیدر

□

نه بانوست که خود را بزرگ میشمرد

□

ز رشک چهره‌ی بدخواه تو چو زر عیار

□

هر چه القصه بود زنگ نمای،

□

از ورای خرد مگوی سخن

□

توانگری پنهان کنی در ذل فقر

□

یاربش در کنف لطف خدایی خوددار

□

گاه پیدا کند خدای او را

□

بریده شد ابلیس را دست و پای

□

خدایا چون گناهم کرد ناقص

□

ایا زمانه مثالی که امر و نهی ترا

□

گه در او عجز و خواری عاشق

□

ولیک آن گه خجل گردی که استادی ترا گوید

□

پنداشته‌ای ترا قبولیست

□

جاودان محروس و محفوظ از هموم

□

شیخ کو از امیر گیرد پشت

□

خوش باد شب کسی که او را

□

هزار شاخه‌ی سرسبز، گشت زرد و خمید

□

من بنده را ز عاجزی اندر ثنای تو

□

وز آن پس رو به کار خود نهادند

□

سست گفتار بود درگه پیری در علم

□

صدهزاران مکر در حیوان چو هست

□

بی‌گوهر وجود تو در رسته‌ی جهان

□

بسمو تو چون نپیوندیم

□

ای کرده خیر خیره تو را حیران

□

بحر است علم را به مثل فرقان

□

همه در ششدر عجزند و ترا داو به هفت

□

که ما را این زمان معذور داری

□

سیف حقی از پی آن سیف حق آمد روان

□

زاینجمله فسانها که گویم

□

منم سوار سخن گرچه نیستم در زین

□

ای که اندر شکست ما کوشی

□

چو من هر حلالی بدو باز دادم

□

از برای پایداری، پای نه

□

نه اوج قدر او را هیچ پستی

□

زلیخا هر چه می‌گوید دروغ است

□

شکرها با بذل او چون پیش موسا جادوی

□

گفت دردت چینم او خود درد بود

□

کس را به روزگار دگر ی اد کی بود

□

گر چه ز آتش جوازشان دادی

□

مرا دین است یارو جفت،هرگز

□

به گرد این عمل داران مگرد ار علم دین‌داری

□

مطیع رای بلندت همیشه چرخ بلند

□

ز حسرت آتشی در جانش افروخت

□

لاجرم هر جا که رفتم نزد هر آزاد مرد

□

بر سر آتش از سر خاصی

□

کهربا چون گره‌ی ابروی باس تو بدید

□

هر یکی سر به کار خویش نهد

□

یجوز و لایجوز ستش همه فقه از جهان لیکن

□

ترا گر دوستدارند اختر و ماه

□

خسروا بنده را چو ده سالست

□

چو شد خورشید، شمع مجلس روز

□

روی چون صد نگار و طبع خوشش

□

نیم ذره زان عنایت به بود

□

ز تیر حادثه ایمن شد و سنان بلا

□

ضعف شستش نشست فرماید

□

هرچند جو به سوی خران به ز گندم است

□

قول مشک و آب و آتش را کجا دانا شود

□

در صف آن کارزار کز فزع کر و فر

□

ببینم روی او چندان که خواهم

□

ادیان به علی راست شد ابدان به تو زیراک

□

کافتاب آمدی برون زنورد

□

ننشست ازان سپس در این بستان

□

بتو معمور داده‌اند این ملک

□

ژنده‌پوشانی که آنجا زندگان حضرتند

□

هر بلائی کز تو آید، رحمتی است

□

شاد چون گشتی براندندم به قهر از بهر دین

□

به سوی مصر جوید پیشتر راه

□

تکیه بر شرع محمد کن و بر قرآن کن

□

از زن و زر و عقارم صبر هست

□

حال جسم ما هر چون که بود شاید

□

که تو گر میکشی تمام این زهر

□

آن کرکس با قوت گوید که به قدرت

□

یارب از نفس پلیدم پاک کن تا خویش را

□

بل سخن‌های دلاویز بلند من

□

به نیرنگ و فسون کز حد برون برد

□

عالمان را در جنان با غازیان سازند جای

□

تو بزم نشاط من نهاده

□

من ار آیم ار نی همی دان که جان

□

خود چه محتاج قیل و قال منست؟

□

بر چشمه‌ی حیوان ز پی چون تو طبیبی

□

نمود آرزوی شهر و در امید فرار

□

وز پی اتفاق و انصافش

□

گر حکیمی دروغ سار مباش

□

اندر حضر نباشد آزاده را خطر

□

کف همی‌مالید بر پشت و سرش

□

ندارد طاقت مدحم ز ممدوحان عالم کس

□

حال آن نور و دیده‌ی اوباش

□

لیک در مدح چنین خاک سرشتان از حرص

□

راست نگردد دروغ و زرق به چاره

□

برو عتاب و عقوبت خدای کی کردی

□

عقل را هم چو دل نداند کس

□

مرگ در خاک آرد آری مرد را لیکن ازو

□

کانچه شه گفت با کمربندان

□

علم و خرد واصل همی باید ورنه

□

گاه با قهر و سرکشی باشی

□

دور مشتی مدعی نامعنوی اندر گذشت

□

کار ما گر سهل و گر دشوار بود

□

قد هر موی شکاف از پی ظلم

□

شودش ذهن از آن زبان بستن

□

اژدها و مار اندر دست تو

□

گفت با صدر جهان چون بستدم

□

در گنج بگشاد و تاج پدر

□

تاکنون گر چه چرخ سفله نهاد

□

مر ورا آزاد کردی از نخست

□

تو فروگیر به کام دل خود هشت بهشت

□

همی گفت و چنگش به چنگ اندرون

□

تو به آموختن بلند شوی

□

همچو موشی پیش گربه لا شود

□

گفت اگر گویم اژدهاست نه گور

□

سکندر بخندید و زو شاد شد

□

نه به سوگند راست کار شود

□

پیله بابایانتان را آن زمان

□

بوقت شخم، گاوت در گرو بود

□

بدان گفتم این تا بدانی همه

□

از کف من چو جام‌جم داری

□

کاش از خاکی سفر نگزیدمی

□

نام او در نامها مکتوم کرد

□

بران سان که آن زن برو کرد یاد

□

جز به علم این کجا توان دانست؟

□

پیش او گوساله بریان آوری

□

وز این ایستادن به درگاه شاه

□

بدی را کزو هست گیتی به درد

□

هر که او را درست باشد پس

□

ناله‌ی خر بشنوی رحم آیدت

□

باز گفتا چرا ددی سازم

□

خرد باید و دانش و راستی

□

هر چه در خط و در بیان آید

□

سال بیگه گشت وقت کشت نی

□

چون درشتی کرد با من، کشتمش

□

همه سربسر پشت برگاشتند

□

بهل این خواب و خور، که عار اینست

□

بر کف دریا فرس را راندن

□

بلک باید دل سوی بی‌سوی بست

□

بگفتند و هر دو برابر شدند

□

نخوری، دیگری بخواهد برد

□

چونک مقصود از شجر آمد ثمر

□

چون به دعوت کرد شیطان را طلب

□

پر از خورد و داد و خرید و فروخت

□

در اساس نتیجه و فرزند

□

با شریف آن کرد مرد ملتجی

□

با تن مرد بد کند خویشی

□

چرا رزم جستی ز اسفندیار

□

جوش جاهل چو آتش و خاشاک

□

اعتمادش بر ثبات خویش بود

□

در جوارت، حرص زان دکان گشود

□

بران بر نهادند سالی که شاه

□

شب سروشی به صورت مردم

□

گر برآید تا فلک از وی مترس

□

در مصاف آن صورت تیغ و سپر

□

چو رفتی به ایران پدر را بگوی

□

دردمند از دم عزیمت خوان

□

وین زمین مضطرب محتاج کوه

□

به سال تو چو درماند گوید به نشاط

□

چو از باختر تیره شد روی مهر

□

چون به ماه ششم رساند کار

□

جمع مرغان کز سلیمان روشنند

□

گاوی آنگه چه گاو چون پیلی

□

کمرهای زرین و زرین ستام

□

به مجاور فتوح دادندی

□

از درخت انی انا الله می‌شنید

□

نکوکار آنکه همراهی روا داشت

□

همی خوار گیرد سخنهای من

□

عقباتی درشت در راهند

□

بلک خود از آدمی در گاو و خر

□

این چنین پیچند مطلوب و طلوب

□

برآشفت ازان پس به دژخیم گفت

□

از سر اینهات تا بدر نرود

□

مار شهوت را بکش در ابتلا

□

هر وجودی که آشکارا گشت

□

به دیدار دستان شوم شادمان

□

چکند عذر پیچ بر پیچم؟

□

زانک حکمت همچو ناقه‌ی ضاله است

□

پرورشگاه او چنان باید

□

سکندر چو باد اندر آمد ز گرد

□

چار عنصر خمیره‌ی جسمت

□

بی کمین و دام و صیاد ای عیار

□

بگفت، ایدوست، ما را بیم جان است

□

یکی گازر آن خرد صندوق دید

□

کادب بندگی چگونه بود؟

□

علم گفتاری که آن بی جان بود

□

کوه قاف ار پیش آید بهرسد

□

کنون ما شکاریم و ایشان پلنگ

□

ظلمت از ظلم دان و نور از عدل

□

صفع شاهان خور مخور شهد خسان

□

این قول رسول است و در اخبار نبشته‌است

□

سپه را ز زابل به ایران کشید

□

نه به هر خاطر این نزول کند

□

گوشه‌ای خالی شد و او با عیال

□

گفت اگر بشنوم که هیچکسی

□

نگون شد سر نامبردار شاه

□

محنت جامه و غم جو و کاه

□

کی بود که حلم گردد خشم نیز

□

جملگی همسایه‌ی این اخگریم

□

ز ایوان دستان سام سوار

□

حیوان بر زمین و آب و هوا

□

ماهیان سوزن‌گر دلقش شوند

□

چند در عالم بود برعکس این

□

سکندر ز دیده ببارید خون

□

تو که مردی، نمیکنی صبری

□

حلق بخشید او عصای عدل را

□

به نه مه بچه و نه مه سراچه‌ی مهد

□

بدان تا نباشد ز دزدان گزند

□

داند ار ساوجیست ورکاشیست

□

زر اگر پنجاه اگر شصتت دهد

□

یک دو ساعت نشست بر سر تخت

□

به می خوردن اندر گرانمایه شاه

□

گر نه با کردگار در جنگی

□

آن نبد بیگار کسبی بود چست

□

گاه خط بنوشت و گاه افسانه خواند

□

چو داراب را دید با فر و برز

□

رنگ بدعت بسی نماند، باش

□

قاصدا زیر آیم از اوج بلند

□

آن سکون سابح اندر آشنا

□

نخستین بشستندش از خون گرم

□

تا نمیری ز حرص و شهوت و آز

□

آفتاب شاه در برج عتاب

□

دین و دنیا را بنیاد مثل کالبد است

□

اگر شاه بیند که با موبدان

□

چون تبه گردد آن لب خندان

□

قوت اصلی بشر نور خداست

□

این عهدشکن که روزگارست

□

چو نزدیکی اژدها رفت شاه

□

مکن از بهر این تفرج و فرج

□

کین طلب‌کاری مبارک جنبشیست

□

چو پیرایه‌ها ماندت در گرو

□

چنین داد پاسخ بدو کدخدای

□

خریداری الحق چنین ارجمند

□

بعد از آن شد اژدها و حمله کرد

□

ذکر استثنا و حزم ملتوی

□

خوش آمد سخن شاه گشتاسپ را

□

همه پیکرش گوهر آگنده بود

□

جمله‌ی راه استخوان و موی و پی

□

گر استعداد ادرار توام نیست

□

بگفت این که دارای داراکنون

□

به نزد جهان داور خویش برد

□

آن شفاعت و آن دعا نه از رحم خود

□

پاس می‌داشتم به رای و به هوش

□

ز داد و دهش وز خرید و فروخت

□

دلیران و گردان مازندران

□

مرده زین سو اند و زان سو زنده‌اند

□

چه کنم، خانه‌ی زمانه خراب

□

سکندر چو خوردی می خوشگوار

□

جهان را ز گنج سخا کرده پر

□

چون بپخت و گشت شیرین لب‌گزان

□

چو بر صحیفه‌ی املی روان شود قلمش

□

مگر دادگر باشدت رهنمای

□

ز پیوند با او چرایی دژم

□

کین چنین فعلی ترا نافع بود

□

کار من گفتار خوب و، رای علم و طاعت است

□

چو گنج نیاکان برترمنش

□

چو گشت آن فرشته گرفتار دیو

□

هر طرف خواهی روانش می‌کنی

□

زند باف از بهشت نامه زند

□

چو داراب از تخت کی گشت شاد

□

گرایدونک یارم نباشی به جنگ

□

حق همی‌گوید نظرمان در دلست

□

نثارم گل، ره آوردم بهار است

□

کزو شاه را روز برگشته بود

□

سوی دشمن آمد چنان تازه روی

□

اشتر از قوت چو شیر نر شده

□

با همه عیب خویشتن شب و روز

□

مکن نام من در جهان زشت و خوار

□

همه نیزه و تیغ بار آورد

□

روزی بی‌رنج جو و بی‌حساب

□

وانکه زلفش همچو سنبل تاب در سر داشتی

□

چو بهمن برادرش را کشته دید

□

چو روسی درو دید و در پیکرش

□

خاطر آرد بس شکال اینجا ولیک

□

ورای قدر منست التفات صدر جهان

□

به مردی من آن باره را بستدم

□

بدین کار دل هیچ غمگین مدار

□

ای دقوقی تیزتر ران هین خموش

□

توانگر چون شویم از وام ایام

□

چنین داد پاسخ که ای شهریار

□

رخ یوسفان را برآمود میل

□

آن خیال او بود از احتیال

□

بدین عقل و همت نخوانم کست

□

همی جست و ترسان شد از بوی خاک

□

شد آن نامور پرهنر شهریار

□

می‌ستاند قطره‌ی چندی ز اشک

□

از علم زاید و زخرد قول راست

□

درخت و برادر بهم بر بدوخت

□

نداند کسی اصل ایشان درست

□

گرچه ممن را سقر ندهد ضرر

□

بگو ننگ از او در قیامت مدار

□

بگو تا سوار آورم زابلی

□

کشیدند می تا جهان تیره گشت

□

مشتری شو تا بجنبد دست من

□

پروین، ستم نمیکند ار باغبان دهر

□

ز دیوارگر هم ز آهنگران

□

یکی حمله نیک را ساز داد

□

ماه گردون چون درین گردیدنست

□

می لاله گون از بط سرنگون

□

سکندر ز دیده ببارید خون

□

کجا او بود من نیایم به کار

□

ختمهایی که انبیا بگذاشتند

□

چون مدتی مدید برین حال بگذرد

□

بدان تا پس پشت او زین گروه

□

ز خر پشته آسمان در گذشت

□

گفتمی برهان این دعوی مبین

□

گرش حظ از اقبال بودی و بهر

□

همی خوب داری چنین راه را

□

همه غار یکسر پر از کشته بود

□

آن یکی ذره همی پرد به چپ

□

چنین است مرد سیاه اندرون

□

وگر کشته آید به دشت نبرد

□

همه گفتند کاین خیال بدست

□

صبر کن کالصبر مفتاح الفرج

□

حقوق صحبتم آویخت دست در دامن

□

خوی با او کن که امانتهای تو

□

نیایش همی کردم اندر نهان

□

هر خری کز کاروان تنها رود

□

ور همچو ما خدای نه جسم است و نه گران

□

در تلاقی روزگارت می‌برند

□

چو در لشگر دشمن آری رحیل

□

تا نمی‌بینم همی‌بینم شود

□

نعمتت بار خدایا ز عدد بیرونست

□

نوبت زنگست رومی شد نهان

□

به شاهی مرا تاج باید بسود

□

گفت رحمت گر همی‌آید برو

□

تو همچون نقطه، درمانی درین کار

□

آنک چشمش شب بهرکه انداختی

□

چه خواهی ز من با چنین بود سست

□

تازیان چون دیو در جوش آمده

□

در اهتمام صاحب صدر بزرگوار

□

این گل گویاست پر جوش و خروش

□

بنه برنهاد و سپه را براند

□

این گروه مجرمان هم ای مجید

□

چندین هزار دام بلا هست در رهت

□

دو لقب را او برین هر دو نهاد

□

شنیدم که رندی جگر تافته

□

نه که یعقوب نبی آن پاک‌خو

□

منت‌پذیر او نه منم در زمین پارس

□

از برای این قدر خام‌ریش

□

یکی سخت پیمانت خواهم نخست

□

قصد کردستند این گل‌پاره‌ها

□

پیر جهاندیده بخندید کاین

□

ملک حق و جمله قسم اوستی

□

زمین دوزخی بود بی کار و کشت

□

گر بخویشم هیچ رای و فن بدی

□

خطیب سیه پوش شب بی خلاف

□

صنع حق با جمله اجزای جهان

□

که این زن ز پیش که آید همی

□

کان معلم نایب افتاد و امین

□

که دنیا را نه تیمار است و نه مهر

□

پس تو هم الجار ثم الدار گو

□

بجائی میاور که جنبم ز جای

□

گر نبودی او نیابیدی فلک

□

کدام سایه ازین موهبت شود محروم

□

حبذا دو چشم پایان بین راد

□

ازان پس گراییم نزدیک شاه

□

باقیش برنویسد آن شهریار لوح

□

همی تافت بر گل خور تابناک

□

کم کن قدری رقیب ما را

□

ز شیران همان شیر خونریزتر

□

ای که هر صبحی که از مشرق بتافت

□

بدی را نگه کن که بهتر کس است

□

از جانش برامد آتشین جوش

□

سوی زابلستان بشد زال زر

□

سوسنا افسوس می داری زبان کردی برون

□

چند گویم چون دگر گفتم نماند

□

چون باز گذر کنی دران کوی

□

تا بدانند کز ضمیر شگرف

□

فکر ما تیریست از هو در هوا

□

ترک هواست، کشتی دریای معرفت

□

آهسته به گوش پیر زن گفت:

□

همه مهتران کهتر او شدند

□

اگر خواهی که هر جزوت شود گویا و شاعر رو

□

درآ به مجلس عشاق شمس تبریزی

□

هر سو که فگند تیغ پولاد

□

می‌شکافد آسمان از شادیش

□

پرده بردار و برهنه گو که من

□

با بدان چندانکه نیکویی کنی

□

دلش از شور شیرین بی خبر گشت

□

یلان ترا سر به سر گژدهم

□

چو کرد آن می دگر سانش نمود آن جوش و برهانش

□

گرد دنیا چند گردی چون ستور؟

□

فتادش در مزاج از رنج سستی

□

بی زمین کی گل بروید و ارغوان

□

شب که نهانخانه گنجینه‌هاست

□

به سوق صیرفیان در، حکیم آن را به

□

چو آمد آفتاب از بیت معمور

□

نیامد بدامم بسان تو گور

□

دو قفل شکر از یاقوت برداشت

□

گریه‌ی او نه از غمست و نه از فرح

□

شاهین که دهد کلنگ را خم

□

ظالمان مردند و ماند آن ظلمها

□

تو مگو ما را بدان شه بار نیست

□

همان دم که دیدیم گرد سپاه

□

خورشید رخی خدیجه نامش

□

بخفت و بر آسود و نگشاد لب

□

بدان تا لشگر از من برنگردد

□

از شوق تو هر بلبلی چون پیش آرد غلغلی

□

می‌گفت دران فراق خون ریز

□

تو اگر خواهی بکن هم ریش‌خند

□

ما ز پی رنج پدید آمدیم

□

بدین دو مصرع آخر که ختم خواهم کرد

□

نازک چو نهال نو دمیده

□

به مستی همی گیو را خواستی

□

لب چون نار دانم بین چه خرد است

□

زشتها را خوب بنماید شره

□

بدان زندان تاریک مغاکی

□

چون نداند ره مسافر چون رود

□

هر جو و هر حبه که بازوی تو

□

دیگر عمر که لایق پیغمبری بدی

□

در تن و اندام در اید شکست

□

بیامد گران لشکری بربری

□

چو عاشق دیدکان معشوق چالاک

□

مرد دانا شود ز دانا مرد

□

دانی، ز قلم هنر چه جویی؟

□

گر هماره فصل تابستان بدی

□

او گمان برده که من کردم چو او

□

نگردد با تو تقوی دوست، تا همکاسه‌ی آزی

□

دو اختر سعد را به پاکی

□

بگویش که آمد به مازندران

□

ترا مشگوی مشگین پر غزالان

□

پر ز سر تا پای زشتی و گناه

□

به زاری پای شه بوسید غمناک

□

چون سلیمان شو که تا دیوان تو

□

بسته در زنجیر چون شادی کند

□

ز تاب رنگ بگرداند آفتاب آن روز

□

از پرده برون سخن نراند

□

بسان سپهری یکی تخت زر

□

به شرط آنکه خدمت کرده باشم

□

به تو بگذرد روزگاران به خوشی

□

تعجب کرد شه زان استواری

□

گفت ادب این بود خود که دیده شد

□

بسکه بباید دل و جان تافتن

□

یاری از علم و هنر خواه، چو درمانی

□

شکوهت را فلک زیر نگین باد

□

اگر کاهلی پیشه گیرد دلیر

□

ز مغروری کلاه از سر شود دور

□

تو برادر موضع ناکشته باش

□

آنرا که خیال یار باشد،

□

این حکایت را که نقد وقت ماست

□

چونک دیگی حایل آمد هر دو را

□

ور نکردی پایه‌ی عونت مدد افلاک را

□

بشناخت که آن بتان کدامند

□

دگر گفت ازان رفت بر آسمان

□

به مشگو در نبود آن ماه رخسار

□

ذوالجلال از تو هیچ راضی نیست

□

پری روی از مژه می ریخت آبی

□

بلک ازو کن عاریت چشم و نظر

□

بختور از طالع جوزا برآی

□

در لقمه‌ی هر کس نهفته سنگی

□

هران صنعت که بر سنجی به مالی

□

همه دل پر از بیم برخاستند

□

علف خواری کنی و خر سواری

□

مال رفته عمر رفته ای نسیب

□

دامن که ز کهنگی بخندد

□

هان و هان هش دار بر ناری دمی

□

این نمط وین نوع ده طومار و دو

□

از وجود او خلل در سد حکمت شد که نیست

□

گر لاله و سرو در شمار است،

□

چو کاووس بر خیرگی بسته شد

□

چو سوی قصر او نظاره کردی

□

خلاف تو بر دشمنان نیست فرخ

□

چو در مازاغ بگریزی شود زاغ تو شهبازی

□

گر چنین و گر چنان چون طالبست

□

کین منی از وی رسد دم دم مرا

□

گه به چوبم می‌زند، گه سنگها

□

من نگویم که حسنت افزون باد

□

چو سهراب جنگ‌آور او را بدید

□

گهی دیو هوس می‌بردش از راه

□

منو برگذشته نود بیش ازین

□

هر طرفی علامتی هر نفسی قیامتی

□

بس کسانی کز جهان بگذشته‌اند

□

رنج گرفتم ز حد افزون برند

□

فیض دست تو پس از حاتم طی دانی چیست

□

این همه از بهر او، او فارغ از هر دو سرای

□

نشستند بر خوان و می خواستند

□

عظیم آمد چو گشت آن حال معلوم

□

نپاید بسی تا به بغداد و بصره

□

یکی سنگین متاع از شکر و نیل

□

تو ز تلخی چونک دل پر خون شوی

□

از من و تو هرکه بدان درگذشت

□

سوخت پروانه و دانست در آن ساعت

□

شراب از دست جانان خور، چه نوشی از کف رضوان؟

□

که از ما به افراسیاب این زمان

□

چو گفت آن زلف و آن خال ای دریغا

□

اینها که همی دشمن اولاد رسولند

□

کارند برون ز بند او را

□

چون در آن دم بی‌دل و بی‌سر بدی

□

قافیه‌اندیشم و دلدار من

□

سلیمان مسندا مپسند کز لنگر گسل بادی

□

نیست یارای گفتنم با کس

□

ولیکن بدوزخ چمیدن به پای

□

به غم خوردن نکردی هیچ تقصیر

□

اگر بخل خواهد که روی تو بیند

□

خالی نبود ز وام هرگز

□

کار سحر اینست کو دم می‌زند

□

وعده‌ها باشد حقیقی دل‌پذیر

□

چو تو خود صاعقه‌ی خرمن خود گشتی

□

خادمان در او آخرت و دنیی را

□

ز بربر بیامد سوی سوریان

□

مکن دلتنگی ای شخصت گلی تنگ

□

علم زدریا تو را به خشک برد

□

و گرنه نوح زمان پشت این سفینه بود

□

دید زاید از یقین بی امتهال

□

شحنه این راه چو غارتگرست

□

چراغ دین چو گردد از تو ذوالنور

□

رو، در عشق آن نگارین زن

□

به رستم چنین گفت کای پیلتن

□

هم آخر در کنار پستم افتی

□

لیکن از گفته‌ی خاقانی ماند

□

این زمان از کمال لطف و کرم

□

از کی نالم با کی گویم این گله

□

خواه از نور پسین بستان تو آن

□

بار و بنه‌ی مردمی هنر شد

□

چون که برکند جبه را وارست

□

به تنها یکی کینه‌ور لشکرم

□

وز آنجا همچنان بر دست زیرین

□

و امروز اینجا همی نیاید هرگز

□

ز دل بازان جانباز وفادار

□

خرمن فرعون را داد او به باد

□

کاین دو نفس با چو تو افتاده‌ای

□

غرور مال چنان کرده غارت دینش

□

گر کند فخر بر جهان، رسدش

□

چو شاه جهاندار بگشاد روی

□

از آن نزدیک تو می ناید این خاک

□

فضل و فطنت سپاس‌دار تو اند

□

یا معزالمذنبین غرق کبایر گشته‌ام

□

زانک این اسما و الفاظ حمید

□

همچو قلابان بر آن نقد تباه

□

نزع و ایتایش به وفق حکمت است

□

هم در شب فروز ازل آیدم به کف

□

برفتند ترکان ز پیش مغان

□

ز بس کز گاز نیلش در کشیدی

□

تو را گر بدین دست بر منبر آرد

□

چون از افق قبای عاشق

□

هم‌چو کنعان سر ز کشتی وا مکش

□

ای بسی اصحاب کهف اندر جهان

□

آخر زمان به حرف مساوات اگر چه گشت

□

پس اتابک گرفت او را دست

□

چنان گشت ابرش که هر شب سپند

□

نشسته لعل داران قصب پوش

□

نیارم که یارم بود جاهل ایرا

□

همچو پیمبر نظر نکرد به دنیا

□

از کمال رحمت و موج کرم

□

عاجزی و هم خجل روی بین

□

ترا سفره آماده و دیو ناهار

□

که در وادی عشق گمگشتگان را

□

سر تخت ایران بیاراستند

□

ولی دانست کان نز بی‌وفائیست

□

خوگ همه شر و زیان است و نحس

□

بسیج راه کن مسکین! درین منزل چه می‌باشی

□

این خبرها از نظر خود نایبست

□

جان کمالست و ندای او کمال

□

شاه ثانی شاه حیدر کاو هم از همت نکرد

□

چنگ نزد بر دل کس چنگشان

□

همه پاک با هدیه و با نثار

□

چو شمع از پای ننشینم بدین کار

□

هر خردمند بداند که بدین حال و صفت

□

برین نطع ای پیاده ز اسب دولت

□

ای خرد بر کش تو پر و بالها

□

پیشه و فرهنگ تو آید به تو

□

کاش بدانگونه که امید داشت

□

بوی دود عنبرین من گواه من که چرخ

□

ابا گنج و با تخت و گرز گران

□

به شکر نشکند شیرینی کس

□

چشمیت می‌بباید و گوشی نو

□

گفتم برای پند تو نظمی چنین بدیع

□

حجت منکر هماره زردرو

□

گر نفسی نفس به فرمان تست

□

به جای سبزه زبرجد دمد ز خاک اگر

□

ظهری انحنی و انثنی من حمل اوزار

□

اگر سام یل با منوچهر شاه

□

بدی دیلم کیائی برگزیدی

□

اندر رکوع خم ندهد پای و پشتشان

□

جمله شرایع اگر زبان تو باشند

□

قل تعالوا قل تعالوا ای غلام

□

باد حرص گرگ و حرص گوسفند

□

معایب را نمیشوئی، مکارم را نمیجوئی

□

بدانسان روزگارم تیره دارد گردش گردون

□

برو هر زمان برخروشد همی

□

چو این برخواسته برخواست آمد

□

صد بنده‌ی مطواع فزون است به درگاه

□

عدل کن امروز تا باشد مقر تو بهشت

□

گاو در بغداد آید ناگهان

□

تا نشوی تشنه به تدبیر باش

□

اگر صد بار چون شمعم سراندازی دیت ایربس

□

دوش که در کنج غم با همه درد و الم

□

بدین شادمانی کنون می خوریم

□

سخن‌هائی که گفتم یا شنیدم

□

به حذر باش، نباید که چو می‌کوشی

□

از زبان و دل تو گوهرناب

□

تو ملاف از مشک کان بوی پیاز

□

سوختن و خنده زدن برق‌وار

□

خون یتیم در کشی و خواهی

□

نگه سوی من بنده زان گونه کرد

□

چو خورشید تابان ز چرخ بلند

□

مگر دود دل من راه بستت

□

دین سرائی است برآورده‌ی پیغمبر

□

پزشکان فرزانه را خواند رای

□

صورتش نورست و در تحقیق نار

□

او دزدد و من گدازم از شرم

□

جان فدای دست و تیغ او که هرگه شد علم

□

بدادش فرستاده اسب و درم

□

یکی نره شیرست روز شکار

□

به هر در کز لب و دندان ببخشم

□

هر کو به زنا قصد جهان دارد از اوباش

□

به دشمن دهد مر تو را دوستدار

□

ای زده بر بی‌خودان تو ذوالفقار

□

وان پیر حیائی خدا ترس

□

پاکی آموز بچشم و دل خود، گر خواهی

□

ز مهتر سبک داشتن ناسزاست

□

که از لشکر ویسه برگشته بود

□

بلی تیزی نماید یار با یار

□

علم است کار جانت و عمل کار تن که دین

□

نخستین سخن گفتن سودمند

□

بددلان از بیم جان در کارزار

□

دل را به دو نیم کرد چون ناز

□

کعبه کوکب که هست راه دو عالم درو

□

سخن رفت هرگونه بر انجمن

□

پراگنده گردیم گرد جهان

□

شکست افتاد بر خصم جهانسوز

□

وان مطرب سلطان بدین سخن‌ها

□

چنین داد پاسخ به زروان جهود

□

پس بپوشید اول آن بر جان ما

□

گران جانی که گفتی جان نبودش

□

گر چه دشوار بود کار و برومندی

□

چو آگاه شد غاتفر زان سخن

□

همانا که فرسنگ بودی هزار

□

به خاکپای او کز دیده بیش است

□

هزاران توان یافت خنجر به دانش

□

چو دیهیم هفتاد بر سرنهی

□

که مرا پیش حشر خواری کنی

□

از ناخلفی که در زمانم

□

پس از نگه به ثوابت ظهور آن اجرام

□

یکی خرم ایوان بپرداختند

□

چکانی سه قطره به چشم اندرون

□

فرود آورد خسرو را به کاخی

□

اگر من به حب محمد رهینم

□

هر یکی خود را در آن نوعی که بود

□

حاضری‌ام هست چون مکر و کمین

□

در گردش روزگار دیر است

□

ما بره آز و هوی سائلیم

□

در زمان سوی تو فرستادی

□

خزروان کجا زال بشکست خرد

□

گذر بر مهر کن چون دلنوازان

□

زمنزل دلت این خوب و پرهنر سفری

□

همچو چشم سوزنی شکل دهانش

□

زانک هر معشوق چون خنبیست پر

□

رفت از پس آهوان شتابان

□

شکر دگر که در حرم آن جهان پناه

□

شاد باش ای ملک پاکدل پاک گهر

□

برفتند شادان دل و خوش منش

□

هر که جز او بر در آن راز ماند

□

نیست گفتار او مگر تلبیس

□

گه ز درد عشق، چون باران ز میغ

□

گر ازین سایه روی سوی منی

□

روزی دو ز رنج ره برآسود

□

تا کی این خام فریبی، تو نه یاجوجی

□

جهان زیر فرمانت گر شد رواست

□

به ره بر گو پیلتن را بدید

□

چون اثر نور سحر یافتم

□

تا به هنگام خواندن نامه

□

صحبت این مار در خونت فکند

□

سپار ای برادر تو پدرود باش

□

هران سنگی که دریائی و کانیست

□

در آن عالم که می‌گنجد شکوه‌ی کبریای تو

□

کوکنار از بس فزع داوری بیخوابی شود

□

چو طوس و چو گودرز کشواد و گیو

□

وانکه چو سیماب غم زر نخورد

□

پرهیز که صیادی ناگاه نگیردت

□

چیست ای بی‌حاصلان نام شما

□

همان بو شکفتش همان بو بکشتش

□

بر آن آواز خرگاهی پر از جوش

□

در پیچ و تابهای ره عشق مقصدیست

□

همیشه تا ندمد در میان سوری مورد

□

سخاوت همی‌زاید از دست او

□

بر آنکس که با سخت روئی بود

□

ای کام دلت دام کرده دین را

□

سایه‌ای کو گم شود در آفتاب

□

فریدونش را نیز با گاوسار

□

می‌کرد چو حاجیان طوافی

□

صیت انصاف تو چون آبروان در اطراف

□

همیشه تا دو جمادی بود پس دو ربیع

□

همیشه در پی آزار جان زار من است

□

باز چو دیدم همه ره شیر بود

□

بی‌علم عمل چون درم قلب بود، زود

□

به روز معرکه بدخواه در برابر تو

□

به روز نبرد ار بخواهد خدای

□

گهی سودی عقیقش را به انگشت

□

عقل، چون از عالم غیبی گشاد

□

خوردم آنجا دو سه قدح سیکی

□

تا تو گهی به زیر گل و گاه زیر بید

□

عذر به آنرا که خطائی رسید

□

از شافعی و مالک وز قول حنیفی

□

چند خواهم سوخت جان خویش ازین

□

براندیش کان پیر لهراسپ را

□

گفتی که به شیر بود شهدی

□

جواهر سخنم گرچه هست بی‌قیمت

□

مجلس و پیشگه از طلعت او فرد مباد

□

همیشه تا که به جلاب منقلب نشود

□

چون نفسی گرم شود با دو کس

□

ای که بر خیره همی دعوی بیهوده کنی

□

لیک چون دیده دید و حس دریافت

□

چو شد جادوی زشت ناباکدار

□

کسی را پادشاهی خویش باشد

□

مر بشر را پنجه و ناخن مباد

□

خوش بود بر نوای بلبل و گل

□

صید زمانه شدی و دام توست

□

غمزه نسرین نه ز باد صباست

□

به طاعت شود پاک زنگ گناه

□

چون شب آمد آن کنیزان آمدند

□

همه گورشان کام شیران کنم

□

نیلی که کشند گرد رخسار

□

که چون رنگ کارم دگرگون نگردد

□

شادمان روی سوی خیمه نهاد

□

داورا وحشی گر از لطف تو یابد تربیت

□

چو صافی بود مرد مقصود خواه

□

که جز تو نیز خواهد بود مهمانان مر ایزد را

□

گر ترا گویند یک ساعت درآی

□

بپوشید جاماسپ توزی قبای

□

نه زهره که سر ز خط بتابم

□

تا که ما ینطق محمد عن هوی

□

از تب، تاری و تبه کرده‌ام

□

شور است چو دریا به مثل صورت تنزیل

□

باد مسیح از نفس دل رمید

□

امروز به زیر پای دین است

□

هر آنک پف کند او بر چراغ موهبتم

□

همی جست بر دشت جای نبرد

□

ای عقل مرا کفایت از تو

□

بی‌جواب تواضع دو تا کند قد خویش

□

خیز شاها که امیران به سلام آمده‌اند

□

به جایی که می‌بخشد استاد فطرت

□

زانکه زنی نان کسان را صلا

□

زیرا که روا نیست اگر گویم کایزد

□

نه کند آوری گیرد از باج و گنج

□

بفرمود تا هرچ بد خواسته

□

آیینه درد پیش می‌داشت

□

دایما محبوس عقلش در صور

□

همی تا در شب تاری ستاره تابد از گردون

□

گویی که همه جوی، گلابست و رحیقست

□

تا چو هم آغوش غیوران شوم

□

همچنان کاندر سخن جز قول احمد نور نیست

□

به داغی جگرشان کنی آژده

□

چو میرین بدیدش به هیشوی گفت

□

روباه ز گرگ بهره زان برد

□

در عالمی که رتبه‌ی حسن از یگانگی است

□

هر که از ایشان به هوی کار کرد

□

تا ببیند که بر سپهر نهم

□

ز خفتن چو مردن بود در هراس

□

وگر نصیحت را روی نیست، خاموشی

□

سیامک به دست خروزان دیو

□

ازان کرده‌ی خویش پوزش گرفت

□

از هر نمطی که قصه می‌خواند

□

عامل عشقست معزولش مکن

□

ز کین او دل دشمن چنان شود که شود

□

من بسی دیوان شعر تازیان دارم ز بر

□

تازه‌ترین صبح نجاتی مرا

□

دفتر پیش آر، بخوان حال آنک

□

سپاهی نباید که به پیشه‌ور

□

به ترکان همه گفت بیرون شوید

□

چو بر گردن نباشد گاو را جفت

□

محتشم مفلس از امارگی نفس لجوج

□

تیر او خورده بودی اندر دل

□

پی ثنای تو سر برزند جواهر نطق

□

زهر طعمه‌ای خوشگواریش بین

□

منکر شدش نادان ولی

□

جهانا بپروردیش در کنار

□

همه نیکویها بکردی به گنج

□

خدایا ره به پیروزیم گردان

□

هستی تو انبار کهن دستی در این انبار کن

□

ای ملکزاده‌ی فریشته خو

□

قول رسول حق چو درختی است بارور

□

پرده‌نشین کرد سر خواب را

□

به راستی رو، پورا، و راستی فرمای

□

یکی لشکر آراسته چون عروس

□

چنین داد پاسخ که دختر مباد

□

طرف‌داران ز سقسین تا سمرقند

□

یا دیده و نخواهد ز اشغال سلطنت

□

با دولتیست باقی و با نعمتی تمام

□

تن گردان ز غایت پیکان

□

جهانی چنین در غلط باختن

□

آب خرد جوی و بدان آب شوی

□

ازیشان دو بهره به افسون ببست

□

پژوهنده‌ی راز پیمود راه

□

یارب تو مرا به روی لیلی

□

هزار سال بقا بخشدت مدایح من

□

بهار تازه برو فرخجسته باد و بی او

□

جام صهبا گیر از دست بت غالیه موی

□

یافته در خطه صاحبدلی

□

این شعر بر آن وزن و قوافی و ردیفست

□

که ضحاک مهراب را بد نیا

□

نبود این هنرها به روم اندرون

□

این خون که ز شرح بیش بینم

□

متاز در عقب عیش دنیوی که هم اوست

□

تا وزارت را بدو شاه زمانه باز خواند

□

می‌خوانمش سپهر ولی گر بود سپهر

□

باد در او دم چو مسیح از دماغ

□

چو شد جادوی زشت ناباکدار

□

ز خاراش گهواره و دایه خاک

□

یکی بزم سازم به هر کشوری

□

خطاب آمد که‌ای مقصود درگاه

□

ز لطف غیب به سختی رخ از امید متاب

□

شب سده‌ست یکی آتش بلندافروز

□

مدبری که سنگ منجنیق را

□

چرخ نبندد گرهی بر سرت

□

چو از پور بشنید شاه این سخن

□

چنین داد پاسخ بدو کندرو

□

ز پیری و از تابش آفتاب

□

شب چون پر زاغ بر سرآورد

□

دیگران را به مجلس انور

□

کان زمین را سیم روید سنگ و گل تا رستخیز

□

دم ز لطفت اگر خطیب زند

□

باد نویسنده به دست امید

□

شکوه مصطفویت آخر از طریق نفاذ

□

چو شاخ درخت آن دو مار سیاه

□

چو کردند زنجیر در گردنش

□

زهی شیرین و شیرین مردن او

□

فروغ دل و دیده‌ی مقبلان

□

بگزار حق مهرمه ای شه که مه مهر

□

نه ریبی بجز حکمتش مردمی را

□

رطب چینی که با نخلم ستیزد

□

انصاف تو مصریست که در رسته‌ی او دیو

□

امیدم به بخشایش تست بس

□

ز لشکر بفرمود تا هرک بود

□

عالم همه ساله خرم از تو

□

برای خصم تو گردیده در بلندی و پستی

□

جشن سده‌ست از بهر جشن سده

□

من نمی‌خواهم از تو غیر از تو

□

من حکم کش وتر حکم رانی

□

سهلست به فرصتی چنان تنگ،

□

به دیبای چینی بیاراستند

□

سواران جهان را همی داشتند

□

چندان که بها کنی پدیدار

□

داده فلک عنان ارادت به دست تو

□

ای من ز دولت تو شده مردم

□

تا ملک را در حجاب آسمان باشد سکون

□

چو عنوان گاه عالم تاب را دید

□

سرانجامش آمد یکی تیرچرخ

□

مران هرسه را نوز ناکرده نام

□

به راهی دگر گر شوی کینه‌ساز

□

کردند ز روی بی‌قراری

□

نمی‌دانم عجب از گرمی بازار تدبیرت

□

این ز آرزوی تخت تو سر برزند ز کوه

□

القصه میان این دو مأمن

□

ازین پس به خیره مریزید خون

□

پژوهنده‌ی راز پیمود راه

□

به علم و عدل و به آزادگی و نیکخویی

□

همه شب ز مهر پسر مادرش

□

چو شیروی دید آن درفش یلی

□

غریب واقعه‌ای بود کز وقوعش شد

□

گفتم: چو برگ نیلوفر بود پیش ازین

□

آنکس که دغایی کند او با ملک ما

□

مهان شاه را خواندند آفرین

□

چو کردند زنجیر بر گردنش

□

به شادی زیاد و جز او کس مباد

□

چواز پور بشنید شاه این سخن

□

کزین خایه گر مایه بیرون کنم

□

سحاب با کف او داشت بحث بر سر فیض

□

جز تو نگرفت کرگ را به کمند

□

کیست او قطره‌ایست بی مقدار

□

بپریم با مرغ و جادو شویم

□

سواران جهان را همی داشتند

□

در آن بیابان منزلگهی عجایب بود

□

یکی طاس پر گوهر شاهوار

□

سه روز اندرین کار شد روزگار

□

از علامت‌های تشریف شریف آصفی

□

آن کو شمار ریگ بداند گرفت

□

هم گه بهرام گور هم گه نوشیروان

□

به شاهی برو آفرین خواندند

□

نوشته نوشتش یکی استوار

□

برون رفت مهراب کابل خدای

□

تو آن کن که از پادشاهان سزاست

□

چو گرمابه و کاخهای بلند

□

در زمان سبق عالم و آدم بوده

□

دلش زان زده فال پر آتشست

□

مطلع آفتاب دین و دول

□

سپهبد چنین گفت با ماه‌روی

□

بیاموز آیین و دین بهی

□

وزان پس جهاندیدگان سوی شاه

□

بگسترد بر سفره بر نان نرم

□

ز درد دل اکنون یکی نامه من

□

قصد ایثار ذخایر چکند در یک دم

□

به چاه اندر افتاد و بشکست پست

□

خداوند جهان باتش بسوزد بد فعالان را

□

فرستاده را گفت ره برنورد

□

درگاه تو عام را مطامع

□

ازین پس همه نوبت ماست رزم

□

چو دیدنش از جای برخاستند

□

آن خاتمه‌ی کار مرا خاتم دولت

□

ز گرمی غضبش سنگ ریزه در ته آب

□

بندگان شه کمند از چرم شیران کرده‌اند

□

ز یک سو از تو غوغای قیامت و ز دگر جانب

□

ای حیدر زمانه به کلک چو ذوالفقار

□

اینجا ز صواب رای عالیت

□

زهی خضر سکندر دل هوا تخت و خرد تاجش

□

سرانجامش آمد یکی تیر چرخ

□

وز فلک آورد در وی گاو و ماهی و صدف

□

بطی خشک و تر الیاس و خضر را چو ملک

□

دولت شروان کلید دولت او بود

□

با طاعت و ترس باش همواره

□

به هفت نوبت چرخ و به پنج نوبت فرض

□

بیامد به درگاه آزاده شاه

□

کرد افتاب خطبه‌ی عیدی به نام او

□

نه بیرون توانست کردن ز کام

□

مر ما مر من حساب العمر

□

می‌بود مهر اگر چو کنیزان دیگرش

□

دولت به روزگار تواند اثر نمود

□

آن که از تاج زر نماید عار

□

فروغ فکر و صفای ضمیرم از عم بود

□

نشگفت اگر نویسد این شعر انوری

□

نقل خاص آورده‌ام زانجا و یاران بی‌خبر

□

ز هامون بیامد به کوه بلند

□

همت او که گوهری گهر است

□

شعشعه را گر کند روی تو مشرق فروز

□

در هیچ جا ز شهر خراسان مکرمت

□

دشمنت را همیشه نذیرست بخت بد

□

میان بادیه‌ای هان و هان مخسب ار نه

□

همی چه گفتم گفتم که زیره و کرمان

□

ندانم خمار است یا چشم دردش

□

بیامد به نزدیک اسفندیار

□

زندگیشان به حق و نام بر ارواح چراست

□

ببند اندرند این دو کسهای من

□

یعنی برسان به حضرت شاه

□

آه کز گردش سیاره به رخسار مرا

□

مرا از بعد پنجه ساله اسلام

□

چین ابروی تو بر من رستخیز آرد فکیف

□

نایب یزدان به حق گرنه تویی پس چراست

□

ز شاهی مرا نام تاجست و تخت

□

شاهنشهی است احمد مرسل که ساخت حق

□

همی‌گفت گر ناودانی بجای

□

آبای علویند کمر دار و این خلف

□

ایشان مرا تجارب کردند بی‌محابا

□

نطقش معلمی که کند عقل را ادب

□

گرچه از این بنده یادت می‌نیاید

□

بدیدم عیار جهان کم ز هیچ است

□

سپه را به مرگ آمد اکنون نیاز

□

در طواف کعبه چون شوریدگان از وجد و حال

□

نبودی نه اندیشه کردی ز بد

□

با وجود چنین دو حجت شرع

□

که تو این مایه نگه دار برای خود و ابر

□

خوشی عافیت از تلخی دارو یابند

□

قباد آن سخن‌گوی را پیش خواند

□

خاصگان گوهر بحر دل خاقانی را

□

ازان پس نپیچد سر از ما کسی

□

تیره چشمان روان ریگ روان را در زرور

□

بهر بامدادی بهنگام بار

□

دوشیزگان جنت نظاره سوی مردی

□

میرا! ملکا! ستاره و بدرا!

□

بیند قلمش به گاه توقیع

□

بیامد نشست از بر آن حصیر

□

شور مورند حسودانش اگر چه گه لاف

□

مرا کاشکی پیش فرخ زریر

□

ما امتیم و شاه رسول است و او عمر

□

همی‌گفتم ای خسرو انجمن

□

پلاس افکن آخور استرانش

□

به یک تک درنوردد توسن عزم تو صحرایی

□

سیمرغ به نامه بردن فتح

□

به زر تیغ داری به زربر رکیب

□

به خطائی که بگذرد در وهم

□

زره در بر و تیغ هندی به چنگ

□

باج ستان ملوک تاج ده انبیا

□

جهاندار چون نامه‌ها را بخواند

□

شیر علم را حیات تحفه دهی تا شود

□

این عدوی عمر بود رهبر تا

□

سلاح کار خود اینجا ز بی زبانی ساز

□

جهاندار گوینده گفت این ریست

□

گر سلاطین پرچم شب‌رنگ با پر خدنگ

□

ز توران زمین تا در هند و روم

□

قسم هر ناکسی سبک فربه

□

همان کشته رانیز بردار کرد

□

دلم از عشق خراسان کم اوطان بگرفت

□

از آن دزدان ناموزون بی انصاف ناشاعر

□

ز بیم تیغ تو دشمن نماند در گیتی

□

کجا آن بزرگان خسرونژاد

□

کانرا که تیشه رخنه کند فضل کان نهم

□

خردمند چون روی گشتاسپ دید

□

مکن زن هر زمان جنگی میندوز

□

که داندکه در جنگ پیروز کیست

□

شاه سخن منم شعرا دزد گنج من

□

گرچه تو ز پیغمبری و چون تو

□

بر خور ز دوام عمر کز عالم

□

مرا شاه من گفت کو را بگوی

□

شه چو چوگان زند سلیمان وار

□

غلامان فرستمت با خواسته

□

نمیگوئی مرا بیچاره‌ای هست

□

به یاران چنین گفت کاکنون گریز

□

زیر سه حرف جاهش گنج است و حرف آخر

□

خیمه تا بیرون زدی از شهر شهری کز خوشی

□

بینواییست مانده بر سختی

□

نه فرمانش باشد به چیزی نه رای

□

آب چون نار هم از پوست خورم

□

سوی میسره کهرم تیغ‌زن

□

به حل و عقد همی حکم و امر نافذ تو

□

بخواهید بر پاکی دین ما

□

یا لعاب اژدهای حمیری

□

آن سر که به زیر کله و از بر تخت است

□

بخار می خرد را خانه پرداز

□

برین‌گونه چون نامه پیوسته شد

□

بر خلق و خلق تو من چون چشم و دل گمارم

□

شبستان او را به خادم سپرد

□

در گرد و حوش، من به پیش آن

□

بران گاه جایی بپرداختش

□

از قحط کرم کجا گریزم

□

چرخ گوید چه کشم پیش تو درهای نجوم

□

در بند نه شخص، روح می‌کاهم

□

تو اندر گمانی ز نیروی خویش

□

چند از نعیم سبعه‌ی الوان چو کافران

□

همیشه بدی شاد و به روزگار

□

همیشه تا نبود دور مهر را انجام

□

چو خورشید برچرخ بگشاد راز

□

اشک داود ببارید پس از نوحه‌ی نوح

□

ور بر رسم ز قولی، گوئی کاین

□

اندر تنم ز سرما بفسرد خون تن

□

بزرگش مخوانید کان برتری

□

آن زگال آب و سپندی که عرض دفع نکرد

□

ز قیصر چو بنشید فرخ زریر

□

زمانه مثالی فلک همتی

□

چوبشنید خسرو بگستهم گفت

□

نور ضمیر مرا بنده شود افتاب

□

طبع معنی آفرینت در فشانی می‌کند

□

هزار قرن بزی دوستکام و دولتمند

□

برو پیرمرد آفرین کرد و گفت

□

روا مبین ز طریق کرم که زخم نیاز

□

نه از من که نر اژدها دیده‌ام

□

شود حیران هر شوخی و شنگی

□

بدو گفت کاین نامه برخواندم

□

رخ از آب زمزم نشویم ازیرا

□

زانکه هفتاد و دو دارد ناصبی در دین امام

□

والله که ز جور فلک نترسم

□

برآورد بهرام راز از نهفت

□

سنجر به سعی دولت او بود دولتی

□

بسی نامداران و گردان چین

□

از بخشش تو شادمانه گشته

□

مده رنج و کردار قیصر بباد

□

شهری به شکل ارقم با صد هزار مهره

□

به عهد انتقامت پای پشه

□

اقرار کرد مال به جود تو و بس است

□

به نامه درون پندها یاد داد

□

مریخ بین که در زحل افتد پس از دهان

□

نوشته نوشتش یکی استوار

□

گر ره خدمت نجست بنده عجب نی ازانک

□

اگر شهریاری به گنج وسپاه

□

در دست روزگار فلک راست محضری

□

گرچه صعب است عمل، از قبل بوی بهشت

□

امروز گر از سلطان رندی طلبد توشه

□

ز برزن همی سوی برزن شتافت

□

گر به خدمت کم رسم معذور دار

□

بدو گفت ما را جزین راه نیست

□

غرید پلنگ دولت تو

□

چو بندوی خراد لشکر فروز

□

از دست کشت صلب ملک در زمین ملک

□

همچو من نادره گویی چو کنی از خود دور

□

نوح خلیل حالتی، خضر کلیم قالتی

□

چو دانا بود شاه پیروز بخت

□

برفتند یکسر به آتشکده

□

بیامد به درگاه آزاد شاه

□

در دل دشمن نگر مانده ز تیغت خیال

□

که سالار بودی تو بهرام را

□

بزرگان چو در پارس گرد آمدند

□

گر همی چیزی بیایدمان خرید

□

هم‌چنین بازی درویشان همی زی زانکه هست

□

وزان جایگه لشکر اندر کشید

□

ازان پس چنین گفت با کدخدای

□

تو خود بند بر پای نه بی‌درنگ

□

خادمانش بر دو طفلانند اتابک و آن دو را

□

رسیدند نزدیک قیصر فراز

□

چو زنهار دادم نسازمت جنگ

□

بودم خزف فروش سر چار سوی فکر

□

آدم به گاهواره‌ی او بود شیر خوار

□

ابا یاره و تاج و با تخت زر

□

هران پادشا کو جزین راه جست

□

ببینید گفت این که گشتاسپ کرد

□

نحل مهمان بهار آید بلی

□

که ما کهترانیم و قیصر تویی

□

کزین پس کنون تانه بس روزگار

□

به فعل بنده‌ی یزدان نه‌ای به نامی تو

□

ای مالک سعیر بر این راندگان خلد

□

همی رفت با خادمان نامدار

□

ز اخترشناسان بپرسید و گفت

□

چو قرطاس را جامه‌ی خامه کرد

□

چون زی مدینه آمده مهد رفیع تو

□

ببهرام گوید که نوشه بدی

□

دگر را فروشم به زر و به سیم

□

احکام امر و نهی تو در انتفاع خلق

□

بست خیالش که هست هم بر من ای عجب

□

ز دیدارشان چشم او خیره شد

□

هرانگه که خشم آورد پادشا

□

همی داشتم تا کی آید پدید

□

هم خلیفه است از محمد هم ز حق چون آدمش

□

چو تنها به دیدش زن چاره جوی

□

همی برد هر سو برانوش را

□

قیصر رومی به قصر مشرف او در

□

در جزیره رانده یک دریا ز خون روسیان

□

بگفتی که ای دادخواهندگان

□

شکست تو جوید همی زان سخن

□

«چون تو بزنی بخورد بایدت»

□

بل خشت زرین ز آن بنان، در خوی خجلت شد نهان

□

همه قلبگه پاک برهم درید

□

بدو نامه‌ی شاه گیتی بداد

□

جلد اگر می‌کنی مصحف و جدش بر او

□

ستاره گفت منم پیک عزت از در او

□

همه مردمی باید و راستی

□

همان کرم فرخ بدیشان نمود

□

شعر حجت را بخوان و سوی دانش راه جوی

□

بربط اعجمی صفت هشت زبانش در دهان

□

برون کرد یک پای خویش از رکیب

□

نگر تا که بینی به گرد جهان

□

سواد شب به وقت صبح بر من

□

گر خراسان پسر عالم سام است، منم

□

نباشد ز من بنده همداستان

□

به شاه جهان آفرین خواندند

□

باری نه چو تو ز خمر دنیا

□

بی‌سران را سر و گردن مفراز

□

بما بیش باید که دارد امید

□

تن شاه زاده بدیشان سپرد

□

زبان خامه چون شد خشک از عجز ثنا وحشی

□

چون صراحی به فواق آمده خون در دهنم

□

زبان شما را به سوگند سخت

□

بگفت این و برخاست و در خیمه شد

□

سنگی زده است پیری بر طاس عمر تو

□

دف حلقه تن و حلقه بگوش است همه تن

□

سگالیده‌ام دوش با پنج یار

□

عرابی ذوالاکتاف کردش لقب

□

حاکم روزی قضای تو شده مست سدوم!

□

چون موسیجه همه سر بر هواکش

□

چغانی و چگلی و بلخی ردان

□

فریدون فرخ ستایش ببرد

□

اکنون مردم شوی گر از دل

□

بر شاه نیم‌روز کمین کن که آه توست

□

بپرهیز زان مرد ناسودمند

□

رکیبش گران شد سبک شد عنان

□

غراب از سر شوق گوید به کرکس

□

قومی مطوقند به معنی چو حرف قوم

□

تن اژدها گشت زان تیر سست

□

چو برزد سر از تیغ کوه آفتاب

□

سوی ترجمان کتاب خدای

□

همه عاجز شش در و مهره در کف

□

پذیره فرستاد خسرو سوار

□

به شبگیر شاه یمن بازگشت

□

اگر چه رهی را تو کهتر نوازی

□

برگ خرمایم که از من باد زن سازند خلق

□

یکی خانه‌ی گوهر آمد پدید

□

بر آتش چو یابمش بریان کنم

□

به میدان تو من همی اسپ تازم

□

دانم و داند خرد پاک تو

□

بر آیین چین خلعت آراستند

□

سخنها چو بشنید زو اردشیر

□

و گر به ابر رسد مایه‌ای ز رشحه‌ی بحر

□

کرم قز میرد ز بانگ رعد و تنین فلک

□

بیاورد یاران بهرام را

□

گر از کارداران وز لشکرش

□

بر راه حقیقت رو و منگر به چپ و راست

□

بادش کمال دولت تا هردم از کمالش

□

جهان بی سر و افسر تو مباد

□

چو بشنید بر پای جست اردشیر

□

تخم اگر جو بود جو آرد بر

□

تابع فلک فرمانت را، دربان ملک ایوانت را

□

چنین گفت کاینجا شکار منست

□

بدو گفت نزدیک هر مهتری

□

سقراط اگر به رجعت باز آید

□

سلطنت و خلیفتی چون دو طرف نهاد حق

□

پر از عهد و پیوند و سوگندها

□

دلش گشت زان کار پر درد و رنج

□

کار فرمای طبیعت را اگر گویی ببند

□

من چفته چنگ و گم شده سر نای و چون رباب

□

بیاورد خوان با خورشهای نغز

□

ندانست کس در هنرهای تو

□

علم بیاموز تام عالم یابی

□

کعبه است ایوان خسرو کاندر او

□

برافگند پر مایه بر گستوان

□

ببست اندر اندیشه دل را نخست

□

بنده‌ی مراد دل نبود مردی

□

اینک ختم الغرائب آخر دیدند

□

زبان‌آوری راستی خواندش

□

بشد موبد وپیش او دخت شاه

□

زیرا که جهان چو این و آن را

□

بودند کیان بهتر آفاق و نیایت

□

به شیروی بخشیدم این برده رنج

□

به بدخواه ما باد چندان زیان

□

مردم آبی چو خبر یافتند

□

دشمن تو کی بود با تو برابر به جاه؟

□

که گر کارداری به یک مشک خاک

□

بگوی آنچ دانی ز گفتار اوی

□

مر عقلا را به خراسان منم

□

جسته نظیر او جهان، نادیده عنقا را نشان

□

بکرد آن زمان هرچ بندوی گفت

□

دگر گفت چون لشکرت بازگشت

□

و یا پیراهن نیلی که دارد

□

تو را گفتند ازین بازار مگذر خاک بیزی کن

□

مگر بشنود پند و اندرزتان

□

که با من نسازی بدی در جهان

□

زی اهل بیت احمد مرسل شوم

□

بر تخته‌ی صدق بودی آحاد

□

چو چوبینه آید بایوان شاه

□

برفتند گردان زرین کمر

□

نمودند از پی او ره بسی طی

□

لیلی پرسید کای یگانه!

□

نیا طوس جنگی برادرش بود

□

به تابوت زرین و در مهد ساج

□

ز پیغمبر ما وصی حیدر است

□

چو رخصت یافت، همچون ذره رقاص

□

فرستاده آمد به نزدیک شاه

□

بیاراست زرین یکی زیرگاه

□

کهربای دین شده ستی، دانه را رد کرده‌ای

□

بگفتندی که: «از یوسف خبر نیست

□

بفرمود تا هر که مهتر بدند

□

چنین گوی کاین بد که کرد از نخست

□

مر نعمت یزدان بی‌قرین را

□

مطموره‌نشین چاه غفلت

□

همی شر کپی خورد دخترم

□

اگر یابم از تو به جان زینهار

□

دماغش را به مغز آراستی پوست

□

هیچ‌ات به وی آشنایی‌ای هست؟

□

به چشم اندر آورد زو خسرو آب

□

بشد لنبک و آب چندی کشید

□

گر تو سوی گنج‌بانش راه ندانی

□

نمی‌گویم او مهربان مادر است،

□

به ایرانیان گفت فرمان کنید

□

و گر هیچ درویش خسپد به بیم

□

رضای او کند روشن، ثنای او کند نیکو

□

به یک جنبش از آن اندوه‌خانه

□

دگر بهره‌ی مردم پارسا

□

کنیزک بدو گفت کای شهریار

□

هیچ شنیدی که چه گفتت رسول

□

ایشان بستند رخت ازین حی

□

یلان سینه بهرام را بانگ کرد

□

خروشان بشستش ز خاک نبرد

□

پی این جنس بازاری طلب کن

□

از گوش مجوی کار دیده!

□

پیری کجا برد ز تو گرمابه و گلاب

□

که از جام یابی سرانجام نیک

□

خشتی که ز دیواری بردند به بیدادی

□

بدین سان سبز و خرم هفت خوشه

□

گرچه نبود میوه‌ی خوش بی‌پشه و کرم

□

کنیزک که او را رهانیده بود

□

فضائی دید از اغیار خالی

□

فتادم در زبان مردم از تو

□

مامور خداوند قصر و عصرم

□

به یک روی بد نام شاه اردشیر

□

این که تو داری سوی من نیست دین

□

بر مادر و بر پدر ببخشای!

□

مرد بی‌دین چو خر است، ار تو نه‌ای مردم

□

برفتند پویان به کردار غرم

□

دمیده سبزه هر سو از دل سنگ

□

در کشمکش فراق چونی؟

□

بر در شوخی بنه شرم و خرد

□

دادند به خواستگار پیغام

□

تو را جان در این گنبد آبگون

□

پا ساخت ز سر، به راه لیلی

□

دیو قرین تو چرا گشت اگر

□

بر گردن و دوش جای کردند

□

سپرده ره به ره داران مقصود

□

گفتا که: «منم مراد جانت!

□

وگر بپرسی از این مشکلات مر ما را

□

بر ایشان در معذرت باز کرد

□

تا بر آن آثار شعر خویشتن گریند باز

□

آن گفت:«دلم ز غم دو نیم است»

□

نیاید با تو زین طارم برون جز طاعت و حکمت

□

رکاب آراست پای احترامش

□

بربائی ازان بدین براندازی

□

بزی همچنین سالیان دراز

□

جهل را از دل تو علم برآرد بیخ

□

که آیا فتح از پیش که باشد

□

کان راز کند رمیده آخر

□

تا که هیزم می‌نهی بر آتشی

□

در میان خلق دین حق نمانده‌ستی ولیک

□

به پوزش رفت خسرو سوی منظور

□

گر به حجت پیشم آید آفتاب

□

گفت پیغامبر که هست از امتم

□

آن کس که تو را داد صدر آتش

□

ز ابر بال او در پر فشانی

□

گر به دلت رغبت علوم الهی است

□

پس بخسپم باشم از اصحاب کهف

□

مشک تبتی به پشک مفروش

□

دویی در اسم اما یک مسما

□

بی‌زیب و زینت است هران گوش و گردنی

□

آنچ آن خر دید از رنج و عذاب

□

از پس خویشم چو شتر می‌کشید

□

همه در بر پلاس غم گرفتند

□

تا به گفتاری پربار یکی نخلی

□

هست بر سمع و بصر مهر خدا

□

ستمگاری بجز کز علم ایشان

□

برد آب روان را شوق از کار

□

حاکم به میان خصم و آن من

□

گر گلابی بر سر جیبت زنند

□

سوی راستم من تو را، سوی من

□

که چون منظورگشت از خواب بیدار

□

ز مار و ز طاووس و ابلیس قصه

□

غوطه ده موسی خود را در بحار

□

چند پرسی که «چگوئی تو به یاران در؟»

□

از آن فریاد ناظر از زمین جست

□

هست ماند به علم دانا مرد

□

شیخ فارغ از جفا و از خلاف

□

غایب نشده است ایچ از اول کار

□

ز شهر آورد ناظر روی در راه

□

چون از اینجا جان تو فربی رود

□

از محقق تا مقلد فرقهاست

□

ازیرا تو به بلخ چون بهشتی

□

بباید چاره‌ای کردن در این کار

□

گفته‌ی دانا چو ماه نو به فزون است

□

گفت من مغلوب بودم صوفیان

□

وز چه ماندی تو به هر دو چشم نابینا کنون

□

مگر رحم آمدت بر حال زارم

□

سوی من جاهل است، ارچه حکیم است

□

زانک کس را از خدا عاری نبود

□

تا میر ممنان جهان مرحبام گفت

□

شعشعه‌ی آن گهر شب فروز

□

مغز است تو را ریم گرچه شوئی

□

چون گواهی بندگان مقبول نیست

□

گر گوهر سخنت همی باید

□

ز دست خائنانش در امان دار

□

ورت همی باید شو کوه را

□

در لحد کین چشم را خاک آگند

□

لواطت یا زنا کار ستور است

□

چه می‌گویم چه گوهر چند مهره

□

از آغاز چون بود ترکیب عالم

□

وا نمایم حوض کوثر را به جوش

□

چرا چون گرسنه باشی نخسپی وز قضا جوئی

□

که ای جای تو چشم خون فشانم

□

یک ره از این بندگی آزاد شو

□

بلک گیرد اندر آتش افکند

□

آل یاسین مر چین را دومین چین است

□

صافی از این میکده باقی نماند

□

گوئی ک«ز خلق جدا چون شدی؟»

□

جامه‌شویی کرد خواهی ای فلان

□

ور به دین اندر بخواهی داد داد

□

و گر کردی نهان راز جمالش

□

این تنوری است یکی گرم و بیوبارد

□

پس سخا از چشم آمد نه ز دست

□

بر خوی نیک و عدل وکم آزاری

□

چنان ناظر شد از دیدار او شاد

□

ور به بسندی به ستوری چنین

□

ای خدا جان را تو بنما آن مقام

□

من همی نازش به آل حیدر و زهرا کنم

□

پی نان بر در اهل زمانه

□

گوئی که مسلمانم و ندیدی

□

از سر مهر و صفا است و خضوع

□

راست چگونه شودت کار، چو گردون

□

الا ای یوسف گمگشته بازآی

□

نی حکم و نی امارت نی غسل و نی طهارت

□

نه بگویم چون قرین شد در بیان

□

گر شود موسی بیاموزم جهودی را تمام

□

در آن عشرت‌سرا مأوا نمودند

□

راز بگشا ای علی مرتضی

□

به نزدیکش دمی چون آرمیدند

□

گفت ای قومی به باطل زیسته

□

درون شیشه چرخ مدور

□

پس بگوید آفتاب ای نارشید

□

مگر با هر که فرماید کسی کار

□

نفسش اندر خانه‌ی تن نازنین

□

زهی پر عقده کار بینوایی

□

چو مهمانی به نزهتگاه شیرین

□

فکندم گنج باد آورد از دست

□

که ما رفتیم گو با دلبر تو

□

کجا آهن که با این سخت جانم

□

ز پرویز اربدینسان دردمندی

□

ببینی پرتو خورشید رخشان

□

ز ناف او دل فرهاد خون شد

□

بگفتا چیست مقصودت ؟ بگو فاش

□

دل خوش یاد می‌آرد ز گلزار

□

سرش را خالی از سودای خود ساخت

□

اندر کرمش، هر چه گمان بود یقین شد

□

شاعر و مهتر دلست و زیرک و والا

□

ز زلف بسته‌ی زنجیر ماندم

□

سبک کردی چو دست تیشه فرسای

□

جوابش داد کای ماه قصب پوش

□

اگر چه دانم این کاریست دشوار

□

چو بگذشت اندر آن دشت آن یگانه

□

بپیمود آتش اندیشه سوزش

□

بر آزادگان نبود ستوده

□

چو سور یار شیرین خورد فرهاد

□

از آن نامش به جان میلی درآمد

□

عجب تر آنکه گر غیرت گذارد

□

برافشان حلقه‌ی زلف دلاویز

□

که گر هیچ ماند سخن در نهفت

□

از گلابه‌ی آدمی آمد پدید

□

ما نیز روانه‌ایم از پی

□

وانگهی گستاخ‌وار اندر خرام

□

بیاورد دینار چندی ز گنج

□

که تا جنگ سازد به تیر و کمان

□

شد باز به خیمه‌گاه لیلی

□

دیدند سحر شعرم دیدند کامگاری

□

که ای مرد روشن‌دل و پاک‌رای

□

بگذرد او زین سران تا آن سران

□

در مجمع عاشقان فسانه!

□

عشری گمان‌بریش ز عشرینم

□

ز نیکیش باید دل و دست شست

□

همه جنگ با رستم آراستی

□

شدم رسوا میان مردم از تو

□

بیا بنشین به عیش و ناز خسرو

□

فزاینده خود دانشی بود و گرد

□

سوره بر خوان زلزلت زلزالها

□

درین قوم از قدوم او اثر نیست»

□

تو خوش خفته چون گربه در پوستینی

□

به قیصر پناهم نپیچم ز بیم

□

سران را سر اندر کنار آورد

□

به رحلتگاه یوسف شده روانه

□

تاویل چو للست سوی مردم دانا

□

ز چیزی بپیچد دل نامدار

□

هین که ان الله یدعوا للسلام

□

که دل ز آن قوت بردی، دیده توشه

□

چو خران بی‌دین شو، روز و شبان می‌دن

□

به ایوان نوروز و جشن سده

□

جهانی گرفتند هر یک به بر

□

طیاره‌سوار راه غفلت

□

نهانی با ویش گرم است بازار

□

گشاده کنم بر تو این راه تنگ

□

یک نشان بر صدق آن انکار کو

□

امکان زبان‌گشایی‌ای هست؟»

□

با باد مچم زین سو و زان سو که نه نالی

□

ممان تا به پیش تو گردد کهن

□

مفرمای ما را بدین در درنگ

□

که از مادری پایه‌اش برتر است

□

ز شعر زرد نیمی زه به دامن

□

سبک‌مایه خواند ورا پارسا

□

از دم تو می‌کند مکشوف راز

□

تا در پی این غرض زند گام

□

ز بلخی شنودی و نیز از بخاری

□

بدو داشتی در سخن گوش را

□

محالست و این کس نیارد شنود

□

در آتش اشتیاق دیده!

□

نباشد چون تویی را درخور این کار

□

بیاویختند از برش تاج زر

□

هیچ شه را این چنین صاحب مباد

□

زین شیوه‌ی ناصواب بازآی!»

□

زشت نشایدت بدین گفتم

□

ببوسید منذر به سر بر نهاد

□

کسی نشمرد شادمانی به غم

□

فرق است ز دیده تا شنیده

□

تا فلک را در غبار آسمان باشد مدار

□

که او نیست از مرگ خسته‌روان

□

گر ضیا خواهی دو دست از وی بدار

□

به پرده درون این نوا ساز کرد

□

به پیش حمله‌ی تو پای، سخت بفشاریم

□

به مژگان همی خون برافشاندند

□

که شاخ برومندت آمد به بار

□

رفتن سوی حله رای کردند

□

از اینجا تا سپاهان نیست چندی

□

چو از مهره بگشاد کفت عرب

□

بر تن خود می‌زنی آن هوش دار

□

کام دل و رونق روانت!

□

دل به گمان نیست تو را در قران

□

جهانی ز گفتارش آسیمه شد

□

که او پهلوانست و گرد و سوار

□

وین گفت:«چه غم؟ خدا کریم است!»

□

شاخی که ز گلزاری کندند به غداری

□

به گردن برآورد رخشان سنان

□

تا کنیم آن کار بر وفق قضا

□

درآمد شادمان در خلوت خاص

□

تیغ گهردار شو که منت فسانم

□

بر تاجور یزدگرد آمدند

□

نگردد ز آسایش و کام سیر

□

راضی بدان که سایه به آبا برافکند

□

بگفتا جان فدای روی زیباش

□

بمرد او و جاوید نامش نمرد

□

نقش آخر ز آینه‌ی اول ببین

□

این عقد جواهر منظم

□

کان را به هیچ روی نیابد کسی لحام

□

بداند که رنجست بر کشورش

□

سپاهی ز کشور بیاراستند

□

حصرم به چار ماه تواند شراب شد

□

مرکب رهوار به سیمین رکاب

□

که با من فراوان برنجست و شیر

□

روز روشن بر دلم تاری کنی

□

زآن همه کارش به انتظام برآمد

□

نیست گردد به جاهلی نادان

□

ز لشکر جهانی پر آواز گشت

□

بزرگان به شاهی ورا خواستند

□

آرد درخت تازه بهار حیات بار

□

که جانم با غم عشق تو پیوست

□

به هر نامداری و هر کشوری

□

بهر حاضر نیست بهر غایبست

□

حکم تو چون حکم حق نزد بشر مرتسم

□

چون نپرسی زهمه امت یکسانم؟

□

همه مهر جوینده و دلپذیر

□

جهان همچو دریای خون گشته بود

□

فنا خسرو و تخت ایران نماید

□

تو ندانی خواند «الا هبی بصحنک فاصبحین»

□

به سوی صطخر آمد از پیش آب

□

که غرورش داد نفس زیرکش

□

از پر مرغ و دم شیر دلاور ساختند

□

این خود مثل است در خراسان

□

همی رفت لرزان و دل پرگناه

□

به خیره فرو ماندند اندران

□

زهی سرمست عاقل جان، بقا نزل و رضا خوانش

□

کز او سنگی شود لعل بدخشان

□

تو تنها نمانی برین پهن دشت

□

کرده اسباب هزیمت اختیار

□

ازین بهرج ناروا می‌گریزم

□

من بکنم سوی اوت راه‌نمائی

□

از آخر دو اسپ گرانمایه جست

□

برو ساخته چند گونه گهر

□

وین دل و عشق به اوطان شدنم نگذارند

□

همی‌گشت از بیاض برف مشکل

□

زن و شوی را روشنایی فزود

□

آن یکی درد و دگر صافی چو در

□

ری و خوی کوفه دان و مصر شمار

□

یک یک به تن خویش برشماری

□

به چشمم شود گنج و دینار خوار

□

به پیشت ز بهر چه آید همی

□

ز آن از عمود صبح نهادند منبرش

□

اگر کوشم در او راهی ندانم

□

سوی پارس شد آن خداوند تاج

□

می‌دهد هر شوره را باران و نم

□

که در چشم سرخی فراوان نماید

□

خیره مده گلیم کهن را به جندره

□

به پاکی تن و دانش و رای تو

□

به گیتی سخن ماند زو یادگار

□

کابستن ظفر شد تیغ قضا جدالش

□

نه عیبی بجز همتش برتری را

□

که از قیصر آمد به ایرانیان

□

زود طاغی گردی و ره گم کنی

□

با کلاه ملک بحر و بر آمیخته‌اند

□

بر سفها حجت مستنصری

□

نه بر آشکار و نه اندر نهان

□

شب و روز با کردگار جهان

□

رخنه چرا به تیشه‌ی کان کن درآورم

□

به زنجیر تو چون نخجیر ماندم

□

همی جان فروشی به زر و به سیم

□

قول نابالغان بی‌خرد است

□

شار مارند و نفر با نفر آمیخته‌اند

□

گر همی خواهی که جان و دل به دین مرهون کنی

□

یکی طوق فرمود و زرین کلاه

□

که لرزان شود زو بر و بوم و رست

□

در چشم و دل کم از تبت و ششتری ندارم

□

برگش تو را که گاو توئی و ثمر مرا

□

بر آیین شاهان یکی دخمه کرد

□

درستی کهن داشت نو یافته

□

پنجه‌ی شیران شکن، حلق پلنگان فشار

□

بار خدای و شرف المرسلین؟

□

برو خاک را زار و گریان کنم

□

ز چنگم رهایی نیابی مشور

□

عاقلان را سزاست استغفار

□

مرا پیوسته تلخ تست شیرین

□

خریدار آبش نیامد پدید

□

همان گیر نابوده بودن نخست

□

در کمر گاه پلنگان جهان افشانده‌اند

□

دهقان ندهد باغ به پشه نه به کرمان

□

هرانگه که یابم به جان زینهار

□

همی گرد بر آسمان برفشاند

□

باد سیاستش شده مهر آزمای خاک

□

زو باز نگردد ملک ما به دغایی

□

که بیهوده پیکار بایست جست

□

زمین و زمان را ورق درنوشت

□

بس دزد سر زده را تارومار کرد

□

محمود بدو شد چنین خصالم

□

به روی دگر نام فرخ وزیر

□

پرستنده و چاکر او شدند

□

کاین چه میوه است از کدامین بوستان آورده‌ام

□

چو دل خوش نیست گل خار است و مسمار

□

خنک میگسار و می و جام نیک

□

هر چه خواهم دراورم به دو حرف

□

چون نیابم نم نیسان چکنم؟

□

تن را رهی و بنده‌ی ایشان کنم

□

بفرجام بیکار پیری بیافت

□

میان گهر نقشها کنده بود

□

کار حجیم سبعه ز امعا برآورم

□

کاه بربائی همی از دین به سان کهربا

□

بدان بیشه کش باز خوانند جرم

□

به ابری چنین تازه شد چون بهشت

□

کانجا دل میزبان ببینم

□

چنین زین قبل شیعت حیدریم

□

بدان کامگاری رسانیده بود

□

به بالا سرت برتر از انجمن

□

تیغ زبان مرا سجده برد ذوالفقار

□

چو مشک از نافه‌ی نافش برون شد

□

نام فلک به صدر تو قنبر نکوتر است

□

که دندان و چنگش بود تیزتر

□

صفری است در میانش هفت آسمانش محضر

□

گرگان رمیده را از این رم

□

گاو گردنده، صدف جنبان و ماهی آشنا

□

شنیدست و دیدست از بیش و کم

□

هم بدان پیرزن مخرقه خر بازدهید

□

تا از تو به دل حسد برد ترسا

□

کبشان ابر دهد لاف ز سقا شنوند

□

به مرغان کشی پیل و اصحاب پیل

□

رین بر آن باد صرصر اندازد

□

خود رفت بدان جای چاکرانه

□

بدین دو صبح مدور ز آتش و سیماب

□

به گردان ایران نماییم راه

□

که آلوده‌ام روی زمزم ندارم

□

واندر نسبش، هر چه یقین بود گمانست

□

چون به پنجه رسد حساب مر است

□

ندارد پر پشه با پیل پای

□

تا ز طوفان مژه خون مدر بگشایید

□

خاک تاریک به خورشید شود رخشان

□

آن فاتحه‌ی طبع مرا فاتح ابواب

□

چمان و چران رخش تا نیم شب

□

از رنگ خشت پخته سنگ رخام و مرمر

□

با عقل سخن بی هشی و شیدا

□

حرامیان ز تو هم سر برند و هم کالا

□

ز دیوان روسی برآمد غریو

□

پروین صفت کواکب رخشا برافکند

□

بچر وز بهر طاعت چر، بچم وز بهر حکمت چم

□

نزیبد چون صلیبی بند بر پا

□

سرمیگساران ز می خیره گشت

□

برآرد از جگرم هر دمی هزار طراق

□

که بندی دل به کس ناآزموده

□

عقل را پیرانه سر در ام صبیان دیده‌اند

□

جهانداوری بین که چون پیش برد

□

کز پی عنقا نشان خواهم گزید

□

سر پر ز بخار و پر خمارم

□

دست بر چار گوهر افشانده است

□

برآشفت و شمشیر کین برکشید

□

کس پنج نوبه نازده چون سنجر سخاش

□

سوی خرد داد ره‌گذار مرا

□

شاف شافی هم ز حصرم هم زرمان دیده‌اند

□

که طفل از دبستان درآید به کوی

□

المقتفی ابوالخلفا نقش دفترش

□

یک چند گرفته بد شکارم

□

خلقش مفرحی که دهد روح را شفا

□

بزد دست و گرز از میان برکشید

□

ستر عالی را هویدا دیده‌ام

□

تراشیدی مگس را شهد از پای

□

فرزند او که فرخ علی کامران ماست

□

ز صفرا به گشتن درآمد سرش

□

ز بهر شهوتی ننگی میندوز

□

بی‌گمان گردی کزو روشن‌ترم

□

تاج ازل کلاهش و درع ابد قبا

□

سواران جنگ‌آور لشکری

□

هزار سال بمان کامران و نیکونام

□

چیست حاصل خیر، بنگر، ناصبی را جز نصب

□

تابش معنی در ظلمت اسما بینند

□

ز درج سخن بر سخا بسته در

□

در عهد تو کم نگردد آثارم

□

اهل بیت و ممنان اندر میانند، ای رسول

□

چو عم بمرد، بمرد آن همه فروغ و صفا

□

به هاماوران رای پیوسته شد

□

ز جود کف تو گوهر نماند در معدن

□

قدش را آفت کالای خود ساخت

□

می رشک برد کبوتران را

□

که چون بودشان زاد و بوم از نخست

□

بانوا چون هزار دستانیست

□

راه بگردان ز دیو ناکس ملعون

□

بر درفش کاویان خواهم فشاند

□

همیشه خرد تار و تو پود باش

□

ز ملک عافیت آواره‌ای هست

□

دست تو خوب نباشد که به صهبا نشود

□

هرک آتش در فشان ندیده است

□

در مصریان را براندود نیل

□

رود چو ابر به بحر و رسد چو باد به بر

□

گرگی به مثل ز نابسامانی

□

کز در اویافت عقل، خط امان از عقاب

□

همانا رسید آگهی بی‌گمان

□

بخور عود و عنبر گشته غماز

□

که چون زر نیستش مشگل گشایی

□

که بی زبان دفع زبانیه است آنجا

□

سخنهای من چون نباشد بلند

□

سدی ز سلامت و امان بندم،

□

چشم بکوبین و گرفته زمام

□

قسم من لاغر و گران برخاست

□

همی سوختندش ز بیم گزند

□

از دیده نه اشک، مغز می‌رانم

□

روز مظالم ز بندگان صغار است

□

احمد عرش هیبتی، عیسی روح منظری

□

عنان را به چابک عنان باز داد

□

نباشد هرگزش نامی و ننگی

□

کو نیست زیر طوق من و گوشوار من

□

جبرئیل اجری کش این قوم و رضوان میزبان

□

یکی پیل جنگی گه کارزار

□

زمین کدخدایی جهان داروی

□

نماندش بهر بگذشتن بهانه

□

تا چه ثنا رانده‌ام برای صفاها

□

وای جانی کو کند مکر و دها

□

بگداخت بازم آتش دل مغز استخوان

□

در این عالم کجا شد حق گزاری؟

□

فردا ز در رندی توشه طلبد سلطان

□

به رخش دلاور زمین بسپرم

□

مدام تا نبود سیر ماه را پایان

□

نه حکیم است که سازنده‌ی گردنده سماست؟

□

خالی خزینه از درم و کاسه از طعام

□

خاک چون سوسن شده ز آزادیش

□

کز عدل شهنشاه در امانم

□

چون به فعل آئی پرخار مغیلانی

□

نزل نحل از باغ گویایی فرست

□

کشیدند لشگر سوی دامغان

□

اقبال توام بختیار کرده

□

ز قید خو بکلی گشت آزاد

□

ز ابر عطات شوره ستان بوستان شده

□

آن دگر را خود همی‌دانی تو لد

□

دو کف تو گواه و دو باید همی گوا

□

که پیش آرد طعامت؟ بل بخواهی نان ازین و زان

□

زحمت مکن که زحمت من بس عذابشان

□

یکی لشکری بی‌کران و میان

□

باد سردم در لب است و ریز ریز اجزای من

□

گه زیر ارغوان و گهی زیر گلنار

□

میرد از کوسش که آوا برنتابد بیش از این

□

چند خواهی زیست ای مردار چند

□

سر «انی جاعل فی‌الارض» درشان آمده

□

تا آخر چیزی ز علم علام

□

از آن به مشرق و مغرب همیشه سیارم

□

تو گویی که در زین بجوشد همی

□

موج از آن دریای خون کوه کلان انگیخته

□

رودکی دیگرست و نصربن احمد

□

نخل رطب کی شود خار مغیلان او

□

لا نیند و در صفات آغشته‌اند

□

چون خشت گل در آبدان، از دست بنا ریخته

□

بفزای تا کمال بیفزائی

□

از سر زخمه ترجمان کرده به تازی و دری

□

بیابند بر ما یکی دستگاه

□

موج محیط از تری ناودان

□

جمله آسان شود، ای پور پدر، بر تو صعاب

□

برمزن دوش که ما را چه غم است

□

سنگ برند از پی ایوان تو

□

که ز عالم سر و سامان به خراسان یابم

□

امام الانام است و فخر الامم

□

گرگ گزیده نخواست چشمه‌ی ماء معین

□

به می جان اندوه را بشکریم

□

به همت مششدر گشائی نیابی

□

مبادت از خشن پوشان فراموش

□

ادریس هم به مکتب او گشته درس خوان

□

با ترددها و دل پرخون رود

□

مولع به نقش سیم و مزور چو قلب کان

□

تن چه فربی چه نزار اندر زمین

□

پس تو میان این و آن واسطه‌ی مخیری

□

ابا رای و با تاج و تخت و سران

□

چو دمسیجه همه دم بر زمین زن

□

در بهشت، آنجا محال است ار زر است

□

سرهای بدخواهانت را هم رمح تو دار آمده

□

من شدم سودایی اکنون صد دله

□

هر نیم شب کمان‌کش مردان صبح‌گاه

□

مستان بدل شکر تبرزین

□

ز آن شما زهرکش جام بلائید همه

□

اگر پای با راه کردی شمار

□

گاهواره بابل و مولد خراسان آمده

□

که دل شرحی ز جورش برشمارد

□

بر شیر دلان درید خفتان

□

گر تمامش می‌کنی اینجا رواست

□

بهتر ز کیان بود و تو بهتر ز نیائی

□

گفته‌ی نادان چنان کهن شده عرجون

□

زان اول اولیات جویم

□

کشیدند صف بر در شهریار

□

که اینجا ریزها ریزند صرافان ربانی

□

از بخت بد بتر، نبود مرد را نذیر

□

شیر علم کی شود همبر شیر ژیان

□

پس ز چشم او بروی او نگر

□

در حلقه سگ تازی و آهوی ختائی

□

گر فرستاده است سوی تو محمد پیرهن؟

□

اینک جهان را غیب دان زین خرده برپا داشته

□

زمین را ببوسید و شد پیش اوی

□

چون شبه‌گون شیشه‌ای نقش پری اندران

□

فروزان کرد ماه شب فروزش

□

در ملک آل سامان، سامان تازه بینی

□

پس چه زاید ز آب و تاب آسمان

□

لیک هم بهتر بود زانجا گذر

□

وزینم من به یمگان مانده مسجون

□

بلبلا ترک زبان کن باش گوش

□

زمانی دل از غم بپیراستند

□

گر بدی ادراک اندر خورد این

□

بدارد اندرین هوا دهای او

□

که بپوشانند خورشید ترا

□

اولا بر جه طلب کن محرمی

□

می‌دهد کوثر که آرد قند رشک

□

یکی بنگر و چشم کورت بمال

□

قسم دیگر را دهی دوگوستی

□

زبان برگشاییم پیش مهان

□

هر طویله و خیمه اندر هم زده

□

چه میلی کز درش سیلی درآمد

□

این شبست و آفتاب اندر رهان

□

جذب حق او را سوی حق جاذبست

□

آن بدین احمدی برداشتند

□

بشکن و با هامون هموار کن

□

آتش افکندی درین مرج و حشیش

□

شود تیرگی پاک با خون برون

□

گاه تاریک و زمانی روشنست

□

مردی مگوی مرد همانا را

□

گر دلی داری برو دلدار جو

□

فکرت و انکار را منکر بدی

□

وآن دگر سوی یمین اندر طلب

□

نگه‌بان تنم هم زین و هم زان

□

گردش و نور و مکانی ملک

□

نمودش بگرز گران دستبرد

□

جمله سرهاشان به دیواری رسید

□

مسخر کن هزاران همچو پرویز

□

بهر یوسف با همه اخوان او

□

پس ز تلخیها همه بیرون روی

□

تا نیفتی چون فرج در صد حرج

□

دستار به صابون و تن به اشنان

□

رای و تدبیرم به حکم من بدی

□

همی خواست افگند رخشان کمند

□

بر وی آن راه از تعب صدتو شود

□

مایه‌ی نادانی و کفر و شقاست

□

هر امین را هست حکمش همچنین

□

سوزش خورشید در بستان شدی

□

وین ندانمهات می‌دانم بود

□

پیغمبر توست روز پاداشن

□

چون دم و حرفست از افسون‌گران

□

بغارت از ایران سپاهی گران

□

زر بده بستانش ای اکرام‌خو

□

کو بود هم گوهر و هم همتم

□

که نگه دارند تن را از فساد

□

هر نفس قلب حقایق می‌کند

□

لعل زاید معدن آبست من

□

از دین چراغ کن ز خرد میتین

□

بهر فرق ای آفرین بر جانش باد

□

پر از آفرین لب ز نیکی کنش

□

بسکلد اشکال را استور نیک

□

بچه سنجاب زاید از سنجاب

□

روز دیدی بی شکش بشناختی

□

آنچنانک از ظن می‌زاید خیال

□

و آنچنان فعلی ز ره قاطع بود

□

به نزد عامه، هندوی برهمن

□

یادهاشان غایبی‌ات می‌چرند

□

چو گرگین و بهرام و فرهاد نیو

□

بس که تیغ قهر لاشی کرد شی

□

هم خدا و هم ملک هم عالمان

□

آمن آید از افول و از عتو

□

بزرگان پیشین ندیدند رای

□

این طلب در راه حق مانع کشیست

□

چه چیز است بیرون از این چرخ گردان؟

□

با کلام انوار می‌آمد پدید

□

به خواری گرامیش را کشته بود

□

هر دوان بگریختند و روی‌زرد

□

هم به گه اردشیر هم به گه رستهم

□

پس ندانی خر خری فرمایدت

□

از سر هر یک هلالی کاسته

□

خامش اینجا و آن طرف گوینده‌اند

□

نزدیک ممنان ز در مرحبا شدم

□

نیست این نادر ز لطفت ای عزیز

□

سمت و اسم بر تو چون بندیم؟

□

آن صفت چون بد چنانش می‌کنی

□

ور تو چون بولی برونت افکنند

□

هر یکی دانه که کشتم صد برست

□

به اول خانه ز آن هفت‌اش درون برد

□

می‌کند آن بنده‌ی صاحب رشد

□

راست نهاده‌است بر تو سنگ فلاخن

□

خورد آن چندان عصا و حبل را

□

هم نکوتر، کزان زیان تو نیست

□

چند گویی چند چون قحطست گوش

□

در مرتبه دور است از آن سر که به دار است

□

جز سیه‌رویی و فعل زشت نی

□

قصه‌ی خاکساری عاشق

□

سست گیرد شاخها را بعد از آن

□

تو به چین دومین شو نه بدان پیشین

□

پس ثمر اول بود و آخر شجر

□

دیگر اندر جهان چه غم داری؟

□

نیست بر صورت که آن آب و گلست

□

در حجب بس صورتست و بس صدا

□

شد عصا ای جان موسی مست تو

□

نسزد تهمت بیگانگی‌اش

□

زیر ثقل بار اندک‌خور شده

□

ای خر بدبخت، برآی از جوال

□

گر نبودی نافریدی پر شکوه

□

به خرابی مهل، که گیرد کلک

□

کز بهشتت آورد جبریل سیب

□

نپرهیزی از دردسر وز گرانی

□

ماهیا او گوشت در شستت دهد

□

وز آن جان جهان حاصل چه دارم

□

موی ابروی ویست آن نه هلال

□

به هر آنچه‌ش ز تر و خشک بینباری

□

پر و بال بی گنه کی برکنند

□

رخ به صید و شکار خویش نهد

□

همان تیغ هندی به زرین نیام

□

کاندرو بی‌حرف می‌روید کلام

□

گه کشی او را به کهدان آوری

□

که تا گیرد ز یعقوب‌اش به آن باز

□

ستاند ز قیصر که دارد سپاه

□

عهد بوالقاسم بگیز از بوالحسن

□

لیک خشنودی لقمان را بجست

□

تا شود رنگ مبدا ما فاش

□

فرامرز را خوار بگذاشتند

□

خدای را تو چنانی که لاله نعمان را

□

گرچه که بد نیم سیلش در ربود

□

تا نباشی به هیچ پیوسته

□

که کژی بکوبد در کاستی

□

دیوی به خرد فرو زدائی

□

می‌رود دانایی و علم و هنر

□

صدف روح گشت سرتاپاش

□

سخنها همی گفت با رشنواد

□

از میان دوره‌ی احمد بر آر

□

که کند با آل یاسین خارجی

□

گشته چون موی سر ز باریکی

□

پرآزار ازو جان آزاد مرد

□

تو همی نازش به سند و هند بدگوهر کنی

□

همچو بره پیش گرگ از جا رود

□

با کژو با دروغ یار مباش

□

ز تیمسار وز درد آزاد شد

□

نی برآثار و دیار و رسم و اطلال و دمن

□

نامه‌ای در نور برقی خواندن

□

زین تبه حرف که فرصت بگذشت

□

تو شاهی و گردنکشان چون رمه

□

تا به ابد یار غم و شیونی

□

تا کسی گردی ز اقبال کسان

□

هم به سردی گدازشان دادی

□

بیاورد با یاره و طوق زر

□

کین چو داوودست و آن دیگر صداست

□

سوزنان را رشته‌ها تابع بوند

□

ز برق نور او، خورشید تابی‌ست!

□

تو گفتی زمان چشم ایشان بدوخت

□

هرگز تو مر اسلام را حوالی

□

کو به عشق سفل آموزید درس

□

آشتی کن، چو جام ما نوشی

□

که او هست رویین‌تن و نامدار

□

از خواجه امام گفت یکی برنا

□

همچو خاکی دانه‌ای می‌چیدمی

□

زده از مهر بر دل‌ها رقم‌ها

□

که چون کام یابی بهانه مجوی

□

جوادی که جودش نخواهد کلید

□

عاشق روی خریداران بود

□

نه بخور روز و شب، شکم بدران

□

بپیچد سر از دانش و رای من

□

هست آنچ گور را روشن کند

□

رفت آنجا جای تنگ و بی مجال

□

فکر فانی ترا وبال بود

□

بپوشید دیبای مشکین سپهر

□

به یک نفخه حشری به یک نفخه لایی

□

دادم از طوفان و از موجش امان

□

همه اجساد را توانی قهر

□

به تو شاد دارم روان یک زمان

□

میری، ملکی، ستاره و بدری

□

ورنه اینک گشت مارت اژدها

□

غیب بگریخت چون حضور آمد

□

که این هر دو را خاک باید نهفت

□

بفرمود بسته به در بردنش

□

می‌کند روها سیه همچون کتاب

□

آفتابست و دیده‌ی خفاش

□

بران شاه خسته به خاک اندرون

□

عدل او باشد که بنده‌ی غول نیست

□

دنبه کی باشد میان کشت‌زار

□

مشتمل بر فنون حاجاتم

□

بپویید وز کارگه برکشید

□

نگاران با جعد آراسته

□

همچو دلاله شهان را داله است

□

بستن پا و دست فرماید

□

ازو بازگشتند یکسر سپاه

□

که هر بچه‌ای زاید از مادری

□

تا شکسته‌پایگان بر من تنند

□

وین هوس از طبع زبون من است،

□

به هر کارزاری گریزان ز جنگ

□

زمانه فگندی به چنگال شیر

□

قوت حیوانی مرورا ناسزاست

□

گاه با لطف و با خوشی باشی

□

بزد تیغ تیزی بران شیر مرد

□

حاسد حق هیچ دیاری نبود

□

به نزدیک شهر دلیران کشید

□

اختر برج عزت و شرفت

□

شتر بارها برنهادند بار

□

که این را به گیتی کسی نیست جفت

□

به اندیشه از ماه برتر شدند

□

به حدیثی چو گوهر آبستن

□

به گردن برآورده پولاد گرز

□

هوای او کند بینا، سخای او کند فریی

□

همی داشت تا چهر او شد چو خون

□

ز آسمان تا زمین برتوچه فرق؟

□

خرد را و آزردن شاه را

□

فرود آمد از کوه بی‌رهنمای

□

بسان یکی ابر دیدش سپاه

□

روح را دل نکو شناسد و بس

□

به هنگام رفتن دلش برفروخت

□

صورت عاریتش را بشکند

□

بر و یال و ریش و تنش نرم‌نرم

□

به داغ ناامیدی سینه‌اش سوخت

□

نهادی سبک جام را بر کنار

□

چو برزیگران تخم می‌کاشتند

□

چو بیرون شوی زین سپنجی سرای

□

کین سخن‌ها گواه حال منست

□

شما را به نیکی بود رهنمون

□

دنان و دمان و چمان و چران

□

تو گفتی همی شارستان برفروخت

□

یافته زو کار جهان محکمی

□

زمین را به نعلش همی کرد چاک

□

چنان آمده بودش از چرخ برخ

□

بمانید شادان‌دل و سودمند

□

مخور و میخوران، که کار ایسنت

□

شود نزد طینوش با بخردان

□

حمله آوردند و بودم بیم جان

□

بفرمود فرخنده جاماسپ را

□

صقالت دیده و صافی و خوش‌رنگ

□

که این جفت پاکیزه و رهنمای

□

پرستنده و باب گشتاسپ را

□

هرانکس که استاد بود اندران

□

نفس بی‌علم هیچ نتوانست

□

به آرام دیهیم بر سر نهاد

□

یکی کار کن رفتنی لشکری است

□

که آمد به دست تو بی‌سرزنش

□

زلیخا همچو حور مجلس‌افروز

□

فزون کرد سوی سکندر نگاه

□

به رزم اندر آرم سرت زیر پای

□

که باشند با خنجر کابلی

□

دست بیگانه در میان آید

□

بتان را همه بر زمین بر زدم

□

در کشیده روی چون مه در لحاف

□

زمین زیر او چون گل آغشته دید

□

همه ز آئینه‌ی هستی بزدای!

□

تو گر مرده را بشمری صدهزار

□

بدی قیصر از پیش شاهان زبون

□

به آورد بر پشت او کشته بود

□

نزود در قفای کودک کس

□

در و دشت گردد به کردار کوه

□

جویست به دیدار و خلیجست به کردار

□

دلش گشت پر درد از رهنمون

□

تا مکافات آن چنین بکشی

□

ز بالا و مردی و دیدار اوی

□

ز گنج و ز اسپان آراسته

□

شود نزد شاهان مرا روی زرد

□

تا بدانی و ارجمند شوی

□

که جز بد نیاید ازین کارزار

□

کاب بر روشان زند بانگش به گوش

□

سری پر اراجیف وسواس شیطان

□

دروغ او چراغ بی‌فروغ است

□

قابل نظم و عروضست کلام

□

به کام دلیران ایران کنم

□

جهان چنان که به جانست زندگانی تن

□

تو خودش کن به کام و دندان خرد

□

حصن ملکی چو حصن چرخ حصین

□

برین قایم شده‌است اندر جهان بسیار برهان‌ها

□

بی‌بار چون چنارم و بی‌بر چو عرعرم

□

به اصلاح‌اش زبان پند بگشاد

□

وان دگر گه رسیل بانگ درای

□

سوی آن خردمند گرد سوار

□

چنان بود که کسی گوید آفتاب کریم

□

شد به جنبش روان و حکم روا

□

از ورقهای ضمیرش یک ورق گر بنگری

□

چونک من غارب شوم آید پدید

□

تا که در خدمت درگاه تو شد از خدام

□

به فردا وعده‌ی آن کار دادند

□

اشکال زمینی و سمایی

□

که از پرده عیب آورد بر نژاد

□

که بزرگان چنین کنند و کرام

□

از خمیرش سبک بر آور مشت

□

بر دلش تنگتر ز حلقه‌ی میم

□

ز انقلاب زمان در دهان مار لعاب

□

رایض نفس ناطقش را زین

□

به آسایش درین منزل گذاری

□

آفتاب فلک دائر دوران پیمای

□

مرا مایه خون آمد و درد و رنج

□

در پشته فتد رخنها چو سین

□

آلت و اختیار بد مپسند

□

زمانه داغ هوای تو برنهاده بران

□

دید دارد کار جز بینا نرست

□

درجهد برق خاطرش به غمام

□

بدو روشن شود روز سیاهم»

□

وانرد سرای جاه و جمال و بها بمان

□

ز دژ یکسره سوی هامون شوید

□

تا چه می‌خواهد از من مسکین

□

نه به پیمان و عهد یار شود

□

لذت عیشت از آن و طرب طبعت از این

□

با چار ماه عید مقارن شش اخترش

□

بخت آنجا به من و پایه‌ی من کرد نگاه

□

عزیز مصر را گرداند آگاه

□

من بنده چند گویم چندین صریح و مبهم

□

غمی گشت و بخت اندر آمد به خواب

□

خوش نیاید نفس را گو زهرخند و خون‌گری

□

که ز کردار خویش بر هیچم

□

وز جفا بر تنش گشاد کمین

□

بر دگر کس دست می‌خاید به کین

□

تا حشر سرم بر آستانست

□

فمن قبل یشفی ثم من بعد یلسع

□

عزم جزم تو قضای ثانی

□

که باشد بران کشور اندر سری

□

هر سنان برقی شود هر بارگیری صرصری

□

بر دمد، لیک زود گردد خاک

□

صید کم ناید چو مستظهر بود از دانه دام

□

به قصد من کمر کینه بر میان دارد

□

به چنین صد لطیفه ارزانی

□

علی فرضا دعاء بغداد

□

مرا یکیست نشابور و بلخ و مرو و هراه

□

همه شهر توران برندت نماز

□

به هنر درگذشتی از افهام

□

قال: «یا ایها المزل، قم»

□

دولتت دوستکام و دشمن‌کاه

□

رو مگردان از محله‌ی گازران

□

جوان بود و همسال و فرخنده بود

□

الثقلین لالا یقال و الاحیاء

□

در نهاد من مرا نیلی کند

□

بفرمود کردن برانجا نگار

□

هوا شد به کردار کام هژبر

□

که: دم نقد را غنیمت دان

□

که با داوود پیغمبر رسیلی کن درین صحرا

□

ای بسا نقد سخن کز وی بماند یادگار

□

کنون بشنو ای جفت نیکی‌شناس

□

لکن یسهل اصعب الاشیاء

□

زان سخن بنشاند و سازد دوا

□

ز دیده همی ریخت خون بر برش

□

پذیره شدن را بیاراستند

□

شود از انجمش عطارد یار

□

مفتی شرقی از آن مشرق شدست اصل ضیا

□

وز شما من پیش حق بگریسته

□

همی کرد بر گرد اسپان شکار

□

در جیب و کیسه خاک تو دارم، که توتیاست

□

چون نداری آب حیوان در نهان

□

ترا مهر و فرمان و پیمان و بخت

□

که با زور و دل بود و با گرز و تیغ

□

از نفس قوت روح دادندی

□

شعرها با فضل او چون نزد عیسا توتیا

□

به هر صورتی معنیی در خور آن

□

پس از مرگ نامش بیارم درست

□

وین سه گفتن تعدد و تکرار

□

بر سر این شوره خاک زیردست

□

ز کشور کسی کو بزرگی نمود

□

که معنی و آوازه‌اش همرهند

□

کین نه وعظست ناز و جماشیست

□

وز فرود فلک مجوی قرار

□

حق آنکس که بدو دارم رجوع

□

چو دریا شد از موج لشکر، زمین

□

زان روی پرده دور کن، این انتظار چیست؟

□

حق بگوید دل بیار ای منحنی

□

غمی شد ز پاسخ فروماند دیر

□

گدایی که پیشت نیرزد جوی

□

سه موالید جزوی از اسمت

□

من ثنا گفتم ترا، وان کو شنید از من دعا

□

بسان جوهر تیغ از زبان مردم لال

□

وز اندیشه بر دل غبارت مباد

□

چو مشرک حضرتش را ناسزا گفت

□

این تغیر آن تن باشد بدان

□

مگرد از پی آنک آن نارواست

□

ز صلب اوفتد نطفه‌ای در شکم

□

در منه پای، تات سر نرود

□

هر که در کودکی از جهد سخندان نشود

□

ای پس س القضا حسن القضا

□

نموده در آیینه همتای خویش

□

چراغ دل ز نور افروختن بود

□

تا کشم از بیم او زین لقمه دست

□

یکی گور بریان بیاورد گرم

□

نبخشود هرگز مبیناد گاه

□

نشود گوش آن سماعت باز

□

تا نداری خوارشان از روی نخوت زینهار

□

چند هندوی همچو کیوان است

□

نه انده گساری نه پیکارجوی

□

یکی باره و جوشن و گرز و تیغ

□

تا نباشد در غلط سوداپز او

□

به هیشوی میرین یکی نامه کرد

□

چو خورشید شد جان تاریک اوی

□

چیست کین درد را نمونه بود؟

□

کار من چون نگار خواهد کرد

□

کی بمیرد آتش از هیزم‌کشی

□

نه گاه سخن بود و گفتار ژاژ

□

بدان تا کرا برفروزد هنر

□

در دماغ و دل بزاید صد علل

□

ز دینار چندی ز بهر نثار

□

بدادند تا او نباشد دژم

□

قابلی جوی، تا قبول کند

□

تو عیش هنی کردی و او کفر هبا کرد

□

راست چون شاخ ارغوان باشد

□

ز فرمان و رای و دل فرخت

□

ز فرمان تو کس نیاید برون

□

این چنین گردد تن عاشق به صبر

□

گر آواز آن گرگ بشنیده‌ام

□

سوی پهلوان سپه ننگرید

□

هیچم آن دست بوس دست نداد

□

زان کجا عروه‌ی وثقای تو جز قرآن نیست

□

به ز دقیانوس آن محبوس لهف

□

همه زرق ازو شد پر از گفت و گوی

□

که‌ای پاک‌دل نیک‌پی بخردان

□

که صفا آید ز طاعت سینه را

□

سیاهش ببد روز روشن ز بن

□

ز لشکر که آمدش فریادخواه

□

این بدان و مباش دور از عدل

□

جبار نگهدار، این کون و مکان را

□

دمد از چوب خشک منبر گل

□

بدان تا شود خرم آباد بوم

□

که چهرت همانند چهر پریست

□

بر رحیق و چشمه‌ی کوثر زدیم

□

ز هامون به ابر اندر آورد گرد

□

تهی بد ز شاه سرافراز جای

□

که ز آفاتشان کم آگاهند

□

ساقیان را در سقر نزدیک رامشگر برند

□

مرغ خاکی بیند اندر سیل آب

□

فرستاد بر هر سوی لشکری

□

یکی بارکش بادپایی به زیر

□

خویشتن را گم مکن یاوه مکوش

□

پذیره شد و جایگاهش گزید

□

پدید آید و زشت پتیاره‌یی

□

خرج ده، ساز خانه، آلت راه

□

آب از آتش سوار خواهد کرد

□

او نمی‌خواهد از تو جز دینار

□

ز مکران و بغداد و ایران زمین

□

همانا که گشتست مغزش تهی

□

شکر کندت اگر همه هپیونی

□

نشست از بر سبزه و جویبار

□

همان رزم را نیز جوینده بود

□

چه کنی بر زنان چنین جبری؟

□

شاید که کند فخر شهنشاه جهاندار

□

به ملک حفظ خویشش جاودان دار

□

گرت نزد سالار لشکر برد

□

که از کینه دل را بخواهیم شست

□

کرده است زمانه میزبانی

□

اگر کام اگر گنج یابد بسی

□

که بر تو مبادا که آید زیان

□

بار این عاجزان مکن سنگی

□

وگر اسب کسی سگبانش نعل از زبرقان دارد

□

گر هست تفاوتی از آن است

□

به ایران و مازنداران برچیند

□

به آب دو دیده نباید گریست

□

چون سخن گوید تو گوئی سرش پر سوداستی

□

ز خلج پر از درد شد تا طراز

□

همه گنج پیش شما داشتم

□

ناتوانم ز درد نادانی

□

ز خاک درت با قبای بقاست

□

همه غولان ره را کرده نابود

□

سکوبا و رهبان ز هر در کسی

□

برفتند هر دو روان پر ز گرد

□

مردمی از کاه و دانه یا ابلی

□

به بلخ گزین شد که بد گاه شاه

□

برو گردش آسمان شد درشت

□

رزق ده ساله را به زودی خرج

□

وندر حجر نباشد یاقوت را بها

□

بلکه از قطره پاره‌ای کمتر

□

بدان چاره با جامه‌ی کارزار

□

تو با او برو روی ازو برمتاب

□

سخن نخست بیاموز و پس بده فتوی

□

که آن شیر مرد افگند بر زمین

□

هوا نیلگون شد زمین ناپدید

□

گرگ باشی و لیک بی‌دندان

□

عمر نا من قبل الفضة کالریح ذهب

□

دلی دادیش کاین خلوتگه دوست

□

زمانه دم ما همی‌بشمرد

□

ندارد غم و رنج و اندیشه سود

□

آنک او ز مردگان طلبد یاری

□

بپیچید زان روزگار شگفت

□

که جویند سرتاسر آن جشنگاه

□

تا بدانند اهل رای او را

□

خود مایه‌ی شوخی را حدی و مری نیست

□

جهان پرشور و محشر از نهیب سرور دوران

□

همچو تقدیر بحق بر همه کس حکم و جواز

□

چنان خیره با شاه توران سپاه

□

چگونه بنده باشم پیش لالی؟

□

جهان شد مر او را چو یک مهره موم

□

گر سواد مه و بیاض خورست

□

فرو ریخت از دیدگان آب گرم

□

چون برآید با خود آرد ساخته برگ بقا

□

چه سر مالی چو سگ بر آستانه

□

خردش آنکه برو غیب نباشد دشوار

□

نشست و بر و یال و گفتار او

□

آنگاه کرد خواهی پرهیز و پارسائی

□

برادرش بسته بر اسپ سمند

□

از فحول شاعران صد شاعر مشهور باد

□

که دردی بدین درد و سختی فزود

□

دور دور یوسف‌ست ای پادشا پاینده‌دار

□

کان دل و دست من و سد چو مرا هست تمام

□

نشود مالک دینار به ملک و دینار

□

ولیکن پراگنده با هر کسست

□

اگر بدانی مزدور رایگان شده‌ای

□

چه زود آورد مرغ پیش نهنگ

□

از باده‌ی محبت تو سرگران رسید

□

برفتند با نای رویین و کوس

□

ز بهر یونس و قومش مسخر آتش و آب

□

که گر بیراهیی شد دار معذور

□

ضربه بستان و بزن زانکه تممی ندبست

□

چو مور اندر آید به گردش هزار

□

کس نه مزکی و نه قاضیستی

□

روان را خرد بادت آموزگار

□

خود برآرد ز دشمن تو دمار

□

ببینیم تا رای یزدان به چیست

□

همچو دندانه‌ی شانه بهمست

□

هست چون صفحه تقویم ز خون سد جدول

□

همه بر درگهش گذارد کار

□

برش چون بر سام جنگی فراخ

□

چو بندیشی ز حال بود فهرستی

□

چو شمشیر بد تیغ و کامش نیام

□

تا کند باد صبا در باغها نقش و نگار

□

دو لاله ز خوشاب شد به دو نیم

□

تو ز کف دایم و در ورزش رسم پدری

□

نهان گردیده تیغ کوه در زنگ

□

که به نظاره رغبت احداق

□

همه شاد و روشن روان آمدند

□

اگر رواست تو را رفتن از پس عمری؟

□

کمر بسته بر نهاده کلاه

□

هزار جای تو ممدوح و بنده مدح سگال

□

به ایرانیان بر یکی حمله برد

□

تا پس از هر دو جماد آید هر گه رجبی

□

مقطع‌حل و عقد ملک و ملل

□

کان چنان لطفی کان درخور آنست تراست

□

تن و جان شیرین ترا داده‌ام

□

چو بانگ آمد از گیرودار علی

□

ازان جایگه رشته‌تایی نبرد

□

جور عبدالملک مروانست

□

بپیچید پیران و خامش بماند

□

جز بهر ثناهای تو جانی و زبانی

□

ز بیهوشی دمی افتد ز رفتار

□

فرزند جهان در کنار باشد

□

بران پا دام بسته ماهی ساق

□

اگر حق را نباشد حق‌گزاری

□

دلم کرد پر درد و سر پر ز گرد

□

جهان به فر تو نازد همی چو شاخ به بر

□

نوید خواستگاری داده مه را

□

دهی دین تا یکی حبه‌ش ز روی حیله بستانی

□

پر ساختی دکان من از در شاهوار

□

حق آن رکن کش لقب حجرست

□

سپهرش نام «دیولدی» نهاده

□

که در جان ز دین تو نهالی نشانی

□

نباشد ز بند شهنشاه ننگ

□

گویی جهازخانه‌ی دریا و معدنست

□

بدان نزدیک کافتد چون گل از دست

□

مایه‌ی کتبهای یونانی

□

ولی از هیچ ره پیدا نشد پی

□

بدین وسیلت از این شعر هیچ خرده مگیر

□

گرد نمی‌گشت به گرد آب خویش

□

از ضیاع خویش و از دار و عقار،ای ناصبی ؟

□

به زاری خروشیدن آراستند

□

به روزگار بدارند و کار دست و دهاست

□

عشق دگر باشد و بازی دگر

□

چونان که بخوانیش نه چونان که بکایی

□

بود چون دارالقراری گشت چون دارالبوار

□

خود مخیر کجا بود مجبور

□

زاغ شده قمری جامه سپید

□

چگونه فریبد مرا زو حرامی؟

□

به قلب اندر ارجاسپ با انجمن

□

عیاضی را به خلعتهای فاخر

□

بر آرد ناقه‌ی خود صالح از سنگ!

□

دارم طمع از جود تو زین شعر شعاری

□

عنان پیر است دست احتشامش

□

هرچه تقدیر منتظر دارد

□

که گاه حمله تنها صف شکستی

□

جز کرگس مرده‌خوار، طیاری

□

به گیتی به از راه کوتاه نیست

□

از پس آنکه ز اطلسشان بودی بستر

□

دعا را داد با یارب بلندی

□

ساحری در پیش موسی چون نماید سامری

□

در زوایای ضمیر تو از این بسیار است

□

آسمان تخت و آفتاب افسر

□

همیشه یادشان در جان ما باد!

□

چون خویشتن معطل و حیرانی

□

که این نامور فرخ اسفندیار

□

زیرا که سکون حلیت کل سیر آمد

□

سر من دور کن، زان پس تو دانی!

□

آنرا که کشت بوالحسن از زخم ذوالفقار

□

نمک ایام بر ریش که پاشد

□

متاب رخ ز من و جان خوشدلی مشکر

□

چه باشد سنبلی با صدمه‌ی سخت!

□

گندم ز جو به است سوی ما به گندمی

□

نی گفت و نی اشارت نی میل اغتذایی

□

تا حشر پایمال حیا کرد روزگار

□

که اندر گنج عقل افگنده غارت

□

طاعت زیبا نداری تکیه بر عقبا مزن

□

شد آن مقدارها بیقدر آیین سخندانی

□

خصم نه فغفور چین و غور نه چین است

□

که اندر دیده هم مردم سیاه است

□

سر استر ز مال وقف گشته‌ستش چو جوزائی

□

ور بود عیسی بگیرم ملت ترساییی

□

همه در جنبش تو مدغم باد

□

چو چوب جدول و چون تار مسطر

□

نه سر ز چنبر گردون دون برون ببرم

□

دوبین عاری ز فکر آن معما

□

ز اشک دیده‌ی بدگوی تو چو بحر طلال

□

نشاید سهل گیری در نبردش

□

بر سر گنبد گردنده عذارستی

□

که در گام نخستش ره شود کم حد و پایان را

□

معلوم بود زینت دکان روزگار

□

ماجرای که زخون بود دلش را به میان

□

مرغ بریان طوطی گویا شود بر بابزن

□

کرد شب تار جهان همچو روز

□

نه بحر طبع او را هیچ معبر

□

به گیتی ناصر دنیا و دین گشت

□

نه طبرخونی مانده است و نه زریونی

□

لگد کوب سر پیل دمان باد

□

ز درگه ملکان خنگ و ابرش و ابلق

□

نه هر سر لایق صاحب کلاهی است

□

که جز فضل و ادب نبود بر آن یک روز پاداشن

□

ببارد ز آسمان تاج کیانی

□

وز گرم و سرد شادی و تیمار روزگار

□

که خون صد جگر گوشه بریزند

□

دوستار دوستارت باید جبار قدیر

□

کس نباشد که به سویم فکند نیم نگاه

□

زانکه معصوم آمدستی از همال

□

دویده چار گشتش روی در روی

□

از گرانی به یک جهان میزان

□

به فوتش هفته‌ای ماتم گرفتند

□

غلام بخت جوانت مدام عالم پیر

□

زمزمه مرغ به گلزار به ...

□

در تفاوت به یک مکان بنگر

□

با چنان تاج کهنه‌ایش چه کار

□

چو گنه کاری حاشا که برندش سوی دار

□

کسی باور کند گفتار خسرو،

□

بدخواه ترا میل به کبر و به بطر بر

□

برای خود خریداری طلب کن

□

خاصیت باز فرستاد مزاجش به ازل

□

که گر بخردی راه کژی مجوی

□

تیغ سازد خندقی بی عبره بر راه قدر

□

نایب مناب قول خدا و پیمبر است

□

هر آفریده که کرد از حمایت تو سپر

□

بداند سرماهی وارزتان

□

آن سواری که به نقشست نباشد ظفرش

□

برآمد بر سمند باد رفتار

□

که همی آرزوی آن باشد

□

نباید که آید ز دزدت نهیب

□

نار کلی شود از هیبت او خاکستر

□

دفتر انجیل را بهر مقوا طلب

□

زلزله‌ی رزمگاه گوشه‌ی محور شکست

□

چنان کز ره نامداران سزد

□

کان ز گوهر سرفرازی یافت نه گوهر ز کان

□

بهر تماشا همه بشتافتند

□

عید او هر روز باشد روزه او را در چه کار

□

به یزدان پناهید از بندگان

□

بدن در کعبه پر آیند لیکن در نظر نقصان

□

آفرین وحشی به طبع در فشانت آفرین

□

جز بدانش خوب نبود زینت و فر داشتن

□

که با ما کسی نیست در جنگ جفت

□

ما ز روی استقامت سرو این بستان شویم

□

که گرداند ازین بارش سبکبار

□

موقف خذلان تو تن را گدازد در سعیر

□

سوی آذرآبادگان پرکشید

□

دل و چشم عدوت راست چو جام می و شیر

□

همان بهتر که در عرض دعا رطب اللسان باشد

□

وز خدا لطفت همی خواهد فرشته در سنن

□

که شاخ وفا را تو از بن مکن

□

گفت بگذار و در زحیر مباش

□

ز پس می‌دید و از دل می‌کشید آه

□

نهاده‌است به پایش هزارگونه شکال

□

که آرمام شاهان فرخ پیست

□

لشکری مر ملک عز را چون نبی را چار یار

□

که ای بیخبر خیز و ده مژدگانی

□

او ز گوش جان نیوشد دیگران از گوش سر

□

چنین مرد دینار خواهد هزار

□

به جاه خویش چنان کن که دانی از ارکان

□

به این زاری چو کشت اندوه یارم

□

تا کفر نگیردم گریبان

□

ز تاراج انبار چندی براند

□

می نشاند به گوشه‌ای مغتم

□

محیط را چه غم از بودن و نبودن آن

□

صید باز اندر هوا نشناسم از صید زغن

□

شد آن مرد بیدار دل ناشکیب

□

ورنه کس نیستم به چشم یقین

□

زد از روی تعجب دست بر دست

□

شمر پر فیبه‌ی جوشن که داند کرد در کانون

□

جهاندار کیخسرو و کیقباد

□

که بیش آید چون بیشتر کنند اداش

□

رخنه‌های فتنه این قلعه‌ی نیلی حصار

□

گردن افراشته ز آنم همالان چو کلنگ

□

سزد گرگشاده کنی پای من

□

دهر و ایام کیت دیدی چون بی‌ظفران

□

به شهر بی‌وجودی گشته شهره

□

درشتی به از نرم خوئی بود

□

همی پیش دریا بری جوی خویش

□

بر رخ او اشک راندی بی‌دریغ

□

که گفتی عالمی را کس به او داد

□

انگیخته صلحی از مصافی

□

چو نستود لشکرکش نیوسوز

□

وز آن پس ندادی به جان زینهار

□

بسا شادی که دیدی از وصالش

□

او هم از آمیزش خود باز ماند

□

همی خاک را خون زهرش بشست

□

وز بهشت عدن بیرونت فکند

□

دعا گویان از او دوری گزیدند

□

سوی خرگاه شد بی‌صبر و بیهوش

□

چو دیدند بردند پیشش نماز

□

که بخشایش آرد بریشان دده

□

به بزم شادمانی جا نمودند

□

نقره شد و آهن سنجر نخورد

□

ز خون ریختن شاه دل خسته شد

□

کرد لختی جلوه و بگذشت زود

□

ز صنعت بسته‌ای گلهای اختر

□

به دندانی که یک دندان نبودش

□

ببینی و گر گربه‌یی در سرای

□

ترا جای تخت است و شادی و بزم

□

بری از جنس هر سفلی و عالی

□

حلاوت مبین سازگاریش بین

□

جهان شد همه بنده‌ی سوفزای

□

زو کی آید خدمتی در هیچ باب

□

چو یعقوبم مکن بیت الحزن جای

□

دزد افشاریست این نه آزرم

□

چنانچون بود رسم و آیین ما

□

به چیزی دگر نیستم دسترس

□

گشت تهی شیشه و ساقی نماند

□

کادم از آن عذر به جائی رسید

□

که این دختران مرا نیست جفت

□

یا کجا بودست آرام شما

□

بیا کز داغ دوری سوخت جانم

□

جز در لیلی سخن نمی‌راند

□

به آید ز آرام با رستخیز

□

که ای سرو سیمین بر و رنگ بوی

□

ز جمشید و کیخسرو کیقباد

□

پیش و پسم دشنه و شمشیر بود

□

به نزدیکی خویش به نشاختش

□

بسته زناری چو زلفش بر میانش

□

سخنهای ایرانیان باز گفت

□

با شیر خدای بود همدرس

□

مر او را بکرسی زرین نشاند

□

دگرشان به گرز گران کرد پست

□

بنازد بدو کشور و تاج و تخت

□

کز اثر خاک تواش توتیاست

□

جهان را بدیدار توشه بدی

□

چو روبهیست که با شیر کارزار کند

□

بدر خانه بر پای بد مرد پیر

□

دیوانه خلق و دیو خانم

□

بمان تا به باشیم یک چند شاد

□

دل شاه ازیشان پر از کیمیا

□

سرای دگر دید چون نوبهار

□

محرم دستینه حوران شوم

□

درفش جهاندار شد ناپدید

□

نیست صبر و طاقت من بیش ازین

□

ز باز و ز طغری دلش تیره شد

□

قاصد طلبید و شغل فرمود

□

خرد رابر خویش بنشاندم

□

سخن کس نیارست کرد آشکار

□

جوان بر منش بود و پاکیزه‌مغز

□

آب حیات از دهن گل چکید

□

سپهدار جنگی بزد طبل باز

□

عقل حس را کجا کند انکار

□

که از شیر بر خاک چندین تنست

□

که حکم شرع او در پیش باشد

□

که بیدارباش ای سوار نبرد

□

نه دل تیره دارد ز رزم و ز رنج

□

بخاری و از غرجگان موبدان

□

بیخبرم گر چه خبر یافتم

□

بدان جنگ سالار لشکرش بود

□

پیش او افتان و خیزان آمدند

□

که چرخ فلک داشت آن را کلید

□

فریاد کنان در آن بیابان

□

از آن مغفر تیره بگشاد روی

□

همه زندگانی برو ناخوشست

□

ببندیم تا بازیابیم بخت

□

نیست شود صد غم از آن یک نفس

□

ازو یافتی در جهان کام را

□

تا تو زین ره بشنوی بانگ درای

□

درفشان ز دیبای رومی گهر

□

کاتش زبر است و آب زیر است

□

ز هر گونه‌یی لابد و پندها

□

تن از جامه دور و لب از شیر پاک

□

نباید به کار اندرون کاستی

□

دعا زود یابد به مقصود راه

□

هم آنگه به هرمز دهد تاج وگاه

□

هر که ز ایشان فرو نهادی سر

□

که رانم بدین گونه‌بر داستان

□

در او دری و یاقوتی نهانیست

□

توانست کردن به ایران نگاه

□

به شیران جنگی و آوای کوس

□

سبک بازگردد سوی کهتری

□

سپهری چنین در کج انداختن

□

بدان سردگر لشکر افروز کیست

□

بدارش وزو بیخ دشمن بکن

□

زبان جوید اندر بلند و مغاک

□

جستن ز من و هدایت از تو

□

سراسر به نیکی دهیدش نوید

□

برآمد دگر باره از کتف شاه

□

سواران بازیب و با نام را

□

به که خوری چون خر عیسی گیا

□

ابا جوشن و تیغ و ترگ گوان

□

گر برافتد سایه‌ی شمشیر تو بر کوکنار

□

بلنداختری زیرکی داندش

□

نه دیده که ره به گنج یابم

□

بران دار بر مرو را خوار کرد

□

چو بشنیدم این دل شدم شادکام

□

بر خوان قضا آنکه میزبانست

□

کسوت جان داد تن آب را

□

پی افگندم او را یکی تازه گنج

□

بودم آنجا بدان سبب شادان

□

خورد تن وین جرعه آن می ز استقبال جان

□

گه آوردی زنخ چون سیب در مشت

□

بر و بوم بی لشکر تو مباد

□

که بخت جفاپیشگان شد نگون

□

نباشد با تو دین انباز، تا انباز شیطانی

□

خاک توام کاب حیاتی مرا

□

که از تارک او برآرمم دمار

□

بود پس دو جمادی رونده ماه رجب

□

ز شرم گشت عرق ریز بس که شد ملزم

□

هست از پی زخم چشم اغیار

□

وزانجایگه گشت با باد جفت

□

کلاه کیانی بپیراستند

□

از در او، من نمی‌گردم جدا

□

که ماند بهم خواب و مرگ از قیاس

□

که باشدت زو درد و رنج و گزند

□

همیشه تا ندمد در کنار نرگس خار

□

با تکش طی مکان مستلزم طی زمان

□

تو گفتی سگ گزیده آب را دید

□

دل خویش را زین سخن مشکنید

□

که ای نامور شهریار زمین

□

نه فلان با تو کند یاری و نه بهمان

□

باز رهان روغن خود زین چراغ

□

بگوییم و ننگی شود گوهرم

□

که ازو پیشگه و مجلس با فر و بهاست

□

بحر ذخار برآرد ز کف او زنهار

□

هر آن حاجت که مقصود است در خواه

□

گرانمایگان گرامی هزار

□

به کین روی بنهاد با پردلی

□

که سراپای وجود تو مطهر گردد

□

سکه نامش رقم عادلی

□

جهاندار با تخت و افسر تویی

□

وان ز آرزوی تاج تو سر برزند ز کان

□

دلی با لنگر سنگین‌تر از کوه گران لرزد

□

کین رای بزرگ دارد آن خرد

□

به فرمان خراد برزین شدند

□

تبه گشت و ماند انجمن بی‌خدیو

□

چه همی نالی ازین توده‌ی خاکستر

□

قصه گل بر ورق مشک بید

□

بیک ماه کهتر به پیمود راه

□

دل سپردن به رامش و به گماز

□

هیهات آتشی تو و خاکستر آفتاب

□

تا دل به دو نیم خواندش یار

□

سدیگر پرستنده پادشا

□

که آری شنیدم تو پاسخ شنو

□

فضیلت میشماری سرخوشی و کامرانی را

□

تا نگشاید گرهی دیگرت

□

به زردی رخش گشت چون آفتاب

□

رخش با زین خسروی و ستام

□

بسوزد کافر صد ساله زنار

□

به گاوآهن که داند خاک را سفت

□

فراوان کلاه و کمر خواستند

□

به یک روی جویند هر دو هنر

□

بار تو گهی عیب و گاه عار است

□

هیچکسی بیغرضی وا نگشت

□

شد آن تشت بی‌رنگ چون آفتاب

□

خاطر روشن چو سهیل یمن

□

ذکر الطاف تو چون باد وزان در اقطار

□

هر لحظه بده زیاده میلی

□

در خطای کسم نیامد گوش

□

ز پشت پدر خایه بیرون کنم

□

هر که را گه عزت و گه ذلت است

□

کفش بیاور که بهشت آن تست

□

در حق کیست آنکه ندارد تفضلی

□

آن شه خوبروی نیک سیر

□

بعد باران شتائی مطر نیسانی

□

مونس ز خیال خویش می‌داشت

□

در شب آورد و خواند حرفی چند

□

زبرجد به تاجش برافشاندند

□

بر این سفره بنگر کرا مینشانی

□

در هوا کی پاید آید تا خدا

□

در تکاپوی عیب اصحابی

□

ز نور ماه درخشنده جامه‌ی کتان

□

که من ز دفتر عزت ورق بگردانم

□

در کردن بخت خویش بینم

□

با چنین پی فراخیش همه تنگ

□

ز هر گوشه‌ای برگرفتند راه

□

باغ بهشت و سایه‌ی طوبی را

□

با کریمان کارها دشوار نیست

□

که ذکر بنده‌ی مخلص کند علی‌التعیین

□

چو بر دیبای فیروزه فشانده لل لالا

□

توان خواص کف او به ابر نیسان داد

□

معزول مباد عالم از تو

□

کس زهره نداشتی دریدن

□

چو ایران که باشد پناه از گزند

□

مورچه در خانه‌ی خود پادشاست

□

سوخته خرمن چو تباشیر باش

□

که آن را به جنت برند این به نار

□

بر سر چوبی خشک اندر هواست

□

میل دنیا با وجود قدر ذات و عظم شان

□

هستم به زیادتی خریدار

□

یا در جهت تو عرض و طولیست

□

سوی خیمه‌ی زال زابل خدای

□

که شد اندام ضعیفش همه خاکستر

□

همچو چشمه‌ی مشرقت در جوش یافت

□

زمانه نراندی ز شهرش به شهر

□

بارشان ده که رسیده‌ست همانا گه بار

□

صد ره و یک مشتریست هر ره و صد کاروان

□

چنین پیروزیی روزیم گردان

□

گاهی به خراب و گه به آباد

□

شد آن نیکدل مرد یزدان‌پرست

□

همت و کارشناسی کند آسانش

□

موی به موی این ره چون موی بین

□

روان همچنان کز بط کشته خون

□

ای به تو شادمان دل احرار

□

که غافل از غضب شاه و قهر سلطان است

□

زهی جان دادن و جان بردن او

□

عطرم ز شمامه جگر کن

□

بپوییم و در چاره آهو شویم

□

چند بلعیدن مردم، تو نه ثعبانی

□

کم کند از کیل و ترازوی تو

□

وگر می‌رود صد غلام از پست

□

کام ران ای ملک نیکخوی نیکخصال

□

ز هفت پرده به کرسی نشاند این دعوا

□

تأدیب کنم چنان که دانی

□

کز دیده برآمد از نفس رست

□

نویسم فرستم بدان انجمن

□

باغ و چمن رونق جاوید داشت

□

نز جهت گفت و شنید آمدیم

□

که حسن عهد فراموش کردی از غدار

□

که گر بگویم کس را نیابد آن باور

□

ضایع نگشت خدمت معصومه‌ی جهان

□

شبپره ز خواب سر برآورد

□

روی کرد از سپاه و ملک نهان

□

نباید که یابد ترا باد و گرد

□

رفت افزود و هزاران نام داد

□

فرق را کی داند آن استیزه‌رو

□

فرمانروای عالم و علامه‌ی جهان

□

زمانه را و جهان را بهار تازه مباد

□

سایه‌ی‌وش با تو اقتران باشد

□

یا بود مهی میان مهدی

□

آرزو را گرو کنم به گناه

□

بسوزد آن سر و ریشش چو هیزم موقود

□

در موجهای بحر سعادت سفینه‌هاست

□

تا گهری تاج نشان یافتن

□

شکر انعام تو هرگز نکند شکرگزار

□

با همتی که وهم نیارد برو گذار

□

که چون پروانه یکبارم به گرد سر بگردانی

□

بر خود به هزار نوحه زاری

□

منذرش پیش بود و نعمان پس

□

زو وزارت با نبوت هر زمان همبر شود

□

چنین نفیس متاعی به چون تو ارزانی

□

جوز شکن آنگه و بخت آزمای

□

زبان طعن نهد در بلاغت سحبان

□

نزدیک تو از بخت تو پیغام گزاریست

□

درین دیار که بازار شاعریست کساد

□

به نوبتگاه درگاهش کمربند

□

وان کرده نه برقرار خود بود

□

حقست مر سده را بر تو، حق آن بگزار

□

که مغز نغز مقام اندر استخوان گیرد

□

نیست کرد آن آب را کردش هوا

□

قتل مار افسا نباشد جز به مار

□

وز جاه تو رسیده به نام و نان

□

به این اشگ کولاکی ارغوانی

□

نقاش چین بگوید تو نقش‌ها مچین

□

سایه چتر دور شد ز سرت

□

وین زمین را مار زاید جانور تا جاودان

□

ولی نعمت جان صاحبدلان

□

وعده‌ها باشد مجازی تا سه گیر

□

بر آهخت شمشیر روز از غلاف

□

شادی کن و اندیشه از دل بکن

□

کمان که قبضه‌ی او بوسه گاه پیکان است

□

یا زبان درکش چو ما و یا بکن حالی بیان

□

در جنب سگان از آن نشینم

□

گفتا: کنون ز خون عدو شد چو ارغوان

□

یعنی که مرکبم به مراد خودم بران

□

در دل او گنج بسی سینه‌هاست

□

که همچو بحر محیطست بر جهان سایل

□

جهان را جهاندار تا جاودان

□

تا خود رسد به دردم و درمان آن کند

□

خمش کن سوی این منطق به نظم و نثر لاترکن

□

کردش به جواب نرم یاری

□

میدست و موفق مقدمست و امام

□

که نه دین اندیشد آنگه نه سداد

□

کی اسیر حبس آزادی کند

□

گدا را ز شاه التفاتی بس است

□

ای ترا میر کرگگیر لقب

□

این رواق بیستون ایمن نبودی ز انهدام

□

اناالحق بجهد از جانش زهی فر و زهی برهان

□

بستان و بده چو آسیا سنگ

□

فضل ترا گرفت نداند شمار

□

ان هو الا بوحی احتوی

□

با فلک این رقعه به سر چون برند

□

امید هست به تحسین و گوش بر احسان

□

در سرای خاص هر دم با یکی بر یک سریر

□

که به صد حجت و برهان نکند ترک لجاج

□

مبادا کس به زور خویش مغرور

□

دستبردم چگونه می بینی

□

روح نجنبید بر آهنگشان

□

از قفس اندر قفس دارد گذر

□

بر نوشت آن دین عیسی را عدو

□

که بر محک نزند سیم ناتمام عیار

□

چون بدان راه نیست نقصان را

□

نه آینه است عکس‌پذیر از رخت نه آب

□

که نارم راز بستان دزد بر است

□

بر تخته یخ نوشته نامم

□

سوی کعبه‌ی کوی یار است رهبر

□

بنگر چگونه گندمی وانگه به طاحون بر هلا

□

پس ورا بینم چو این شد کم مرا

□

زره جامه کردیم و مغفر کلاه

□

بساط بزم رحمن بین، چه بینی بزم رضوانی؟

□

برنده‌ی تو بسوی عقوبت عقبا

□

بنای پادشاهی در نگردد

□

کافسانه سربزی شنیده

□

بی تو افکنده است چون عودم به سوزان مجمری

□

سپهر تفرقه بازی زمانه حادثه زائی

□

می‌نخسپم با صنم با پیرهن

□

و آن خاک و خشت دست کش گل گران شود

□

که دلم را به وصل کیست هوس؟

□

ببرد زمهریر اعدای خود را گر بسوزانی

□

میفکن سگ بر این آهوی نالان

□

چون پدر بلکه زو نکوتر نیز

□

صغارها کالجبال الشم فی‌العظم

□

دل مرا غرفات نشاط و عیش مقر

□

هیچ فرقی نیست خواه از شمع جان

□

عارف به ذات شو نه به دلق قلندری

□

بر در خدمت او لل لالا بینند

□

همرهش زرین دواتی سربه سر گوهرنشان

□

پس آنگه غزل عیسی چشم داری

□

اژدها را چو مار کرده قلم

□

که روز و شب نمی‌تابند مهر و ما هم از روزن

□

حق سخنگوی و تو آئینه و آدم طوطک

□

نقره می‌مالند و نام پادشاه

□

گر خواجه‌ی رسل نبدی ختم انبیا

□

جبه بر کن، که پات بر دارست

□

زمین و آسمان دیگر است و وسعت دیگر

□

به جای جامه جان را پاره کردی

□

که به گنجینه ره برد به قیاس

□

تا سحرم بود باز دیده‌ی اختر شمر

□

ز تاب واهمه یابد حرارت اخگر

□

خوش نبود جز به چنان باده‌ای

□

به رجم حاسدش برداشته سنگ

□

که تو از عشق او شدی احسن

□

هرگز نمی‌فکند ز رخ برقع سحاب

□

مع‌القصه به قصر آمد دگر بار

□

عقل جانست و جان ما تن او

□

ریزد و خیزد این و آن آری

□

ز خلق خاکی و آبی کننده مستثنی

□

مفلسی از محتشمی بهترست

□

که بروی جز رطب چیزی توان بست

□

که مربی مهربان دارد

□

صد چوبت خاوری سر زند از خاوران

□

فرو خواهد فتاد از باد بر خاک

□

در حق دیگران بداندیشی

□

یک دم نزند به کام هرگز

□

نیست چون شهوت بتر ز آفتاب ره

□

مصطفی گویان ارحنا یا بلال

□

گلی را باغ و باغی را هلاکست

□

هم گوهر حیات ابد زو برآورم

□

نیست ممکن کو به کس میلی کند

□

به من بازی مکن چون مهره‌بازان

□

فاخته پر فشان به رقاصی

□

وز تو در خواهی مرادم در حریم کبریاست

□

تسخر و خنبک زدن بر اهل راه

□

دایره‌ی مرد خدا را بود بند

□

ز فتراکت چو دولت سر بر آرم

□

پیر عقد نکاح او در بست

□

جهل و عصیانت رهبر نار است

□

عظیم‌الروم را آن فال در روم

□

هست پیرایه خردمندان

□

تشریف و عطا دهند او را

□

روح داند گریه‌ی عین الملح

□

پهلوی تو پیش تو هست این زمان

□

در آن آهستگی آهسته می‌گفت

□

که اکسیر است شادی ساز او را کاندهانستی

□

که مشتی مردم دیوند این دیوان دیوانی

□

چه شاید کرد با تاراج تقدیر

□

چهره چون آفتاب کردی زرد

□

یک رنگین بساط از لون مندیل

□

کاغذ اسپید نابنوشته باش

□

گویدم مندیش جز دیدار من

□

دعای نیک خواهانت قرین باد

□

تا نکنی ملامتی گر شده‌ام سخنوری

□

به انگور دین در رها کن عصیر

□

زبانش چون نشد لال ای دریغا

□

اول آن به که بخردی سازم

□

ای خجل از مکارم تو کرام

□

ماه و جان داده پی کاله‌ی معیب

□

کوتهی عمر دهد چون شرار

□

چو خود را قبله سازد خود پرستد

□

سر بر زده آفتاب انوار

□

ببین که چند تو را مهل داد لیل و نهار

□

به دست آئی و هم در دستم افتی

□

سر یک رشته را نگهدارد

□

ز پیش هم قدمی پیشتر نهد طوفان

□

زاغ گیتی، گهرم را دزدید

□

تا در اسباب بگشاید به تو

□

به نوبت گاه فرمان ایستادند

□

دیده‌وری کو به آخرت نگران بود

□

هر گز هدر و بی‌اثر نباشد

□

وزو یاقوت و شکر قوت برداشت

□

زین خیانت خجل شوم در گور

□

به گرد پیکرت پروانه‌ی کردار

□

ز سحربازی و ترفند گنبد اخضر

□

که بد باشد دلی تنگ و گلی تنگ

□

چو باقی ماند او باقی نماند

□

امل را منتظر، چون هست اجل در انتظار تو؟

□

جان نیز نیست گشت و به سودا دراوفتاد

□

که می‌بایست رفتن بر پی شاه

□

نکشد پیه خویش را میلی

□

اندر آن روزی که گوید آدمی این المفر

□

اشک را گفتم، مکاهش کودک است

□

چنین شرطی به جای آورده باشم

□

به کنجی هر کسی گیرد سر خویش

□

بسی دیدی سواران اوفتاده

□

چند جوئی رضای میر جلیل؟

□

ز برگ گل بنفشه بر دمیدی

□

کز زمین سر به آسمان ساید

□

و آن همه ناطق به قیل و قال حقیقت،

□

نشانیدش آخر بدامان خاک

□

تبر بفروختی زوبین خریدی

□

زمین را پیش صورت بوسه دادی

□

کردم ز بحر طبع خود آبی فدای خاک

□

که دلش را غم بیهوده نفر بر نفر است

□

نه تا این حد که باشد خار با خار

□

قفل ازین در جدا کند نفسی

□

لرزه کند پای ز سستی چو دست

□

منشین با رفیق ناهموار

□

دلی بستانم و صد جان ببخشم

□

که آن تمثال را دیوان نهفتند

□

به روی میهمان میزد گلابی

□

کن نیست دانا منکرش

□

نفیر من خسک در پا شکستت

□

با تو به سخن بهانه جویم

□

کلید عالمت در آستین باد

□

نخوانده ابجد و حطی و کلمن

□

قصب بر ماه بسته لعل بر گوش

□

نشان آفتاب هفت کشور

□

از آب سیه، سپیدرویی؟

□

چون خوان عام همچو سلیمان بگسترم

□

که باشد کار نزدیکان خطرناک

□

من بر سر سنگی اوفتاده

□

به بیماری کشیدش تندرستی

□

نه با یک ذره، کردم آشنائی

□

شکیبش بر صلاح پادشائیست

□

که او را در عمل کاری بود خاص

□

زد نعره و باز گشت بی‌هوش

□

در شهر نکوحال و بافلان است

□

به فرخ فال خسرو گشت پیروز

□

پس به خلوت کشید از آنجا رخت

□

از رنج دلش کجا خورد غم؟!

□

گوهر پست تو پدیدار شد

□

که چون من هست شیرین جوی بسیار

□

اذا قالوا لک اکفر لاتعارض

□

سزد گر کلبه‌ی ما را دهد نور

□

گفتا به ناامیدی ازو چون دهم رضا

□

به حکم راست آمد راست آمد

□

چون برزگران تخم کارست

□

وزان سوزش به چندان پخته کاری

□

که نه هر درد را امید دواست

□

لب شیرین بود شکر شکن بس

□

بان لهم دارالکرامة والبشر

□

کاین سوخته طاق ماند ازان جفت

□

زین در درآورند و از آن در برون برند

□

رکاب افشاند سوی قصر شیرین

□

فایده‌ش بی‌صورتی یعنی ظفر

□

خوش طبع و لطیف و آرمیده

□

پیش از آن کبی رسد خاکستریم

□

که طوبی بود از آن فردوس شاخی

□

چو افتد کار با تو خود تو دانی

□

با خود غزلی جراحت انگیز

□

از آن سبب که ازین پرده کس نداد آوا

□

به دو سوگند من بر جای خویش است

□

محرمان را سر آن معلوم کرد

□

افتاد قران به برج خاکی

□

شاخ بی بر، در خور پیوند نیست

□

ز من جز خار هیچش برنخیزد

□

که زیر خاک می‌باید بسی خفت

□

کرد از سر مرد، گردن آزاد

□

که اکنونت زیر قدم بسپرد

□

خیالی بود یا خوابی که دیدم

□

گفته شد در ابتدای مثنوی

□

وزان شوریدگی شوریده برگشت

□

که صحن تنگ همانست و بام تنگ همان

□

فرستاده را پایگه ساختند

□

هر دمی می‌شد به شرب تازه مست

□

و آواز ده آن غریب ما را

□

زار می‌گرید برو چون خونیان ابر بهار

□

وگر شاه تو بر جهان پادشاست

□

مات بود ار چه به ظاهر برد بود

□

چو آب چشم خود غلطید در خاک

□

ماند، اما بیخبر از خانه ماند

□

کزین داوری غم نباید فزود

□

می‌نواخت از مهر هم‌چون مادرش

□

هر یک به چه نسبت و چه نامند

□

تا همه خلق بدو در به قرار آید

□

چنین گفت فرزانه‌ای رای‌زن

□

چون بود مکر بشر کو مهترست

□

خواند پس پرده هر چه خواند

□

بگوشواره و طوق و بیاره‌ی مرجان

□

که خاقان چینی چه افگند بن

□

جز به عشق خویش مشغولش مکن

□

با سرو و گلش چکار باشد؟

□

بز گرفتت روز و شب وز بهر تو بازی گر است

□

خوش آواز خواند ورا بی‌گزند

□

که ز تدبیر خرد سیصد رصد

□

بر خاک درش نهی ز من روی

□

برگ و ساز روزگار پیریم

□

دگر هرچ بایستش از بیش و کم

□

نحس این سو عکس نحس بی‌سو است

□

تهمت به زبان خار بندد

□

ز نیک و بدت به برهان لثام باید کرد

□

دو کار آیدت پیش دشوار و خوار

□

اندرین لعبند مغلوب و غلوب

□

به بالین فراموشان خاکی

□

که تو بر بندی دکان خویش زود

□

که گفتم سرآمد مرا خواب وخورد

□

هم‌چو کوه طور نورش بر درد

□

آخر خس و خار هم به کارست!

□

نهادم روی در نقصان دریغا

□

همه گرد کرده به دشمن دهی

□

ای ببسته بر من ابواب کرم

□

بهای گوهری باشد سفالی

□

هر که را فقری دهی، آن دولتی است

□

کسی کو بدانش بدی رهنمای

□

زهر پندارد بود آن انگبین

□

پرورده به عصمتی تمامش

□

وز بحر علم امام چو جیحون است

□

طوق دولت بسته اندر غل فقر

□

بهر صبر و بردباری، جای نه

□

این تکلف نیست نی تزویریست

□

که هرچه عقل تو اندیشه کرد نیست چنان

□

به ز جهد اعجمی با دست و پا

□

دمی بروزنه‌ی سقف غار شد نگران

□

ز طاقهاش درافکند لات و عزی را

□

در بنهاده تنگ‌ها بر تنک

□

ایوان تو خاص را مکاسب

□

مرا یارند عشق و حسرت و آه

□

سیاهش بشد روز روشن ز بن

□

همچو عیسی جاودان خود را مطهر گویمی

□

سوی آن خردمند گرد سوار

□

چو باز آوردیش، وقت درو بود

□

نظم از جهت محتسبی داد دکان را

□

ای برادر، گزیده اشجارند

□

کاونده چه زر برارد از سنگ؟

□

قصه کوته گشت، رو در هم مکش

□

که بی دین ناخوب باشد مهی

□

که عدو رخت سوی هفت سقر می‌آرد

□

چنان آمده بودش از چرخ برخ

□

کارگر میخواست، زیرا کار بود

□

به بلخ گزین شد که بدگاه شاه

□

جز بر دروغ و حیله‌گری نیست قدرتش

□

یک شغل نمی‌رود خطا را

□

چو فردا باز خواهد خواست این وام

□

چو برزیگران تخم می‌کاشتند

□

گشت شیطانش مسلمان زین سبب

□

بفرمود بسته بدر بردنش

□

نوائی داد تا برگ و نوا داشت

□

کامروز نشاطی است فره فضل و کرم را

□

چون مرد نیک نیک بود مسکنش

□

کمر بسته و بر نهاده کلاه

□

که دلی از جفاش ایمن نیست

□

که ای نامور فرخ اسفندیار

□

خود به کنجی نهان همی‌یابم

□

همی چه گفتم گفتم که بصره و خرما

□

گل را چراست عزت و خار از چه روست خوار

□

بر روی روزگار به آب زر آفتاب

□

وز این خواستن سوی دهدار بار

□

روزها شد تا سلامم رانفرمودی جواب

□

که چون میگردد این فیروزه پرگار

□

باد صد دیوان سخن زو یادگارت

□

به نه مزاج و به نه طاق گلشن خضرا

□

خطایش ره و ظلمتش رهنمون

□

جز کسی کو علم دین را جان و دل یکتا کند؟

□

کجا آسایش آزادگان است

□

به دست توست چون انکار دارم

□

چو بینی ره نیک و آئین نو

□

تا محشر از آن رو ز نویسنده‌ی اخبار

□

ره‌آورد مرا هرگز نیاری

□

خاک تاریکش نه سر بگذاشت، نه سنبل، نه تاب

□

قصه‌ی زور است، نه کار قضاست

□

علم تاویل بگوید که چگونه است بناش

□

پر ز عشق و لحم و شحمش زهرناک

□

جای گذر شود سر خاکت به زیر پا

□

بر تو می‌خندند عاشق نیستند

□

«بر پیمبر صلواتی خوش خواهم به آواز!»

□

کز فواتش جان تو لرزان شود

□

خود را نگاه دار ازین دام پر خطر

□

لیک قاصر بود از تسبیح و گفت

□

کار این دولاب گشتن گاه زیر و گه زبر

□

گر نماید رخ ز شرق جان شیخ

□

گر گلی کز شاخ می‌رفتم نماند

□

حق خدمتهای ما نشناختی

□

مرغ فربه شود به زیر جواز

□

زانک اندر انتظار آن لقاست

□

صد برگ یابد هر گلی در بوستان سبحانه

□

خوردن ریحان و گل آغاز کن

□

از مادر اگر هرگز نایند روااند

□

درهم و آشفته و دنگ و مرید

□

نام جاوید ز دوران اسد

□

حیرت همی‌حیران شود در مبعث و انشار من

□

معصیتت را بدین دروغ میاچار

□

که آفتاب از آن شمس می‌برد انوار

□

کاین عطیت به ما فرستادی

□

ز بهر تن مباش از وی به تیمار

□

ازیرا که تو برکشیده‌ی خدایی

□

دور کن زین بد تنور این خشک نال

□

غلامی به صدر امارت نشانی

□

علم زمستانت را بهار کند

□

به گوش آید او را ز تو «لن ترانی»

□

پس همچو ما چرا که سمیع است و هم بصیر؟

□

دو صد جشن دیگر چنین بگذرانی

□

عاجل نقدش دهد به نسیه‌ی آجل

□

بدان دست دیگر درون‌دار دارد

□

جستم ره مختار جهان داور رهبر

□

پرده بر خویشتن از بی‌خردی می‌بدرند

□

رسوا شود و شوره برون آرد و زنگار

□

از آن سو کش که می‌خواهی عنانت

□

کرا جهل یار است یار است مارش

□

لیکن به پیش میر به کردار چنبرند

□

خود نگیریش و، بمانی تو گرفتارش

□

از قیصری و سندی و بغدادی و خانیش

□

بدان که روزی ناگاه رخت بردارد

□

یکی علم نتوان گرفتن به خنجر

□

بس زود بیارند در این ننگ و نکالش

□

تو چونی عدوی رهین محمد؟

□

خجلی نایدت به روز نشور

□

میش همه خیر و بر و برکت است

□

کو دام نهد محبر بر ملوح و دفتر

□

نیست کردار او مگر تزویر

□

هش‌دار که این راه انبیا نیست

□

که می‌خواند در این خوان‌شان ازو افلاک و دورانش

□

باب علم نبی و باب شبیر و شبر است

□

که «فلان بوده‌است از یاران دیرینه و پیر»

□

شهره ازو شد به جهان کربلاش

□

از علم وز عمل چو تن و جان تو دوتاست

□

آن داد شما را که مر آن را نه سزائید

□

اندر ظلمات غفلت و شر

□

علمی نه پاک شد نه مصفا شد

□

از بهر دیدن ملک اکبر

□

ازیرا گنه درد و طاعت شفاست

□

کز این دو گشت محمد پیمبر مرسل

□

تیز تیغی جز که تیغ میر حیدر نار نیست

□

خط بدی پاک زطومار خویش

□

دگر آنک پیمان سخن خواستن

□

به حکمی کان به سخن تند بادیست

□

گیرم که تراست لعل در چنگ

□

چون نیک نظر کنم نزیبد

□

سپاهی ز هیتالیان برگزید

□

نظرها گرم و جانها در جگر بود

□

مه را به سرای بند کردند

□

بر آن قوم آگهان، پروین، بخندند

□

سلیح تو درکارزار آورد

□

بر جهلا جهل نکو تر ز پند

□

بیمار که دارویش بتر کرد

□

چو از دور دیدش برآورد خشم

□

چو برسم بخواهد جهاندار شاه

□

میوه این فصل رسیده به شاخ

□

به خون غازیان در قطع پیوند

□

آنک گاهی خشت و گاهی گل کشید

□

بهر کار درویش دارد دلم

□

ز بهر دیده با ید سرمه را سود

□

عقشت ز دلم که سر به خون برد

□

چو بشنید ازوشاه به دین به

□

بزرگ آنک او را بسی دشمنست

□

به گریه خواست تا بربایدش آب

□

در حلقه‌ی‌شان نمود میلی

□

تا شوی بیدار، رفتست آنچه هست

□

جهاندار چون گشت بامن درشت

□

به دانش راست باید داشت تن را

□

شیرین سخنی که هوش می‌برد

□

جهان بر جهانجوی تاریک شد

□

که این زن که از تخم جمهور بود

□

چشم شود منزوی از خانها

□

من آن طاووس رنگینم در این باغ

□

هر یک به یکی راه دگر کرد اشارت

□

چو برزوی بنهاد سرسوی کوه

□

چو شد عالم همه در زیور و زیب

□

بر کشتن من چو کامکاری

□

گردون به ستایش تو مایل

□

برفتند هر دو برابر ز مرو

□

پیام‌آور چو زان جان غم اندود

□

به نظاره فروماندند تا دیر

□

عاقلان از دکان مهره‌فروش

□

رد وموبدان نماینده راه

□

چو «کنولادی» در را صدف بود

□

به یاران گفت در یابید کارم

□

بیفتاد زان شولک خوبرنگ

□

بهر عرض کلام من یملک

□

بسوی «الپخان» فرمان فرستاد

□

کم، خازن آن خزینه‌ی سیم،

□

نه زان است این همه واخواست تا تو بنشینی

□

او وحدت خویش کرده اثبات

□

نه آن رستم ز من در کار پیش است

□

چو شه اندید دودش در سر افتاد

□

ممدوح خجسته را کنم یاد،

□

اقران وی از حصول آمال

□

عکس رسنها که فرو شد باب

□

جویندش و نوفل، از تکبر،

□

گرگ را گفتم، تن خردش مدر

□

در نظر اهل دل چگونه بود مرد

□

بزی، کاو راه جست از پیش و از پس

□

بگذار چمن که یار من نیست

□

طریق خدمت اگر نسپرند باکی نیست

□

آن گه بر شه به رسم معهود

□

به سال بیست ز اوج پایه‌ی خویش

□

چون بر سر شغل و کام باشی

□

بنکوهی جهود و ترسا را

□

چو سنگ آسیا روزی ز بی‌آبی شود ساکن

□

مرد که در عشق بجان فرد نیست

□

چون چشم پدر فتاد بروی

□

بدین‌سان ببوده سراسر جهان

□

چه نوح جوانبخت چهارده ساله

□

بسا گوهر که برد از تاجور ملک

□

خویشان صنم ز شرم آن کار

□

نه چشمم بود جز با تیرگی رام

□

تا به ابد گر بیان کنی نتوان داد

□

همه باشند بهر تاج محتاج

□

کاید چو شهان درین عروسی

□

فرستادم این پیر جاماسپ را

□

بسی پر میزدند ای شمع سرکش

□

ز گنج عقل «خسرو» را خبر نیست

□

کسی کز عشق درد آشام باشد

□

برو پی‌بر پی صدر جهان نه تا مگر مرکب

□

هم آخر دیگری بر جای اینان

□

باز از شاه جهان پاسخ پیغام پدر

□

هر گه جگریت بخشد آن یار

□

ندید اندرو شاه گشتاسپ را

□

یکی از اقمشه بیرام اندوز

□

که دانا باشد و منصف بهر چیز

□

مرا مزد از چنان رخسار دل دزد

□

در آشیانه‌ی ویران خویش خرسندیم

□

ای قادری که جمله عیال تواند خلق

□

بهر جنگ مغل کور خش برگرد

□

زان کینه که بی دریغ می‌رفت

□

عدل تو چنان کرد که از گرگ امین‌تر

□

یا شفیع‌المجرمین جرمم برونست از عدد

□

نه اسباب صبوری مانده جان را

□

سخن را کرد خسرو باز بستی

□

زیرا که شود خوار سوی دهقان

□

ای شهنشاهی که افزونی ز افریدون به ملک

□

ورا زیبد که پرسد از چه و چون

□

ز بالین جستن سرو خرامان

□

بیارید گفتا یکی پیل نر

□

«مابه الاشتراک» را بنشان

□

به گودرز گفت ای جهان پهلوان

□

لاجرم من نیز همچون رفتگان

□

حقیقت گوی شو، پروین، چه ترسی

□

گلی می‌دمد هر دم از باغ طبعت

□

کسی از مرده علم آموخت هرگز

□

راست گفتی جدای گشت به تیر

□

همیشه تا که بود در بقای عالم کون

□

چون شوم عاجز ز مدح احمد سبوح خلق

□

گر این خواب و گفتار من در جهان

□

هست ایازت سایه‌ای در کوی تو

□

یوسف چو پاره پاره برون آمد از نقاب

□

روزها بیداد و شب‌ها غمزه از بس دیده‌ام

□

چون خاک عنبرین ترا نیست آهویی

□

مگر خدمت تست حبل المتین

□

تا نوبهار سبز بود و آسمان کبود

□

باد عمرت فزون و دولت یار

□

چنان دان کزین گردش آگاه نیست

□

گاه با آن ماه جشنی ساختی

□

راهروانی که بره داشتی

□

مالی سوی حبکم والاعتصام بکم

□

جز یکی نیست صورت خواجه

□

خویشتن را جز این ندانم جرم

□

داشت روشن روز عیشم آفتاب عون تو

□

بساط وصل گسترده، سماط عشرت افکنده

□

ازین خویشتن کشتن اکنون چه سود

□

برگرفتت سد ره و طوبی ز راه

□

وز خواری اسلام و علم، مذن

□

چنان سست است بازارم که می‌کاهد خریدارم

□

با اوحدی ز آتش دوزخ سخن مگوی

□

گر نسیم جود تو بر روی دریا بروزد

□

تا دوام روزگار از دور باشد

□

خانگاه کهنش از فلک اعلی یابند

□

بکشتی گرفتن برآویختند

□

یا شما را کس چه گوید در جهان

□

عزت از نفس دون مجو، پروین

□

گاه حکایت گذار پایم از آسیب خار

□

ز من دوری نباشد هیچ گاه‌اش

□

عزیز باد و بر او اینجهان گرفته سکون

□

منفذش نه از قفس سوی علا

□

منزلم دور و بس گرانبارم

□

فریبرز کاووس را تاج زر

□

چاه سیمین در زنخدان داشت او

□

خوان فلک که هست سیه کاسه هر شبی

□

بحر عمان و ابر نیسانند

□

چون سخن با ساق و پای او رسید

□

همیشه تا نبود خانه زحل میزان

□

بر نشان کف پایت رخ صد ماه جبین

□

هر که عشقش نپخت و خام بماند

□

بدو گفت گرسیوز ای شهریار

□

حسود جاه تو هرگه که پایه‌ای طلبد

□

چو آب و رنگ فضیلت بچهره نیست چه سود

□

گر آن اصلی که زاغ و باز از او تصویر می‌یابد

□

روز اول که دیده بازت شد

□

شادمان باد و نصیبش ز جهان نعمت و ناز

□

احمدا چون نیستت از وحی یاس

□

خواستم تا جواب گویم، عقل

□

جهاندار نپسندد این بد ز من

□

این سخن می‌گفت آن سرگشته مرد

□

فرزند جز کریم نباشد بخوی

□

بر سر من نبشت حق در دل من چه کشت حق

□

به کف زاسحاق بودش یک کمربند

□

خوش خور و خوش زی ای بهار کرم

□

راه گردون را ز سوی سطح مخروط هوا

□

نارفته در میانه که موجیم در ربود

□

ابا رستم امروز جنگ آورم

□

مرحبا ای به طرح خلد برین

□

زین همه شادی، چراغم خواستی

□

پیش دختر از آن خبر بردند

□

گه در او محنت درازی شب

□

بد اندیش او گشته در روز جنگ

□

آدمی اندر بلا کشته بهست

□

بر سخن تازه‌تر از باغ روح

□

تهمتن برفت از بر تخت اوی

□

پس نهادند آن زمان بر بسترش

□

عمر بر باد هوس داد به فریادش رس

□

رطب‌هائی که نخلش بار می‌داد

□

کیست کز باغ سخنرانی رفت

□

ز قدر او نپذیرد خدای عز و جل

□

وز آثار هوای یار و فقر و آتشین طبعی

□

یار با او غار با او در سرود

□

چو بیدار باشی تو خواب آیدم

□

چون چنان بی پا و سرگردی مدام

□

حاصلی کش آبیار، اهریمنست

□

من آرم در پلنگان سرفرازی

□

به پاکانی کز ایشان زاده‌ام من!

□

ای به رزم اندر نبوده همچو تو اسفندیار

□

هست آن جهان چون آسیا هست آن جهان چون خرمنی

□

تا ستد و داد جهانی که هست

□

مداریدش اندرمیان گروه

□

هزار شکر خدا را که عقل کلی باز

□

جیحون خوش است و با مزه و دریا

□

نه زین ظلمت همی یابم امانی

□

نفس خود را بکش، نبرد اینست

□

چون من ازین علت بهتر شوم

□

مهی بتافت که از پرتو تجلی آن

□

گفتم ار عریان شود او در عیان

□

فرنگیس رانیز خواهند کشت

□

پزشکان فرزانه گرد آمدند

□

گذشت گربگی و روزگار شیری شد

□

ز تیزی نیز من دارم نشانی

□

هر کرا عقل و روح دایه بود

□

راست گفتی نبرده حیدر بود

□

دانش اندوز، چه حاصل بود از دعوی

□

ظاهر الفاظشان توحید و شرع

□

شود خیره سر گرچه خردست مور

□

هر آنکس که دارد ز پروردگان

□

منگر به ناتوانی شخص ضعیف من

□

مگر بر فندق دستم زنی سنگ

□

بنوازم به قدر و اندازه

□

گهی چون آینه‌ی چینی نماید ماه دو هفته

□

شب نیست کز شفق نزند ز احتساب او

□

خواه بین نور از چراغ آخرین

□

بدو در دو چشمش همی خیره ماند

□

منوچهر اگر بشنود داستان

□

تو بسی زاندیشه برتر بوده‌ای

□

ز دور اندازی مشکوی شاهم

□

دل از هر ناخنش بسته خیالی

□

خیز شاها! که به فیروزی گل باز شده‌ست

□

هر کجا باشد وجود خر به کار

□

هر علمی را که قضا نو کند

□

ازان پس به مغز اندر افگند باد

□

به روز چهارم برآشفت شاه

□

گر از تو چو از من نفورست خلق

□

ز خون چندان روان شد جوی در جوی

□

ورنه از آنجا که کرم‌های توست

□

بسکه ببینند و بگویند کاین

□

پر است عرصه‌ی عالم ز شهسوار اما

□

هر نفس نو می‌شود دنیا و ما

□

اگر زانک پرسیم هست آگهی

□

همی خواهم از روشن کردگار

□

ای دریغ آن خرقه‌ی خز و سمور

□

نه رندی بوده‌ام در عشق رویت

□

نتوانی به چشم سر دیدن

□

بگونه‌ی شب، روزی بر آمد از سر کوه

□

بدانش نیستی نام‌آور و منعم بدیناری

□

دیدم از آنجا که جهان بینیست

□

ورا گفت از مام خاتونیم

□

همی خون دام و دد و مرد و زن

□

اسیر چون و چرایی ز کار پر علت

□

چراغ ارچه ز روغن نور گیرد

□

با عتیبه که فخر انصارست

□

گفتگوی تو بر زبان دارند

□

کرم بر اوست مسلم که آن چه وقت سال

□

این کند از امر و او بهر ستیز

□

همه نامداران شدند انجمن

□

به گرد اندرش تیره خاک نژند

□

چونکه دید آن صید مسکین، مور خوار

□

به گردن اسب را با شهسوارش

□

ز زرین در چو داد آن دم گذارش

□

مهرگان جشن فریدون ملک فرخ باد

□

یکرنگی ناپایدار گردون

□

بر سر موئی سر موئی مگیر

□

کزویست پیروزی و فر و زور

□

به تور و به سلم آگهی تاختند

□

به سرا اندر دانی که خداوندش

□

ز شرم آن کبودیهاش بر ماه

□

پرستاران به پیشش صف کشیدند

□

آنکس که مشت خویش ندیده‌ست پردرم

□

گر به زمین بسپری نعل سمند جلال

□

هیچ قبائی نبرید آسمان

□

ببودند یک هفته با می بدست

□

گشاده سخن کس نیارست گفت

□

ترا گر غرق در پیرایه کردند

□

در قصر نگارین زد زمانی

□

رو به دیدار روح دل خوش کن

□

ای خجسته پی وزیر از فر تو ایوان ملک

□

چونکه نامد یکی شبی نانت به دست

□

هست یکایک همه بر جای خویش

□

تو پاسخ فرستی به افراسیاب

□

همه زر و گوهر برآمیختند

□

مرغ می‌زارد به زاری بر سر این خفتگان

□

بنا بر مرگ دارد زندگانی

□

اول فکر، آخر کار آمده

□

بگذاشتی مرا به لب جیلم

□

کدام جزو ز اجزای آدمیست که نیست

□

چون بهانه دادی این شیدات را

□

بزد خویشتن را به ایران سپاه

□

کشیدندشان خسته و بسته خوار

□

گر تو میبودی به محضر، جای من

□

کسی را دل دهد کین راز گوید؟

□

به هفتم خانه همچون چرخ هفتم

□

همیشه تا که بود زیر ما زمین گردان

□

نبرد هیچ بغیر از سیهی با خود

□

خوش نشین ای قافیه‌اندیش من

□

همی کند موی و همی ریخت آب

□

که ما نیز نام سه فرخ نژاد

□

اینها که آمدند چه دیدند از این جهان؟

□

همان بازی کنم با زلف و خالت

□

تا به مشتاقی افزون ز همه

□

گر ترا بامداد گوید شاه

□

زهرا ز هادتی که ندادست روزگار

□

ظاهرا بر زن چو آب ار غالبی

□

ز من هرچ خواهی همه کام تو

□

ز چرخ فلک بر سرت باد سرد

□

نه تنها بر تو زد گردون شبیخون

□

چو بسیاری درین محنت بسر برد

□

مرا تا دیده، دارد در پی ام سر

□

می خور ز دست لعبتی حور زاد

□

مکن روشن‌روان را خیره انباز سیه‌رائی

□

ور تو می‌بینی که پایت بسته‌اند

□

دع ذاوقد سدته نفسی قبلکم

□

همه آلت لشکر و ساز جنگ

□

دلو اگر دادت رسن تو گرد عالم در مگیر

□

دل خسرو رضای من بجوید

□

به ناکامی وداع جان خود کرد

□

ای بر همه هوای دل خویش کامکار

□

شاه ثالث شاه اسمعیل دین پرور که داد

□

گر در دولت زنی افتاده شو

□

الا اسمع‌الله العلاء مسرة

□

نهانی ندانم ترا دوست کیست

□

به روز حادثه، کار آگهان روشن رای

□

سرائی بر سپهرش سرفرازی

□

نخستین گفت کاینها کار دیوست

□

قلم به دستش گویی بدیع جانوریست

□

اندیشه کن از فقر و تنگدستی

□

یوسف تو تا ز بر چاه بود

□

ما هذه العین التی عاینتها

□

نشست از بر تخت پیروزه شاه

□

اینت پر بوی و بر درختانی

□

ز غمزه تیر و از ابرو کمان‌ساز

□

بود روزی سه چار آسوده گردیم

□

بس مبارز که زیر گرز تو کرد

□

غرور غفلتشان بین که ایمنند به این

□

همچو آن کو با تو باشد زرشمر

□

چون نبیند کسی تمام ترا

□

در حصن بگرفت و اندر نهاد

□

خوش آنکو گمرهی را جستجو کرد

□

به حق آنکه یاری حق شناسم

□

گهی در گریه گه در خنده می‌شد

□

برتر ز چیزها خردست و هنر

□

کمترین زان نامهای خوش نفس

□

ای بلال افراز بانگ سلسلت

□

نی، چه گفتم؟ چه جای این سازست؟

□

چو آگه شد از مرگ فرزند شاه

□

اگر کرد این گدا بر جهل کاری

□

همانا شمع از آن با آب دیده است

□

که: آمد بر سر اینک دولت تیز

□

گفتم: چو بنگری به چه ماند، به دست میر

□

دل و کفش گه ایثار در موافقت‌اند

□

از جرس نفس برآور غریو

□

قطره کز حق نزول داند کرد

□

چو آیی به کاخ فریدون فرود

□

صنعت ما پرده‌های ما بس است

□

چو خر تازنده باشی بار می‌کش

□

از تو کرد او به صد زبان خواهش

□

چو جشنی بد این روزگار بزرگ

□

از آن روز برنان گرمی رسیدی

□

پیشه‌ی زرگر بهنگر نشد

□

تو که زر داری و درم خواهی

□

ز خارا گهر جست یک روزگار

□

قیمت سوی خدای به دین است و خلق را

□

جهان از نام آنکس ننگ دارد

□

چه دهی دین و باغ رز چه کنی؟

□

ازیشان چو برگشت خندان غلام

□

از آن عقاید ارباب دین باوست درست

□

همچنین باد اجل با عارفان

□

با ستیزنده کم ستیزی تو

□

تو این بنده‌ی مرغ پرورده را

□

روزی اندر خانه سخت آشوب شد

□

کنون خود را ز تو بی‌بیم کردم

□

گر چه کوتاه دیده‌ای بامم

□

به هر نیک و بد شاه آزاد مرد

□

هر که شاگردی سوداگر گیتی نکند

□

وعده‌ی اهل کرم گنج روان

□

هم نشان بخشد از سپید وز زرد

□

مگر شاه را نزد ماه آوریم

□

ببین که چند هزاران فرشته‌اند مدام

□

ترا گر ناگواری بود از این بیش

□

دل او گنج هر بیان آید

□

چو آمد به نزدیکی بارگاه

□

لب لعلت نگین خاتم حسنست و بر خوبان

□

بیطرب این خنده چون شمع چیست

□

در تب و تاب عشق و ظلمت و نور

□

یکی کارورز و یکی گرزدار

□

چو افتادی اندر ترازوی مهر

□

حساب طالع از اقبال گردش

□

شب درآید، دگر همان بازیست

□

شوم گرد گیتی برآیم یکی

□

هر چه کشتی، ملخ و مور بیغما برد

□

برق روانی که درون پرورند

□

تو ز آسیب روزه‌ی ماهی

□

گرین نامور هست مهمان تو

□

دو جهان است و تو از هر دو جهان مختصری

□

مرا گویند خندان شو چو خورشید

□

مدتی اینچنین به سر گردد

□

مگر باز بینم ترا تن درست

□

ز دولاب گردانی آن مشعبد

□

تا او شده شهسوار ابرش

□

خود وفا نیست در نهاد جهان

□

چو وحشی توسن از هر سو شتابان

□

رفیقی چو کردار بد، پست نیست

□

نی‌نی چو به کدیه دل نهاد است

□

تا رخ این زمین نخاری تو

□

نه هر عاشق که یابی مست باشد

□

سزد ار پر کند از در و گهر دامن

□

جادو سخنی که کردی از شرم

□

قوت دل را ز تن چو عور کند

□

برو کز هیچ روئی در نگنجی

□

گر دل عطار پست نفس خاکی نیستی

□

چو عیسی هر که درد توتیائی

□

غم مردی نمیخورد مردی

□

به یک فرسنگی قصر دلارام

□

آب دریا موج بر گردون زدی گر یافتی

□

خویشان مرا ز خوی من خار

□

تو مگو: چون ز دل به دل راهست؟

□

که گر دستم دهد کارم به دستش

□

مردمی و عدل و مساوات نیست

□

خطی دید از سواد هیبت‌انگیز

□

تیغ درویش تیغ یزدانیست

□

دهانی کو طمع دارد به سیبم

□

مقصد عافیت از گمشدگان پرسی

□

وان شیفته زره رمیده

□

چه نهی مال بهر فرزندان؟

□

بر سر هستی قدمش تاج بود

□

از پند و ز علم آنچه برون نامد از این در

□

شه از مستی در آن ساعت چنان بود

□

چون نهاد تو آسمانی شد

□

چو با سرکه سازی مشو شیر خوار

□

مانده پا در گل کاشان مترصد شب و روز

□

بی کینه‌وری سلاح بسته

□

نتوانستم آنچه فرمودی

□

پرده سوسن که مصابیح تست

□

سیه گشت آن چهره از آفتاب

□

سرگشته شدم دران خجالت

□

ای کلیم سخن کلامت کو؟

□

گل چو سمن غالیه در گوش داشت

□

چونکه مهی چند بدینسان گذشت

□

گهی دستینه از دستش ربودی

□

تا که باشی کشد در آغوشت

□

حکم چو بر حکم سرشتش کنند

□

کرد دعوت هم به اذن کردگار

□

درش بر حمل کشورها گشاده

□

این سه موقوف بر چهار ارکان

□

لیک درین خطه شمشیر بند

□

یا خوانده و نکرده تحمل رسول من

□

خورشید که نیلگون حروفست

□

علم دیوانه بی‌خلل نبود

□

هر که درین مهد روان راه یافت

□

تو سرمستی و ما صید پریشان

□

بدو باید که دانا بگرود زود

□

ورنه فرزند خانه کن باشد

□

چون سخنت شهد شد ارزان مکن

□

خیمه ز دستیم و گه رفتن است

□

دل را به کسی چه بایدت داد

□

گوشه داران ز مقدم ایشان

□

سکندر که آن پادشاهی گرفت

□

ای پسر، بنگر به چشم دل در این زرین سپر

□

کوشید که راز دل بپوشد

□

در دهانش زبان گشاده شود

□

ستیزنده را چون بود سخت کار

□

دی ز شوکت بر در ایوان کیوان ارتفاع

□

گر شرم نیامدیش چون میغ

□

به فریب وخیم و دانه‌ی خام

□

آتش این خاک خم باد کرد

□

زهر دد باشد شکرریز خرد

□

در آمد در زمان شاپور هشیار

□

گر چه اختر به اختیار تو شد

□

صبح نخستین چو نفس برزند

□

نیکی چه کرده‌ایم که تا روزی

□

پیدا شغبی چو باد می‌کرد

□

نقش نقش رسول و یارانست

□

چون ز پی دانه هوسناک شد

□

به ده مبشره و ده مقوله‌ی عالم

□

همه گرد از جبینها برگفتند

□

آب حمال تست و کشتیها

□

خاک تو خود روضه جان منست

□

هیهات ما و عزم وصال محال تو

□

چنین واجب کند در عشق مردن

□

ز بلا میشود دو راه پدید:

□

به شصت آمد اندازه‌ی سال من

□

شوی خود را دید قایم در نماز

□

اقبال مطیع و یار بادت

□

دست پیمان بده به این مردان

□

عاقبتی نیک سرانجام یافت

□

عروس هستی از من یافت زیور

□

از عمر من آنچه هست بر جای

□

به خیالی ز دور ساخته‌ام

□

چند چو پروانه پر انداختن

□

وز این بند و بگشای و بستان و ده

□

خواهم که در این گناهکاری

□

روح خود را به عالم ارواح

□

گه بسلام چمن آمد بهار

□

کفه بر کفه نچربید ز میزان قیاس

□

هر نقد که آن بود بهائی

□

کار بی‌مرشدی بسر نرود

□

زلف زمین در بر عالم فکند

□

عاشقانت در پس پرده‌ی کرم

□

گفتی که ستارگان چراغند

□

آنکه در خورد صحبتست و حضور

□

درین ره جز این خواب خرگوش نیست

□

قصر رفیع معرفت و کاخ مردمی

□

سرای فضل بود از بخل خالی

□

زر خر بنده و بهای ستور

□

در سفری کان ره آزادیست

□

رخش دل را که جان سوار بر اوست

□

چو خسرو گوش کرد این بیت چالاک

□

خواجه چون بی‌غلام دم نزند

□

اهل یقین طایفه دیگرند

□

آیا گل چمن حیدری که در چمن تو

□

هر چار ز یک نورد بودند

□

از برون گر زبان خموش کنند

□

گفت بی‌گفتن زبان ما بیان حال ماست

□

این زمان ما را و ایشان را عیان

□

من بددل و راه بیمناکست

□

گه بپوشد ز دیگرانش رخ

□

نقاش چین بگفتم آن روح محض را

□

سخن دراز کشیدم ولی امیدم هست

□

منگر به مصاف تیغ و تیرم

□

زان چنان حکمتی روا نبود

□

که برکنده شوی از فکر چون در گفت می آیی

□

صبر کن بر سخن سردش زیرا کان دیو

□

چون چشم پدر ز گریه پرداخت

□

گرگ در پوستین و یوسف نه

□

از مه چو دو هفته بود رفته

□

چه حرص معصیت این که هیچ صید گنه

□

نامدی اوراق اطباق فلک هرگز تمام

□

بیوه زن دوک رشته در مهتاب

□

به فر بخت تو دایم به شش نتیجه‌ی خوب

□

جمله پستی گنج گیرد تا ثری

□

دولتت را کمال باد قرین

□

چون سلیمان باش بی‌وسواس و ریو

□

سپهر کیست که در خدمتت کند تقصیر

□

شکر کمال حلاوت پس از ریاضت یافت

□

چون گران‌مایه شد از بس که ستاند تشریف

□

یکی بر خروشید چون پیل مست

□

تا که فرجام صبح شام بود

□

ما همه بی آگهیم آباد بر جان کسی

□

در مغز عدو حفرها برد

□

ظاهرت با باطنت ای خاک خوش

□

دارم اکنون چنان که دارم حال

□

تو ای باد مراد ار بگذری بر طرف خارستان

□

حکم تو گسسته باد یارب

□

چو از شاه بنشنید زال این سخن

□

در صفه‌ی دل از پی آزادی جهان

□

لیک سرخی بر رخی که آن لامعست

□

گر بگویی کفایت تو کشد

□

شاد باشید ای محبان در نیاز

□

در جمله ملک و دین را با آن دو زخم مهلک

□

الا ای همای همایون نظر

□

چه شد اکنون که در لغتهاشان

□

بدانست سالار هاماوران

□

تن از ایستادن به خانه شکسته

□

نیستم فرزند او زیرا که من زو بهترم

□

روز کین نفس نفیس تو کند

□

هرکه گویدهای این‌سو راه نیست

□

ای به حق سید و صدر همه آفاق مباد

□

از پی تشریف اسبی در سبک خیزی چو باد

□

باش تا بر قرینه بشناسد

□

بدو داد پس نامور نامه را

□

آسمان در ازاء حکم روانش

□

معده‌ی تن سوی کهدان می‌کشد

□

فلک تند را نگویی هان

□

گفت پیغامبر خنک آن را که او

□

چون بجنبانی عنان صرصر که پیکرت

□

گر کوششیت افتد پر داده‌ام به تیر

□

کشتیی بر خشک می‌ران زانکه ساحل دور نیست

□

من از جم و ضحاک و از کیقباد

□

تا تن از حادثات گشت ضعیف

□

خاک تو خاک بیز به غربال می‌زند

□

ای نمودار حیات باقی

□

از جمادی چونک انکارت برست

□

مرا ادب نبود خاصه در مقام ثنا

□

قصیده‌ای دگر از بهر شرح آن گویم

□

عالمی معمور خواهد شد ز عدل تو چنانک

□

ز هر گونه‌ای هست آواز این

□

همیشه تا که نباشد مسیر اسب چو رخ

□

پس نیاری هیچ جنبیدن ز جا

□

گفت ما را به در شاه فراموش مکن

□

منبتش را سوختی از بیخ و بن

□

وی در این تهنیت بجای نثار

□

پایه‌ی عون تو گردیده درین تیره مغاک

□

یک نفس حاسدان بی‌نفست

□

سخن بر چه سانست و آن مرد کیست

□

که از بی‌غیرتی به پارسائی

□

خوی نیکو و داد را بلفنج

□

خسرو سام دولتی، سام سپهر صولتی

□

ناکسان را ترک کن بهر کسان

□

هرانکو داردش چون دیده در تاب

□

روی خصم از شکست من تا کی

□

گر به قبول سلطنت قصد کنی به دار ملک

□

به گوش تو گر نام من بگذرد

□

تو چنان مشمرش که مسعودیست

□

عشق او خرگاه بر گردون زده

□

گر زاده ره مکه تحقه است به هر شهری

□

گر محب حق بود لغیره

□

چگونه باشد دستت به جود بی‌گوهر

□

به قبض روح پلیدش فرست قورچه‌ای

□

ایا غیاث ضعیفان و غیث درویشان

□

نهادند سر سوی هاماوران

□

اسیری دردمندی مهربانی

□

کشته‌ی حیرت شدم یکبارگی

□

مدح دو فاروق دین چگونه کنم من

□

عاشق و مستی و بگشاده زبان

□

به کامرانی و دولت هزار سال بزی

□

بهر یک تن چو کند قافله‌ی جود روان

□

در مطبخ فلک که دو نان است گرم و سرد

□

همیشه از ایران بدی یاد اوی

□

اگر نباشد فرمان حزم تو مقبول

□

رخت دادم زر قلبی بستدم

□

در دین شفای علت عامل برای حق

□

در صفات حق صفات جمله‌شان

□

پیاپی جام زرین دور میکرد

□

سرایت گر کند در عالم استغنای ذات تو

□

جان مده در عشق زور و زر که ندهد هیچ طفل

□

همان از تن خویش نابوده سیر

□

گر من ز مناقب تو تعویذی

□

هیچ نبیند که رنج بیند یک روز

□

نحل را برخوان شاخ آور ز جود

□

تا شوی آمن ز سیری و ملال

□

بیهش نیم و چو بیهشان باشم

□

اگر جازم شود دهقان سعیت

□

تو عنبرین نفس به سر روضه‌ی رسول

□

سپه شد شکسته دل و زرد روی

□

آکنده دل چو نار ز تیمار و هر دو رخ

□

گریه‌ی او خنده‌ی او آن سریست

□

در هفت دوزخ از چه کنی چار میخشان

□

بهر آن میلست در ماده به نر

□

سپهری که با همت او سپهر

□

در جنب فر معجر ادنی کنیز او

□

کشتی از بس زار گشته کشت‌زاری گشته لعل

□

ترا نیز با او بباید شدن

□

در حبس آرایش نخیزد از من

□

آن کاسه‌ی سری که پر از باد عجب بود

□

هست دلش در مرض از سر سرسام جهل

□

اندر الهیکم بیان این ببین

□

معین و ناصر من لطف بی‌نهایت تو

□

مشعله را گر کند حسن تو مغرب طراز

□

بخت حسودت سرزده، شرب طرب ضایع شده

□

به هم بازخوردند هر دو سپاه

□

باریده دو کفت چو ابر بر من

□

آن دغل‌کاری و دزدیهای او

□

بنده سخن تازه کرد وانچه کهن داشت شست

□

آدمی را خر نماید ساعتی

□

جاه تو را به گردون تشبیه کی کنم

□

عطا کننده به او وعده‌ی بعید به موت

□

گاو عنبر فکن از طوس به دست آرم لیک

□

بیامد ز اولاد بگشاد بند

□

شبی کز شبیخون کشد تیغ چون خور

□

دانم که رها یابد از دوزخ ابلیس

□

نای عروسی از حبش ده ختنش به پیش و پس

□

غیرتش از شرح غیبم لب ببست

□

عید از هلال حلقه به گوش آمده است از آنک

□

دگر کرد بادان پیروزنام

□

پس مگو کایمه همه آدمی‌اند

□

برش خسروی بیست پهنای او

□

میر ما را از پر روح الامین و زلف حور

□

صد هزاران نام خوش را کرد ننگ

□

خسته دلم شاید اگر بخشدم

□

خسرو پیلتن به نام خدای

□

در دیولاخ آز مرا مسکن است و من

□

ز یزدان بترس و ز من دور باش

□

نافه‌ی مشکم که گر بندم کنی در صدحصار

□

که از تو نیاید به جانم گزند

□

مشفق پدر، مرید پسر به بود که نخل

□

گر زان شراب عاشقان یک جرعه برسانی به جان

□

آن کس که تو را نداشت طاعت

□

وانچه بر هفت کنج خانه‌ی راز

□

از وطن دورم و امید خراسانم نیست

□

چو از پارس لشکر فراوان ببرد

□

بگذشتی و صفر جای تو یافت

□

بدانست کاویخت گردآفرید

□

فتح سعادت از سر عزلت برآیدت

□

تا مشرف گردی از نون والقلم

□

مقامت خاک بیزی راست تا زرها به دست آری

□

گه از نطفه‌ای نیک بختی دهی

□

گر چه محمد پیمبری به عرب یافت

□

دگر آنک دانی تو بهرام را

□

لاف از درت اسلام را فال از برت اجرام را

□

بگفت و یکی پر ز بازو بکند

□

چاشنی گیران از چشمه‌ی حیوان گوئی

□

نهنگی بد خوی است این زو حذر کن

□

همه بی‌مغز و از بن یافته قدر

□

شنید از دبیران دینار سنج

□

تا خط بغداد ساغر دوستکانی خورده‌ام

□

چنین داد پاسخ کانوشه بدی

□

خال مشک از روی گندم‌گون خاتون عرب

□

سپهدار نامه بر ایشان بخواند

□

دو خازن فکر و الهامش دو حارس شرع و توفیقش

□

خواهی بگو خواهی مگو صبری ندارم من از او

□

اگر کم زنی هم به کم باش راضی

□

به ملک خدا داده خرسند باش

□

هاری از حلم رکن خوی در تب

□

کسی کو بخفتست با رنج ما

□

جان کنم چون به فواق آیم و لرزان چو چراغ

□

که زنده ببیند جهانبین من

□

تا نام آن زمین شد هم سد هم آب حیوان

□

همی تا بود در سرای بزرگان

□

دولتش را نوعروسی دان که عکس زیورش

□

ز هر نعمتی کایدش نو به نو

□

گفتند آنک آنک کیخسرو زمانه

□

ز درگه دو دانا پدیدار کن

□

هر صبح فتح باب کن از انجم سرشک

□

کجا پادشا دادگر بود و بس

□

خضر ز توقیع تو سازد تریاک روح

□

نخست منزلت از دین حق به راستی است

□

خصم اگر برخلاف نقص تو گوید شود

□

ندیده ز تعجبیل ناورد او

□

جفت و طاق سپهر درشکند

□

به هر کشوری کارداری گزید

□

فهرست ملک بادا نامش که تا قیامت

□

ز یاقوت مر تخت را پایه بود

□

ز بس کورد چشم دردش به افغان

□

همه ساله گوهر فشانی ز دو کف

□

چون گربه پر خیانت و چون موش نقب زن

□

دو شیر گرسنه است و یکران گور

□

روس و خزران بگریزند که در بحر خزر

□

هرآنکس که بد رازدار قباد

□

خط کفش حرز شفا، تیغش در او عین الصفا

□

ز جیحون گذر کرد مانند باد

□

شروان به همت تو چو بغداد و مصر بینم

□

علم دل تیره را فروغ دهد

□

خاقانی و بحر سخن و حضرت خاقان

□

مرا چون نظر بر من انداختی

□

چون بحر میان جانبین بود

□

فرستادم اینک فرستاده‌یی

□

حلق بداندیش را وقت طناب است از آنک

□

بگفت این و بگرفت نیزه به دست

□

در تب ربع اوفتد سبع شداد از نهیب

□

اگر چه ز نوشیروان درگذشتی

□

رستم ظفری بل که فرامرز شکوهی

□

یک مناره در ثنای منکران

□

دوستکانی به هفت مردان بخش

□

رسیده بدین سال دوشیزه‌اند

□

بگفتی: «در فریب من مکوشید!

□

یکی کار پیشست و رنجی دراز

□

ز آتش تیغی که خاکستر کند دیو سپید

□

میر گرت یک قدح شراب فرو ریخت

□

گردون که به عشوه جان‌ستانی‌ست

□

علم الاسما بد آدم را امام

□

از نام من شدند به آواز و طرفه نیست

□

وزان پس فرستاد نزد بلاش

□

ندید آنجا نشان ز آن گوهر پاک

□

همی گوید آن روز هرگز مباد

□

بی‌فر او چه سنجد تعظیم سنجری

□

نشنوی آنکه حاسدان گویند

□

این بیخودی از کجا فتادت؟

□

که برآیم بر سر کوه مشید

□

یک دو شد از سه حرفش چار اصل و پنج شعبه

□

ترا مردی و دانش و فرهی

□

گرفتم آن که در چشم تو خوارم

□

مگر بخت رخشنده بیدار نیست

□

شویم دهان حرص به هفتاد آب و خاک

□

به زیر چرخ قمر در قرار می‌نکند

□

بوسید به خدمت آستانه

□

خواجه باز آ از منی و از سری

□

ز صدر تو گر غائبم جز به شکرت

□

چو نان خورده شد جام پر می‌ببرد

□

دلداده چو این پیام بشنید

□

به زال آنگهی گفت تا صد نژاد

□

سیاه است بختم ز دست سپیدش

□

چو راهت گشاده کند زی مرادی

□

از او دیده‌ام کار خود را رواج

□

از همه عیش و خوشیها و مزه

□

از درون خانه کنم قوت چو نحل

□

که کردار چون بود و اندیشه چون

□

یعنی که کفیل کار لیلی

□

چپ و راست گفتی که جادو شدست

□

جانی چو مزاج مشتری پاک

□

ور چون تو جسم نیست چه باید همیش تخت؟

□

گفتا: «بلی آشنای اوی‌ام

□

می‌شناسا هین بچش با احتیاط

□

کعبه را باشد کبوتر در حرم

□

ز درویش چیزی مدارید باز

□

چو گل خندان شد و چون غنچه بشکفت

□

منوچهر برخاست از تخت عاج

□

رشته‌ی پر گره و مهر تب قرایان

□

گر همی عز و جلالت بایدت

□

«من بی‌تو چه دم زنم که چونم؟

□

گل‌شکر خوردم همی‌گویی و بوی

□

بنده‌ی خاصه توام، شاعر خاص ملک

□

بخسپید شادان‌دل و تن‌درست

□

برآمد وز عقب هفت دگر خشک

□

وزانجا به جیحون نهادند روی

□

طاووس بین که زاغ خورد و آنگه از گلو

□

یکی فرخنده گل گشتی که اکنون

□

این قصه شنید قیس برخاست

□

هر که او اندر نظر موصول شد

□

بگذار استعارت از آنجا که راستی است

□

بدو گفت بنگر که بر گنج نام

□

مجنون ز سماع این ترانه

□

یکی چاره سازد بیاید بجنگ

□

ز بی‌نوایی مشتاق آتش مرگم

□

تشنه کشته شد و نگرفت دست

□

یعنی لیلی که مست اویی

□

چون قضا آورد حکم خود پدید

□

سرپرستی رنج و خدمت آفت است

□

چو دخترش را دید بر تخت عاج

□

در هر گامی که می‌نهادند

□

ز کابل برآید به خورشید دود

□

بوبکر سیرت است و علی علم، تا ابد

□

گر رسم و خوی دیو گرفتند لاجرم

□

که: «ای رازدانان دانش پژوه

□

زانک بی‌خود فانی است و آمنست

□

باد غم جست در لهو و طرب بربندید

□

چو دهقان پرمایه او را بدید

□

چون گفته شد آنچه گفتنی بود

□

رسیدند پیروز تا نیمروز

□

نه ماهه ره بریده مه نو به ره در است

□

مستنصر بالله که او فضل خدای است

□

فرستاد نزدیک او ده هزار

□

دم به دم در رو فتد هر جا رود

□

ماهیش دندان فکن گشت و صدف گوهر نمای

□

بیاورد خوانی و بنهاد راست

□

یکی بنده باشم به درگاه تو

□

یکی کوه بودش سر اندر سحاب

□

خاقانیی که نایب حسان مصطفی است

□

نیک بنگر که کجا می‌بردت گیتی

□

همی مشک بر آتش افشاندند

□

چون یکی زین دو جوال اندر شدی

□

چو خوشه چند شوی صد زبان نمی‌خواهی

□

برفتند با باژ و برسم به دست

□

هرانکس که رفتی به درگاه شاه

□

همی راند تا در میان سه شهر

□

ناودان مژه ز بام دماغ

□

وگرت رهبر باید به سوی سیرت او

□

چنین است رسم سرای بلند

□

گفت خواری قیامت صعب‌تر

□

آن قابل امانت در قالب بشر

□

بگویید کز پاک یزدان خدای

□

بسی رنج برداشتی زین سخن

□

پر از غلغل و رعد شد کوهسار

□

دل گرسنه درآمد بر خوان کائنات

□

نگر گرد میخواره هرگز نگردی

□

فرستاده برگشت و پاسخ ببرد

□

پردلان در جنگ هم از بیم جان

□

به صوفیان بلادوست عافیت دشمن

□

هم‌انجا بسوزم به آتش تنش

□

کسی کش ستایش بیاید به کار

□

ز لشکر برون تاخت برسان شیر

□

در دولت عم بود مرا مادت طبعم

□

آنجا به پیش خود ندهد بارت

□

چو نامه به مهر اندر آورد و بند

□

در قیامت این زمین بر نیک و بد

□

تا نامد مهد دولت او

□

هر آنکس که باشد از ایرانیان

□

یکی رود بد پهن در شوشتر

□

بسی پیل برگستوان‌دار پیش

□

روم ناقوس بوسم زین تحکم

□

به عیسی نرست از تو ترسا، نخواهد

□

که بگریزد از مهتری کهتری

□

همه سرخ رویند و پیروزه چشم

□

غلام آب رزانی نداری آب روان

□

دگر آنک گفتی که با خواسته

□

چو بر شاه زشتست بد خواستن

□

پدرم آن گزین یلان سر به سر

□

ذات حق سلطانان و کعبه دار ملک

□

از بد و نیک وز خطا و صواب

□

ز کشورش بپراگند زیردست

□

چو شه دید گنج فرستاده را

□

نعش در پای چار دختر او

□

شمردست خادم به مشکوی شاه

□

وزان هدیه‌ها شادمانی نمود

□

نشستم به کابل به فرمان تو

□

ای مرزبان کشور پنجم که درگهت

□

توانا دو گونه است هر چند بینی

□

رسیدند نزدیک بهرامشاه

□

ندیدم کسی در سرای کهن

□

گنج پرورده‌ی فقرند و کم کم شده لیک

□

درم داد ودینار و هرگونه چیز

□

همی گفت هرکس که ما بنده‌ایم

□

به جنگش بیاراست افراسیاب

□

اینت جهل ار فضله‌ی گوی جعل

□

همچو دو بنده که برین از خدا

□

بخرم هرانچم بباید ز روم

□

شد آگه که در گشت ناورد او

□

برشوند از پل آتش که اثیرش خوانند

□

یکی تیغ زهرآبگون برکشید

□

نیازد به داد او جهاندار نیست

□

برآویخت با او به جنگ اژدها

□

از پی حج در چنین روزی ز پانصد سال باز

□

چرخ حیلت گر است حیلت او

□

به دستوری سرپرستان سه روز

□

نمانده یکی دیده بر جای خویش

□

جهان به خیره کشی بر کسی کشید کمان

□

گهی بردبار و گهی رازدار

□

سخن ماند اندر جهان یادگار

□

خروشیدن مرد بالای گاه

□

هر سقط گردنی است پهلوسای

□

این گوید «بر راه منم از پس من رو»

□

به ایران رد و موبدان هرک بود

□

جرم چون در آن فر زیبنده دید

□

نصرت که دهد به بد سگالت

□

چو خسرو برفت از بر چاره جوی

□

هم‌اکنون ببرم سرانتان ز تن

□

جهان چون بهشتی شد آراسته

□

احمد مرسل که کرد از طپش و زخم تیغ

□

کی نرم کند جز که به فرمان روانش

□

وزانجا یگه شد سوی پارس باز

□

در آن حمله کان کوه آهسته کرد

□

یکی نامه بنویس با مهر و داد

□

بر آشفت خسرو به بستام گفت

□

پس‌اندر چو باد دمان اردوان

□

خود این گفت یارد کس اندر جهان

□

بدیشان چنین گفت کری رواست

□

نه نومید باش و نه ایمن بخسپ

□

چنان گشت بهرام خسرونژاد

□

دگر ره به نخجیر کردن شتافت

□

به دیبا بپوشید خسته برش

□

ببخشش گرین بیستگانی بود

□

چو خسرو که بود از نژاد پشین

□

به پیش بزرگان ستایش کنیم

□

چو بشنید بابک زبان برگشاد

□

شرف مرد به علم است شرف نیست به سال

□

از ایران پراگنده شد هرک بود

□

گو پیلتن جنگ را ساز کرد

□

به موبد چنین گفت کای پرخرد

□

که از تخم ساسان اگر دختری

□

گران خوار بد نام دستور شاه

□

جهانجوی کاووس شان پیش رو

□

سر خرد کودک بیاراستند

□

حاکم خود باش و به دانش بسنج

□

غمی گشت و پیراهنش درکشید

□

به بازوی رستم یکی مهره بود

□

همان تیغ و گوپال و برگستوان

□

اگر ناپسندست گفتار ما

□

بگویم همه پیش تو من نژاد

□

پس آنگه سوی خان قارن شدند

□

شهنشاه بهرام گور ایدرست

□

گر روی بتابم ز شما شاید زیراک

□

چو از کوه خنجر برآورد هور

□

شماساس کین توز لشکر پناه

□

به جهرم فرستاد چندی سوار

□

یکی مهر بستان ز خاقان مرا

□

خبر شد بر بهمن اردوان

□

بدو گفت از ایدر به یکسو شویم

□

چو آن خرد را سیر دادند شیر

□

چون جان و تن دوتاست دو تخم است دینت را

□

فرود آمد از باره بنواختش

□

بدین سان که گوید همی گرگسار

□

همانا پس هرکسی بنگری

□

سیم بهره گاه نیایش بدی

□

بگفتند پاسخ چنین داد باز

□

چند در این بادیه‌ی خشک و زشت

□

دلفروزو فرخ‌پیش نام کرد

□

تو را افلاک و دوران خواند در میدان یزدانی

□

به فالی گرفت آن سخن هفتواد

□

وگر خود نکشتی پدر مر مرا

□

تو ببینی خواب در یک خوش‌لقا

□

به فرمان او هدیه‌ها پیش برد

□

ز صندوق و یاقوت و بازوی خویش

□

خوش آن کاو در بیابانی نهد رو

□

چون ز نور وحی در می‌ماندند

□

چه دهی پند و چه گوئی سخن حکمت و علم

□

همه رزمگه کشته چون کوه کوه

□

بیارید گفتا یکی پیل نر

□

اسپ سکسک می‌شود رهوار و رام

□

بدان بوم وبر آتش اندر زنم

□

مرا خورد و پوشیدنی زین جهان

□

اندر بن دریاست همه گوهر و لل

□

واندرو افزون نشد زان جمله اکل

□

به زاد این سفرت سخت کوش باید بود

□

فراوان برو بگذرد روزگار

□

جهان بر جهانجوی تاریک شد

□

ور نبودی حاجت افلاک هم

□

که ما ده تنیم این سپاهی بزرگ

□

بزد گام رخش تگاور به راه

□

رفت یکی پیش که مقصود چیست

□

که بخور اینست ما را لوت و پوت

□

زیرا که سرخ روی برون آمد

□

وزان پس ز داننده دل کرد شاد

□

پسر به که جوید همی کین اوی

□

آب آتش خو زمین بگرفته بود

□

همه یک زبان آفرین خواندند

□

ز کوری یکی دیگری را ندید

□

تا می ناب ننوشی نبود راحت جان

□

بلک سوی عاجزان چینه کشند

□

هزمان بزند بعاد ما را

□

یکی تاج بد کاندران شهر و مرز

□

بدین شاخ و این یال و این دستبرد

□

کرم در بیخ درخت تن فتاد

□

تلی بود پر سبزه وجای سور

□

تو اندر زمانه رسیده نوی

□

ز دل راهی گشادی در دماغش

□

حکم خذها لا تخف دادت خدا

□

چون روزه ندانی که چه چیز است چه سود است

□

بدو گفت رستم گر او را ز بند

□

همه لشکر اندر میان آورید

□

چون قضا بیرون کند از چرخ سر

□

شتر خواست از ساروان سه هزار

□

برافراختم آتش زردهشت

□

چون برگ خوار گشتی اگر گاو نیستی؟

□

تا چه کین دارند دایم دیو و غول

□

هر کو بداند حق را

□

زمانه سراسر به کام تو گشت

□

سراسر بدوزم جگرشان به تیر

□

زانک ازیشان خلعت و دولت رسد

□

چنان کرد خاقان که شاهان کنند

□

چو دارا بدید آن ز دل درد او

□

میان آب و گل آدم نهان بود

□

گر دهد خود کی دهد آن پر حیل

□

گرت نباید که شوی زار و خوار

□

همان پاس از تیره شب درگذشت

□

چو الیاس دید آن بر و یال اوی

□

از حریصی عاقبت نادیدنست

□

نبودی جز از ساوه سالار چین

□

ز زر خایه‌ی ریخته صدهزار

□

آخر چیره نبود جز که خداوند حق

□

رحم بر عیسی کن و بر خر مکن

□

احمد مختار شمس و حیدر کرار نور

□

چنین هم به بند اندرون با زنش

□

بپذرفت گفتار او شهریار

□

اندرو نه حیله ماند نه روش

□

گرفتند یاران برو آفرین

□

گر او سر ز کیوان فرود آردی

□

درخت گل ز فیض باد نوروز

□

زانک لقمان را مراد این بود تا

□

به فردا مکن طمع و، دی شدی، بگیر

□

برآسود و بر تخت بنشست شاد

□

ز چیزی که از بلخ بامی ببرد

□

او به سوی سفل می‌راند فرس

□

که آمد یکی دیو چون پیل مست

□

چو بگشاد گسترده‌ها برگرفت

□

چو با عدل در صدر خواهی نشسته

□

آن عطارد را ورقها جان ماست

□

گلوی خصم وی سنگین درایست

□

اگر پشت یکسر به پشت آورید

□

ز بس بند و سوگند و پیمان تو

□

چون ملخ بر همدگر گشته سوار

□

بیاورد چندانک بودش سپاه

□

نگر تا چه گفتست مرد خرد

□

به سوی مسجد اقصا عنان داد

□

گرچه باشد وقت بحث علم زفت

□

صد کتاب ار هست جز یک باب نیست

□

شغاد از پس زخم او آه کرد

□

به سر بر نهاده کلاه دو پر

□

مدح حاضر وحشتست از بهر این

□

چوشد روز بهرام چوبینه روی

□

همان ناخنش پر ز خوناب کرد

□

نه نافه بیارد همه آهویی

□

لیک هر کس مور بیند مار خویش

□

حدیث خسرو و شیرین نهان نیست

□

چنین تا می و جام چندی بگشت

□

کنون او بهر کشوری باژخواه

□

آنک گستاخ آمدند اندر زمین

□

بدو گفت بهرام را دیده‌ای

□

تو گفتی همه دشت پهنای اوست

□

رخ خود ماند بر در شاهزاده

□

خرس چون فریاد کرد از اژدها

□

داد داد حق شناس و بخششش

□

چنین گفت رستم که بیگاه شد

□

فرستادم این پیر جاماسپ را

□

چون سفر کردم مرا راه آزمود

□

بکین پدر من جگر خسته‌ام

□

که بنویس یک نامه نزدیک اوی

□

او رسول مرسل این شاعران روزگار

□

چون ملالم گیرد از سفلی صفات

□

که گر بانو بفرماید به شبگیر

□

ز دیبا و دینار چندان بیافت

□

بخواهنده بخشم کم و بیش را

□

دزد سوی خانه‌ای شد زیر دست

□

وزان جایگه شد سوی میسره

□

چو بیندش بپذیرد این خواسته

□

ز پایش چون سری عیوق سا شد

□

هر دو گون تمثال پاکیزه‌مثال

□

از کمال قدرت ابدان رجال

□

ز هر شهر زیبا پرستنده‌یی

□

جهاندیده از تیر ترکان بخست

□

از پدر چون خواستندش دادران

□

بدو گفت کای مرد بسیاردان

□

زبانش کبود و دو چشمش چو خون

□

پرهیز به طاعت و به دانش کن

□

در دل که لعلها دلال تست

□

گرم دور افکنی در بوسم از دور

□

زن گازر و گازر آمد دوان

□

چو سالار پیکند نامه بخواند

□

این اسد غالب شدی هم بر سگان

□

ازو هرکه داندش پرهیز به

□

ششم دیدم ای مهتر ارجمند

□

پس این شاهد که بودند از دویی دور

□

نیست واجب خدمت استا برو

□

چون بگفتی موم ز آتش نرم شد

□

ببرید پی بر بر و گردنش

□

به مردی ز دل دور کن خشم و کین

□

هم‌چو این خامان با طبل و علم

□

همی‌راند چون باد لشکر به راه

□

همه گوش دارید و فرمان کنید

□

تا بوی دهد یاسمن و چینی و سنبل

□

شاه را بر تخت دید و گفت این

□

سلیمانست شه با او درین راه

□

ز گیتی به پیش سکندر شدند

□

چو دستارخوان پیش بهمن نهاد

□

در بیان آنک بر فرمان رود

□

بدان تا چو فرزند قیصر نژاد

□

همی پیشه خوانی ز پیشه چه بیش

□

چو رایت از دو جانب بر فرازند

□

چون خر تشنه خیال هر یکی

□

این لعب تنها نه شو را با زنست

□

کنون مانده اندر کف رومیان

□

که بر تافتش ساعد و آستین

□

شب نرفتی هوش بی‌فرمان من

□

بدو گفت مریم به خون خویش تست

□

همی عنبر و زعفران سوختند

□

گر یمن کسی طلب کند، یمنی

□

آن ز پایان‌دید احمد بود کو

□

مراد و کام و بختت همنشین باد

□

کزین پس کرا برد خواهی به جنگ

□

بدین سان ببوده سراسر جهان

□

خاک او هم‌سیرت جان می‌شود

□

نگه کن کنون رای و فرمان تو راست

□

برین رزمگه‌شان به جنگ آوریم

□

بزرگان را به بهشتم روز دستور

□

گر نبودی او نیابیدی به حار

□

اندرون سور و برون چون پر غمی

□

به گنجور گفت آن درخشان حریر

□

همه با درفش و تبیره شدند

□

نوبت گرگست و یوسف زیر چاه

□

نشیند چو دستور بردست اوی

□

بیامد دوان نزد اسفندیار

□

تو نیز تجربت کن تا دستبرد بینی

□

خوی با او کن که خو را آفرید

□

ز خود برگشتن است ایزد پرستی

□

که او شهریاری جوان را بکشت

□

بیفتاد زان شولک خوب رنگ

□

گه بهار و صیف هم‌چون شهد و شیر

□

ز روم و ز ایران پر اندیشه‌ام

□

ازان صد هزاران یکی زنده نیست

□

تو بودی آنکه منظور نظر بود

□

گرچه دوزخ دور دارد زو نکال

□

رو ز درمان دروغین می‌گریز

□

ز دینار وز گوهر نابسود

□

همه مهتران را بر آن‌جا نگاشت

□

قفلهای ناگشاده مانده بود

□

که یزدان پیروزگر یار ماست

□

همه رنج و تیمار ما باد گشت

□

از طاعت میر است یوز وحشی

□

شیر نر گنبذ همی‌کرد از لغز

□

از آن عهده که در سر دارد این عهد

□

ازان پس به کس نیز نگشاد لب

□

ز دشت سواران نیزه گزار

□

ذره‌ای بالا و آن دیگر نگون

□

برآنم که امروز پاسخ دهد

□

فرستاده گفت ای سپهدار چین

□

ز شوقت کوه از آن از جا نجسته

□

بر خطا و جرم خود واقف شدند

□

مصحفی در کف چو زین‌العابدین

□

هزارانت گوهر دهم شاهوار

□

و ایدونک نپذیری این پند من

□

چند سیخ و چند چوب افزون خورد

□

به گیتی رونده بود کام او

□

از اخترشناسان و از موبدان

□

مستی کنی و باده خوری سال و سالیان

□

مشتری گرچه که سست و باردست

□

هم آفاق هنر یابد حصاری

□

این طلب مفتاح مطلوبات تست

□

ازان پس همه پیش مرگ آمدند

□

بگذر از مستی و مستی‌بخش باش

□

چو نزدیک باشد بشاه جهان

□

رو در افتادن گرفتند از نهیب

□

نظر سوی سواد شهر می‌کرد

□

از منش وا خر چو می‌سوزد دلت

□

منصبی کانم ز ریت محجبست

□

هست عشقش آتشی اشکال‌سوز

□

اگر من سپارم بدو دخترم

□

هست انجیر این طرف بسیار و خوار

□

بزرگان به نزدیک خسرو شدند

□

چون از آن اقبال شیرین شد دهان

□

سنگ سیه بودم از قیاس و خرد

□

می‌ستاند آه پر سودا و دود

□

گر این بت جان بودی چه بودی

□

چون منی تو که در فرمان تست

□

جهانجوی چون روی او را بدید

□

جذب یزدان با اثرها و سبب

□

چو برگشت عنوان آن نامه خشک

□

گفت حق که بندگان جفت عون

□

و گرنه کار او بد می‌شود زود

□

آشکارا دانه پنهان دام او

□

ضد اندر ضد پنهان مندرج

□

اینچنین قولی ترا پیش آورد

□

همی گفت کاکنون چه سازم ترا

□

تو همی‌گویی مرا دل نیز هست

□

چو برخواند آن نامه را شهریار

□

چون از آن سوشان فرستد سوی ما

□

فعل تن تو نیکو، خوی تن تو نیک

□

مدح تو گویم برون از پنج و هفت

□

چو مستی عاشقی را تنگ‌تر کرد

□

بلک رزقی از خداوند بهشت

□

سبک باز گسترد گستردنی

□

رحم خود را او همان دم سوختست

□

برین گونه آراسته لشکری

□

ز آرزوی ناقه صد فاقه برو

□

بیان آتشین جانسوز می‌کرد

□

که مرا در وفای خدمت تو

□

مدرسه و تعلیق و صورت‌های وی

□

من دین ندهم ز بهر دنیا

□

ندید اندرون شاه گشتاسپ را

□

چون رهانیدی از این تفرقها جمعش کن

□

ببوسید پای و رکیب ورا

□

از نهیب تیر و بانگ کوس بگذارند باز

□

از نیاز ماست اینجا زر عزیز

□

تاکه تبدیل بد و نیک به سال و به مهست

□

مرو با ژنده‌پوشان شام و شبگیر

□

به اسپ و جامه‌ی نیکو چرا شدی مشغول؟

□

همی زد برو تیغ تا پاره گشت

□

از فیض جاه باش که از فیض مکرمت

□

جزاز داد و خورد شکارش نبود

□

ز یثرب علم دین خیزد عجب اینست در حکمت

□

چو بیرون شد از آن دلکش نشیمن

□

وانگه از پیرایه‌ی عدل تو تا عید دگر

□

ترک مکر خویشتن گیر ای امیر

□

روی زی محراب کی کردی اگر نه در بهشت

□

سپهبد بروها پر از تاب کرد

□

نشود مشک اگر چند فراوان ماند

□

فرستاد بالای زرین ستام

□

تربیت یاب از پدر چون آفتاب از آسمان

□

چون نباشدت عمل راه نیابی سوی علم

□

شاخ اقبالت چو باغ از ابر نیسان باد سبز

□

یکی را داد بخشش تا رساند

□

شاگرد اهل علم شوی به زان

□

ورا گفت گشتاسپ کای شهریار

□

بس ترا پشت نصرت یزدان

□

ز شیرین بران تشت بد رهنمون

□

اندرین بودند ناگاهی درآمد مرد دین

□

که شوقم برد از جا این صدا چیست

□

تا زاختلاف بیع و شرای فساد و کون

□

بس سپه بنهاده دل بر مرگ خویش

□

چون ز ستوری به مردمی نشوی

□

چو از دور دیدش برآورد خشم

□

تا ابد نایه‌ی عمر تو مقید به دوام

□

چو روشن روان گشت و دانش‌پذیر

□

عجب مدار که از روزگار خسته شوم

□

در کار صبر بند تو چون مردان

□

آنکه بفزود کلک را رونق

□

منه بیش از کشش تیمار بر من

□

از آتش نیابند زنهار کس

□

که اهرن که دارد ز قیصر نژاد

□

ملکت چو جهان پایدار بادا

□

ندانند کان اژدهای دژم

□

بادی آراسته در ملک سخن تا گه حشر

□

شمع فروزنده ز پرتو نشست

□

ولیک از تو چو تشریف نیز یافته‌ام

□

گفت لیکن تا نمردی ای عنود

□

گر همت تو این است، ای بی‌تمیز، پس تو

□

بپروردمش تا برآورد یال

□

تو آن کسی که ز بهر ثنا و مدحت تو

□

ز قیصر درود و ز ما آفرین

□

بی‌نواتر ز ابرهای تموز

□

این، کمال ملک او جوید به سعد از اختران

□

گویند مردمان که بدش هست و نیک هست

□

علیهم سلام الله فی کل لیلة

□

چرا خواهد مرا نادان متابع؟

□

ترا چون برم بسته نزدیک شاه

□

به خدایی که از مشیت اوست

□

اعجمی زد دست و پا و غرق شد

□

هزاران روشنی بینی ازین یک ظلمت گیتی

□

صبح دل افروز عنایت دمید

□

وجود جود و سخا بی‌کف تو ممکن نیست

□

سکندر موکبی دارا سواری

□

زینت سالی کنم ار یارمی

□

وزان جایگه شاد و خرم برفت

□

به کلام خدای عز و جل

□

اندرین گر می‌نداری باورم

□

گر تن ما جامه‌ی عیدی ندارد گو مدار

□

زین پیش گلاب و عرق و باده‌ی احمر

□

شیر با باس تو بی‌چنگالست

□

پری زار است ازین صحرا گریزیم

□

تو را که گم بده‌ای نیستی تو گم که منم

□

به زاری گرفتندش اندر کنار

□

کلبه‌ای از جهان جاه تو نیست

□

نیم ذره طیرگی و خشم نی

□

بود بتخانه‌ی گروهی ساحت بیت الحرام

□

قبول خاص و عامش ساز یارب

□

رحم‌کن رحم بر آن قوم که رسوا گشتند

□

ای که داری چشم عقل و گوش هوش

□

نهالی که چون از دلت سر برآرد

□

ز گردون و آن تیغها شد غمی

□

دست ذکای من به کمال تو کی رسد

□

گر چه می‌داشتم به شبها پاس

□

آتش عزمش اگر قصد کند سوی هوا

□

اندر خور افسر شود از علم به تعلیم

□

به زیر سایه‌ی عدل تو نیست خوف و رجا

□

عمرت دراز باد نگویم هزار سال

□

بندیش تا بر آنچه همی گوئی

□

در گنج دینار او مهر کرد

□

مرا آن داد جاهت کان ندادست

□

عندلیب از نوای تیز آهنگ

□

در گرمابه پر از صورت زیباست ولیک

□

بفرماید که برخیزند از خاک

□

عنقا که ز نازک منشی جای نگه داشت

□

گر همه علم عالمت باشد

□

سرم زیر فرمان شاهی نیارد

□

برآمد ز هر دو سپه بانگ کوس

□

عید فرخنده و قرین اقبال

□

او چه ز آشنا چه از خویش

□

ای ترا یزدان از آن خوان داده نعمت کز شرف

□

این را عوضش خشتی از مشک و ززر سازی

□

در ببستم بدو زنجیر هم از اول شب

□

که آن را جگر خون شد از سوز و درد

□

تهی تر دانش از دانش ازان کز مغز ترب ارچه

□

چنین گفت با نامور گرگسار

□

حاسدت را چو پای درگل ماند

□

بر بند حنوطم از گل زرد

□

علم دین را تا نیابی چشم دل را عقل ساز

□

نه آن مقدارها چیزیست دلکش

□

هست کمیت اشغال جهان را میزان

□

چه خوش گفت خر مهره‌ای در گلی

□

بد را ز نیک باز ندانی همی ازانک

□

سرانجام بختش کند خاکسار

□

ندارد عقل بی‌عونش هدایت

□

یعنی ددگان مرا به دنبال

□

حاجیان خاص مستان شراب دولتند

□

همی‌بگداخت برف اندر بیابان

□

به جای ملحم چینی منه هوا بالین

□

غرب را نکوهش کند خرده بین

□

تا قرار من به یمگان است می‌دانم که نیست

□

کنون تو بدین رنج برداشتی

□

گرچه هنوز از غریو لشکر خصمت

□

پرهیز نه دفع یک گزند است

□

جز به کژ کژ همی فزون نشود

□

ز هر جا گفتگویی کرد اظهار

□

مباد اختر خصم ترا سعود و شرف

□

خم آبستن خمر نه ماهه بود

□

وز شومی او همی برون آید

□

نیازست ما را به دیدار تو

□

یکی جریده‌ی اعمال خود نکردم کشف

□

این پهن و درازیت بهم هست

□

زبعد آنکه چون سیمسن سپر گردد در افزودن

□

من ایدون چو بازم که زی تو شتابم

□

بر چارسوق محنت هر دم عدوت را

□

نگفتمت که چنین زود بگسلی پیمان

□

اگر با من نسازند اهل دنیا

□

به لیلی رسید او به مولی رسد جان

□

ز رشک، اشک بداندیش تو عدیل بقم

□

چون زدی ابر کله بر خورشید

□

در هوای صفا چو بوتیمار

□

سوی بستانسرای خویش راندند

□

سرو اقبال تو تر وز عرق او

□

برای مجلس انست گلی فرستادم

□

ور سخن‌هام فلاطون بشنوده‌ستی

□

در سخنم تخم مردمی بسرشته است

□

کم نگردد که کم نیارد شد

□

با تکش سیر قطب خالی شد

□

زمازم ملکوتش کند دلم چون خون

□

بولهب با زن به پیشت می‌رود ای ناصبی

□

عدل تو مسطر اشغال جهانست کز آن

□

این همه پرده که بر کرده‌ی ما می‌پوشی

□

تا بدین حالک دنیی نشوی غره

□

مردمی کن به طلب دین که بدان داده‌است

□

کز ندیمان مجلس ار نشود

□

اما قدری ز مهربانی

□

در وثاق من نباشد جز همه باز سفید

□

محل نابوده اندر وی محل را

□

شست به پیغام تیر خطبه‌ی جان فسخ کرد

□

چنان رمند و دوند اهل بدعت از نظرش

□

خویشتن را به زیر پی بسپر

□

شبانگه بس گران باشی بخسپی بی‌نماز آنگه

□

یکی گفتش از دوستان قدیم

□

مرد خاقان نبود و لشگر او

□

خضر اگر در انتهای عمر خورد آب حیات

□

خود نبینی مگر عذاب و عنا

□

چو خواهی که فردا بوی مهتری

□

اکفی الکفاة روی زمین شمس ملک و دین

□

و آن سیاهی کز پی ناموس حق ناقوس زد

□

گر مسلمانان یاران نبی بودند

□

که بر خاطر پادشاهان غمی

□

کز خوردن دانهای ایام

□

گشته با باد سخت خانه‌ی خیر

□

تو آن شیری که عالم بیشه‌ی تست

□

از آن قطره لولوی لالا کند

□

فتاد آتش صبح در سوخته

□

تو چون موری و این راهست همچون موی بت رویان

□

تو ماری و طاووس و ابلیس هر سه

□

سخنهای دانای شیرین سخن

□

ذابح ز خطر دهان گرفته

□

چو ابر و بحر ببخش و چو ماه و مهر بتاب

□

معرفت کارکنان خدای

□

کنون در کلاتست و با مادرست

□

هزار سعدی اگر دایمش ثنا گوید

□

بخشش خود را به شکر کس نیالاید که هست

□

وانکه از نیست هست کردندش

□

برانگیخت کیخسرو اسپ سیاه

□

هر یکی در شکوه پیکر او

□

اندر ملک امان علی راست

□

متاع خویش را آور به بازار

□

چهارم بدیدش گرازان بدشت

□

مرا گر بگیری به انصاف و داد

□

مفتی شرقت نه زان خواند همی سلطان که هست

□

بر خوردن جسم هر خورنده

□

ز پهلو به پهلو پذیره شدند

□

کان نکردست با رعیت خویش

□

هر که چون بی‌بصران صحبت دونان طلبد

□

رسیدم من به درگاهی که دولت

□

بسان پدر کشته شد بی‌گناه

□

در کم ز خویشتن به حقارت نگه مکن

□

درها در رشته کردم بهر شکرت کز خرد

□

پیری و سستی آمد و کشتیم خفت و خیز

□

برو آفرین کرد خاقان چین

□

گفت پر کرده شهریار این کار

□

آخر گشاد تیر علوم تو از علاج

□

خوشا عشق و بلای عشقبازی

□

نشان شب تیره آمد پدید

□

چو ابر اسب تازی برانگیختیم

□

اندر آن تیغ چه تیزی بود از جهد که آن

□

چون می فروکشد سر سروت فلک به چاه

□

بیاورد زان بوم چندان سپاه

□

تو دهی بی میانجی آنرا گنج

□

حیات را چه گوارنده‌تر ز آب ولیک

□

به آشکاره تن اندر که کرد جان پنهان؟

□

سه پور جوانش به لشکر بدند

□

دوران روزگار به ما بگذرد بسی

□

عقل در انتظار انعامت

□

بازی است پیش حکمت یونانم

□

چو آن جامه‌ها را بپوشید شاه

□

تنگی مطرحش به تیر دو شاخ

□

من یکی شاعر و دخیل و غریب

□

مخالف تو چنان تلخکام باد به دهر

□

چنین گفت پس مرد گویا به شاه

□

هنر نمودن اگر نیز هست لایق نیست

□

گفت این شعر سنایی که چو کیوانی گفت

□

حکمت دینی به سخن‌های من

□

چو بی‌ارز رانام دادیم و ارز

□

همتی را که هست نیک اندیش

□

تیغها از سکر قهرت کند نبود از سلیل

□

خواست از ری خسرو ایران مرا بر سفت پیل

□

گزند آمد از پاسبان بزرگ

□

سالار خیل خانه‌ی دین صاحب رسول

□

ای آن شجر اندر چمن عمر که از جود

□

از حجت مستنصر بشنو سخن حق

□

بدو گفت رستم که جان شاددار

□

چون بستانی بیایدت داد

□

اکنون که ترا دید ز سهم و خطر تو

□

حدیث خود به همین مختصر کنم وحشی

□

بدان گشت شیروی همداستان

□

دو چیز حاصل عمرست نام نیک و ثواب

□

بنگر که عقاب از پس تسبیح چه گوید

□

چون گشایش‌های دینی تو ز لفظش بشنوی

□

بدانست کاری گر راست گوی

□

ننمایم به چشم بیننده

□

تا سپهرست و فلک پایه‌ی ماه و خورشید

□

به جایگاه عزم، عزم عزم او

□

به تاراج دادند گنج ورا

□

عقل با جان عطیه احدیست

□

شد گفته‌ی سنایی چون کعبه نزد خلق

□

تو ای حجت ممنان خراسان

□

ازو بازماند اسپ زرین ستام

□

پسری خوب داشت نعمان نام

□

هم‌چو رنجوری و هم‌چون خواب و درد

□

از من استعداد و از تو تربیت وز بخت سعی

□

به گنج تو از دار عیسی چه سود

□

یک نعل بر ابریشم ندادی

□

چه تشویر دارم چو دانم که این

□

دام به راهت پرست، شو تو چو آهو

□

هزار و صد و بیست استاد بود

□

گرچه ایرانیان خطا کردند

□

گر ز تو راضیست دل من راضیم

□

پیغمبری ولیک نمی‌بینم

□

بد اندیشگان را همه برکشید

□

همه راحرز جان و تن کردیم

□

ای سنایی این چنین غافل مباش و باز گرد

□

و اندیشه کنی سخت کاندر این‌بند

□

بر آیین شاهان پیشین بدیم

□

یک سر رشته گر ز خط گردد

□

دانک هر شهوت چو خمرست و چو بنگ

□

چو نوبت به معنی خصم تو افتد

□

همه لشکر امروز یار توایم

□

زردی شعله در بخار گیاه

□

آب از امنش سپر شود آنرا

□

گر ببیند چشم تو فرزند زهرا را به مصر

□

اگرمرز و راهست اگر نیک و بد

□

روزی دو سه جستش اندران بوم

□

آنچ کردی ای جهان با دیگران

□

اندر این راه خرد را به سزا نیست گذر

□

خروشی بر آمد ز راهب به درد

□

من و انصاف گور و دادن داد

□

وگر کلی موجودات روحانی و جسمانی

□

گفت «بباید جستن علم را

□

منوچهر زان تخمه‌ی آمد پدید

□

تو گفته دعا و اثر نکرده

□

این چنین تهدیدها آن دیو دون

□

تو بر سرآیی اگر سد جهان گهر بیزد

□

به شیروی گردنکش آواز داد

□

به خدا گر در این سپاه کسی

□

زان که آنراست درین شهر قبولی که ز جهل

□

تا نام خویش را به جلال امام

□

اگر تخت یابی اگر تاج و گنج

□

تا در آن اوج برکشد پرو بال

□

وانکه اندر وهم او ترک ادب

□

یکی جان و دل لاغر، دوم مغز و سر تاری

□

بپرسد تو را کز کجایی مگوی

□

عدل می‌کرد و داد می‌فرمود

□

کز جود تو و علم تو غزنین چو بهشتست

□

هرچند که در خانه‌ی تو خانه کند موش

□

فراوان بجستند و باز آمدند

□

کارد دو سه تخم را باغاز

□

جوش کرد آن خاک و ما زان جوششیم

□

ای به سوی در تو روی همه

□

در نوای گردش گردون فروشد سیمجور

□

هم در این خانه خون او ریزم

□

تو ببین پس قصه‌ی فجار را

□

مستنصریم ور ازین بگردم

□

لفظ شیرینش غذای جان ما شد بهر آنک

□

گرنه دل تو جهان خداوند

□

سوی چشم خود یکی نیلم روان

□

خلق شمارند و او هزار ازیراک

□

به هفت کشور خشمت رسید و نظم آری

□

زیر لوای خدای جای بیابی

□

بهر این مقدار آتش شاندن

□

گر دهندش ز باغ قهرت آب

□

فتوی دهی و علم همی گویی و لیکن

□

ز فرزند او خلق را رهبری است

□

با چنین حالت بقا خواهی و یاد

□

بیلفنج ملک سکندر کنون

□

مرد ظالم شده خرسند بدین

□

دل ز بدی‌ها به دین بشوی ازیرا

□

لیک گر آیینه از بن فاسدست

□

خون سرگشته‌ای که در نگری

□

زنده ماندست ز تو رسم پدر در همه حال

□

ز بهر آنچه کاید با تو گر غمگین بوی شاید

□

تن بود اما تنی گم گشته زو

□

دو گوشت همیشه سوی گنجگاو

□

هرگز نشود خوار چو خاک از پی بادی

□

ظاهری را حجت ظاهر دهم

□

ز روی حرص و طراری نیارد وزن در پیشت

□

همت هر کس از تو چیزی خواست

□

کاین سینه و پستان چو دو خرمن لاله

□

شاید که ز شهر خویش دورم

□

باد حظ ولی تو ز سعادت لطفی

□

نعلین و ردای تو دام دیو است

□

یکتا و دو تا گردد در مدحت و خدمت

□

زید از تو لباچه‌ای نمی‌یابد

□

پیش بحر علم تو هر بحر چون جعفر بود

□

کان نسیه و این بهشت نقد است

□

کی روا باشد از کف و خردش

□

منش ندیدم نه برستم ازو

□

مبتلای درد عصبانی به طاعت باز گرد

□

بالینت اگرچه خوب و نرم است

□

قطره‌ای را چه کار با عمان

□

ار تو مردم بودیی و امروز امت مردمند

□

ازیرا ما خداوند درختانیم و سوی ما

□

به فر آل پیغمبر شفا یافت

□

جان مکرمت بگتاش بیگ عادل به اذل

□

من از استاد تو دیو و ز تو بیزارم

□

چو سعی ما و لطف کارفرماست

□

من خفته به جهل و او همی برد

□

ای همه وضع زمان را ز تو قانون و نسق

□

عهد و بیان بس است تو را طوق و گوشوار

□

ز بیم رنجش آن طبع سرکش

□

خری آموختت آن کس که بفرمودت

□

کار فرمای چرخ کار افزای

□

گر به گمانی ز قران کریم

□

اگر دل خوش بود می‌خوشگوار است

□

ندزدم چیز کس کان کار موش است

□

کام ما چون نبود تلخ که از شوری بخت

□

یا تو را از پیرهن خود نیست، ای جاهل، خبر

□

بگفتا چیست جان ؟ گفتا نثارت

□

تو از جهلی به ملک اندر چو فرعون

□

از برونش برنخیزد جز غریو الحذر

□

خامشی به چون ندانی گفت نیک

□

ز عشقت بی نیاز از ملک و مالم

□

چون برآهختی زتن شرم، ای پسر،

□

دهر گوید منم و بحر وجودی کان بحر

□

به دل یابی ار سوی من بنگری

□

مگر از کارفرما گر به مزدور

□

هرگز نپسندد ز خلق بیداد

□

اگر عزمت ز پای مور بند عجز بردارد

□

فضل طبرخون نیافت سنجد هرگز

□

بسی خارا به آهن سوده کردم

□

نکرد از بزرگان عالم جز او

□

که هر جا سحر ساز نکته پردازیست در عالم

□

به دست خاطر روشن بنای مشکل را

□

به گلگون تکاور ده عنان را

□

آنگه یقین بدان که برون آید

□

وحشی از شاه نظر خواه که‌اند این دگران

□

طعنه چه زنی مر مرا بدان که‌م

□

درون سینه کردن کینه‌ی خویش

□

نه سور است ارچه همچون سور از دور

□

زین سالم که رفت چیست جواب

□

اگر گرد این چرخ گردان تو گوئی

□

ز شوق گردنت از سر گذشتم

□

نه پیش جز خدای جهان ایستاده‌ام

□

شب از آسایش ایام عدلت

□

وان راز کند زمین اعدا

□

نه یاد خویش ، نی بیگانه ماندش

□

لعنت بر هر که چنین غدر کرد

□

نظمم اگر چه بود زری سکه‌ای نداشت

□

چین تو ظاهر و ماچین به مثل باطن

□

ولی در خیل ما حرفی سرایند

□

گر ز بهر خورو خوابستت این کوشش

□

شکر حقوق وعد و وعید کلام تو

□

روغن و کنجاره بهم خوب نیست

□

مگرپنداشت ناف او فتاده‌ست

□

ای بی‌وفا زمانه تو مر ما را،

□

گو علم سبز او خضر ره خویش ساز

□

تو روی محمد چگونه بینی

□

سدت مسکین چو من در جان گدازی

□

ننگ است برتو، چونکه نداری خر،

□

تا برون آرد ز تأثیر بهاران شخص خاک

□

شوراب ز قعر تیره دریا

□

به پای چشمه‌ای آن چشمه‌ی نوش

□

نگهبان دین و نگهبان تاج

□

در حیرتم که چون ز درون بر برون بتاخت

□

گر به جانش میل باشد جان شوم همچون هوا

□

خردش نگرش نیست، که خردک نگرشنی

□

زو هر کی جست کاری می‌گفت خیره آری

□

الا تا هست در دست فنا سر رشته‌ی تاری

□

هست طبیب بزرگ و هست منجم

□

که روزی شد از دولت دست و تیغش

□

چو باشد گلبنی خرم به باغی

□

خموش وحشی ازین انبساط و ترک ادب

□

عجب چیزیست زر! جایی که زر هست

□

از پی اجزای گل بر آسمان آرند گرم

□

از آن سیلش که در رفت از ره گوش

□

یشهد الله و الملک و اهل العلوم

□

کسی با ناسزایی چون دهد دست

□

آن زمان که دست و پایت بر درد

□

اگر گشتی گران بر تیشه‌اش دست

□

بس به پهلو گشت آن شب تا سحر

□

چه باشد کز در یاری در آیی

□

حق بگفته صبر کن بر جورشان

□

به لب چون برد راح ارغوانی

□

تا که سازد جان پاک از سر قدم

□

بگوییدش به عیش و ناز می‌باش

□

تو جگربندی میان گربگان

□

آنچ او خواهد رساند آن به چشم

□

گشت ارسلناک شاهد در نذر

□

آن کسی کش مثل خود پنداشتی

□

عیب دیگر این که خودبین نیست او

□

وان کسان که تشنه بر گردش دوان

□

سبزه‌ها گویند ما سبز از خودیم

□

با ازل خوش با اجل خوش شادکام

□

تا نماند بر ذهب شکل وثن

□

گر بپیشت امتحانست این هوس

□

گرچه نان بشکست مر روزه‌ی ترا

□

یا تو واگو آنچ عقلت یافتست

□

مر مرا زان نور بیند جانشان

□

گفت یا موسی بدان بنمودمت

□

منبع گفتار این سوزی بود

□

لیک از علت درین افتاد دل

□

یقظه‌شان مصروف دقیانوس بود

□

طبله‌ها در پیش عطاران ببین

□

چونک هیزم باز گیری نار مرد

□

از کف انا فتحنا برگشود

□

ای روی او امسال من ای زلف جعدش پار من

□

این سپاه و نصرت رایات تست

□

ور به دنیا رو بیارد من شوم دنیاییی

□

لیک جنت به ورا فی کل حال

□

پند من در گوش کن چون گوشوار

□

غلط غلطان منهزم در هر نشیب

□

در این برج شرف نبود وبالم

□

در هوا چون موج دریا بیست گز

□

دیدی که سخت سخت زلیخا دراوفتاد

□

بر نویس اکنون دقوقی پیش رفت

□

آری و نی یکی دان در وقت خیره رایی

□

بی‌منت حل نگردد مشکلت

□

که نداند ستاره هفت از پنج

□

سرد شد بر آدمی ملک جهان

□

آن خر بیچاره از جوع البقر

□

زین تلون نقل کن در استواش

□

بهر تو نعره‌زنان بین دم بدم

□

که چراغ عشق حق افروختست

□

پاک شود دل به دین چو جامه به صابون

□

جنگ فعلیشان ببین اندر رکون

□

زیرا که اهل حق نپسندند باطلی

□

هر خیالی را بروبد نور روز

□

نهانی مهر او در سینه‌ی خویش

□

گرچه مات کعبتین شه بدند

□

بی‌نان و چو نال از عمان نوان است

□

نسل آن در امر تو آیند چست

□

چو صعوه مر صبوحی را سبک باشی سحرگاهان

□

دعوت دین کن که دعوت واردست

□

سعد اخبیه را عنان گرفته

□

و آنچنان قولی ترا نیش آورد

□

زان سبب با او حسد برداشتی

□

گه سیاستگاه برف و زمهریر

□

زانک نیک نیک باشد ضد بد

□

بر زمین آهسته می‌رانند و هون

□

از خون دل و دو دیده‌شان یم

□

صد سخن گوید نهان بی‌حرف و لب

□

چو بر داشتش پر طمع جاهلی

□

دل فراز عرش باشد نه به پست

□

بگفتا چیست تن گفتا غبارت

□

می‌دهد هر آه را صد جاه سود

□

ازین دریای مغرق بو که همچو خضر بجهانی

□

بی‌صداع باغبان بی رنج کشت

□

سزد کاین سخن را به جان برنگاری

□

تا که تنها آن بیابان را برد

□

گر جنوبی و گر شمالی شد

□

می‌نماید کوه پیشش تار مو

□

سوی عرصه‌ی دور و پنهای عدم

□

گر رسد مرغی قنق انجیرخوار

□

در نگر بشناس از لحن و بیان

□

آن عصا گردد سوی ما اژدها

□

دندان زمانه مرگ را دان

□

خوش نماید ز اولت انعام او

□

بی‌عمل مدعی و کذابی

□

که الاقانیم در فقر و عدم

□

سیه گردان به لشکر اسپهان را

□

بایدش بر کند و در آتش نهاد

□

از ناخوشی چو زهر و چو طاعون است

□

از قف تن فکر را شربت‌مکی

□

زین بیشتر نساخت کسی مرگ را طعام

□

زین سفر کردن ره‌آوردم چه بود

□

کار پر کرده کی بود دشوار

□

پس نبود استا به زجرش کارجو

□

شاد و خندانیم و بس زیبا خدیم

□

پس کنم ناگفته‌تان من پرورش

□

جان سگ خرگاه آن چوپان شده

□

شاهد عدل‌اند بر سر وصال

□

او به راحت رسد همی زهوان

□

زانک حیوانی نبودش اکل و شکل

□

که می‌رنجد از خفت و خیزش زمین

□

باغها از خنده مالامال تست

□

فرود آمد که تا جامی کند نوش

□

در پناه روح جان گردد جسد

□

ز کبر ریش کنی راست کژ نهی دستار

□

گر گلی را خار خواهد آن شود

□

سخره زان پس بر گشایش‌های افلاطون کنی

□

بر دل و بر عقل خود خندیدنست

□

از لطافت شدی چو ابر سفید

□

سرمه‌ی چشم عزیزان می‌شود

□

زانک تقوی آب سوی نار برد

□

بی خلاف و کینه آن مرغان خوشند

□

جمله بالا خلد گیرد اخضری

□

بود با ما دوش شب‌گرد و قرین

□

زیرا که ترجمان طواسینم

□

کس نداند سر آن شیر و فتی

□

گر این تکیه بر طاعت خویش کرد

□

گر نبودی نوبت آن بدرگان

□

رود لطفی ز تهمت نیست معذور

□

شیرمردی کرد از چنگش جدا

□

حرمت و فضل و شرف مصطفاش

□

هیبت و ماهی و در شاهوار

□

روشن چو شباهنگ سحرگاه مجالی

□

نیست او را جز لقاء الله قوت

□

کرده بر شیر شرزه گور فراخ

□

خویهای انبیا را پرورید

□

اندر اندازی و جویی زان نشان

□

هفت گردون ناوریدی از عدم

□

بهر آن آمد که جانش قانعست

□

زیر دام من بدی مرغان من

□

من مسلمانم، من نیز ز یارانم

□

کو دهد وعده و نشانی مر ترا

□

گر بهتری به مال، به گوهر برابری

□

تا برندش سوی صحرا یک زمان

□

ازو هر بلبلی جوید سراغی

□

چون یزید و شمر با آل رسول

□

که تو را از بد و از نیک نه نفع و نه ضر است

□

دید دوزخ را همین‌جا مو به مو

□

گر نبود جایگهش جز به چین»

□

عاقلان گردند جمله کور و کر

□

پذرفته نشان ناتوانی

□

نوبت قبطست و فرعونست شاه

□

از جمال و از کمال و از کرشم

□

تا به دستت اژدها گردد عصا

□

در گمان افتاد زن زان اهتزاز

□

ز دینار و دیبا به پهلوی خویش

□

از بهر چرا گشته‌ای حصاری

□

جوز پوسیدست گفتار دغل

□

که رنگ و بوی نگرداندش مرور سنین

□

روان اشک خونین رخ زرد او

□

از این خارا روان فرسوده کردم

□

طبع را بر عقل خود سرور مکن

□

این سوی ختن خواند مرا آن سوی بربر

□

چنین تا بیامد میان دو چاه

□

آفرین از جانت بر فرزند و بر مادر کنی

□

آن سپیدی و آن سیه میزان ماست

□

به هزیمت گریخت از بر او

□

به هم برفگنده ز هر دو گروه

□

گشته‌اند این دم نمایم من عیان

□

باز نو سوگندها می‌خواندند

□

معده‌ی دل سوی ریحان می‌کشد

□

که هرگز نبیند بد کارزار

□

امام زمان را امین و یمینی

□

نام موسی می‌برم قاصد چنین

□

جانب نگاه‌دار خدای و خدایگان

□

بس از شهریار آشکار ونهان

□

به حقه لعل رخت خود نهاده‌ست

□

چون خریدارش نباشد مرد و رفت

□

یک گرده دارد از مه چندن که بنگرم

□

همی این بدان آن بدین ننگرید

□

دست خدای جهان امام زمانم

□

موج او مر اوج که را می‌ربود

□

کز داد و ستد جهان شد آباد

□

نبودی دل من نگشتی نژند

□

پندشان ده بس نماند از دورشان

□

گرچه سوی علو جنباند جرس

□

تا نگیرد مرغ خوب تو هوا

□

ورا گفت بی‌هند گیتی مباد

□

که ما بر پی و راه آن رهبریم

□

خرس بازی می‌کند بز هم سلام

□

که از مسیحا دجال و از عمر شیطان

□

کسی گوهرش را ندانست ارز

□

مرا در عاشقی یاری نمایی

□

از نهیب سیل اندر کنج غار

□

هر کو به پیش حاکم تنها شد

□

همه مرزها پر ز نام تو گشت

□

تو بر فلک همی چه کشی طرف کنگره؟

□

تو ز صاحب‌دل کن استفسار خویش

□

کان شکایت کسی بیارد پیش

□

طلایه پراگنده بر گرد دشت

□

هست او در هستی خود عیب‌جو

□

بر پرم همچون طیور الصافات

□

نخریدند لل شهوار

□

ز تخت وز گستردنی هرچ بود

□

چون دشمن بی‌دینش بد فعالم

□

استخوان و کله‌هاشان را ببین

□

گر به تقصیر بگیری نگذاری دیار

□

ابا هر یکی گوهر شاهوار

□

که مردان را به سختی آزمایند

□

چون در آمد دید کان خانه‌ی خودست

□

بنگر که این طلب ز کجا خاست و این هوا

□

به شمشیر هندی بزن گردنش

□

گر بنمائی مرا کز اهل لوائی

□

ز بالا به خاک اندر آمد تنش

□

کافور فشانم از دم سرد

□

بماند اندران کار گازر شگفت

□

زانک صورت مانعست و راه‌زن

□

جهان را همی داشت با رسم و داد

□

چه خوشدلیست در آباد دیدن زندان

□

تهمتن برو درد کوتاه کرد

□

شد چو به قطر سحری گل طری

□

بر و بوم ایشان به مشت آورید

□

مکن کز اهل مروت نیاید این کردار

□

که هرکس که بد کرد کیفر برد

□

فلسفی و هندسی و صاحب سودد

□

کرا داد خواهی به چنگ نهنگ

□

شاخی که برو بر ثمر نباشد

□

زمین زیر پوینده بالای اوست

□

خانه نسپاری تو همی خیره به موشان

□

سپهبد بروها پر از تاب کرد

□

بی‌دستوری کس نشد پیش

□

بدان کو سخن گفت با او درشت

□

که خورد او روز و شب زین آب و گل

□

همان دین زردشت بیداد گشت

□

دزد را گفتم، گلوبندش مبر

□

که از خواسته بارگی برنتافت

□

بر نامه‌ی معالی عنوان کنم

□

بگفتند کای شهریار جوان

□

به یک دم جهانی شد افروخته

□

بدان کار بایسته یاور شدند

□

سزایش عهد و پیمانی که بشکست

□

همی آتش آمد ز کامش برون

□

این همه سختی نه بر باطل کشید

□

همیشه ز هر کار پیشه است پیش

□

چون پاک شود شود سمائی

□

ز هرگونه‌یی گنج آراسته

□

جان با عقل زنده ابدیست

□

پر از شرم بیداردل بنده‌یی

□

فارغ از تشنیع و گفت خاص و عام

□

که شهری بدندی همه دردمند

□

که بس بی مایه، اما خودپسندند

□

ز فرمان او رامش جان کنید

□

تا پیرهنی ز عمرو نستانی

□

نژاد بزرگان و گنج کیان

□

هزار چندان مستوجبست و مستأهل

□

خنک آنک در دوزخ افگنده نیست

□

نگون شد سقف و طاق خانه‌ی هوش

□

نوشته برو صورت دلپذیر

□

تو چه داری بر این دو تن تفضیل؟

□

نهادن ز اندازه اندر گذشت

□

جز به بزرگی و جلال امام

□

ز رزم و ز بد دست کوتاه شد

□

در قالب این قواره پست

□

روانش بر من درود آردی

□

راه آن خلوت بدان بگشودمت

□

که با مجمر آورده بود از بهشت

□

کاین سیه رای، گمره و رسواست

□

به جایی که بود آتش کارزار

□

ز بهر آنچه کایدر ماند خواهد چون بوی مغتم؟

□

یکی سوی گردنکش کینه‌جوی

□

بنالم که عفوم نه این وعده داد

□

خود ایدر زمانی درنگ آوریم

□

به کوثر داد آب زندگانی

□

پر از غم همی بود تا نیم‌شب

□

ولیک کار خدا را نه چون بود نه چرا

□

کسی چون سکندر مدان بر زمین

□

با ناز گرفته در کنارم

□

اگر چند با فر کیخسروی

□

مانده حیران از پای تا سر او

□

همه خستگیهاش بردوختند

□

یا بگویم آنچ برمن تافتست

□

جهاندیده و نامور بخردان

□

بر در خویش از چه نگهداشتی

□

همان یاره‌ی زر با گوشوار

□

پس نپندارم که اینها مردمانند، ای رسول

□

قطره ریز است و آرزو خضر است

□

چو باران بلالک فرو ریختیم

□

برو تاج شاهی سزاوار نیست

□

همیشه کار تو مسکین نوازی

□

مداح بارگاه تو حیدر نکوتر است

□

زی ره و سیرت اویت پسرش راهبر است

□

نجویم جز آرایش گاه تو

□

ز بیماری دل هر دل‌فگاری

□

گاو او عنبر فزای و ساحلش سنبل گیا

□

آنچه نپسندد آفریننده

□

مر او را بخوردن منم دلفروز

□

زانک بود از کون او حر بن حر

□

مصطفی را شحنه و منشور قرآن دیده‌اند

□

نشاید بهر باطل، حق نهفتن

□

هیونی برافگند گرد و سوار

□

این هر دو یافتی چو شدی گوش‌دار من

□

به حق عاقبت غم به جان غم برتاب

□

گاهی شود بهار و دگر گه خزان شود

□

چو آرام یابی بترس از گزند

□

شراب تلخ در غم زهر مار است

□

شوم زنار بندم زین تعدا

□

خاک کن بر خفتگان خاک یارب مرغزار

□

سخنها یکایک همه برشمرد

□

گفتم اینک سخن کوته و پایانی

□

که برکشیده‌ی حق بود و برکشنده‌ی ما

□

شیر یک دایه خورده با بهرام

□

به بهرام بر آفرین خواندند

□

که من ایشان را همی‌بینم بدان

□

زیور هر سه دختر افشانده است

□

نه فرق صبح میدانستم از شام

□

نمانم که رنج تو گردد کهن

□

سر خیره منه به زیر بالین

□

آری ز دماغ است همه قوت اعصاب

□

سردفتر خدای پرستان بی‌ریا

□

همان از درش مرد خسروپرست

□

نه صبر اندر دل دیوانه ماندش

□

رفیق صاف رحیقی نه‌ای به صف صفا

□

تو را به، مکن هیچ بانگ و نفیر

□

سپهبد نژادی و کنداوری

□

خود ببری کیفر از این بدگمان

□

وان عامل ارادت در عالم جزا

□

بس مرغ که اوفتاد در دام

□

بباید به خوبی دل آراستن

□

در شکسته‌بند پیچ و برتر آ

□

زان ز دل طمع گرد ران برخاست

□

ز رنگ جامه‌ی زربفت و زیور رخشان

□

ز خوبان مر او را دلارام کرد

□

روز و شب زان مانده‌ای با هایهای و مفتتن

□

بر مد مدهمتان خواهم فشاند

□

در آن فتنه دختر بینداخت زود

□

که ماهی نکردی بروبر گذر

□

به سر سیل از دو چشم تر گذشتم

□

گم گم گنج سرا پرده‌ی بالا شنوند

□

زانکه آخر این رسن را هم گذر بر چنبر است

□

بران آفرین آفرین برفزود

□

پیش دانا حجت عقلی برم

□

بر در فید آسمان را منقطع سان دیده‌اند

□

صد نعل در آتشم نهادی

□

بدیدند زیبا یکی تاج و گاه

□

انه لا رب الا من یدوم

□

پس به صحرای فلک جای تماشا بینند

□

مرا نیز از دل و دامن چکد خون

□

نیابید جز کام شیران کفن

□

ویشان کنجاره و من روغنم

□

هرا که برافکند خران را

□

وزین دو درگذری کل من علیها فان

□

روم سوی ایران ز آباد بوم

□

زنم از دل به کلک و دفتر آتش

□

هفتم سپهر ما نه که هشتم جنان ماست

□

نه چنان آید چون غله گزار آید

□

تو او را ز گیتی به مردم مدار

□

من از علمم به سجن اندر چو ذوالنون

□

تخت سلاطین زگال گرده شیران کباب

□

حلقه گوش خویشتن کردیم

□

که گفتار آن شاه دانا شنود

□

پر و بالت هست تا جان بر پرد

□

چون شبهی بدید برون رفت ناشتا

□

که ز من فرسنگها گردید دور

□

سخن بشنویم و سراینده‌ایم

□

که «همیشه شکم و معده همی آگن»

□

کس شروان خیروان ندیده است

□

که خود عبیر بگوید چه حاجت عطار

□

سخن بهتر از گوهر شاهوار

□

به آسانی مراد آید فرادست

□

که یک زبان چون ترازو بوی به روز جزا

□

بمانده بر درش انگشت عجز به دندان

□

ز کافور کرد افسری بر سرش

□

ایزدت عمر که تا به شوی، ای نادان

□

بر آن پیچید و کردش سر به سر خشک

□

از زمین برگرایدش نفسی

□

جهانی همه برد پیشش نماز

□

وان مقلد کهنه‌آموزی بود

□

زه کرده به قصد ما کمانی‌ست

□

همچو من، کوته نمیکردی سخن

□

همی تاخت با رنج و تیره‌روان

□

ز ارزیز و قلعیت سیم حلال

□

و آن راز که هم نهفتنی بود

□

این بدی کان یار با ما گرم شد

□

دلش گشت پردرد و تیره‌روان

□

به خوبی کارها چون زر شود راست

□

وین باده‌ی بیخودی که دادت؟»

□

رفتند و ما رویم و بیایند و بگذرند

□

بد و نیک ایشان مرا با شماست

□

نانهاده به بخوان نان ارزنین

□

کار دو جهان به کام خود دید

□

در راحت و رنج سودمند است

□

که بهرام بنشست بر تخت شاد

□

امتحان را امتحان کن یک نفس

□

وز او گشته‌ام صاحب تخت و تاج

□

مرا با عقل و جان، همسایه کردند

□

جهاندیده مردی نماینده راه

□

یافتی دیبا و اسپ و اوستام

□

به نزدیک تو بس بی‌اعتبارم

□

پا بکش پیش عنایت خوش بمیر

□

که اندر هنر داد مردی بداد

□

به باد دست کوهی ساختی پست

□

سر در کنف وفای اوی‌ام

□

از آن غم کرد صدچندان دریغا

□

به شاهی برو خواندند آفرین

□

کسی علم و ملک سلیمان بهم

□

دهان پرخنده یوسف را دعا گفت

□

گنج زر بود زیر مار سیاه

□

ز یزدان نیکی دهش کرد یاد

□

خوابشان سرمایه‌ی ناموس بود

□

برهم‌زن روزگار لیلی

□

گفت: گر کارآگهی، اینست کار

□

نماند اندران بوم کشت و درود

□

برآوریم به چرخ و به زر بنگاریم

□

برداشت نفیر عاشقانه

□

روشنیها و ظفر آید به پیش

□

بفرمود تا بر ستور نوند

□

در کار بزرگان همه ذلست و هوانست

□

خود را به لباس دیگر آراست

□

که هنر برگ و علم بر دارند

□

یکی آبکش را به بر برکشید

□

گرچه زدیدن چو سنجد است طبرخون

□

بر پای ستاد، خادمانه

□

واحوال ویش نگشت معلوم

□

که تابوت شاهان چه دارید راز

□

جنس را با جنس خود کرده قرین

□

اینک ز دو دیده غرق خونم!

□

هر چه فرمان است، خود فرموده‌ای

□

بس از گنج در و گهر خواستند

□

آنک این فلک او آفرید و اجرام

□

قدوم دوست را از من مپوشید!»

□

غیر مهر و رحم و آب چشم نی

□

فراوان غم زندگانی خوری

□

ولیکن گوش بر آواز می‌باش

□

بجز خرپشته‌ای از خاک نمناک

□

جنیان را لیلة الجن آشکار

□

همان جوشن و مغفر هندوان

□

تهی جایگاهی است بی‌حد سامان

□

صد چشمه ز چشم می‌گشادند

□

هستند سگان تیز چنگال

□

مرا و ترا روز هم بگذرد

□

تا نبافند بریشم خز و دیبا نشود

□

اینجا شده پای‌بست اویی»

□

ولیک شیر شدن، گربه را نبود آسان

□

که با فر و برزست و با لشکرست

□

از کوه من بجای گهر پروین

□

گشاینده‌ی مشکل هر گروه

□

می‌رود سباح ساکن چون عمد

□

ز کاری نکردی به دل نیز یاد

□

سران از هر دو جانب سرفرازند

□

بدیوثی نیرزد کدخدائی

□

قرارگاه مگر برتر از قمر دارد

□

چو یابم ز خشم شهنشاه داد

□

پر از بانگ است و انبوه است شیون

□

ابا کند ز پذیرفتن عرض جوهر

□

باک جان نیست هرچه بادا باد

□

به شایسته کاری و گر دادخواه

□

تشنه بتازی به امید سراب؟

□

چگونه آید تیغت به رزم بی‌دشمن

□

سوزد ار یک خوشه، گر صد خرمنست

□

بر خویش نزدیک بنشاختش

□

لعنت بر جاهل غدار کن

□

با دل خویش گو مسلمانیست

□

در تن هم‌چون لحد خوش عالمی

□

نوشتند پس در میان حریر

□

به خاطرها مقامش ساز یارب

□

غریبی بیدلی بی‌خانمانی

□

از بلندی شعر فوق هفت اختر گویمی

□

یکی مرد جوینده و کینه‌دار

□

از خانه براندند اهل عصیان؟

□

به شادمانی و عشرت هزار سال بمان

□

نیکوئی پیشه نیکی آرد پیش

□

گریزان شد از خانه بهرام گور

□

تو گفتی باشدش بیماری سل

□

دو چشمش ناز و ساقی جور میکرد

□

نیفکنند ز هر حمله‌ی سپهر، سپر

□

غم به نواله‌ی من و خون جگر ادام

□

زان پس، نه هیچ نیز کسی را دو تا شدم

□

بر بازوی شرزه‌ی ژیان بندم

□

آتش اندر آب سوزان مندرج

□

بحر اخضر نه به عمان به خراسان یابم

□

فکندی آتش دل در چراغش

□

گشته چو نار کفته ز اشک چو ناردان

□

آن است قیمتی که به دین است قیمتش

□

رستم زال دانشی، زال زمانه داوری

□

هرچند بی‌وفائی ،در بائی

□

صرعی نیم و به صرعیان مانم

□

کز دل آزرم ما رها کردند

□

تو زر در خاک می‌بیزی و آخر دست می‌مانی

□

نشانده در انگشتری مشتری را

□

نماید چنان کز ثریا ثری

□

تا بدانی کیستی، رفتی ز دست

□

کلک و بنان تو شفای جنان

□

بس به دست گلوی خویش گرفتاری

□

معین و ناصر تو ذوالجلال والاکرام

□

هر عشیق و عاشقی را این فنست

□

در عصبه‌ی تو نمود عصیان

□

به رنگ سبزه خرگاهیست گلدوز

□

بر تابه بمانده است نیز نانم

□

به ده حس و به ده ایام ماه عاشورا

□

صدر و جمال آن دو مقتدای صفاهان

□

زیان کردن مسلمان را ز پنهان

□

نهانش را به خون دل دهد آب

□

چون کشته رسید بدرود باز

□

ویل لهم عقیله‌ی من بس عقابشان

□

ازو خیزد، چو رمانی ز معدن

□

ایام مرا بی‌غبار کرده

□

به نیکی، پارگیها را رفو کرد

□

تو زاد مدائن بر سبحه ز گل سلمان

□

تو به چین بودی و مانده‌است تو را ماچین

□

گفته است هیچکس به صفت راست را دوتا؟

□

خنجری پر قهر اندر آستین

□

زی حق شفیع زلت آدم پی جنان

□

که او پیغمبر آخر زمان بود

□

هم به قرادم تسبیح شمر بازدهید

□

کین دو سیرت ز خوی احرار است

□

لعبت چشم از برای لعبتی از استخوان

□

زان سو و زین سو گیا همی خور و می‌دن

□

چون جهان راست زمستان چکنم؟

□

خلق ازو راضی و خدا خشنود

□

پس در آن فضل عسل زائی فرست

□

انصاف ده، مگوی جفا و مخور مرا

□

صبحی که دزد سر زده را تار و مار کرد

□

چو صد راه داد و گرفتت سپهر

□

دیده‌ی این زال رعنا برنتابد بیش از این

□

چون دشمن آلی ز بد خصالی

□

هان خوی سردش آنک آب بحار

□

تا شود دردت مصیب و مشک‌بیز

□

آدمی هست که شیطان شیم است

□

که‌ای در عرصه‌ات شاهان پیاده

□

صبح کمالش ز حد شام برآمد

□

عقل بر گستوان همی‌یابم

□

این همه ماخولیاست صورت بحران او

□

اسپ پدرت و اشتر عماری

□

کوکشت زرد عمر تو را فتح باب شد

□

همه سررشته‌ها غلط گردد

□

سر دروده وز درون آواز امان انگیخته

□

غواص طلب کن، چه دوی بر لب دریا؟

□

در زین سمند رستم، در کف کمند زالش

□

تار ما هم دیبه و هم اطلس است

□

گر چو پروانه بسوزید سزائید همه

□

تا نیست سوی امیر بارم

□

جفته‌ای کان تکاور اندازد

□

صد جهت را قصد جز محراب نیست

□

طفلی است در روی آمده، وز کف منقا ریخته

□

که احمد خواند با خویشش ز یک نور

□

بر بندگی شاه نبشتند محضرش

□

گر ز آتش این قوم بدین فعل رهااند

□

به باغ مدح تو بر شاخ معرفت بارم

□

به گیتی شده گم بد بدگمان

□

دوستان را جله‌ای در جرعه‌دان آورده‌ام

□

من کشته درخت و بر نخورده

□

وز یاد تو ملائکه مشکین دهان شده

□

ور یسر کسی طلب کند، یسری

□

گلوی خراشیده ز افغان نماید

□

گفتگوی مشت و سنگ و چوب شد

□

تاج نهاده بر سرش از نی قند عسکری

□

بیاورد یکسر به کهرم سپرد

□

دو ذمی نفس و آمالش دو رسمی چرخ و کیهانش

□

یافت اندر نور بی‌چون احتمال

□

سوی جان پرواز جوید طیب جان افزای من

□

فروغ عارضت نور بصر بود

□

خط فسون عقل به مسکن درآورم

□

کز سر با آگهی بگذشت ازین جای خراب

□

از سم کوه پیکران خاک عراق بسپری

□

که تخت پدر داشت و ایین اوی

□

چون به کفت برگشاد افعی زرفام فم

□

پرورش یابد از نسیم شمال

□

که از سوراخ قیمت یافت سوزن

□

خود ز تو هرگز نیندیشید در چندین سنین

□

ار من کند نظیر خراسان خور سخاش

□

که جز در بدی، با تو همدست نیست

□

تا ابلق ایام را از چرخ مضمار آمده

□

نگشتی به جاماسپ بداخترا

□

سر به مهرش کن و به خضر سپار

□

عین معزولیست و نامش منصبست

□

چون عنکبوت جوله و چون خرمگس عوان

□

به تعظیمش سر عیوق تا شد

□

بی‌پادشاه دین چه بود پادشای خاک

□

ظالم در روزگار خویش و نه قاتل

□

از صفر کجا صفات جویم

□

رخان زرد و مژگان چو ابر بهار

□

چو ماه از کواکب سپه ران نماید

□

محتاج نشد به جنس این پند

□

بنشان غبار غصه به باران صبح‌گاه

□

ایدون به سوی خاص و عام والا

□

بر تن کمر به خدمت خرما برافکند

□

زان، ستم و جور و تعدی رواست

□

گردن قرابه را هست نکو ریسمان

□

فرود آمد از گاه و خیره بماند

□

کارم ز خطر نمود مبهم

□

چون به دانش متصل شد گشت طی

□

کان همه خر مهره بود وین همه در ثمین

□

که هرگز کس نیابد سر پی او

□

تخت محاسب شود قبه‌ی چرخ از غبار

□

باد هوا همی برد آن خاک بر هوا

□

که دل را بیشی هوائی نیابی

□

بیارم زن و کودکانشان اسیر

□

پر تیر و پرچم رخش مضمر ساختند

□

سرش از گردنش درآویزم

□

زو نامه‌ی کرم را، عنوان تازه بینی

□

بر خیره مده به جاهلان لالا

□

شربت شاه سکندر سیر آمیخته‌اند

□

نه شبنم رسید و نه یک قطره آب

□

عشاقان را آرزوبخش و دلستان آمده

□

جهانجوی با گنج و با تخت و داد

□

شعله در شیر سیاه سیستان افشانده‌اند

□

از جناب من نبردی هیچ جود

□

چون نور مهر مصطفی جان بحیرا داشته

□

به این افسانه شب را روز می‌کرد

□

زان نیل و دجله پیش کفت فرغری ندارم

□

کو ز جابلقا سحرگه قصد جابلسا کند

□

ز آتش دل در دهانش همچو زبانه زبان

□

منم بر درت بر یکی پیشکار

□

فیض آن کف جواهر حشر آمیخته‌اند

□

و گر بنوازیم نور علی نور

□

لفظش صدف و این غزلش در بهائی

□

در شیشه‌ی عطار بد و در خم خمار

□

شش روز و هفت اختر نه قصر و هشت منظر

□

تو آزادی و ما در بند فرمان

□

جمشید فری بل که کیومرث دهائی

□

پرستنده‌یی دید و لهراسپ را

□

گاورس ریزهای منقا برافکند

□

امتحان کن امتحان گفت و قدم

□

من فراق این و آن خواهم گزید

□

ز دل پر می‌کشید آه از سر درد

□

زبان بر ثنای دمادم ندارم

□

با هش نیاید بعد از آن تا جاودان سبحانه

□

و آتش ز بادخانه‌ی احشا برآورم

□

همی نگذرم من ز فرمان تو

□

ور این پیر ازرق‌وطا می‌گریزم

□

وزان شیرین‌تر الحق داستان نیست

□

ز آلایش سوزیان ببینم

□

کرد چنین در شاهوار مرا

□

در حرم شهباز بیضا دیده‌ام

□

از کریمان، از چه رو کم خواستی

□

موج خون خاست در بهو و طرز بگشایید

□

که دستور بد شاه لهراسپ را

□

من در دعا بلال و به خدمت چو قنبرش

□

عکس آن دادست اندر پنج و شش

□

نعت تو و مدح او خوانده گه بزم و بار

□

تک و پو با درخش آسمان داد

□

که بدان مقصد کیهان شدنم نگذارند

□

نیست آگاه هنوز، ای پسر از نرخ پیاز

□

کاید چو ماه چارده مصباح هفت و چار

□

یکی اسپ و دو جامه دیبای چین

□

القاب سیف دین شد هم خضر و هم سکندر

□

چو مقناطیس از آن آهنربایست

□

چو آن کسی که به آب حیات شد مشتاق

□

تا رنگ دهد وسمه‌ی رومی و الایی

□

بسوز مادران مرگ فرزند

□

شاد شادان سوی خانه می‌شدم

□

که عناب لبم دارد دلی تنگ

□

گذشته سخنها برو کرد یاد

□

رونق ز شکر فروش می‌برد

□

گشته باریک چون بریشم چنگ

□

یاران مرا ز نام من عار

□

به روی پشته‌ای برراند توسن

□

دردش به طبیب نیز اثر کرد

□

خاکی شود که گل کند آن خاک کوزه‌گر

□

نخواهد زیستن کس جاودانی

□

جهان را به چشم جوانی مبین

□

به سامان کاری آمد ماه سامان

□

گهی ماهی سخن گوید گهی ماه

□

گو خیزد و بیا که در گشاد است

□

سه دیگر صورت زشت و چهارم دیده‌ی اعمی

□

کنه بودن بیش ازین طاقت ندارم

□

زانچ وهم عقل باشد آن بریست

□

مرا در کالبد هم هست جانی

□

تن پیل واریش باریک شد

□

تماشائی که باشد دیدنش مزد

□

نشدم هیچ شب حریف شناس

□

زآنها که شنیده آرمیده

□

به گوشم این صدای آشنا چیست

□

مردار شدن چرا گذاری؟

□

جانور فرزند ناید هرگز از بی‌جان پدر

□

غزالان از من آموزند بازی

□

گرامی کنم مرد درویش را

□

شد سست ز سختی غمش پی

□

تو را و هر که گوید همچنین باد

□

نوشته کز محمد سوی پرویز

□

وان دوام عمر او خواهد به خیر از کردگار

□

آزار فلک همه برون برد

□

صد هزاران زیرکان را کرد دنگ

□

نه از نور سحر بینم نشانی

□

ببینی گران آهنین بند من

□

مفگن به دکان شیشه‌گر سنگ

□

ندارد روز با شب هم نشستی

□

چون گل به سلاح خویش خسته

□

که افتد طبع دانا را به آن خوش

□

اگر پخته نباشد خام باشد

□

می‌ندانم چاره جز بی‌چارگی

□

کس آمد دادش از خسرو نشانی

□

بمرد و نرست اینت فرجام جنگ

□

با دی نکنی ازین جگر خوار

□

صبوری در زمان آهنگ در کرد

□

که جنگ او زیان شد صلح او سود

□

چون نمائی مرا عنا و عذاب

□

جستند به غیرت اندر ان غار

□

و آن چو فرعونان انا و انای او

□

که طنبوری به دست آیم به کویت

□

برآیین ترکان ببسته کمر

□

می کوش که نیک نام باشی

□

بدین مهدی توان رستن از این مهد

□

که در چشم آسمانش ریسمان بود

□

هواداران وصل او طربناک

□

دیوار سرا بلند کردند

□

وز این هان و هین و از این گیر و دار

□

که خون می‌رفت و سر می‌برد چون گوی

□

نگونسار شد مرد یزدان پرست

□

لب ساز کند به فرق بوسی

□

هم اقلیم سخن بیند سواری

□

بگذشت محیط آب از آتش

□

شکر گزی و نوش مزی شاد و شادخوار

□

ز پشت زین چو بیهوشان در افتاد

□

تا بکارد در تو تخم آن ذوالکرم

□

ز جا برداشت و آسان کرد کارش

□

بزرگان لشکر پذیره شدند

□

که دود دل سیاهم کرد چون زاغ

□

ور این اسب آن من بودی چه بودی

□

ز هر بیخی کند دارو گیائی

□

سخن کرد آنگه از منظور تکرار

□

یک هفته دو رویه تیغ می‌رفت

□

کاین همه زر چرا فرستادی

□

دو میدانش فراخی و درازی

□

شد اندر جهان نامور بی‌همال

□

از آهن تیز ، می‌کند بیم

□

چو رفتی در بغل نه دست تدبیر

□

یا در پر زاغ چشم زاغند

□

از خوی نیک باشد، فعل نکو خبیر

□

شد در پی آزمون لیلی

□

این قول ناید منکرش

□

که مه را خود کبود آمد گذرگاه

□

فرستاد و بر ماه بنهاد گاه

□

کز آسیب فلک دارم شکستی

□

بمقتلة الزورا الی مطلع الفجر

□

هنگام فریب سنگ را نرم

□

برای میوه نخل نو نشاندند

□

وان گل که مراست در چمن نیست

□

همانا که تو ابر گوهر فشانی

□

که با من می‌کند هر شب خیالت

□

به ننگ اندرون پست گردد سرم

□

در رشته‌ی کس، نه بندد آن در

□

یکی را کرد ممسک تا ستاند

□

به جانان جان چنین باید سپردن

□

اگر چند از دست خود برپرانی

□

نمی گشت از تماشا چشمشان سیر

□

چنان دان که در پیش دیوار دارد

□

هم آخر زان میان کشتی بدر برد

□

تن خویش را خوارمایه مدار

□

جلوه دادم مرغ جان بر خفتگان

□

پی شیرین برانیم اسب چون تیر

□

از سستی عمر و ضعف حالت

□

کجا رفتن به هر در پیشه‌ی تست

□

نباشد برین کار همداستان

□

به انصاف دادن چو نوشیروانی

□

که در زندان این دیر است چاهم

□

دونده پرنده چو مرغی به پر

□

همچو عیسی در سخن آن داشت او

□

ز دارا و سکندر یادگاری

□

هم چشم رسیده کسوفست

□

ورنه زر با سنگ سوده همبر است

□

نخستین ز هر دو پسر ده درود

□

که بس پر خشم و بی‌رحم است و ناهار

□

به ترک شکر شیرین بگوید

□

برهنه کند آن سر تاجدار

□

گاه بر رویش قدح پرداختی

□

به صحرای دگر افتیم و خیزیم

□

به بازو بندیش بازو نمودی

□

دل ما و جفای عشقبازی

□

به سر برش خورشید گشته بلند

□

چو سیمین بتان لعبتان سرایی

□

به عون طالع استقبال کردش

□

یکی دخمه چون برفرازم ترا

□

کردت از سد طبیعت دل سیاه

□

بقدر زور من نه بار بر من

□

بر لشگر خویشتن زدی تیغ

□

نکند مرد سواری چو نباشدش رکاب

□

به نزدیک او پایگاه آوریم

□

جان تو اهل معاد است و تنت اهل معاش

□

نه بیند ور به بیند باز گوید

□

سرود و می و رود برتر کشید

□

با چه کارآیند مشتی ناتوان

□

خنیده بهرجایش آرام و کام

□

با آتش دل که باز کوشد

□

تمامی برد با خود سوی منظور

□

بریزد کند در یکی آبدن

□

درین خلاف نکرده است خلق از اهل ملل

□

نه هر کز دست شد زان دست باشد

□

زره‌دار با گرز و ترگ آمدند

□

در نهان بردند پیش دخترش

□

کنم بر سر دار پیراهنش

□

گرفتش دست و گفتا جانگه‌دار

□

آخر بیگانه را دست نبد بر عجم

□

نیارد گذشتن به روز نبرد

□

از علم مگو آن را وز پند مپندار

□

بسا باشد که از روغن بمیرد

□

چنان چاره گر مرغ بیچاره گشت

□

سیاست تو اشارت به پای دار کند

□

که فردا بباید مرا شیر جست

□

سیماب شوم ز شرمساری

□

از این دردش نخواهد بود بهبود

□

که ایرانیان جنگ را ساختند

□

معنی تخت و عرش یکی باشد و سریر

□

گرفته انس با وحش بیابان

□

نگر تا چنان کامگاری که داشت

□

گم شده در آفتاب روی تو

□

وگر نیستش بهره از گنج ما

□

بر آن شغل آفرینها برگرفتند

□

دین مسلمانی را چون بناست

□

که نشنید کس نوش با نیش جفت

□

کند زبان را چو ذوالفقار کند

□

که باشد گوشت خر در زندگی خوش

□

به شاه جهان گفت زین بازگرد

□

حبذا ای به وضع دار قرار

□

نویسد کسی کش بود گنج کام

□

کو ناوردت به سالها یاد

□

که او را خارها در پا نشسته

□

به فرزند بر نازده باد سرد

□

چون که تو از دین برون شدی ز بن و بار؟

□

که او نیز از لب شیرین بریده‌است

□

پر از خاک روی و پر از خون دو چشم

□

هر زمان بر سنگ می‌زد سر ز درد

□

خرد را به گفتار توشه بدی

□

توفیق رفیق کار بادت

□

بنگر آنک زنش را در گردن افگنده کنب

□

که چندان زمان یابم از روزگار

□

چون نگردی گرد دین ذوالجلال؟

□

که جز کشتن منه بر سر سپاسم

□

خروش هژبر ژیان آورید

□

کانچ داری جمله در بازی تمام

□

جهاندار پیروز خودکام را

□

ریحان یک آبخورد بودند

□

باد روان بخش هدایت وزید

□

به تاج سپهبد فرو ریختند

□

چیست اندر کتاب نامذکور؟

□

رطب را گوشمال خار می‌داد

□

به زور اندر آورد لختی کمی

□

که هیچگونه بر آن کارگر نگشت بصر

□

به هر کار چون من تو رنجور باش

□

همه در حمل بر حمل ایستاده

□

دو چشمت همیشه سوی دلبران

□

برآن موبدان نماینده راه

□

همواره پیش دیو بداندیش چاکرند

□

که از بهر جهان دلتنگ دارد

□

که این هفتخوان هرگز ای شهریار

□

من و سوگند مصحف و قرآن

□

زبان‌آور و کامران بر سخن

□

پنهان جگری چو خاک می‌خورد

□

گرنه ز سوداست در این سود چیست

□

از آزاد و از نیکدل بردگان

□

مر امروز را کو همی بگذرد

□

به آمد را به تو تسلیم کردم

□

به درگاه اویند چندی سوار

□

ز هیچ دشمن او روز رستخیز امان

□

پر از داد و دانش چنانچون سزید

□

بستان و به عمر لیلی افزای

□

شعر او فرقان و معنایش سر تا سر سنن

□

ببردند نزدیک پور پشنگ

□

چون همی تازی بر مرکب رهوارش

□

ز شکر ساختی گلشکر خویش

□

سرش را گرفت آنگهی برکنار

□

دل ایشان یکایک از پیکر

□

نخستنی به بهرام خسرو سپرد

□

چون راهنما توئی چه باکست

□

صبح شد و رونق مجلس شکست

□

بدین آشکارت بباید گریست

□

که گرد دروغ است یکسر مدارش

□

که انده بر نتابد جای جمشید

□

چنان گردش چنگ و گوپال اوی

□

پشت چون پشت مردم احدب

□

برو بر سخنها همی‌کرد یاد

□

در پیش تو بین که چون اسیرم

□

به پیش او دار این آشکار و پنهان را

□

همه یک‌به‌یک داستانها زدند

□

چون همچو مرد بود نکوخو زنش

□

اگر موئی که موئی در نگنجی

□

به ایوان نبودش کسی هم نبرد

□

آفتاب از روی دریا زر برانگیزد بخار

□

سخن‌گوی با دانش آزاده‌یی

□

ز حالت کرد حالی جامه را چاک

□

ابد همدم در آن وادی ازل را

□

چو سرو سهی بر سرش گرد ماه

□

بیهوده همه روزه تو را بودن ناهار؟

□

فرود آمده چو باده در دل جام

□

زمین آهنین شد هوا آبنوس

□

که نوعیست از طاعت ذوالمنن

□

به دوشیزگی نیز پاکیزه‌اند

□

برات گنج رحمت خواست حالی

□

آن سر که ز بس جهل سزاوار فسار است

□

به جان خواستند آن زمان زینهار

□

گر چشم و گوش تو نبری زایدر

□

همه باریک بین و راست انداز

□

سراسر بدو بازگردد گناه

□

چنان کجا نبود برج مشتری عقرب

□

فزون آمد از تخت شاهنشهی

□

سر تا قدمش نظر برانداخت

□

که جنس خوب بردارد خریدار

□

چو اندر خور آید نکردیم یاد

□

وان گوید «طباخ منم توشه ز من خر»

□

میان جان کنم جای نشستش

□

به دشت آمدی خانه بگذاشتی

□

امیر باد و بدو مملکت گرفته قرار

□

که شاها تو از مرگ غمگین مباش

□

بفروش چو آمدش روائی

□

بر ره و رسم خرد رو، که ره او پیداست

□

سران را ز خون بر سر افسر نهاد

□

یکی زو جوان است و دیگر توانگر

□

به موم سرخ چون طفلش فریبم

□

ز تخمی بود نامبردار و گرد

□

نعمت و نازی کان را نه زوال و نه فناست

□

که بودم بدین داستان رهنمون

□

شد ماه دو هفته بر دو هفته

□

زو بنالم نخست یا ز اصحاب

□

بپرسید از و نامور پور سام

□

نخرد مرد هوشیار و بصیر

□

گر نه پایان راسخستی سبز کی بودی سران

□

بیاورد چیزی که بد خوردنی

□

مدحی گویم ز عمان تا عدن

□

نشسته به آرام با فر و تاج

□

بسکه بر این خنده بباید گریست

□

به جایگاه رای، رای رای او

□

شده در جهان میش پیدا ز گرگ

□

موجود و مجسم شده در عالم فانیش

□

آن خسرو یگانه تبریز شمس دین

□

بدان پر خرد جان بیدار تو

□

که توانی گشاد کشور شام

□

نیایش کنان پیش آتش‌پرست

□

بی‌خبر از نو شدن اندر بقا

□

که طعم زهر دهد در دهان او جلاب

□

ز دشمن ببند آورم اندکی

□

همی رستن این بو معین محمد

□

مکن از فکر دل خود را از این گفت زبان برکن

□

به سوی کتایون خرامید تفت

□

در مراد و هوای دل بگراز

□

رخ او شد از بیم چون شنبلید

□

روز پسین جمله بیارند پیش

□

هم چشم و گوش را و هم اعضا را

□

به خواری و زاری برآورده را

□

بر تو سلام است و بران لعنت است

□

عرش بدان مائده محتاج بود

□

زمین شد زمینی سما شد سمایی

□

بازگشته به نصرت از خیبر

□

چنین بود رای بزرگان و خرد

□

ورنه برون آی چو موی از خمیر

□

کسی کجا سر تفسیر این بیان دارد

□

خروش آمد از در که بگشای راه

□

همی فردوس شاید گلستانت

□

نان ندهد تا نبرد آب مرد

□

فروزنده‌ی افسر و تخت عاج

□

بر گل نو قدحی چند می لعل گسار

□

برو تره و سرکه و نان و ماست

□

ای بها نه شکر لبهات را

□

تا بردوم به شعرت چون باد صحاری

□

که روشن روانم به دیدار تست

□

این شیر به زیر قدمت گردن و یالش؟

□

مطرب خلخال بهشتش کنند

□

مقرر چنین کرده وینست فرمان

□

گهی چون مهره‌ی سیمین نماید زهره‌ی زهرا

□

بریدیم و بستیم با دیو رای

□

راست نداریم به جانی که هست

□

نه عنبر فشاند همه جوذری

□

ز تیمار گیتی برو شد سیاه

□

هرچه کنی راست به معیار خویش

□

که با شیر سرکه بود ناگوار

□

اهتمام از طبع و توفیق سخن از کردگار

□

دار فلان مهتر و بهمان کیاست،

□

ببندد بدین بارگه برمیان

□

باطنا مغلوب و زن را طالبی

□

چیزیت معجزات مگر غوغا

□

همی کرد ازو روشنی خواستار

□

که این همی سوی دارالسلام باید کرد

□

بر تو کنم خطبه به بانگ بلند

□

فلک که بر زبر هم نهاده نه غربال

□

با چند پیل لاغر ناجولان

□

به ایران فرستمت آراسته

□

از گره کار جهان ساده شو

□

هر چه شمار است جمله زیر هزار است

□

سزاوار هر کس پدیدست کار

□

برونت رفت باید تا نگردد تنگ میدانش

□

جهان را بدین نیک راهی گرفت

□

با همه لطف تو فراوان است

□

پیشبینان زیرک و هشیار

□

همان عنبر و عود و کافورنیز

□

مصر الهیش نظرگاه بود

□

وان را بدلش شاخی از در و گهر کاری

□

چه کارستش اندر شبستان تو

□

چه درائی سخن یافه همی خیره بخیر؟

□

نگشت از خود اندازه‌ی حال من

□

بردمد همچو خار نشتر گل

□

بر تو ای همچو فریدون ملک فرخ فال

□

هرانکس که هست از شما بی‌نیاز

□

بر تو سرهنگان شه بنشسته‌اند

□

که جانت در این سد اسکندری است

□

ز بعد فرقت آمد به طالع مسعود

□

یک تخم او ز خوف و دگر تخم او رجاست

□

صبح دوم بانگ بر اختر زند

□

همه در گردن سنان باشد

□

چون زاد سروی پر گل و یاسمن

□

کزیشان یکی نیست بی‌دستگاه

□

حفظ تو باید که روا رو کند

□

نزدیک من آن نعل یا ردا نیست

□

ای بر همه مراد دل خویش کامران

□

این خران را که چو خر یکسره از پند کرند؟

□

شهد سخن را مگس افشان مکن

□

غیر دینار جست و ما دیدار

□

گر خدمتش کند ز گهر پر کند کنار

□

که باشد سخن نزد او پایدار

□

نه تو مانی نه کنارت نه میان

□

سزای سوختن گشتند بد گوهر مغیلان‌ها

□

بس نماند تا به خاور خسرو خاور شود

□

از مغرب حق باد صرصر

□

به نرمی طلب کن به سختی بدار

□

عرضی را چه بحث با جوهر

□

چنانکه بر زبر ماست گنبد دوار

□

به تندی دل اژدها بردرید

□

تا دو کله وار نبرد از میان

□

درد عصیان را جز از طاعت نیابد کس دوا

□

وی به بزم اندر نبوده همچو تو نوشیروان

□

آن بی این موجود نی و این بی آن انوار نیست

□

بیشتر ز نور سحرگه یافت

□

آن روضه نهان و این عیان است

□

چو در کینه‌ی اردشیر اردوان

□

به گیتی شده گم بد بدگمان

□

باطن آن همچو در نان تخم صرع

□

نسق آرای ملک بار خدای

□

خدای داده مر آن را بصارت و الهام

□

گوش طمع سخت بگیر و بمال

□

جمله زبان از پی تسبیح تست

□

که ذاتش مصدر عدل است و جانش مظهر احسان

□

گفتا: به اژدها که گشاده کند دهان

□

پر از خاک روی و پر از خون دو چشم

□

قافیه‌ی دولت توی در پیش من

□

گر نشانیم نی‌قند برآید حنظل

□

مردم بی این دو چیز نیاید به کار

□

که بهتر رهی راه خوف و رجاست

□

مقطع این مزرعه خاک شد

□

وی همه کار جهان را ز تو ترتیب و نظام

□

همیشه ز کردار بد دور بود

□

امید عاقبت اندر حساب بیم و بلا

□

سوی او داری نه سوی خود نظر

□

وز درونش برنیاید جز خروش الفرار

□

همان بر تو روزی به کار آورد

□

بی‌روی ستمگاره و با روی و ریائید

□

هر که در عدل زد این نام یافت

□

ابر احسان ترا مایه یک ادرار است

□

سخنگوی و بینا دل آراستن

□

تن پیل واریش باریک شد

□

خواه بین نورش ز شمع غابرین

□

به گامی طی کند گر قطع خواهد سد بیابان را

□

مرا دشمن و دوست بردامنست

□

در قفس‌ها می‌رود از جا به جا

□

گه بسپاس آمد گل پیش خار

□

ز عریانی بود در جامه رندان چوپانی

□

نخواهم که اندیشه زو بگسلم

□

پذیرفت ازو راه و آیین به

□

بر سر استیزه‌رویان خاک ریز

□

ز دوش گرگ بالین شبان باد

□

مراسست شد آبدستان بمشت

□

گرم‌تر ز آتش کند قطع و سبک‌تر از دخان

□

خال (عصی) بر رخ آدم فکند

□

بس بود سد چو ترا یک نظر همت شاه

□

برفتند یک سر به نزدیک شاه

□

یا رغبت سینه را دهم داد؟

□

آنچه ببینند بر او بگذرند

□

از نام نامی تو زری گشت سکه دار

□

خرامان چو زیر گل اندر تذرو

□

جسمیان را ده تحری و قیاس

□

مه چو فلک غاشیه بر دوش داشت

□

آنکه به محشر کند سایه‌ی طوبا طلب

□

برفتند بااو پزشکان گروه

□

که دستور بد شاه لهراسپ را

□

خوی این خوش‌خو با آن منکر نشد

□

بر ذمه‌ی لسان مسلمان و کافر است

□

که گشت آفتاب ازجهان ناپدید

□

خصوصا در زمان چون تو شاهی هر زمان لرزد

□

پیش چراغی سپر انداختن

□

لعل و یاقوتی که در زیرزمین دارد دفین

□

خورشها ببین تا چه آید به راه

□

بمرد و نرست اینت فرجام جنگ

□

زان دمی کاندر دمیدم در دلت

□

روز نخست گشت چو صورت مصورش

□

به نکهت چو شمامه‌ی مشک و عنبر

□

آن جا همین خواهی بدن گر گندمی گر لوبیا

□

روضه تو جان و جهان منست

□

کز آن سررشته پیوند بقای انس و جان باشد

□

«مابه الامتیاز» را بر خوان

□

زمانه نیک شناسد طریق اولی را

□

وعده‌ی نا اهل شد رنج روان

□

بساط پادشه است این نگاه دار زبان

□

ز اختران هر یک جدا می‌سوزدم چون اخگری

□

که بر ضمیر منیرت سخن شود اظهر

□

که خسبنده مرگ را هوش نیست

□

ترا و مرا نعمت جاودانی

□

تا بود دور چرخ گردان را

□

چون نام تو زیوری ثنا را

□

نرم و خوش همچون نسیم یوسفان

□

جزو خاکی را دخان و جزو آبی را بخار

□

جوی از قیمت من گر فروشندم به یک ارزن

□

نفس کافر نعمتست و گمرهست

□

شحنه غم پیش رو شادیست

□

بدین پاکیزگی افتاده‌ام من ،

□

باز گردم بر در قدوس اکبر مستجیر

□

دونده پرنده چو مرغی به پر

□

مهر بر چشمست و بر گوشت چه سود

□

صدف دل قبول داند کرد

□

مطفی لحدة نار اوقدت جرمی

□

آتش به چنگ زهره خنیاگر آفتاب

□

ما همه پائیم گر ایشان سرند

□

که هر نقشی و رنگی بود از او گم

□

به جام شوق در داده شراب ذوق حقانی

□

پرستنده‌یی دید و لهراسپ را

□

کافت زنبور ز شیرینیست

□

چون که از راستی نگشتی دور

□

در گهرزایی و گهرباری

□

که ذیل عفو بدین ماجرا بپوشانی

□

منکر دیرینه چو اصحاب نوح

□

ز آن، زبان در کام می‌باید کشید

□

چون کنم؟ چیست چاره‌ی کارم؟

□

در حفظ رمه یار دگر نیست شبان را

□

بنده دین باش نه مزدور دیو

□

وز دلش بر سر زبان آید

□

گاه شکایت کنان زانویم از بار سر

□

مذهب اثنا عشر را او رواج اندر جهان

□

جایگاه نو او جنت‌ماوی بینند

□

دل درین عالم مجازت شد

□

شرح یکی خصلت از خصال حقیقت

□

تا لاله سایه جوید و نیلوفر آفتاب

□

مرغ جانش اسیر دام بماند

□

چون بداند که چیست نام ترا؟

□

اندر دل او به محو آثار

□

نخست در شکن تنگ از آن مکان گیرد

□

گفت: که طاقت و توان دارد؟

□

...

□

آنکه به دنیاش میل همچو زنان بود

□

وز عنا آمد شبی حتی تورات بالحجاب

□

وافکند در میانه لی و گوهرم

□

دم دستار چار گز کنی؟

□

درین طاحون خاک افشان اگر چرخی، مدار تو

□

که در نیام شکیب است تیغ برانم

□

همدمش ساعتی بیاوردند

□

که نه با داغ پشیمانی رفت؟

□

نشسته دان و اینان اوفتاده

□

اختر به پرستش تو راغب

□

که باد حکم مطاعش هزار سال روان

□

خون دشمن به پینه ریزی تو

□

از فوق عرش اعلی تا منتهای خاک

□

خجسته سروش مبارک خبر

□

ای سخنهای تو ملوک کلام

□

ولی نبود به من هرگز نگاهش

□

وی جهانداری که از قارون به مالی بیشتر،

□

دور دولت باد دایم روزگارت

□

بر بستر عیش خفته خوشحال

□

دور کن سنگ طعنه از جامم

□

تجلی سازدی مطلق اصالت را یگانستی

□

آینه دانی شود سربه سر این خاکدان

□

تشخیص به سجده‌ی امر فرمود

□

منتهای کمال مرد اینست

□

صبر مرا بکشت حق صبر نماند و صابری

□

جهاندیده سوی سقف کرد روی

□

وز تو مقصودم شفاعت پیش جدت مصطفاست

□

پر تمنا کنی، نه کم خواهی

□

که نامش عید اتراکست امروز

□

ور بخششیت باید زر داده‌ام به کان

□

ولی من میزدم خود را بر آتش

□

فزوده بر سر بدری ، هلالی

□

گو مباشت پیرهن دامن نگهدار از تری

□

بماند به سر برنهد افسری

□

ز بهر جشن تو آبستن است شش مسکن

□

هم دوا باشدت به گرم و به سرد

□

هر روز تازه گشتی دیگر جراحتی ضم

□

گذشت در دل سایل هزار چندان داد

□

نتوان گفتنت بیا و ببین

□

تن او را کدام سایه بود؟

□

هر ساعتی بساط قناعت بگسترم

□

بدین نیست پیروزگر یارما

□

ار علت چونی و چرایی

□

وقت آن عیش و کیسه پردازیست

□

آسمان شد سما و ماهش آی

□

هرگز آگاه نه از نفع و نه از ضر گردد

□

چون در اوهام عمل در اجسام

□

عمر کاهی و جانگدازی شب

□

خط باطل کشید بر احکام

□

یکایک به گنج‌ور او برشمرد

□

باد صبح مخالف تو چو شام

□

برکشی هر دم از جگر آهی

□

دل از بازگشتن ز خدمت پشیمان

□

شهزاده‌ای به طاعت و تقوای او نشان

□

گر ضمیر او نکردی علم دین را دفتری

□

جز سروریش و بام و در دیدن

□

زلف شمشاد از رخ نسرین

□

هیو نان کفک افگن و نامدار

□

چون گران‌سایه شد از بس که نماید ابرام

□

زحمت دختر و پسر گردد

□

که گزندیت رساند فلک خیره‌گزای

□

این که نبود هیچ او محتاج کس

□

زمانه کیست که در نعمتت کند کفران

□

کی بودم رشته‌ی امید سست؟

□

دولت کند را نگویی هین

□

همه بهر او زرکانی بود

□

عون تو بیرون نهد رخت خرابی از مدام

□

مکن اندر دماغ باد جهان

□

تا گوهر خنجر کند دفین

□

دلیل حکمت او عز شانه‌ی الاعلا

□

چنان کجا نبود رفتن پیاده چو شاه

□

نیک‌کردار و راست گفتارست،

□

تا دل از نایبات ماند حزین

□

جهان آفرین را ستایش بدی

□

حلیم گفتن کوه ارچه وصف اوست قدیم

□

جم جهانگیر گشت جامت کو؟

□

بر سر توسن زمانه لگام

□

بعمنی نیستی آزاده و عارف بعنوانی

□

روی بازار جهان فانی

□

تا برون آورم تر و تازه

□

از در جان که بر تو افشانی

□

چنان دان که بخشیده‌ای جان مرا

□

مدتت را زمانه باد ندیم

□

در جهان نیست صاحب دردی

□

بانگ شب خوش باد جان برخیزد از هر پیکری

□

که داد داوری و عدل در شرایع داد

□

برنیاورده جز که وا اسفاه

□

گندم و میوه را برآتش کن

□

که چو ماهست کنون گرد رکابت پنجاه

□

ز برشان همی سنگ بر سرزنم

□

جهانجوی با فر و با لشکرست

□

بجز از خار و خس چکاری تو؟

□

هم‌چو زنگی در سیه‌رویی تو شاد

□

آنکه اندیشه نبودست ز عمانش

□

چو باد شمالی برو بر گذشت

□

همیشه کار دیوان مکر و ریوست

□

بی آب چو آتش نشود از پی نانی

□

گرانمایگان برگرفتند راه

□

چنین گفت با پهلوان سپاه

□

کانکه دل دارد از دل آگاهست

□

جرعه‌ی دیگر که بس بی‌کوششیم

□

تو را ثابت به آن مهر سلیمانی سلیمانی

□

بدست سپهدار من با سپاه

□

فکر کن کارگزار آمده

□

گشتست ز سرما چو یکی شاخ چناری

□

سواری و رزمش پسندیده ای

□

همه با درفش و تبیره شدند

□

دوست پیدا و دیده‌ها بازست

□

ور ز تو معرض بود اعراضیم

□

در بنای صبر تو آمد شکست

□

بپیشش ببوسید چنگش زمین

□

گهی می‌مرد و گاهی زنده می‌شد

□

همه علم خدا آن گه که بنشینی بوزانی

□

که ای پاک دل خسرو پاک دین

□

که شب حاجبش بود و روزش ندیم

□

صورتت سر بسر معانی شد

□

صیقل او را دیر باز آرد به دست

□

کز آن غرق فتنه است این مصرفانی

□

مکن دشمن خویشتن، کهتری

□

به قفل آهنین کرد استوارش

□

باد قسم عدوی تو ز شقاوت غضبی

□

بدریا رسد کارگر شست اوی

□

پریشان کند خاطر عالمی

□

که به ایشان نمیرسد چندان

□

جان ازین اوصاف باشد پاک و فرد

□

ای آنکه فقیریت در جوار است

□

گرفت اندر آن هر دو شمشاد بن

□

رخ اندر کلبه‌ی احزان خود کرد

□

در زمانه و باد و نالانی

□

گلوی و را خنجر تیز به

□

وز این، صورتی سرو بالا کند

□

تیغ سلطان به شحنه ارزانیست

□

برقرارم پیش چشم دیگران

□

قطره‌ای از لجه قدر تو با وی انضمام

□

گر به شب خواب و گر به روز خورست

□

بنگرم روی تو بیرون ز همه

□

این چنین باد کردن پدران را پسری

□

جوانمردی و مردمی کارماست

□

گردن و گوش جهان پر لل منثور باد

□

چون برفتی کند فراموشت

□

پرده‌ی هوشست وعاقل زوست دنگ

□

می‌کند ایجاد، از یک تا هزار

□

از باختر ثنای تو تا قیروان رسید

□

که گردد کام من از وی میسر

□

یابد اگر از جود تو دستار دوتایی

□

جهاندیده و پیشگاهان کنند

□

جگر سوخته در نافه‌ی آهوی تتار

□

شاد بودند از دم ایشان

□

بی‌ادب را سرنگونی داد رب

□

وزن کردند چو خانی تو با خاقانی

□

شخص بدخواهت چو برگ از باد دی زرد و نزار

□

رفیقان با جمالش آرمیدند

□

چه عجب گر بخشدت شه گنج زر جعفری

□

سخن گوی و داننده و یادگیر

□

وز ازل جامه‌ی جاه تو مزین به طراز

□

رنج جان و بلای تن باشد

□

آرد و بر خلق خواند صد فسون

□

نیکو دهند مزد عمل ما را

□

طول و عرض هوا به استنشاق

□

که از رنج سفر بی‌خواب و خوردیم

□

ک او شراره‌ی شرست و من سپید سرم

□

کمر بر میان سوک را بسته‌ام

□

بس ترا یار دولت دادار

□

زانکه دیوانه را عمل نبود

□

گشته مبدل رفته از وی رنگ و بو

□

فرود دیده‌ی ایام را جلای دیگر

□

خود ملک چنان پایدار باشد

□

گر استقبال خواهی کرد، برخیز!

□

تا به هندست و به چین معدن گنگ و ار تنگ

□

به میدان نهاد و بچوگان و گوی

□

تاکه ترتیب مه و سال به روزست و شبست

□

ساده دارا درافگنند به دام

□

بی‌وفایی و فن و ناز گران

□

که گر ناشتائیست نانش رسانی

□

رنج رنجور وشادی مسرور

□

تو ندادی به گوش خود راهش

□

ماتین جز به چپ نشد عشرین

□

به پیش اندرون پهلوانی سترگ

□

با که با اهل عبا زانکه هم از اهل عباست

□

داد ترکیب هاش داده شود

□

پیش بنگر مرگ یار و جار را

□

که ز غیبش به سر از سرور هند آید تاج

□

آری نه سنگ و چوب همه لعل و چندنست

□

گشایند بر من زبان انجمن

□

بر مرگ سوی شخص فروبست رهگذار

□

همی خیره گشت از نهیب ورا

□

دگر چه باید زحمت چه می‌دهم بر خیر

□

بتوانم، به من چو بنمودی

□

چو نایند در زینهار علی

□

که نسبت نیست باتیره‌دلی روشن روانی را

□

نه ممکن است عرض در وجود بی‌جوهر

□

که چون و چرا سوی او راه نیست

□

سرد دم‌تر ز بادهای خزان

□

بران تخت زر گوهر افشاندند

□

گرگ با عدل تو بی‌دندانست

□

ور چه شیر فلک شکار تو شد

□

سخنت نیکو باید نه طیلسان و ردی

□

بر هلال سم رخشت سر صد شاه سوار

□

به مادح تو پر از روزگار مدح و ثناست

□

فرستاد و دینار و تخت و کمر

□

چون پری پوشیده شد گو باش عریان اهرمن

□

سپه را همی‌دید خسرو ز دور

□

وانکه بشکست تیغ را بازار

□

صورت طاعت و گناه پدید

□

بر امید نان و دیگ قلیه و حلواستی؟

□

گشت خریف و گه جولان گذشت

□

که هر آیت ازو دو صد عبرست

□

ز تن خون و خوی را فرو ریختند

□

که از روز درازست این شب کوتاه آبستن

□

که آورد لشکر به ایران زمین

□

فوق و تحتی که جانور دارد

□

حب ایشان گزین، که کار آنست

□

کاکنون رهی و چاکر خاتونی

□

آفتابت پرده دارو آسمانت پاسبان

□

عیاضی را دو صد مسعود ناصر

□

چنین رفت و این بودنی کار بود

□

قوت ناطقه باید که بگوید صورش

□

بپرخاش بهرام یل مهتری

□

هرگز طرف دامنش از عار تر آمد

□

باد فراش تست و دشتیها

□

ای پسر، و از خری برون نچلی

□

کم عمرتر از صرصر و دخانست

□

از پس آنکه به مستوری بودند سمر

□

ز کس بشنوم آشکار و نهان

□

مانده بی آب سست آلت غر

□

که با من سخن برگشا از نهفت

□

ملک پاینده و معین داور

□

دست دادی، مباش سرگردان

□

نیابد روبه از شیران عیالی

□

دماند در جبل ز احجار اشجار

□

مباد کوکب خبت ترا هبوط و زوال

□

هنرمند وز خسروان یادگار

□

چنبر چرخ بسوزد به یک آسیب شرر

□

بود کین ایرج نیارد بیاد

□

جمجمه‌ی کوه پر صدای انین است

□

و آن برین هفت گنبد گردان

□

با کردگار عالم در مکر و کیمیائی

□

رو که بر گمشدگان خویش تو برهانی

□

هست کیفیت احکام فلک را معیار

□

همه نام او زیر ننگ آورم

□

تا نباید حاجتت بر روی معجر داشتن

□

بران برنهادم که هم کیش تست

□

به جای اطلس رومی مکن زمین بستر

□

انس ده، تا رسی به روح و به راح

□

پاسخ اگرت از دل یاریستی

□

تا شه به وقت خود کرم بیکران کند

□

نگیرد باز بی‌سعیش کبوتر

□

همی هر زمان نام یزدان بخواند

□

بود بدعت جای قومی بقعت شالنکیان

□

پس پشتش آزادگان یکسره

□

ز رنج، روی بدآموز تو نظیر زریر

□

هوسی غایبانه باخته‌ام

□

مگر که همچو تو ناکس خری و بی‌نظری

□

هر که زانکشت فروشان طلبد عنبر

□

آرد قضا به قوت و دستان روزگار

□

دلیر و سرافراز و روشن روان

□

ما به بوی جرعه‌ای مولای این مستان شویم

□

تو بهرام را نزد من خوار دان

□

از غم و رنج دست بر هم باد

□

راه ازین ورطها بدر نرود

□

فرشم نه بکار و نه اوانی

□

دو قلزم متلاطم به یکدیگر منضم

□

هزار کس را کردم به مدح مستغرق

□

سوی خان سودابه بنهاد روی

□

که صاحب همتان آیند از بنیاد ترکستان

□

غم گردش روزگارش نبود

□

باغ دولت را نهال اندر نهال

□

نان دربان و اجرت مزدور

□

سر تو برآید به چرخ کیانی

□

وین چنین خشک شد این مزرعه‌ی اخضر

□

باشد همیشه رونق بازار روزگار

□

چو آرام یابی شتاب آیدم

□

چشمهای سر عیان و گوشهای حس خبر

□

نهادند مهری برو بر ز مشک

□

راست شد قاعده‌ها همچو خطوط جدول

□

زن پاکیزه نیز کم نزند

□

از شاخ به جای برگ او ماری

□

کان کار و هم فعل خیالست و شغل و خواب

□

پشت کردم سوی در روی به سوی دیوار

□

به نزد شبانان فرستش به کوه

□

شاد گشت از وی خلیفه دهر یک درمانده‌وار

□

همه پاک با هدیه نو شدند

□

ورای پایه‌ی قدر تو نیست زیر و زبر

□

تا نبینند منکرانش رخ

□

از عقل هست نزد تو میزانی

□

معنی آموز، چه سودی رسد از عنوان

□

از مقیمان آستان باشد

□

بیاراسته بزمگاه و نشست

□

مراست جام وصالش همیشه مالامال

□

خرد خویشتن زو ندارد نهان

□

دست به ایمای تیغ منبر پیکر شکست

□

به سماع چنان چه شور کند؟

□

نه تختی نه گاهی نه رودی نه جامی

□

یکی ز شاه سواران سوار میدان است

□

گیرم که گوهرم ز ذکا کرد روزگار

□

برآرم نپیچم سر از دام تو

□

بد ترا ز ابتدا آب حیات اندر لبن

□

به رخشنده روز و شبان سیاه

□

گرت زین بد آید حصار توایم

□

نرهی از درون که جوش کنند

□

جستی به جهل خویش ز جاهل معلمی

□

غرق شدستیم و زمان شناست

□

همان هر سه با تخت و افسر بدند

□

ز پاسخ زبان را نیابی تهی

□

نامه‌ی شعر به توقیع جواز تو امیر

□

بپیچید و ترسان شد از روزگار

□

که درکار هشیاتر کن نگاه

□

مکن او را به خدمت از خود دور

□

به منبر بر همی بینیش چون قسطای لوقائی

□

سخن رسانده به معجز کمینه نغمه سرائی

□

نکرد ایچ کس یاد رنج ورا

□

مکن هیچ‌گونه برین کار پشت

□

دردت ار هست گو صفیر مباش

□

شب تیره اندیشه شد پیشه‌ام

□

که بر مور و بر پشه بر بست راه

□

که چنین درد را دوا نبود

□

به من بر آن نباشد هیچ عاری

□

تو اکنون از منش کن خواستگاری

□

همان گرز و شمشیر زرین نیام

□

هم او آفریننده‌ی ماه و هور

□

ذله پروردان آن خوانند نعمان وز فر

□

همی کوه آهن رباید به دم

□

که قیصر به خوبی همی شاد بود

□

جز غم و حسرت و تاسف نه

□

جز به یمگان علم و حکمت را قرار،ای ناصبی

□

نمی‌شود ز کمند تعلق تو رها

□

همی روشنایی بخواهد پرید

□

چو گرگین و خراد لشکرشکن

□

چو چرخ و شیر بگرد و چو سنگ و کوه بمان

□

به منشورها بر بود نام او

□

که عیب آورد مرد دانا بروی

□

کرده بر خود حرام راحت و خواب

□

که چنین با سلب و مرکب گلگونی

□

در خاکدان پست جهان برترین بناست

□

که برگوید آن خوب رخ داستان

□

که از کین اگر شد سرت پر شتاب

□

دل در غم غربت تو بریان

□

برین نامور شهریار زمین

□

بدانسان که از گوهر او سزید

□

نباشد اعتراض از بنده موزون

□

پیش من حیران چون نقش جدارستی

□

این مخیم فلک بی سر و بن را تیرک

□

به زمزم همی توبه کرد از گناه

□

ز گرزش بسی نامور شد تباه

□

در یمین من نباشد جز یمینی از یمن

□

ز ما گر بخواهی تن و جان تو راست

□

کنارنگی و پیل و مردان و مرز

□

ز خاکستر چراغ افروخت هرگز

□

مرو زنهار بر تقلید و بر تخمین و بر عمیا

□

رشگ گلنار و ارغوان باشد

□

کنون اندر آید سوی رخنه گرگ

□

ز گفتار و کردار افراسیاب

□

بارست بطر بر عدوی روز بتر بر

□

چوپاسخ بواز فرخ دهد

□

بدانش روان و تن آباد دار

□

مانندش ار به نافه‌ی چینی کنم خطاست

□

جز تو در مغرب دیگر مفتی و دگر مقتدا

□

زیر زین آسمان سنگ از گوهرهای گران

□

نه بی‌کار و بر دیگر آیین بدیم

□

نه مورست پوشیده مرد و ستور

□

راه عزلت گزیده در عالم

□

که آغاز چون بود و فرجام چون

□

که ای تاجور شاه آزاد مرد

□

کثرت از آینه است و آینه‌دار

□

در ره آزاد مردان شکر جزوی از جزا

□

کنون که قابض تمغای ملک کاشان است

□

که کردار آن تختشان یادبود

□

به دشنام و سوگند لب برگشاد

□

سخت بسیار بلاها کشد از بی‌بصران

□

ز رومی چهل خادم نیک نام

□

بگویش که من کهتری چاره‌جوی

□

در دست این شکسته دل خاکسار چیست؟

□

جوهری عقل داند کرد آن در را بها

□

فرستد گل به شهر از بوته‌ها خار بیابانی

□

وگر چند پوینده باشی به رنج

□

ز سوی پدر بر فریدونیم

□

که کاهد ماه را هر ماه «حتی عادکالعرجون»

□

کمندی بفتراک و نیزه بدست

□

به گرز و به شمشیر باید ستد

□

فخشیت عن وصلة العنقاء

□

روشنی عالم جز از فلک گردان نیست

□

رضیع از خشک لب سیر و نگیرد شیر از مادر

□

شد آن بند بد را سراسر کلید

□

اخت النهی ابنت شمس سماء

□

کلکها از شکر لطفت گنگ نبود از صریر

□

نگسلد تا به دم صور قطارش ز قطار

□

سبک پاسخش نامور باز داد

□

فیسمع ما یلتذ ثم یسمع

□

روز و شب انتظار خواهد کرد

□

از عدم آفتاب شام نگردد عیان

□

به نزدیک خسرو فراز آمدند

□

شربت آب حیات از پی‌سوز هجران

□

کسی که بیشترش خورد بکشد استسقاش

□

آرد شکوه افسر قیصر که در حساب

□

از میوه جهانی را با برگ و نوا کرد

□

درو جز عاشقی عیبی دگر نیست

□

آراسته دارید مر این سیرت و سان را

□

بقا دهنده به این تا قریب صبح جزا

□

سالها برگذرد کایچ سرافشان نشود

□

کلاه قبه‌ها با مه زد آسیب

□

در عرب بواللیل بود اندر قیامت بونهار

□

چهار آرزوی خدا داده را

□

ز تقدیر قادر نه تقصیر ماست

□

از آن اندیشه‌ی خیرش خبر داد

□

کفتابت را به زودی هم سوی خاور برند

□

پیام جهانجوی خودکامه را

□

زین بیشتر فصول که باید ز ابتدا

□

که فرزندی و خویشی نیست در ملک

□

ببخشد بر چنین یک بیت حقا رایگان دارد

□

ز شیران نترسند هنگام خشم

□

حلبه را باز نداند گه خواندن ز حلب

□

گرد چمن طعمه‌ی مرغان فراخ

□

که نهنگش شکار خواهد کرد

□

چو سیصد فزون بود بالای او

□

زیرا که درو نیست نه بیمار و نه تیمار

□

گر صف کافر شکند مرد نیست

□

لاجرم تا در کنار افتاد روزی بینوا

□

که دارد جز او هم سخا هم سخن

□

چون سپردی به دست حق بسپار

□

که هر کس رستمی در عهد خویش است

□

گر غذای تن شدی بی زور ماندی روزه‌دار

□

فزونم به بخت و به فر و به داد

□

علمها گیر از پدر چون بخردان از روزگار

□

نه یارای سخن گفتن زبان را

□

جدا که دید خود از هفت کشور آتش و آب

□

نباشد چو او مرد و هم مرد او

□

که بگویند: فلان محترمست

□

رخته شود رسته‌ی دندانها

□

با کس ده و پنجیت نه و شور و شری نیست

□

همان پیش یزدان نیایش کنیم

□

به برج شاه برد آن آتشین دود

□

جهان در جهان سرمه ز اندازه بیش

□

گیاهی را نه جای ایستادیست

□

مر آن را جز از چاره درمان ندید

□

به خدمت پیش شاه بحر کف بود

□

دل از جنگ شیران شکیبنده دید

□

سپیده عارضی رنگی است بی سود

□

سپر بر سر آورد و بنمود دست

□

جهان میداشت اندر سایه‌ی خویش

□

کز اول گرانمایه نخجیر یافت

□

درد خر از داروی بیطار به

□

شماساس با قارن کینه‌خواه

□

بست به پهلوی نهنگان طناب

□

صد افکند و صد کشت و صد خسته کرد

□

که در گریه ربودش ناگهان خواب

□

که سودابه را آن نیامد گران

□

یکی را زانهمه روزی شود تاج

□

گه از استخوانی درختی دهی

□

عصای راه او، چوب شبان بس!

□

کجا شد چنان آتش و باد اوی

□

خردها مست و دلها بی‌خبر بود

□

مزن مقرعه چون که بنواختی

□

به فوجی ده «تومن» زیر و زبر کرد

□

زمین کوه گشت از کران تا کران

□

زمین ها یک به یک دیده به تمییز

□

کی در این تنگنای گیرد جای

□

نشاید کژ نهادن خویشتن را

□

نداند بجز پر خرد راز این

□

کس از گرد بر گرد او گرد او

□

ندید ایچ پیدا سرش را ز بن

□

دهد بخش خواهندگان جو به جو

□

ازان جایگه رفتن آغاز کرد

□

بستم آرایشی فراخ و دراز

□

دم و جان و خون و دلت بفسرد

□

مکن ز اهنین چنگ شیران تراش

□

به فتراک بربست پیچان کمند

□

کباب آن کسی راست کو راست زور

□

برآمد ز آورد گه گفت و گوی

□

که زر زر کشد در جهان گنج گنج

□

که تخت کیان بود و پرمایه بود

□

گفت کان الله له زین ذوالجلال

□

چنین زهره دارد کس اندر نهان

□

هم ازین انکار حشرت شد درست

□

کزو بگسلد خواب و آرام و ناز

□

این قدر گویم که طفلم گم شدست

□

چنان شاد و خندان و گیتی فروز

□

بر همین در که شود امروز باز

□

به آورد تا زنده آهو شدست

□

چونک در جنگ‌اند و اندر کش‌مکش

□

فگند و به پرواز بر شد بلند

□

تا ترا فرمان برد جنی و دیو

□

وزان آگهی شد بر کیقباد

□

تا بود تکمیل کار همدگر

□

نه آنکس که بر من بود ارجمند

□

شد ز دنیا ماند ازو فعل نکو

□

به آوردگه رفت چون پیل مست

□

قصه را پایان بر و مخلص رسان

□

بپرسی کس این را ندارد بیاد

□

او کند از بیم آنجا وقف و ایست

□

وگرنه چنین کار دشوار نیست

□

که دگر تازه نگشتی آن کهن

□

نیازش نیاید بفریادرس

□

کی ینال دائما من خیره

□

که با او سواری کند رزم یاد

□

الله الله اشتری بر ناودان

□

ز تخم تو گردی به آیین من

□

هم‌چو اختر پیش آن خور بی‌نشان

□

کند دشت نخچیر بر یوز تنگ

□

که شود علم الیقین عین الیقین

□

همه دیده چون ابر بهمن شدند

□

آدمی سازد خری را وآیتی

□

که زیبای سربند و انگشتریست

□

کو درین عالم که تا باشد نشان

□

همی جوشد آن مرد بر جای خویش

□

لیک نه اندر لباس عین و لام

□

برآورده‌ی ایزد از قعر آب

□

کی ز نادیده گواهیها دهد

□

زمین شد پر از رنگ و بوی و نگار

□

منت نوحم چرا باید کشید

□

که خوانند او را همی زال زر

□

سروری جو کم طلب کن سروری

□

به پیش هجیر اندر آمد دلیر

□

می‌زند از سیر که یافه مگوی

□

نگه داشتم رای و پیمان تو

□

تا ابد در آمنی او ساکنست

□

یکایک برآمد ز درگاه شاه

□

چشم وا شد تا پشیمانی رسید

□

نیامد به فرجام هم زو رها

□

دیده و جانی که حالی‌بین بود

□

پر از داد و آگنده از خواسته

□

این خبرها پیش او معزول شد

□

به گردون همی خاک برزد ز آب

□

گر نداری پاس من در خیر و شر

□

بپرسید بسیار و خیره بماند

□

حمله کرده سوی صف دشمنان

□

یکی لشگری جنگ سازان نو

□

آن دگر را ضد و نا درخور شدی

□

نیاید کسی پیش درنده شیر

□

او نبیند جز که قشر خربزه

□

نه آباد ماند نه کشت و درود

□

آب پاک و بول یکسان شدن به فن

□

خلیده دل و با غم و گفت‌وگوی

□

تا میی یابی منزه ز اختلاط

□

که قارن بکشتش به آوردگاه

□

که آن مهره اندر جهان شهره بود

□

ز یاقوت رخشنده بر سرش تاج

□

بوردگه هر دو همرو شویم

□

ز گیتی برین‌گونه جویند بهر

□

به هر بیش و کم رای فرخ زدن

□

به پیل حادثه شه مات باد عمر عدوت

□

همه شهر ایرانش فرمان برند

□

کوس تو بر فلک رسیده و باز

□

غرض آن شد که چشم از آرایش

□

صدف به گوهر و نافه به مشک و نی به شکر

□

رو ترک این گو ای مصر آن خواجه را بین منتظر

□

چتوان کرد اگر چنان بنماند

□

پریدند بسیار و ماندند باز

□

روح آرزو کند که چون این چرخ لاجورد

□

ز چیزی که در گنج بد بردنی

□

دور او آنگه آسمان را حکم

□

گه آری خلیلی ز بت‌خانه‌ای

□

به شب و روزشان سپار که نیست

□

سپهر مرتبه‌ی شاها به رب ارض و سما

□

که بر زبان صدا از طریق طیره‌گری

□

به الکوس رفت آگهی زین سخن

□

تا ز تاثیر صد قران یابند

□

از آشوب وز جنگ روی زمین

□

یارب کجا رسیدی پایان کار ایشان

□

ز پرتاب تیرش در آن ترکتاز

□

دهد لطایف طبع تو بحر را حیرت

□

کز ضرورت هست مرداری حلال

□

تا بود از پی هر شامی صبح

□

سپه کوه تا کوه صف برکشید

□

وارثان انبیا اینک چنین باشند کوست

□

مرا بود هم مادر و هم پدر

□

تو دانی که تا یک نفس بی‌تو باشم

□

به بازار شد تا به زر زر کشد

□

تا که خورشید بتابد تو چو خورشید بتاب

□

بگذرد در یک نفس کشتی ز دریای محیط

□

محنت دشمن تو بی‌پایان

□

بدانست رستم کز ایران سپاه

□

ظاهر و باطنش احسان تو بگرفت چنانک

□

بقیصر یکی نامه از شهریار

□

وقت کوچ است و عرصه تنگ و مرا

□

و آگهی نه که پیل آن بستان

□

وانچنان سیر چون رخ شطرنج

□

در نبی ان استطعتم فانفذوا

□

وز ابر سنان ژاله‌ها زند

□

که کودک ز پهلو برون آورند

□

بنده روزی دو گر از خدمت تو

□

اگر دختر شاه نامی بود

□

لشکری را هیزم دوزخ کنی در ساعتی

□

به هر نیکوی چون خرد پی‌برد

□

بنده از جان‌نثاری آوردست

□

به این فقر و فنا هرگاه گوید محتشم خود را

□

صاحبا من بنده را بی‌خدمت میمون تو

□

بدو گفت شاهی و ما بنده‌ایم

□

گفتم آخر نه همانا که من آن‌کس باشم

□

فرستاده آمد ز بهرام زود

□

یک نفس از پیش خود نگذاشتش

□

تو دادی مرا پایگاه بلند

□

ور آن نوری کز او زاید غم و شادی به یک اشکم

□

دامن اوست پر از لل و مرجان، پروین

□

نماز پیشین انگشت خویش را بر دست

□

فرستاده شاه را پیش خواند

□

او زار نشسته دست بر سر

□

بدو گفت خاقان که بی‌خواسته

□

چون شد از خود بنده فانی او نماند

□

کلاغی تک کبک در گوش کرد

□

این همه آب و روغن است آنچ در این دل من است

□

اگر تبدیل طبع آب و خاک اندر خیال آری

□

روزی اندر حصار برهمنان

□

نیامد به گوشت به هر انجمن

□

یکی را عقد مروارید دربار

□

سپردم تو را دختر وخواسته

□

جمله گفتند آمدیم این جایگاه

□

دو پیلند خرطوم درهم کشان

□

جگرش سوخته، دلش بریان

□

گر به صورت، وا نماید عقل رو

□

اگر حاسد تست سالار ترک

□

بگفت آنک شمشیر بار آورد

□

چون سجده به خاک پای شه کرد

□

بدو گفت خاقان که آیین ما

□

تا نگردانی هلاک این مار را

□

این پشیمانی قضای دیگرست

□

چون ز «سبحان» شدی تو «اعظم‌شان»

□

ریزد به پای امت او اشگ معذرت

□

جهان به کام تو باد و فلک مطیع تو باد

□

فزون بایدم زان ایشان هنر

□

یا امان الخائفین اینجا پناه آورده‌ام

□

همی‌جست جایی که بد یک درم

□

زین سخن گر خفته‌ای عمری دراز

□

که بود افتاده بر ره یا حشیش

□

ای مقدس ذات تو از وصف هر ناپاک و پاک

□

بسته‌ی شوق بود از دو جهان آزاد

□

کجا موافق او را نشست باشد تخت

□

یک ایوان همه جامه‌ی رود و می

□

به زکات قدوم فیض لزوم

□

چو بهرام بشنید تیغ از نیام

□

صد هزاران دل چو یوسف غرق خون

□

هر دو مستی می‌دهندت لیک این

□

نموده شاهد معنی جمال از پرده‌ی صورت

□

باره‌ی خورشید را هر سحری می‌کنند

□

دیدن ماه نو و عید بدو فرخ باد

□

جهان چون عروسی رسیده جوان

□

ولیعهد ملک حمزه میرزا که گرفت

□

بدو گفت خاتون که خفتست مست

□

هزار حاتم طی را به گاه فیض سخا

□

منبری کو که بر آنجا مخبری

□

در جهان هر که ز خاک در او سرمه نکرد

□

گهری گر نرود خود بسوی دریا

□

اگر این جرم در خور ادبست

□

به اولاد داد آن کشیده جگر

□

غم وردت سراسر زان من بود

□

بپرسید زان مرد تازی که راه

□

چون بگفت این، گشت زایل هوش او

□

چون نهاد از آب و گل بر سر کلاه

□

عشق ذوقی است، همنشین حیات

□

برای آن که ز طول حیات داد حضور

□

شاد باد آن سوار سرخ قبای

□

سخن را فگندند هر گونه بن

□

بری می‌رسد هر دم از شاخ فکرت

□

چو بشنید قیصر گرفت آفرین

□

صحن تو جانفزا چو صحن بهشت

□

چونک با معشوق گشتی همنشین

□

عاجز آید ز دست مدح و ثنات

□

تو تصویر و هوی نقاش و خودکامی نگارستان

□

تو بر این بالش و فکنده خدای

□

کنون شد مرا و ترا پشت راست

□

گر ستودم حسن اخلاق تو را دانی که نیست

□

چهارم شمار سپهر بلند

□

زود بر تخت زرش بنشاندند

□

که تحدث حالها و اخبارها

□

می‌خواهم این زمان که برآرم دمی از آن

□

سهیل لطفش اگر پرتو افکند بر زیر

□

شام و شامات و مصر بگشایی

□

مرا کاخ و ایوان آباد هست

□

رسد بر جان و تن هر دم ز دونان و ز نادانان

□

کنون ز آنچ کردی رسیدی بکام

□

چون درافتی، تا خبر باشد ترا

□

چون رمی از منتش بر جان ما

□

یار محبوب و پس محب مرید

□

فرصت چو یکی قلعه‌ایست ستوار

□

چونان که گر خواهی در بادیه

□

بدانست قارن که ایشان کیند

□

فحبکم لمضیق اللحد مدخری

□

بد و باد روشن جهان بین من

□

همه سپند بسوزیم بهر آمدنش

□

هست دل ماننده‌ی خانه‌ی کلان

□

مسله‌ای مشکل است یک سخن از من

□

مریم عبادتی که سزد گر سپهر پیر

□

عدیل شادکامی باش و جفت ملکت باقی

□

کنون گر نباشی تو فریادرس

□

گاه به فکرت که هست تا کی ازین بخت بد

□

تو راپاک یزدان بروبرگماشت

□

ز بیشه بهامون کشیدند صف

□

نقش او فانی و او شد آینه

□

ای از درمی به دانگی کم

□

هرچه خواهد می‌کند، پیدا بکن

□

خیز شاها! که به چوگانی گرد آمده‌اند

□

وزان ژنده‌پیلان هندی چهار

□

ابلق سرکش سخن داده

□

که اکنون شما را بدین بر ز کوه

□

مرا پهلوانی نیای تو داد

□

زخم کیکی را نمی‌توانی کشید

□

نگیری چون هوا بالا و این خاکت خورد بی‌شک

□

ز جنبش متشابه زبان به قدرت کیست

□

این را خانه به فلان معدنست

□

یکی بزم سام آنگهی ساز کرد

□

درین باغ این سپیداران بی‌بر

□

گر ای دون که باشید با من بهم

□

همان مهتران از همه کشورش

□

ای خنک آنکو ز اول آن شنید

□

از نیکویی چو دلبر خورشیدرو شوند

□

از در رزاق رو بر تافتی

□

هر که فردای خویش را نگرید

□

بشد زال و آن پر او برگرفت

□

سیف فرغانی نصیحت کرد و حالی بازگفت

□

دژاگاه مردی چو دیو سترگ

□

که ما را مکش تا یکی نو هنر

□

دور بیند دوربین بی‌هنر

□

آب سخن بر درت افشانده‌ام

□

شاه رابع پادشاه بحر و بر طهماسب شاه

□

دولت و ملک تو پاینده و تا هست جهان

□

مرا گفت رو تا به البرز کوه

□

ای جهان کهنه را تو جان نو

□

بره بر یکی نیستان بود نو

□

پس آنگه بگویش که ترس خدای

□

آتش وسواس را این بول و آب

□

ترک سمن خیمه به صحرا زده

□

گلچین مشو ایدوست کاندرین باغ

□

همیشه تا چو گل نسترن بود لل

□

چو دریا به موج اندرآید ز جای

□

آن منافق با موافق در نماز

□

شود رسته زین انده سوکوار

□

لب سرخ رودابه پرخنده کرد

□

رستمان را ترس و غم وا پیش برد

□

چون به همه حرق قلم در کشید

□

دهانت شکر و لب شکرین قد نیشکر خود گو

□

زایر ز بس نوال کزو یابد و صلت

□

چنین گفت با رزم زن بارمان

□

آتش ابراهیم را دندان نزد

□

دل او سراسر پر از کین اوست

□

چو نشنید از ایشان سپهبد سخن

□

چنان زورمندند و افشرده گام

□

مده تن به آسانی و لهو و ناز

□

درافتادی چو با شمشیر نفس و در نیفتادی

□

دو چیز دار ز بهر دو تن نهاده مقیم

□

که دشمن شد از پیش بی‌کارزار

□

عمر همچون جوی نو نو می‌رسد

□

نخستین بپرسید قیصر ز شاه

□

همان سام نیرم برآرد خروش

□

عطارد که بیند در او مشتری

□

هر که کند صحبت نیک اختیار

□

اگر چه نرم کمان آفریده‌اند مرا

□

ماهی به کش در کش چو سیمین ستون

□

چنین گفت اغریرث پرخرد

□

زامدنت رنگ چرا چون میست

□

چو بیکار شد مرد خسروپرست

□

همی پروریدش به ناز و به رنج

□

عنان سوی لشگرگه خویش داد

□

تا ندهندت مستان گر وفاست

□

بید خرما و تبر خون ندهد میوه

□

روم و چین صافی کند، یاران او در روم و چین

□

اگر دختری از منوچهر شاه

□

ساده دلست آب که دلخوش رسید

□

گرفت این سخن بردل خویش خوار

□

که از تخم ایرج یکی نامور

□

بدان گنجها آن چنان شاد شد

□

سر خصم چون گردد از فتنه پر

□

زمان زمان فقها را ز قولش استدلال

□

گر ز جود تو نسیمی بگذرد بر زنگبار

□

بدین داستان گفتم آن کم شنود

□

پس تو سرهنگی مکن با عاجزان

□

انوشه بدی شاد تاجاودان

□

سر تاجور ز آن تن پیلوار

□

زمین را چنان درهم افشرد سخت

□

پیشترین صبح به خواری رسد

□

به تن سوختگان چند شوی پیکان

□

سود همه جهانی و از تو به هیچ وقت

□

کسی را که جنگی چو رستم بود

□

ای علم خضر غزائی بکن

□

بزرگان چینی و گردنکشان

□

سپهبد منوچهر بنواختشان

□

از آن طیرگی شاه لشکر شکن

□

ای ز خجالت همه شبهای تو

□

ز من یوسفی گشته امسال غایب

□

گفتی مرا که پیلان فربی کن

□

بدو روی بنمود و گفت ای دلیر

□

با تو نمایند نهانیت را

□

نگهبان آن دست گردوی بود

□

پلنگش بدی کاشکی مام و باب

□

شه از شیر مردیش حیران شده

□

دید که در دانه طمع خام کرد

□

چهر چمن زرد شد از تند باد

□

ور سموم خشم تو برابر و باران درفتد

□

ترا نوز پورا گه رزم نیست

□

بر نشکستند هنوز این رباط

□

تو را مادرت نام گستهم کرد

□

ز هر گونه نیرنگها ساختند

□

ولیکن نبودش در بازگشت

□

چه بودی کزین خواب زیرک و فریب

□

وی به استدعای فتحت در زوایای زمین

□

کشتن شیر شرزه‌ی تبت

□

که گر کینه جویی نیازارمت

□

فلسفی را زهره نه تا دم زند

□

به پیغمبری نیز هنگام یافت

□

ابا تاج و با طوق و باگوشوار

□

مرد محسن لیک احسانش نمرد

□

خاک تو در چشم نظامی کشم

□

زمانه بسی بیشتر از تو داند

□

به دشمنان لعین آنچه او کند به قلم

□

کنون من کمربسته و رفته‌گیر

□

آرزو می‌خواه لیک اندازه خواه

□

کسی کو درین سایه‌ی شاه شاد

□

مگر کاو سرو تن بشوید به خون

□

هر حویجی باشدش کردی دگر

□

گر نه درین دخمه زندانیان

□

بر خود از قید برآورده و در سیر جهان

□

گفتم: که شادمانه زیاد آن سر ملوک

□

دل زال زر شد چو خرم بهار

□

حرف چه بود تا تو اندیشی از آن

□

نگینی برو نام پرویز شاه

□

شهنشاه را سربه‌سر دوستوار

□

گر بگویم چیز دیگر من کنون

□

چون رخ و لب شکر و بادام ریخت

□

گوسفندان تو ایمن ز تو چون باشند

□

بماناد تا مانده باشد زمین

□

ز گنج بزرگ افسر تازیان

□

هرکه سر از عرش برون میبرد

□

فرستاد و ایرانیان را بخواند

□

کنون این گرامی دو گونه گهر

□

ور بداند ره دل با هوش او

□

همانم که بودم به ده سالگی

□

بس که دست انتقام از قوت عدلت قویست

□

وین هر دو را امید به تست از جهان

□

چنین گفت با پهلوانان براز

□

در حرم دین به حمایت گریز

□

هزیمت بهنگام بهتر زجنگ

□

که گر زنده‌تان دار باید بسود

□

هر که با خود بهر حق باشد به جنگ

□

پاره کن این پرده عیسی گرای

□

گلبن معنی نتوانی نشاند

□

همی پر پوشد بجای حریر

□

یکی دژ برآورده از کوهسار

□

پیشه‌ها و خلقها همچون جهاز

□

کنون از خرد پاره‌یی ماند خرد

□

به یک دست قارن به یک دست شیر

□

خاتم تو این دلست و هوش دار

□

بنده نظامی که یکی گوی تست

□

در رکابت همه اصناف ملک غاشیه کش

□

چرا پیش تو کاوه‌ی خام‌گوی

□

برفتند گردان همه شاد و مست

□

هرچه کنی عالم کافر ستیز

□

چو خسرو نگه کرد و نامه بخواند

□

که با تو چه گفت آن که خندان شدی

□

این حکایت گر نشد آنجا تمام

□

نه زان غافلان بود کز رود و می

□

خبر ده بر خداوندان نعمت

□

سپهدار چون قارن کاوگان

□

بباید طلایه به ره بر یکی

□

این چنین خاصیتی در آدمیست

□

بترسم که شیروی گردد بلند

□

بر پهلوان اندرون رفت گو

□

گر ترش‌رویست آن دی مشفق است

□

عمر به خشنودی دلها گذار

□

یا کرده او تحمل و دیگر به یاد شاه

□

که با دختران جهاندار جم

□

چنین گفت با رزم‌دیده هجیر

□

زان دمی کادم از آن مدهوش گشت

□

به موبد چنین گفت خسرو که تشت

□

فرود آمد از تخت ویله کنان

□

چشم او من باشم و دست و دلش

□

چون سر سجاده بر آب افکنند

□

انباز ساختیم و شریکی چند

□

چو این کار آن جوید آن کار این

□

به دست چپش مصر و بربر براست

□

چون به ازین مایه به دست آوری

□

که او را به مشکوی زرین برند

□

به چنگ آمدش چندگونه گهر

□

میل اندر مرد و زن حق زان نهاد

□

روی زر از صورت خواری بشست

□

دمی که در طلب نظم بنده حکم معلی

□

او ماند به کنج حجره دلتنگ

□

چو زور تن اژدها دید رخش

□

شیر مگر تلخ بدان گشت خود

□

ز لشکر هر آنکس که هنگام کار

□

هر خس که برو گذارد گامی

□

چون ز راز و ناز او گوید زبان

□

غرور پادشاهی بردش از راه

□

عاقل کسیکه رنجبر دشت آرزو است

□

ما نطع حیات در نوشتیم

□

جهان کر شد از ناله‌ی بوق و کوس

□

تا نزنی خنده دندان نمای

□

شکر کین زر قلب پیدا شد کنون

□

چو دیدش کو وفا را پای دارد

□

یا محب حق بود لعینه

□

چون گفته شد این حدیث فرخ

□

از من نهفته مانده به بزم از حجاب حسن

□

زان رسم وفا که در تو دیدست

□

سر آمد کنون رزم مازندران

□

زرد رخ از چرخ کبود آمدی

□

ای بس که چرخ در پی این راز شد نگون

□

او داشته دل، ولی سپرده

□

گر ز قرآن نقل خواهی ای حرون

□

گر تاختنی به لطمه کردم

□

همیشه تا به بهاران هوا به صفحه‌ی باغ

□

ز ابروی هلالی پرده بر کن

□

نه مردست از ایران به بالای اوی

□

گوزن از حسرت این چشم چالاک

□

چون خری را یوسف مصری نمود

□

خلقی سوی لعبت حصاری

□

از گمان و از یقین بالاترم

□

گر دخت مرا بیاوری پیش

□

به مشرب تو چنان شربت حرام خوش است

□

وان لاله رخان ارغوان ساق

□

چنین گفت سیندخت با مرزبان

□

گهی با من به صلح و گه به جنگی

□

روی یزدان جهاندار و خداوند زمان

□

مرا کاریست زینجا بوم بر بوم

□

این چنین ساحر درون تست و سر

□

خوشدل شد و آرمیده با او

□

در آن مقام که سیل حوادث از چپ و راست

□

دیدی که به معرض هلاکم

□

بر خویش بر تخت بنشاختش

□

ز معروفان این دام زبون گیر

□

خود ازین پالوه نالیسیده گیر

□

شد سوخته جان نا شکیبم

□

پس مثال تو چو آن حلقه‌زنیست

□

آن کاوست نیازمند سودی

□

هزار نجم همایون طلوع گشته بلند

□

چون سوختگان دوید سویش

□

جزین نامدران کین صدهزار

□

اگر هاروت بابل شد جمالش

□

چو یونان آب بگرفته است خاک راه یثرب شو

□

در هر چه ترا شمار باشد

□

شکسته سلیح و گسسته کمر

□

ولیک آن مایه بودش هوشیاری

□

فلک را گهر در صدف چون تو نیست

□

نه شیرین باشد از شیرینی کار

□

بدو داد و گفتش که این را بدار

□

به قصرش برد از انسان ناز پرورد

□

چون بخواند نامه‌ی خود آن ثقیل

□

تاساز کنند، خشم و خون ریز

□

به ایرانیان گفت بیدار بید

□

در مرحله‌های ریگ جوشان

□

پیلبانان قضا تمشیت جیش تو را

□

گر کار فتد به زور بازو

□

بمالید سهراب کف را به کف

□

مرا بنگر چه غمگین داری ای شب

□

بلکه ستمکش به رنج و در بمیرد

□

در جلوه‌ی من کند نظاره

□

دل رستم اندیشه‌ای کرد بد

□

خونریز من خراب خسته

□

خصمت کجاست در کف پای خودش فکن

□

به آهی کز سر شوری براید

□

بفرمود سالار مازندران

□

جهانداور منم در کار سازی

□

آب دیده‌ی او چو دیده‌ی او بود

□

نه تسکینی که خود را باز جویم

□

نبیره که کین نیا را نجست

□

کس محرم نه که راز گویم

□

به طریقی که محمد ز ولی‌الله یافت

□

یاران ز چنان جواب دل دوز

□

سرش تنگ بگرفت و یک پوشه چاک

□

دهن پر خنده خوش چون توان کرد

□

هزار دیده سزد دیده‌های عالم را

□

کان باده که کرد قیس را مست

□

سمیتنی این خلا و ان توطنی

□

عاجز شدم از گرانی بار

□

استخوان ریزه‌های من تا چند

□

فتاده هر دو تن تا دیر ماندند

□

یکی را نمانم سر و تن به هم

□

چه کار افتاده کاین کار اوفتاده

□

لحم عاشق را نیارد خورد دد

□

به تدبیر آستین بالید و بنشست

□

الوذ بذی التاجین کیخسرو الهدی

□

چشم همه دوستان گشاده

□

و گر خصمت به گلزاری درآید گل شود غنچه

□

نهادند پس تخت شطرنج پیش

□

بدو گفت سالار و مهتر توی

□

کمند رومیان بر شکل زنجیر

□

وان کس که بود بی‌هنر چو هیزم

□

زبلخ وز شگنان و آموی و زم

□

لابل ابوالفضل المغیث بعیشه

□

چو شاهنشه در آن صورت نظر کرد

□

که از توجه پاکان و آه غمناکان

□

همی‌خواهم از پاک پروردگار

□

بدین رفتن اکنون نباید گریست

□

مبارک رویم اما در عماری

□

که طمع لاغر کند زرد و ذلیل

□

چه داری بزرگی تو از من دریغ

□

خداوندی همه در کبریایی است

□

قیصر به درش جنیبه داری

□

نیابد در پناه حفظت آسیب

□

ببخشای برمردم مستمند

□

هنر بر گهر نیز کرده گذر

□

چنان در خشم شد خسرو ز فرهاد

□

وان گرده گاه پاره کند گه درست باز

□

نگر تابود هیچ شیر اندروی

□

مرا در دل همی آید کز این کار

□

جان زنده کنی که از فصیحی

□

عدل او چون شکند صولت سر پنجه‌ی ظلم

□

پیاده همه کوهساران بپای

□

بزد دست سهراب چون پیل مست

□

اگر هشیار اگر سرمست بودی

□

نیم شب چون بشنوی رازی ز دوست

□

چنان هم گرازان و گویان ز شاه

□

چو شد در بسته، از لب مهر بگشاد

□

به دریا ماند موج نیل رنگش

□

به بانگ صیحه روح‌الامین ز قوم شعیب

□

بدو دانشی گفت آب آر خیز

□

چو خورشید تابان ز گنبد بگشت

□

شوم در خانه غمناکی خویش

□

وان کس کو کشت مر آن شمع را

□

همه راستی خواستی نزد شوی

□

به آن صافی‌دلان پاک‌سینه

□

هر گنج که برقعی نپوشد

□

مرکبی کاندم که آرمیده راند راکبش

□

که چندان سراید که آید به کار

□

جهان ایمن از تیر و شمشیر تست

□

غم روزی مخور تا روز ماند

□

او یکی جان دارد از نور منیر

□

چو ما را چشم عبرت بین تباهست

□

زآنکه می‌ترسم رسد جایی سخن

□

درون بردندش از در شادمانه

□

هست از غرور صنعه تانیث صعوه را

□

گهی خلخالهاش از پای کندی

□

ز پرده به گیسوش بیرون کشید

□

به صد زاری ز خاک راه برخاست

□

گر خلافت از هوا می‌راندی

□

خون جگرش به رخ برآمد

□

کمربندی که هر دستش که بستی

□

به زور و زرق کسب اندوزی خویش

□

گرم به خورشید اگر بنگری از تاب تو

□

نه هر کو زن بود نامرد باشد

□

به پیش تو آرم سر و رخش او

□

چو افتاد این سخن در گوش فرهاد

□

عاشق آن عاشقان غیب باش

□

او بی‌تو چو گل تو پای در گل

□

کی شود چون مفارقات بلند؟

□

تو روزی او ستاره‌ای دل‌افروز

□

وانک آگاه‌تر به کار از من

□

گر طعنه زنش معاف کردی

□

کمندی و اسپی مرا یار بس

□

خورش‌ها را نمک رو تازه دارد

□

علی و عترت اوی است مر آن را در

□

جز سایه نبود پرده‌دارش

□

چو رویم شمع خوبی برفروزد

□

دو حاجت دارم و در بند آنم

□

یکی را زان بتان بنشاند در راه

□

اگر چه کار خسرو می‌شد از دست

□

بدان تا نداند که من خود کیم

□

گره بر دل چرا دارد نی قند

□

هر که کاه و جو خورد قربان شود

□

گرچه شده‌ام چو مویش از غم

□

به پنج انگشت، مه را برده پنجه

□

ز دستم نگذرد تا زنده باشم

□

باغ چون لوح نقشبند شده

□

گرفت آنگاه خسرو دست شیرین

□

بدو گفت کای نامور شهریار

□

به نوش‌آباد آن خرمان در شیر

□

عقلم هزار بار به روزی کند خموش

□

گنه کاران امت را دعا کرد

□

نور بر سایه چون زیادت شد

□

چو قیصر دید کامد بر درش بخت

□

اگر چه داستانی دلپسند است

□

به صد فریاد گفت ای باربد هان

□

نیایم سپهدار گرسیوزست

□

شکر خواهی و شیرین نیز خواهی

□

شوی را برداشت دامن بی‌خطر

□

دیدش چو برهنگان محشر

□

که گر امروز دست از من بداری

□

فرستادش بدست عذر خواهان

□

چون بارت نیست باج نبود

□

زین چار خلیفه ملک شدراست

□

پذیره برفتند یکسر ز جای

□

مگر کز بند غم بازم رهانی

□

چون چون و چرا خواستم و آیت محکم

□

مجنون چو شب چراغ مرده

□

صد چو نظامی و چو خسرو هزار

□

شب از عنبر جهان را کله می‌بست

□

نشد غافل ز خصم آگاهی اینست

□

شرط هنرش تمام کردند

□

که گر گیو و کیخسرو دیوزاد

□

اگر زیر آفتاب آید ز بر ماه

□

چونک بحر عشق یزدان جوش زد

□

گفتم ای بید پیاده چون پیاده رسته‌ای

□

از نورد سخن نسیجی چند

□

ز شکر هر یکی تنگی گشاده

□

تیرش صفت کمان گرفته

□

قضا خنبک زند گوید که مردان عهدها کردند

□

به درگاه بردند مویش کشان

□

رفت اندر سگ ز آدمیان هوس

□

میان بیشه‌ی بی علتی چرا مطلب

□

برین بر پس از مرگ نفرین بود

□

گوهر سلک اتصال شود

□

هر کجا بینی برهنه و بی‌نوا

□

دبیران را به آتش گاه سباک

□

به یالش همی اندرآویختند

□

کسی کاو ببیند سرانجام بد

□

طبع را هل تا بگرید زار زار

□

دم نیاری زد ببندی سرفه را

□

بدو گفت رستم ز یزدان سپاس

□

چشم سرت لقا تواند دید

□

مشتری من خدایست او مرا

□

با هوا در نقاب یک رنگی

□

مرا کشتن آسان‌تر آید ز ننگ

□

بدو گفت کیخسرو اکنون کجاست

□

مر یقین را چون عصا هم حلق داد

□

چون ندانی که فضل قرآن چیست

□

فرامرز با اندکی رزمجوی

□

بر کف‌اش از عقل نهاده چراغ

□

عاقبت بینست عقل از خاصیت

□

خدا از عابدان آن را گزیند

□

جوانان گرفتندش اندر کنار

□

وگر بازگردم به نزدیک شاه

□

چون به گورستان روی ای مرتضا

□

خلقان ز مرگ اندر حذر پیشش مرا مردن شکر

□

که گوید که هر کو ز فرمان شاه

□

گه در او داستان روز فراق

□

حفظ کردم من نکردم ردتان

□

چون به خاقان رسید پیک درود

□

که دانش به شب پاسبان منست

□

بدو گفت کای شاه گردن فراز

□

آفتاب و ماه و این استارگان

□

نیست کس زیر زمین بی صد دریغا ای دریغ

□

امیدم نه این بود نزدیک تو

□

در بهشتی که سفره‌ی نانست

□

شد شریف از زخم آن ظالم خراب

□

به یک خنده گرت باید چو مهتاب

□

بزرگان و اخترشناسان همه

□

بدو گفت کاووس یزدان پاک

□

هین و هین ای راه‌رو بیگاه شد

□

چونکه زر میخواستی و زر نداشت

□

فرستاده را گفت کین بی‌بهاست

□

نور پاکی تو و، عالم سایه

□

چه عجب گر سر ز بد پنهان کنی

□

از سر همدمی و همسالی

□

یکایک به سالار لشکر بگفت

□

کنند این زره بر تنش چاک چاک

□

هین ید بیضا نما ای پادشاه

□

دانم که بدین فعل که می‌بینم هر چند

□

تن خویش بینی همی در جهان

□

به مردم صورت زیبا نمایند

□

هدهد ایشان پی تقدیس را

□

اگر طوفان بادی سهمناکست

□

زمانی بیاید کزان سان شود

□

به هشتم سوی شهر کاووس شاه

□

که مراد تو شود و اینک نشان

□

بخت را گفتم، جهانداریش ده

□

سکندر بیامد زمین بوس داد

□

عزیز مصر چون آن مژده بشنید

□

ژغژغ آن عقل و مغزت را برد

□

خون کن کفنم که من شهیدم

□

دل رستم از رخش شد پر ز خشم

□

کرمش در گشود و خوان انداخت

□

حیلت و مردی به هم دادند پشت

□

فرشتگان چو به کنه خدای می‌نرسند

□

چهل کرده مثقال هر خایه‌یی

□

همی شد هر دم از حالی به حالی

□

زان همه میلش سوی خاکست کو

□

به تندی گفتم ای بخت بلندم

□

ازو نیستی گنج و گوهر دریغ

□

خانه تاریک و وقت بیگاهست

□

چون خدا سوگند را خواند سپر

□

برای گردن و دست زن نکو، پروین

□

سر لشکر روم شد به آسمان

□

اهل حاجت که داری از چپ و راست

□

ماهیان افتند از دریا برون

□

در موکب آن جریده رانان

□

ز سیمینه و تاجهای به زر

□

اسم را نار در زند نورت

□

همچو بوبکر ربابی تن زنم

□

به دل از مکر و ز حسد دورند

□

به جامه بپوشید و آمد دمان

□

مرصع چل ستون از زر برافراخت

□

باز منشوری نویسد سرخ و سبز

□

نبود آگه که آن شبرنگ و آن ماه

□

کسی کاندرین جنگ سستی کند

□

بشکنی، گر به حکم بر تابی

□

ورنه موسی کی روا دارد که من

□

کس ز خنجر ندید، جز خستن

□

به درویش بخشید چندی درم

□

غبار از روی و چرک از تن بشوییم

□

زین شکنجه و امتحان آن مبتلا

□

گردی از دور ناگهان برخاست

□

شبی تا برآمد ز کوه آفتاب

□

لاف چندین مزن ز نقل ورق

□

از علمهای گدایان ترس چیست

□

چند بینی ماهیان در طشت چرخ از بهر آنک

□

سخن‌گوی شد برگ دیگر درخت

□

گهی از پس درآید گه ز پیش‌ام

□

شب همه شب جمله گویان ای خدا

□

چنان تزدم دوت کت خون خه اوکند

□

چو دید آن بر و چهره‌ی دلپذیر

□

مکن، ای مرده دل، به زجر و به زور

□

تا نشد زر مس نداند من مسم

□

بسی پاکان شدند آلوده دامن

□

ز هر کشوری دانشی شد گروه

□

قلب سیاه سیم تنم زر ناب شد

□

پر من رستست هم از ذات خویش

□

روزم چو شب سیاه کردی

□

غو پاسبان خاست چون زلزله

□

دو بسازی سرای و بس نکنی

□

گرم باش ای سرد تا گرمی رسد

□

دلم پر ز درد است، جهال خلق

□

نشست کیی بر تو فرخنده باد

□

آب و آیینه پیش گیر و ببین

□

الحذر ای ناقصان زین گلرخی

□

نه بخشنده خبر دارد ز دادن

□

بسی زینهاری بیامد سوار

□

علت و رنج را چهار هزار

□

گفت صد خدمت کنم پانصد سجود

□

آنکه درش، روز کرم بسته بود

□

بباید همین زنده را نیز مرد

□

باران رحمت تو به هر گوشه می‌رسد

□

چونک کلیات پیش او چو گوست

□

چون شه این گفت ورایها شد راست

□

بخندید ازو فرخ اسفندیار

□

باز چون بگذرد بدین چندی

□

او شفیع است این جهان و آن جهان

□

تو عفوش کن که گر عفوت نباشد

□

بدو گفت مگری کزین سود نیست

□

زن ازو سیر و بچگانش هم

□

باز پران کن حمام روح گیر

□

مهین بانو به رفتن میل ننمود

□

چو گاو از سر کوه بنداختند

□

عارفان ماه خویش سال کنند

□

جنگ فعلی هست از جنگ نهان

□

جهانی سوخت ز اسیب تگرگی

□

که شاید به مشکوی زرین ما

□

ریختی پایشان بهر حرکت

□

رو به تو کردند اکنون اه‌کنان

□

چون بر گذری ز حد پستی

□

که این تخت شاهی نماند دراز

□

گر نه این میوه‌ها به بار آید

□

چند نازی تو بدین مستی بس است

□

فقه است مر آن بیهده را سوی شما نام

□

بیاید چو بیند ترا بی‌سپاه

□

دل چو نعل اندر آتش اندازد

□

در همه عالم اگر مرد و زنند

□

به خوبیش آسمان خورشید خوانده

□

تو داراب را پاک و نیکو بدار

□

نیستی بخشدت ز تاب رخش

□

نه که تاثیر از قدر معمول نیست

□

درین عزلتگه شوق، آشناهاست

□

به مردی و رادی و بخش و خرد

□

به چنین نیستی چو گردد هست

□

باد آهی که ابر اشک چشم راند

□

از بزه کردنش عجب ماندند

□

شدندی بپرسیدن تن درست

□

اکثر کودکان چو زین طرزند

□

مر ترا می‌گوید آن خر خوش شنو

□

مرغ جان را که علم دانه‌ی اوست

□

ترا چاره با او مداراست بس

□

در تو و دیدن تو خیری نیست

□

پهلوان مردانه بود و بی‌حذر

□

اابلغ من امر الخلافة رتبة

□

همی ریخت بر تارکش بر گلاب

□

نه زمین بر تو راه داند بست

□

پس یقینشان شد که هست از آسمان

□

هزار نکته بما گفت شبرو گردون

□

به پیش من آور چنان هم که هست

□

پسر ار مقبلست باکش نیست

□

آن طبیبان را بود بولی دلیل

□

آنرا که هوای دانه بیشست

□

دهنده بیامد به دارا بگفت

□

نفس گولست، سر به راهش کن

□

این طلب همچون خروسی در صیاح

□

آنجا که چنین کار و بار باشد

□

شب تیره هرگز که جوید نبرد

□

گر جوی خرج سازی از مالش

□

هم از آن سو جو جواب ای مرتضا

□

از آن مجمر چو آتش گرم گشتند

□

بدو گفت کای نره شیر ژیان

□

از میانشان برون رود درویش

□

دوزخ اوصاف او عشقست و او

□

ای دریغا آن کلاه و پوستین

□

به پیروزی دادگر یک خدای

□

علما راست رتبتی در جاه

□

سخت‌گیری و تعصب خامی است

□

در مسیرش سماک آن جدول

□

که یزدان سپاس ای جهان پهلوان

□

هفتم او را قمر نگاه کند

□

می‌دود بر امر تو فرزند نو

□

به جان آنکه نه عالم بدو نه آدم نیز

□

بباشد به کام تو خون ریختن

□

نرخ سالوس لاش خواهد شد

□

کوهها هم لحن داودی کند

□

چراغم را ز فیض خویش ده نور

□

هزارانت بنده دهم نوش‌لب

□

تو بیکبارگی ز دست مشو

□

پا برهنه چون رود در خارزار

□

خانه‌ی ما را نمیکردی پسند

□

همی برد با خویشتن شست مرد

□

آتش از مطبخ تو آشپزیست

□

در گل تیره یقین هم آب هست

□

حاصل این دو جز یکی نبود

□

هر دو گون حسن لطیف مرتضی

□

در میاور به عهد ایشان دست

□

زانک نفع نان در آن نان داد اوست

□

وینها که خفته‌اند در این خاک سالها

□

قصدشان آن کان مسلمان غم خورد

□

گر ببخشی تو، جای آن دارم

□

در الست آنکو چنین خوابی ندید

□

نشکند عهد من الا سنگدل

□

محرم مردیت را کو رستمی

□

چون ملک با تو آشنایی یافت

□

جمله گفتندش میندیش از ضرر

□

زان بتاریکی گذاری بنده را

□

ای بسا در گور خفته خاک‌وار

□

بی‌ولایت تصرف اندر دل

□

آنک چندین خاصیت در ریش اوست

□

افروزد هر شبی چراغی

□

لاف شیخی در جهان انداخته

□

عارف اندر بلاش بیند و بند

□

نشف کرد از تو خیال آن وشات

□

یارب از فضل و کرم عطار را بیدار کن

□

بودمی آگه ز منزلهای جان

□

از دعایت نبوده‌ام خالی

□

ور پدر زد او برای خود زدست

□

ور بی‌هنر به مال کنی کبر بر حکیم

□

دید عرش و کرسی و جنات را

□

گر غلامش گریخت آه و دریغ

□

تا ز رزق بی‌دریغ خیره‌خند

□

بناگهان ز کمینگاه خویش، جست پلنگ

□

بره‌ای بدهی رمه بازت دهد

□

وآنچه ارباب خدمتند و قیام

□

گر نبودی او نیابیدی زمین

□

در راحت ازو ثبات یابند

□

علائق بر سر خاکت نشاند

□

بنده‌ی خوب در حرم نبرند

□

مگر روز قیفال او زد که از خون

□

نصرت به دین کن ای بخرد مر خدای را

□

سخن فرستم از اوصاف تو همی منثور

□

روح چون در جمال حق پیوست

□

مختار خلق عالم خاقان اکبر آمد

□

نفست همیشه پیرو فرمان شرع باد

□

مانده در محکم و گران بندیست

□

چرخ محتاح نفس و نفس به عقل

□

ابرها از تیغ و باران‌ها ز پیکان کرده‌اند

□

بار هر کس، در خور یارای اوست

□

ز خویش و آشنا بیگانه گشته

□

گر تو توفیقمان دهی، رستیم

□

سال‌ها رای ریاضت داشتم

□

هرچه تعلیم کرده باشد مرد

□

وگر ز عزم و ز حزم تو آفریده شدی

□

نشنیدی که سر بسر با دست؟

□

دشمنان را نیز هم بی‌بهره نگذارم چو خاک

□

قدسیان را با رسل بنشاند نیز

□

جهان بر عشرت ما رشگ میبرد

□

به خودش هر دم انتباه کند

□

عقل از برات عزلت، صاحب خراج گشت

□

ندانست در بارگاه غنی

□

من گوهرم و چو جزع پیوسته

□

چون شود پشت زن ز پیری خم

□

دیر زی ای بحر کف که عطسه‌ی جودت

□

ز خون فاسد تو، تن مریض بود همی

□

درون خویش دائم ریش خواهد

□

خایه‌ی مرغ گرد کرده به صبر

□

خواهی نهیش نام منوچهر نام جوی

□

دوزخی و بهشتیش مشهور

□

غم طبع شد و قبول غم‌ها را

□

برزم دلیران توانا بود

□

گر بهر عزم کیان بر عراق و پارس

□

مرا پرس از مکر او کاستینم

□

تا مر مرا دو حلقه‌ی بنده است بر دو پای

□

به استادی ره آن سیل می‌بست

□

تنم ز حرص یکی نان چو آینه روشن

□

پیش مردان آفتاب صفت

□

جهانی که در ذات او از هنر

□

چو او را ببینی میان را ببند

□

نه چون چیپال هند از جور تختی کرده طاغوتش

□

متاب، ای دوست، بر بیچارگان روی

□

ور هیچ بخواهد خدای روزی

□

همیشه تا که بود کشتی سپهر که او

□

از نقش عید یک نقط ایام برگرفت

□

کس برین رشته گرچه راست نرفت

□

همای چتر ترا آفتاب در سایه

□

بدو گفت ار ایدونک کین نیا

□

آن نگویم کز دم شیر فلک وز آفتاب

□

هستم رهین نعمتت دل بر امید رحمتت

□

عزم تو را که تیغ نخوانیم، خرده‌یی است

□

نمایی روی گلگون را بدین سوی

□

ویحک آن موم جدا مانده ز شهدم که کنون

□

مرا کس نخواهد خریدن به هیچ

□

نعمت رسدم هر زمان دمادم

□

به دل خرمی دار و بگذر ز رود

□

ری از آن رکن مصر ریان است

□

خادم و طباخ و فراش آمدند

□

ز بابل به روم آورند آگهی

□

همه قادر به منع او بودید

□

در حال به گوش هوش من گفت

□

تا عاقبتش فتاده بر خاک

□

به آواز گفتند انوشه بدی

□

یکی زنده زیشان ممانید نیز

□

بشکند سنبله به پای چنانک

□

نیست جز دولاب گردون چون به گشتن‌های خویش

□

بدو شاه گفت ای بد بی‌هنر

□

چو آتش گشت از می‌روی شیرین

□

از خوی مردان شهاب روی بشوید به خون

□

وگر زن کند گوید از دست دل

□

نوشتند بر نامه‌ها هم‌چنین

□

بران طاس پوشیده‌تایی حریر

□

از زکات سر قدح گاهی

□

نور حق، همواره در جلوه‌گریست

□

تو رامی و با تو جهان رام نیست

□

که کلک نگارنده بر جای نطفه

□

مجلس چو گرم گردد چون آه عاشقان

□

تاج بر فرق شه خدای نهاد

□

بفرمود تا پیش او شد دبیر

□

چو الیاس را کو به مرز خزر

□

من شهربند لطف توام نه اسیر شروان

□

بسیار چون به بیزدت و باز جویدت

□

وزان پس بفرمود کارآگهان

□

چه خوش گفت آنکه با نا اهل شد خویش

□

پاکا! منزها! تو نهادی به صنع خویش

□

شکم تا به نافش دریدند مشک

□

کنون صد پسر گیر همسال اوی

□

دریغ آن سوار گرانمایه نیز

□

از پی دیده‌ی فتنه ز غبار سپهش

□

با مسافر، دزد چون گردید دوست

□

نبینی که دانا چه گوید همی

□

گر مرتب گردد این اسباب در کم فرصتی

□

محمود بن علی است چو محمود و چون علی

□

از میان دو شاخهای خدنگ

□

وزان پس شود شهریاری بلند

□

ورا هم ندیدی به خاک اندرون

□

ز شاه فلک تیغ و مه مرکب او

□

ای علم جوی، روی به جیحون نه

□

وگر بیم داری به دل یک زمان

□

اگر چه با کسی کاری ندارم

□

طبعی چو بنات نعش ز آمال

□

به ناز و نعمتش امروز حق نظر کردست

□

وزان پس فرستاده اندر نهفت

□

بشد اهرن و گاو گردون ببرد

□

پیش سگ درگهت از فزع دستبرد

□

رهائی دهندت چو زین رنجها

□

برانوش را گفت گر هندسی

□

ز سر برون برش از نیم قطره آب حسام

□

همت شود حجاب میان من و نظر

□

هر چه هست از دقیقه‌های نجوم

□

که یزدان ستایش نخواهد همی

□

برادرش را نیز با خود نشاند

□

ز بیم فلک در ملک می‌پناهم

□

وانگه به روز حشر به پیش جهانیان

□

ز درگاه برخاست مرد کهن

□

تو گل را باش تا شاداب داری

□

قرص جوین و خوش نمکی از سرشک چشم

□

صدر جهان و صاحب صاحبقران که هست

□

بدانگه که بگذشت نیمی ز روز

□

فراز آوریدند پیلی چو نیل

□

هر زمان این شاه‌باز ملک را

□

ما نمی‌بافیم از بهر فروش

□

به پیمود آن خاک کاخش به پی

□

گر اشارت کنی که در گلشن

□

سنگ بر شیشه‌ی دل چون فکنم

□

تو با زر و با درم همه سال

□

که باید چنین روزگار از مهان

□

که چون بود با گرگ پیکار تو

□

دعاهات گفتم به خیرات بپذیر

□

خویشتن دار تو کامروز جهان دیوان راست

□

بگفتند کین فره ایزدیست

□

عتاب و غمزه را با هم برآمیز

□

سر سر باغچه و لب لب برکه بکنید

□

ناامید از در لطف تو کجا شاید رفت؟

□

برین نیز بگذشت چندی سپهر

□

ترا شاد خوانیم ازین گر دژم

□

مالک ملک جلال الدین کاندر تیغش

□

چنین است مزدوری نفس دون

□

ستاره‌شمر چون برآشفت شاه

□

کرده‌اند از برای عزت و قدر

□

شاها طبیب عدلی و بیمار ظلم گیتی

□

بلع ارنه دعای بلعمی بود

□

نکرد ایچ بر تخت شاهی درنگ

□

همی گفتی ار باز بینم ترا

□

دادن تشریف تو از پی تعریف شاه

□

ای خرد در راه تو طفلی بشیر

□

خداوند بخشایش و راستی

□

به دل گفتا چه داری ؟ گفت یادت

□

در حمایل سرو و چنگ چو سودیش نکرد

□

تو روی دختر دلبند طبع من بگشای

□

ستایش نبرد آنک بیداد بود

□

ز کهرمش کهتر پسر بد چهار

□

نی نی اگرچه معجزه دارم چو عاجزم

□

فراخ این باغ و گل خوش آب و رنگست

□

جوانان ورا پاسخ آراستند

□

مرگ را پیش تیغ بی‌زنهار

□

از پی آن پسر که خواهد بود

□

انجمن با بزرگواران کرد

□

مگر من شوم در جهان شهره‌یی

□

به خاک اندر آمد سر تاجدار

□

بود در احکام خسرو کز پی سی و دو سال

□

روی صحرا را بپوشد حلقه‌ی زربفت زرد

□

سیه کرد منشور شاهنشهی

□

مرا گفتی که از زر دیده بردار

□

چون نوبت نبوت او در عرب زدند

□

کدام دوست بتابد رخ از محبت دوست؟

□

هنر هرچ بگذشت بر گوش اوی

□

کنون شاه ما را گرامی کند

□

جاندار تو رضای حق است و دعای خلق

□

چنانش سر و ساق، در هم فشرد

□

همه زیر سوگند و بند وییم

□

من سگ این درم اگر دگران

□

مریم گشاده روزه و عیسی ببسته نطق

□

آنچنان زی که گر رسد خاری

□

چنین تا برآمد برین روزگار

□

پدر رفت با نامور بخردان

□

گر برفت آبروی ترس برفت

□

کند چشمشان از شبه مهره بازی

□

ز بس غارت و کشتن مرد و زن

□

نخوانده خطبه‌ام خسرو به محضر

□

به هفت مردان بر کوه جودی و لبنان

□

تو گفتی که در خطه‌ی زنگبار

□

که خاک سکندر به اسکندریست

□

بیاید پس آنگاه فرزند من

□

سبب آبروی آب مژه است

□

گشت حق کارگران پایمال

□

همان باغبان را بسی خواسته

□

از بن و بیخ ظلم برکنده

□

ازین قصیده نمودار ساحری کن از آنک

□

در دل سختشان نخواهم دید

□

به اندیشه دل را به جای آورید

□

یکی اسپ ترکی بیاورد پیش

□

زو دیو گریزنده و او داعی انصاف

□

وز این در کشیدن به بینی خویش

□

همی ریخت تا شد سرش ناپدید

□

الی را ساخت سخت و بی مدارا

□

به کار آبی و دین با دل و تنت گویان

□

به دور عدل تو ای نیک نام نیک انجام

□

اگر کشت خواهی مرا ناگزیر

□

سواری فرستاد نزدیک اوی

□

کنم تفسیر سریانی ز انجیل

□

به محنت همه خلق را دستگیری

□

که بر تو نسازم به چیزی گزند

□

گوهر این بلند پروازی

□

من به دور مقتفی دیدم به دی مه بادیه

□

نوک تیرش به هر کجا که بتافت

□

ز سوراخ چون مار بیرون کشید

□

ازان پس که پیروز گشتیم و شاد

□

اینت کفر ار گرد نعلین یزید

□

جهان را نو به نو چند آزمائی؟

□

بدو گفت شاپور کز بوستان

□

نگارا وقت دمسازیست بازآ

□

بگذرند از سر موئی که صراطش دانند

□

خدایا به ذلت مران از درم

□

چهل روزه را زیر آن تاج زر

□

بیامد به پیش خداوند ماه

□

چون ز راه مکه خاقانی به یثرب داد روی

□

کریمی چو شاخیست، او را تو باری

□

بران چرمه‌ی ناچران زین نهاد

□

شهریست به از بهشت اما

□

ملاح خرد به کشتی وهم

□

زنی آنگه به شصت پایه حصار

□

بدو گفت کای خواجه‌ی سالخورد

□

چو نیکو شد آن نامور کاخ زر

□

فقر نیکوست به رنگ ارچه به آواز بد است

□

تن گور توست، خشم مگیر از حدیث من

□

چو آگاه شد دخت مهرک بجست

□

گرفته گردنت در عشوه کردن

□

با لطف تو در میان نهاده است

□

دو لشکر به هم بر زدند از کمین

□

بدندی به سر استواران اوی

□

ده و دار برخاست از رزمگاه

□

بعد از هزار دور تو را یافت چرخ و گفت

□

نفخه‌ی روح اول البشر است

□

بها بستد و گوشت بخرید زود

□

چو بگشاید خدنگ قهر و راند تیغ کین گردد

□

جمله رسل بر درش مفلس طالب زکات

□

در هوای لطیف جای کند

□

زآن پیش کزین کمان کین توز

□

اگر کم کنی جاه فرمان کنم

□

در این مقام کسی کو چو مار شد دو زبان

□

اگر به دین حق اندر به راستی بروی

□

ز بس خندیدنش یوسف عجب کرد

□

همی رفت از پی افتاده نافش

□

قحط کرم است روزی جان

□

دیوی که خلق عالمش از دست عاجزند

□

با هم به وداع ایستادند

□

بشد همچنان پیش خاقان بگفت

□

چنگ برهنه فرق را پای پلاس پوش بین

□

تن تو زرق و دغا داند، بسیار بکوش

□

گفتا: «ز کف تو خوردم این می

□

منم از حرف تمنی و ترجی فارغ

□

در بزرگی جسدشان منگر

□

زانجا که تراست رهنمائی

□

آرایش مجلس طرب کرد

□

چنین گفت کای دادگر یک خدای

□

ور به مدینة السلام آوری از عراق رخ

□

خوی نیکو و داد در امت

□

مده زین خواری و بی‌اعتباری

□

چو لختی گفت اینها جست از جای

□

در سنه ثانون الف به حضرت موصل

□

تا روز رستخیز که اصناف خلق را

□

بر ابروی ناگشاده چین زد

□

بیارید گفتا سیاه مرا

□

هم عیب را به عالم اشرار پرده پوش

□

جانش از آزار آن جهان برهد

□

هر جا باشم دعاش گویم

□

ای همه ناصیه آرا ز سجود در تو

□

ربع زمین ز درگهت ثلث نهند و بعد ازین

□

جان دوستی ترا به مردم

□

چو کردی گوش آن حیران مهجور

□

هنرها ز دیدار او بگذرد

□

این دل صد چشمه را پالونه‌وار

□

پشیمانی از دی نداردت سود

□

از شوق درون فغان برآورد

□

کاتب نیکست و هست نحوی استاد

□

اگر چه نام من اندر حساب «الشعراست»

□

برای ختم سخن دست در دعا داریم

□

هوشش ز سر و توان ز تن رفت

□

ترا نیست دستان و رستم به کار

□

وقت قدوم روضه تو را مرحبا زده

□

میر چه گوئی که بر تو بر در مزگت،

□

چو سلطان بامداد از خواب برخاست

□

شد چنان آب و هوا موحش که نفرت می‌کند

□

به خراسان شوم انصاف ستانم ز فلک

□

در همه خیل خانه از زن و مرد

□

روزان و شبان در آرزویت

□

بدو گفت چون تیره گردد هوا

□

غم مرد را غذاست چو فارغ شد از جهان

□

فرق است میان دو سخن صعب، فزون زانک

□

بر آن خرپشته آن خورشیدپایه

□

یکی مسکینم از چین نام فرهاد

□

این بحر بصیرت بین بی‌شربت ازو مگذر

□

گفت گیرم بر منت رحمی نبود

□

دریغا: که رفتم به تاراج دهر

□

هم او را و آنرا که او برگزید

□

اولین برج از فلک صفر است چون تو بهر فقر

□

عمر فانی را به دین در کار بند

□

بنای خرد را اساس از شماست

□

لامکان را پس ازین پرکند از منظر کاخ

□

چه سود از لوح کو ماند ز نقطه اولین حرفی

□

روضه اندر آتش نمرود درج

□

گفتا: «رو! رو! که عشقت امروز

□

بیایم پس نامه تا چندگاه

□

خاک درت را هر نفس، بر آب حیوان دسترس

□

بنگر و با کس مکن از ناسزا

□

در هر قدمی که می‌بریدند

□

هنرمندی که گاه خورده کاری

□

از مدح تو اشعار من رونق فزا در کار من

□

از قدیم و حادث و عین و عرض

□

لیلی به درون خیمه‌اش خواند

□

تو گفتی که گردون بپرد همی

□

طالعش را شهسواری دان که بار هودجش

□

شاید که بگریند بر آن دین که بدو در

□

گر جگرش خسته شد از فرع این گروه

□

چو از حبس رحم بیرون نهد پا طفل بدخواهت

□

نافه را کیمخت رنگین سرزنش‌ها کرد و گفت

□

گفت نه دزدی تو و نه فاسقی

□

عمود رخش را سازند قبله

□

فرستندش از مرزها باژ و ساو

□

سنگ در اجزای کان زرد شد آنگاه لعل

□

ایزد بر آسمانت همی خواند

□

چون بر بطت زبان چه بکار است بهتر آنک

□

دلی دارم که گر بگشایمش راز

□

کشته یک نیم و گریزان خسته نیمی رفته باز

□

آنچ طورش بر نتابد ذره‌ای

□

دغا در سه شش بیش بینی ز یاران

□

به دست اندرون گرز چون سام یل

□

من چو شمع و گل اگر میرم و خندم چه عجب

□

سخن خوب خردمند پذیرد نه حجر

□

خمسین الف بادا ثلث بقاش کز وی

□

ز بیمت خنجر وشمشیر مریخ

□

دهر است خندان بر عدو کو جاه شه کرد آرزو

□

ابرهه با پیل بهر ذل بیت

□

کعبه صرافی، دکانش نیم بام آسمان

□

بدانگه که گفتم که آمد به بار

□

نیست عجب گر شود از کلک تو

□

بجوی امام همامی از اهل‌بیت رسول

□

خنجر فتنه چو گشت کند در ایام تو

□

دینار دهد، نام نکو باز ستاند

□

آن خواهد دید از شه شرق

□

ور بگفتی مه برآمد بنگرید

□

گونه‌ی حصرم گرفت تیغ تو و بر عدو

□

برآمد ز صندوق مرد دلیر

□

دین ور نه و ریاست کرده به دینور

□

بی‌قرار است همچو آب سراب

□

در کشور دولت چو نبی شهر علومی

□

تا چنین است که از غره‌ی هر مه تا سلخ

□

بکوشیم و مردی به کار آوریم

□

این طرق را مخلصی یک خانه است

□

هم‌چنانک این جهان پیش نبی

□

سپهبدش را گفت فردا پگاه

□

سرانجام جای تو خاکست و خشت

□

چو دیوانه میخواره هرچه‌ت بگوید

□

چو علم آموختی از حرص آن گه ترس کاندر شب

□

بلرزد کاردان زان کار پر بیم

□

همان جایگه آتشی بر فروخت

□

موجب تاخیر اینجا آمدن

□

خمر تنها نیست سرمستی هوش

□

بیامد سوی آخر و برنشست

□

بدو گفت شعبه که ای نیک نام

□

کی بتواند که شود خوگ میش؟

□

تو مرا این شکر و ثناها را غنیمت دان از آنک

□

دلا وحشی صفت یک حرف بشنود در لباس از من

□

چنین گفت راهب که این کس ندید

□

علم دریاییست بی‌حد و کنار

□

در سیاهی زنگی زان آسوده است

□

نه چیزست با من نه سیم و نه زر

□

کنون ما به دستوری رهنمای

□

ای حجت زمین خراسان بگوی

□

بلکه سلطان مفتی شرقت بدان خواند همی

□

همان بهتر که باز افسانه خوانم

□

بران نه که کشتی تو جنگی هزار

□

گویدت خندان کای مولای من

□

روبهش گر یک دمی آشفته بود

□

به زور و به آواز نگذشت کس

□

همه باز گشتنددیده پرآب

□

منم مستعین محمد به مشرق

□

اینهمه تابش ز روی و رای او نشگفت از آنک

□

اطناب در سخنی نیست مختصر

□

اگر چند بی‌مایه و بی‌تنست

□

این به قدر حیله‌ی معدود نیست

□

ننگرم در تو در آن دل بنگرم

□

به آرام بنشین و بردار جام

□

چو بشنید ز ایشان ز ترکش نخست

□

ور گاو و خر شدند، پلنگان روزگار

□

عز و اقبال سرمدی بادت

□

به روی یار شیرین شد غزلخوان

□

ز بیچارگان خواسته بستدی

□

او درین حیرت بد و در انتظار

□

گر روا بد ناله کردم از عدم

□

چنین گفت گشتاسپ با ساروان

□

همی‌تاخت چون باد تا طیسفون

□

آنکو سرش از فضل خداوند بتابد

□

علم داری شرف و قدر بجوی ار نه مجوی

□

پای بلندی که زد پای طلب در رهش

□

بجستنش ترکان خروشان شدند

□

این صور چون بنده‌ی بی‌صورتند

□

سرنگونی آن بود کو سوی زیر

□

وزین بستگی من جگر خسته‌ام

□

که گیرد بران زخم ایوان شتاب

□

از تو هموار همی دزدد عمرت را

□

دانا نکند کفر و جهالت به کسی کو

□

به ساقی گفت آبی در قدح ریز

□

زن مهتر از پرده آواز داد

□

گر بود داد خسان افزون ز ریگ

□

که هلاکت دادشان بی‌آلتی

□

بخواهد ز قیصر همی دختری

□

بدان را بهرجای سالار کرد

□

تا سعد خداوند به من بنده بپیوست

□

بلبل چه مذکر شده و قمری قاری

□

ای آنکه بهر خدمت در گاه قدر تست

□

جهاندیده آنگه ره اندر گرفت

□

سر موتوا قبل موت این بود

□

وان گزین آیینه که خوش مغرس است

□

چه نامه بخوانی بنه بر نشان

□

نباشد سپاه تو هم پایدار

□

جوان را جوانی فلک باز خواهد

□

پرده‌دار عشق دان اسم ملامت بر فقیر

□

میر تو خدای است طاعتش دار

□

یکی چادر نو به سر در کشید

□

آن عمادالملک گریان چشم‌مال

□

پر پی غیرست و سر از بهر من

□

کو خیمه و طویله کو کار و حال و حیله

□

ز نخچیر و ز گوی و رامشگران

□

یکی میشی که اکنون می نشاید

□

چه ترسم چو از جان و ایمان تو

□

تن و جان ترا تار تعلق نگسلد از هم

□

به پیمودم این رنج راه دراز

□

چو خانه برین‌گونه ویران بود

□

بر سرت ریزیم ما بهر جزا

□

جان من چون سفره خود را درکشد از سحر او

□

سه دیگر سیاوش ز تخم کیان

□

همی خواهندت از میدان برون راندن به دشواری

□

چنین عالم تواند کرد عقل کل و گر خواهد

□

بشو زی امامی که خط پدرش است

□

بدانست شیروی کان سرفراز

□

نگه کن بدان گنج تا نام کیست

□

خویش جالینوس سازد در دوا

□

زکات مال جز قلب و سرب ندهی به درویشان

□

که او را بنا شاه گشتاسپ کرد

□

همه خواندند، بر تو چیز نماند

□

تا کلک او به گاه فصاحت روان بود

□

بسکه بر روی ز می بر قهر بارد آسمان

□

رعیت چه نزلت نهادند دوش؟

□

اگر هرگز از رای بهرامشاه

□

باد افراخته رای تو چو خورشید و چو ماه

□

چو طاووس خوبی اگر دین بیابی

□

که چون بگذرد بر تو این سلطنت

□

هر که نور آفتاب دین جدا گشته است ازو

□

فاجران را قصبی بر سر و توزی در بر

□

ای آنکه دین تو بخریدم به جان خویش

□

دل و کشورت جمع و معمور باد

□

که اکنونش خوانی همی اردبیل

□

گاهم آن گوید ای کذا و کدا

□

وانکه او هست و نیست خواهد شد

□

چو دیدند کاوصاف و خلقش نکوست

□

چونکه پیری نفرستاد خداوند رسول؟

□

ای مرد فلک حشمت و فرزانه‌ی مکرم

□

به حضرتی که نم ابر جود اوست بحار

□

بر او علم یک ذره پوشیده نیست

□

اگر من ز فرمان او بگذرم

□

از لطف و بخشش تو چو شمس ای فلک محل

□

فرجام کار خویش نگه کن چو عاقلان

□

بگیتی نباشد کم از طوس کس

□

مرد خرد جدا نشد از خر مگر به دین

□

قوت آب عزم او چون چرخ

□

دنیا خود جست و نجستی تو دین

□

نداند کسی را ز ایران بنام

□

سخن هرچ بشنیدم از شهریار

□

ازین نفر به نفیر آمدم نفور شدم

□

سر و افسر دین حق است و ما

□

درخشنده زرین یکی باره بود

□

ازین سرای برون هیچ می‌نداند چیست

□

از چنین شاخی چنین باری پدید آمد به شهر

□

اندر عنان او نفس برق سوخته‌ست

□

که بر دژ یکی تیر باران کنید

□

ولیکن ندارند چیزی فزون

□

در همه دیده‌ها چو کاه سبک

□

از فلک ریمن باکیم نیست

□

برفتند پیشش به دو روزه راه

□

سوراخ شده است سد یاجوج

□

همگان سغبه‌ی صیدند و حرام

□

به درگاه سپهسالار مشرق

□

بدو گفت ار این کینه بازآوری

□

بدین‌گونه تا شاد و خرم شدند

□

نای روئین گویی آنجا نفخ صور اولست

□

دل زمهر چهر او چون جنت ماوی کنی

□

چمن بوستان نعت ترا

□

خوی مهان بگیر و تواضع کن

□

اینهمه در زیر سنگ آخر برآید روزگار

□

در این دشت از جور گرگ حوادث

□

بارگاهت کعبه، مردم حاج و درگاهت حرم

□

هم از گنج بد پوشش و خوردشان

□

جان ما آن جامه پوشیده ز اوصافت که بیش

□

گر ناصبی مثل مگسی گردد

□

تا در ضمیر خلق نگردد که امر حق

□

بشناس مبدع را زخا

□

بود بگذار زان که در ره فقر

□

دو کوثر بر آن دوکف دست اوست

□

علم دولت تو میخ زمین است و زمان

□

گر ایدونک زیشان به رای و خرد

□

الا تا در سمر گویند وصف بیژن و رستم

□

حق است سخنهاش، اگر زی تو محال است

□

بی‌تو ترتیب شب و روز و مه و سال مباد

□

دست طمع کرده میان تو را

□

ابتدا این رنجها می‌کش که در باغ شرف

□

در خور اوصاف آصف نیست وحشی این مقال

□

ذکر ترا چه نام فزاید ثنای من

□

بزرگی و هم دانش و هم نژاد

□

آن زبانی که نباشد سخنش همره دل

□

زیر درخت من آی اگرت مراد است

□

باقی به دوامی که امتدادش

□

تو را جهل نال است و بار است عقل

□

ز قدر و نظم تو دارند بهره زان نشدند

□

از دولت آن خواجه علی بن محمد

□

ور به گیتی نظری کرد برو تنگ مکن

□

که از پادشاهی بنامی بسند

□

شمت حزمش اگر باد برد تحفه به ابر

□

خانه‌ی اسرار خدای است امام

□

بیش گردد که بیش داند شد

□

دروغ ایچ مسگال ازیرا دروغ

□

هر کس نبود چون تو گه علم ازیراک

□

که تو زان دوری درین دور ای کلیم

□

آنکه در دیده‌ی تو دارد قدر

□

اگر باژ بفرست اگر جنگ را

□

این دو موضع چون ز دیدار دو احمد نور یافت

□

ز آبستنی تهی نشوی هرگز

□

چهره‌ی بدخواهت از انده چو آبی باد زرد

□

وانکو نکند طاعت علمش نبود علم

□

هست اینهمه ز اقبال ثنای تو وگرنه

□

که کرد، جز خدای عز اسمه

□

ساحت عز ترا نیست کناری بخرام

□

کنون میگساریم تا چاک روز

□

تا ترا جاهل شمارد عقل سودت کی کند

□

برانندت آن گه که ایزدت خواند

□

در بوستان گفته‌ی من گرچه جای جای

□

بخت این که سخن سبک عنانست

□

پای احباب تو بگشاده ز بند از شرفی

□

خواب بیداریست چون با دانشست

□

اگر ز آتش خشم تو بدسگال ترا

□

به میدان خرامید تا شهریار

□

نام و ننگ و لاف و اصل و فضل در باقی کنیم

□

وانگاه، که داده‌ستت اندر این بند

□

مرا بگوی چه باقی بود ز رونق شغل

□

نبرده برادرش فرخ زریر

□

قصد درگاه تو زان کردم تا از سر لطف

□

اندر بن شوراب ز بهر چه نهاده است

□

حدت دندان رمح زهره‌ی جوشن درید

□

که این مرگ هر کس نخواهد چشید

□

صهیب از روم می‌پوید به عشق مصطفا صادق

□

اهل عبا یکسره لوای خدایند

□

یقینی چون گمان او نباشد

□

بیارید گفتا سیاه مرا

□

ای که بی سعی ذات و پنج حواس

□

فصل تابستان بگوید ای امم

□

گفتم امشب بسزا بر سر بی‌سیمی خویش

□

می چند خوردند و برخاستند

□

به نغمه‌های مزامیر عشق او هستم

□

بپذیر پند اگرچه نیایدت پند خوش

□

حرمت روضه و قیامت و خلد

□

دریغ آن سوار گرانمایه نیز

□

از برای گوهر معنی روی در شرق و غرب

□

تا بسته نگیردت یکی جاهل

□

چشم بخت تو در جهان‌بانی

□

وگر در گذشته ز شب چند پاس

□

طبع داری نهاده‌ی گردون

□

ور ز نور آفتابش بهر گیرد خاطرت

□

که مرا در همه جهان جانیست

□

به دست اندرون گرز چون سام یل

□

ز مردان شکسته مرد خسته کم شود زیرا

□

عرصه‌ای بس با گشاد و با فضا

□

وگر چند اندرین مدت ندیدست

□

بیامد پدر بر سرش بوسه داد

□

هیچ منت نیست کس را بر تو کت حق پرورید

□

زو گشت به حاصل کمال عالم

□

وز هرزه‌روی سر چو به هر جای فرو کرد

□

فراز آوریدند پیلی چو نیل

□

چون قله دو پستانگه و چون شیر یکی ناف

□

خار خلان بودم از مثال و، خرد

□

آن نه شیر است کنون روباهست

□

بخورد اندکی نان و نالان بخفت

□

گفتش از خجلت که: ای نعمان چرا دیر آمدی

□

گر چو تو شیعت ایشان نبوم من نیست

□

گرد آفاق چو اسکندر بر گرد ازآنک

□

ز چرخ چشمه‌ی تیغ تو داشتن پر آب

□

این عاریتیهاست ملک بر تو و بر ما

□

آنک جان در روی او خندد چو قند

□

چون منت صدهزار مدحت‌گوی

□

خردمند پیری و برزین به نام

□

مونس تو دیده‌ی روحانیان زیبد همی

□

در خانه‌ی تو موش به سوراخ درون است

□

ورچه ز تیغ مبارزان سپاهت

□

از کعبه چو بگذری نباشد

□

گشتند رهی او ز نادانی

□

ملکا بر بخور و کامروایی می‌کن

□

زدهر قامت این کوژ همچو قامت چنگ

□

که ما شاه را یکسره بنده‌ایم

□

با قرارست نور دیده‌ی سر

□

ننگرد اندر سخن هرمسی

□

شادمان باش زهی مهتر با استحقاق

□

جاه تو جهانیست که سکان سوادش

□

عامه ستور است و فانی است ستور

□

در میان صد گرسنه گرده‌ای

□

خدای گفت حضر هست بر مثال بهشت

□

که از جنگ بگریخت بهرامشاه

□

این قوت بازوی ظفر از پی آنست

□

زان آفتاب علم و دل خویش را

□

سد دشمن رخنه چون دندان سین

□

چو او را ببینی میان را ببند

□

مردم شوی به علم چو ماذون کو

□

جاوید بزی بارخدایا به سلامت

□

عدل تو شب چو روز روشن کرد

□

پراگنده اینست نام خرد

□

هم رضا جویان همه مردانت خوش خوش در خشوع

□

پیش دانا به آستین دست دین

□

تیغ اجل کشیده و هر سو دویده نیک

□

بشد همچنان پیش خاقان بگفت

□

ور سوی تو صواب است این کار سوی دانا

□

و آنچ او خواهد رساند آن به گوش

□

کنون که عذر گناهان خویشتن خواهم

□

مرا کرد یزدان ازان بی‌نیاز

□

ای دریغا خانمان من به دست ناکسان

□

آنکه به‌نور پدر و جد او

□

بادا همیشه رونق بازار ملک تو

□

حساب عمر تو در عافیت چنان بادا

□

سخن مجوی فزون زانکه حق توست از من

□

من به فضل از تو فزونم، تو به مال از من فزون

□

دست عدل تو گشادست چنان بر عالم

□

بیابد ز ما گنج و گفتار نرم

□

پای کی دارد با صحبت تو سفله‌ی دون

□

آبی است نزد من که خمار تو بشکند

□

ور بخواهی سیاست تو کند

□

سر سبز باد ناصحت از دور آسمان

□

دانی گر هیچ نبودی رسول

□

کی سیه گردد ز آتش روی خوب

□

وانکه جز باس او ندارد زرد

□

به پاکان گرایید و نیکی کنید

□

که بندد چون خزان آید هزاران کله‌ی ادکن

□

به حله‌ی دین حق در پود تنزیل

□

بخرش پیش از آنکه بشناسیش

□

لطف تو هر ساعتم گوید که هین الاعتذار

□

چگونه تکیه یارد کرد هرگز

□

بر سبزه‌ی بهار نشینی و مطربت

□

بجز در آینه‌ی خاطر تو نتوان دید

□

همی باژ خواهد ز هر مرز و بوم

□

نه مرا غمخواری چو جد و پدر

□

زیرا که بس است علم و حکمت

□

الفنجم خیر تا توانم

□

گفتار ترا ائمه عاشق

□

ز روح نامیه ما ناکه نسبتی دارد

□

می‌بساید دوششان بر دوش من

□

مرا طریق سوی اهل خانه‌ی دین است

□

بیاراست ایوان گوهرنگار

□

که افگند نام از بزرگان حرب

□

ز بهر چیز بی‌حاصل نرنجی به بود، زیرا

□

نهالی که باغش دل توست و ز ایزد

□

گشته هر امروزت از دی ملکت افزون

□

غره شدی بدانچه پسندیدت

□

از کار خیر، عزم تو هرگز نگشت‌باز

□

دست خدای گیر و از این ژرف چه بر آی

□

به تیغ و تبرزین بزد گردنش

□

حصاری به ز خرسندی ندیدم خویشتن را من

□

آئینه عزیز شد سوی ما

□

زانکه در عالم علم گشته به نام آنکه اوست

□

به درگه تو فلک را گذر به پای ادب

□

سلب از ایمان بایدت همی زیرا

□

آن زمان کین جان حیوانی نماند

□

یوز و باز سخن و نکته‌م را بی‌شک

□

نام شه انجیر نه این شعر را

□

خرد ما را به کار آید اگر چند

□

گرگی تو نه میر خراسان را

□

ستاره هر دو چون دو سرو نوخیز

□

از بهر آنکه شعرم شه دید و خوشدل آمد

□

خضر را دید کاوردش نهانی

□

گه وعده به باغ مهرگان داد

□

چو من بر نام یزدان تکیه کردم

□

روی زرد و پای سست و دل سبک

□

شدم تسلیم، پس او داند و پیش

□

روی زی حضرت آل نبی آوردم

□

خسته شده سینه‌ی خرما ز خار

□

سنا و سیرت پاک و نهاد و هیبت او را

□

هر آن در کان ز سلک پادشاه است

□

گوئی که فلان فقیه گفته‌است

□

قوت دل بشکند و زور تن

□

ذات زرش داد ربانیتست

□

اشارت شد ز در گه کاهل تقویم

□

چه گوئی در آن جای گردنده گردون

□

چوخان دانست کامد تیر تقدیر

□

شعر او فردوس را ماند، که اندر شعر اوست

□

ازین هر دو نکوتر رنگ سبز است

□

نیک بندیش که از بهر چه آوردت

□

شهنشه گرم گشت از پای تا فرق

□

چونک حرم خشم کی بندد مرا

□

از پدر آمدن شاه جهان کیکاووس

□

سود نداردت پشیمان شدن

□

همی کرد آن چنان خدمت به درگاه

□

کارکن است این فلک گرد گرد

□

زنده دلان خوش ز غم دل شوند

□

مر طلب دین حق را به حقیقت

□

عجب مهدی همه در کامرانی

□

چون شکسته‌بند آمد دست او

□

فلک هر لحظه میدوزد کلاهی

□

وان راز برد به جان شیطان

□

چنین شطرنج بازی کاوست در کین

□

بکردار سریشمهای ماهی

□

چو باز آمد شکیب هر دو لختی

□

مبارزان سپاه شریعتیم و قران

□

به دانش زندگانی کن همه جای

□

چون گواهی داد حق کی بود ملک

□

کشتی شه تیزتر از تیر گشت

□

امام تمام جهان بو تمیم

□

سخن کز هندو از روم افتدش پیش

□

دیوانه طناب کاغذین ندرد

□

الپخان کان بلندی یافت از بخت

□

خود زبان از هردوان کوتاه کن

□

چون مقرر شد بزرگی رسول

□

دهر گردن کی به دست تو دهد

□

آخر دیری نماند استم استمگران

□

فضل سخن کی شناسد آنکه نداند

□

عیب‌گوی و عیب‌جوی خود بدست

□

گر ستوری کنی و علم نیاموزی

□

گر نمی‌بینی تو ایشان را ز بس مستی همی

□

این حکم د راین کارکرد پیداست

□

هین مشو غره بدان گفت حزین

□

گر در شود خرد به دل سندان

□

روی دینار از نیاز توست خوب

□

احرار روزگار رضاجوی من شدند

□

من بگفته پند شد بند از جفا

□

دین ز فعل بد نماند پاک جز در پاک دل

□

بیهوده و دشنام مگردان به زبان بر

□

ز تصنیفات من زادالمسافر

□

سر مپوشان تا پدید آید سرم

□

نیابد فضل و مزد روزه‌داران

□

من از منزل دور قصد تو کردم

□

زیرا که براندند مصطفی را

□

بی صحیحین و احادیث و روات

□

یکی میزان گزیدم بس شگفتی

□

خدای با تو بدین صنع نیک احسان کرد

□

بنگر که خرد رهی نماید

□

از تو بر من تافت چون داری نهان

□

جانت خاک است و خرد تخم گل و لاله

□

دولت به رکوع آید، آنجا که تو بنشینی

□

خردت داد خداوند جهان تا تو

□

روز شد خادم بیامد بامداد

□

تا فعل تو این است وز نحوست

□

جز به علمی نرهد مردم از این بند عظیم

□

چه سود چون همی ز تو گند آید

□

جنسها با جنسها آمیخته

□

جای کم‌خواران و ابدالان کجا بودی بهشت

□

چون از آن روز برنیندیشی

□

روی مکن سوی مزگت ایچ و همی رو

□

شنید از هر دری آن مطلع نور

□

شما را هوای خدای است لیکن

□

بدی با جهل یارانند، هر کو بد کنش باشد

□

کوکبه‌ی مهر پدیدار شد

□

تا زین جهان به صبر برون نائی

□

که تا آورد بیرونشان ز ماتم

□

مر خداوند جهان را بشناس و بگزار

□

تو بستی بر کمر گه کوه را زر

□

نظمی است هر نظام پذیری را

□

چسان عذر کرمهایت توان خواست

□

رایت او روز جنگ شهره درختی است

□

نداده با نفس یک حرف پیوند

□

سخن‌های حجت به حجت شنو

□

نهال بید شد در پوستین گم

□

گر نیست به تقدیر جانت خرسند

□

ز آدم تا مسیحا انبیا جمع

□

گر تو را باید که مجروح جفا بهتر شود

□

گروهی چون سنان نیزه خویش

□

دست او خالی نخواهد ماند سالی هفتصد

□

کسی را کاین هما بر سر نشیند

□

چه خوشحالی که گشتی از نظر دور

□

گفت بر آنم که پی در ناب

□

تیره گلی از می گلرنگ ماند

□

ز ابر دیده سیل خون گشادند

□

ازین آواز دل در اضطراب است

□

ز هر بحثی حدیثی کرد اظهار

□

چو آن کش وقت رحلت کردن آید

□

نظر چون کرد شهری در نظر دید

□

خوش آن راحت که دارد زحمت عشق

□

ز سد بیت ار فتد یک بیت پرکار

□

چراغش را خرد پروانه کردی

□

نیاید زان به پهلو شیر را سنگ

□

شد از بادام عنابش روانه

□

بلایی نیست همچون ماتم هجر

□

از این دجال طبعان وارهد دور

□

اگر یکجا کساد افتد متاعت

□

از آن مدت چو شد نه ماه و نه روز

□

گر این یک نور بر رخ پرده بستی

□

چون عمر ابد بی‌کنار باشد

□

سوی انصاف گیرد، نی سوی خویش

□

تن حصارست و بود قفل حصار

□

چنین فخر امت بدان افسریم

□

خاطرم آن درخت بارورست

□

شمارند اختیاری را به تنجیم

□

هر بی‌هنری و هر نگون‌ساری

□

مرهمی باید نهادن بر سرش نرم از وفا

□

مجلست فردوس و کوثر جام و ساقی حور باد

□

بر برادر ، چو گل نو ببر سرو روان

□

بر صحیفه‌ی عمر نبود یادگاری چون ثنا

□

نور گرفته است جهان نفام

□

نزدیک هر ضعیف و قوی با امان رسید

□

خنده همی کرد به پرده انار

□

ای که خردمند مردم است ازلی

□

چرا باشد به بخت خود نزاعت

□

عزت ذات شریفت شرف لیل و نهار

□

کو به بهی از همه اشعار به ...

□

چو دزدی با چراغ آید گزیده‌تر برد کالا

□

روی حق از گرد باطل بسترم

□

که ز سر جمله‌ی آن مدت تو منتخبست

□

یکی ساغر پر آب زندگانی

□

از بیم زمان ناتوانی

□

سرو سهی کرد و بختیار مرا

□

وانکه بر درگه تو یابد بار

□

که من، این ره نیارم رفتن از خویش

□

هر کجا مفتی تو باشی غرب خود نبود روا

□

وگر تنت بفریبد آن زشت ماری

□

سینه‌ی بد گوت پر خون از تفکر چون انار

□

که زیب اختران ز او رنگ سبز است

□

داعی شود به علم ز ماذونی

□

حکایتها از امداد زبان دور

□

عرصه‌ی عمر ترا نیست کرانی بگراز

□

پوست جدا گردد چون پیرهن

□

بدر گردد مه چو با خورشید سازد ملتقا

□

زی رستن از این عظیم ثعبان

□

شرح بسط سخن به استنطاق

□

که حاصل می‌شدش خوشنودی شاه

□

خلق نه طاغی و نه عاصیستی؟

□

چیست به دست تو جز از باد ناب؟

□

با سرو و یاسمین مثلا سیر و راسنست

□

به گرمی، خیره خندی کرد، چون برق

□

زان که بی‌فضل هر ابله سوی دیوان نشود

□

سوی زندان کشندش از بستان

□

به آب عفو تو حاجت بود عجب مشمر

□

شد از دیده به استقبال آن تیر

□

که آن ربی بود و نیست‌مان حلال ربی

□

گرد برانگیزم از این بحر آب

□

کسم در خدمتت الا بنادر

□

که تا دانا و نادان بوسدت پای

□

هم برین اختصار خواهد کرد

□

نثار میر عدلی‌های چون زهره بری رخشان

□

چو در معامله از اصل بگذرد توفیر

□

یقین است آن که تنها چیره گردم

□

ممیز مرد بر پوسیده نالی؟

□

نصرت به سجود آید، آنجا که تو بگذاری

□

حق حصنی که نام آن سقرست

□

کزان تاجی نهد بر فرق شاهی

□

مر علم ترا با دگران مثل و سوا کرد

□

فرجام‌جوی روی ندارد به رود و جام

□

وان ز حرمان خدمتت رنجور

□

بهر خانه نشاط و شادمانی

□

والله که بر خطائی حقا که بر خطائی

□

ز رشکش عالمی دیوانه کردی

□

سال و مه سرمه‌ی سهر دارد

□

گهی تاج سرو گه خاک راه است

□

کو کسی کز پی حق در حرمست

□

بگذشت نارد از سر عرنینم

□

یک سال زغن ماده و یکسال نر آمد

□

در زدن چشم ز دریا گذشت

□

تو را طریق سوی آن غریب ره گذری

□

امروز گلابست و رحیقست در انهار

□

تویی امروز جهان را بدل اسکندر

□

جانوران پاک به بسمل شوند

□

برداشته هر دو شغب و بانگ و فغان را

□

که‌ت زبر شاخ مردمی بنشانم

□

چون جهان صدهزار فرمان‌بر

□

به یکدیگر نظرها داشته تیز

□

برو مر خرد را رود باغبانی

□

رگ جان زین صدا در پیچ و تاب است

□

صدمه‌ی آسیب گرز تارک مغفر شکست

□

عمل پیوند ش بختی به بختی

□

پاسبان در شناس آن تلخ آب اندر بحار

□

من بنده‌ی آن عالم کمالم

□

چشم بد دور زهی خواجه‌ی بی‌استکبار

□

کند سر زیر شاهان را چو فرزین

□

حصاری جز همین نگرفت ازین بیش ایچ کندائی

□

هر چه در فردوس ما را وعده کرده ذوالمنن

□

سنگ به خون مبارزانش عجین است

□

بزیرفت آن مبارک مژده از تخت

□

به «ما لم یشا» «لم یکن» عذر خواست

□

بر جانوران جمله شهریاری

□

تا گه صبح یکی ناله کنم زارازار

□

کرده نفس مفارق اندر بند

□

گر با هزار جور و جفا و مظالمی

□

که نقش زر نگشته سکه مانند

□

خود نام تو ز حمد و ثنا کرد روزگار

□

ور بسوزی، سزای آن دارم

□

شاعران از پی دراعه نیابند سلب

□

به عالم درون آیةالعالمینی

□

وین نه گرگست کنون چوپانست

□

حرقت داغ شوق و سوز فراق

□

جز به ایمان نبود فردا میمونی

□

چندین گهر و للوء، دارنده‌ی دنیا؟

□

پشت حاسد کوز چون بالای دال

□

بر زمینی ز یمن صد برکت

□

وی پیر جوان دولت مردانه‌ی غیار

□

بی‌شک تو خریدار خرافات و محالی

□

رسول گفت سفر هست بر مثال سقر

□

که تا بر وی در سودا گشایند

□

خازن علم خدای کامگار،ای ناصبی

□

درخت یاسمین پوشید قاقم

□

روز تو همچو عید خرم باد

□

ره بگردان، که چاه در راهست

□

بازار او به نزد بزرگان بود روا

□

سوی تو، گر دوستدار اهل عبائی

□

که جهان دجله شد و ما همه را استسقاست

□

ز دل راز درون خود برون داد

□

دل دانای سخن پیشه شکارستی

□

برخاست از تو غلغل، برخاست از تو زاری

□

آواز را که فرمان فرمان روزگار

□

چه طلسمی؟ که چشم بد دورت

□

خاک را نامدار خواهد کرد

□

او را چه بکار آید کاشانه و ایوان؟

□

ز دیده خون بچکد بر بدن به جای عرق

□

ز دست‌اندازی آفات رستی

□

هر کاهل خسیس تن آسانی

□

همه پروانه آسا گرد آن شمع

□

تا کاین است و فاسد از ادوار روزگار

□

محور این دوقطب دولابی

□

که گوید مثل این خود را به رنج جاودان دارد

□

بس شگفتی که نه من امت ایشانم

□

ز چرخ ناله‌ی آن زار همچو ناله‌ی زیر

□

کن سخن آید گران بر طبع من

□

مگر خنجر نامدار علی؟

□

به تعویذ خیرات مر خیبری را

□

که فرو بندد اگر قصد کند دست اجل

□

خویشتن را به زندگی در گور

□

وینهمه بر بام زنگ آخر برآید این صدا

□

روشن به سان ماه به سرطان کنم

□

دیده‌ی باشه آشیان حمام

□

دو چشم خود به پشت پای دوزد

□

وز جود و بر یافت همه خلق بر و بار

□

سوادش از نظر پر نورتر دید

□

نباشد دیده‌ی احوال چو احور

□

تا بچار دگر هوس نکنی

□

زود یابی صد گل خوشبوی از یک نوک خار

□

پیش روشن خاطرت مر ماه را عرجون کنی

□

فتنهای زمانه را رخسار

□

ز زور پنجه، مه را کرده رنجه

□

هم ثناگویان همه مرغانت صف صف در صفیر

□

از جور این گروه خران بازخر مرا

□

وانگهت رایگان گران باشد

□

سخنی کسب کن به کد و عرق

□

چو باد و خاک کثیف و مدور آتش و آب

□

روح امین است مرو را قرین

□

ز راز چرخ نشان و ز علم غیب خبر

□

غیب در کسوت شهادت شد

□

گاهم این گوید ای چنین حنین

□

جهان جاوید در ظلمت نشستی

□

که ما را نه چشم آرمید و نه گوش

□

روزه گیرند و شب وصال کنند

□

صد بحر به نزدیک خرد چون شمری نیست

□

چشم خویش از نور او پر زهره‌ی ازهر کنی

□

بگیرد به قهر آن گدا دامنت

□

وز رصدگاه فضل زیجی چند

□

بفر فطنت دانم که من نه زین نفرم

□

هرگز این مملکت و دولت، یغما نشود

□

ز ملکت پراگندگی دور باد

□

همه در قصد مال و جانش هم

□

پس درخت گل چه آرد جز گل خوشبوی بار

□

رام بسی بود همین ریمنم

□

که پیدا و پنهان به نزدش یکیست

□

مرا زین تنگنا بیرون گذاری،

□

در شود در شکم ابر هوا قطره مطر

□

نظر دیگر چه خواهد داشت منظور

□

بطبعش هواخواه گشتند و دوست

□

میتوان کرد ازین حجر تیمار

□

تحفه او را آر ای جان بر درم

□

پر نفع و ناخوش است چو معجون فیقره

□

که از بخت شاه این نباشد شگفت

□

رازدار شب وصال شود»

□

بر همه طبعها چو کوه گران

□

همی‌برخاست از شخسارها گل

□

گرفته ز کار زمانه شتاب

□

نشنود کودک از کسی پندی

□

کو ز زاد و اصل زنگی بوده است

□

هر که ببیند سخن ناصری

□

جز از تخم نیکی نبایدت کشت

□

شایدم از جام سخن جرعه‌خوار

□

که این بودست پیل اندام و آن بودست شیراوژن

□

خروشان روی درصحرا نهادند

□

یکی تیر پولاد پیکان بجست

□

ورنه در کاینات غیری نیست

□

ور نبود این گفتنی نک تن زدم

□

به ایشان یافت از تاویل تاری

□

سپاهش همه دست شسته به خون

□

نفس باقی بقا تواند دید

□

کز نعت تو حرزست به بازوی ظفر بر

□

بهترست از مال فضل و بهتر از دنیاست دین

□

همه پهلوانان پاکیزه رای

□

باغ را از کلم چه کار آید؟

□

شیر جان مانا که آن دم خفته بود

□

امروز ندیم و غم گسارم

□

یکی نامه دارم بسوی گراز

□

داده ز هر شمع و چراغ‌اش فراغ

□

با فنا هرگز بدین پوشش نگردد مقترن

□

ز اهل صف قدمها مانده در پیش

□

پدر را و هر سه پسر را بسوخت

□

محو گردی در آفتاب رخش

□

اندکی صیقل گری آن را بس است

□

پیش آرمت چو گوئی «بشکن خمار من»

□

که ای شاه پیروز بادی و شاد

□

جهان را بر مراد خویشتن دید

□

نشمرد جان خردمند بجر مختصرش

□

چهار آیات معجز کرد ما را از نبی الاعلی

□

ز نفرین بروی تو آمد بدی

□

در بزرگی ادب کجا ورزند؟

□

می‌رود پندارد او کو هست چیر

□

تا بدادند مرا نعمت دوجهانی

□

سرانجام سیرآیی از کارزار

□

لب ایشان بدان زبان گویاست

□

تا سزاوار قبول حضرت قرآن شویم

□

به بزم عیش بنشستند با هم

□

از آن باره و ساز جوشان شدند

□

نه فلک نیز بر تو یابد دست

□

خانه‌ی سمع و بصر استون تن

□

چون نور گرفت و روشنائی

□

به ریشان جهان تنگ و تار آوریم

□

پی‌منه، کان بهشت دونانست

□

گاه در مهد قبول و گاه در سفت ظفر

□

با دولت پیوسته و با عمر بقایی

□

اگر بشکند کم کند نان و آب

□

ورنه زان مال بهره خاکش نیست

□

او قرین تست در هر حالتی

□

بسی بهتر سوی دانا ز مرد ژاژخای ابکم

□

ز کاری که اندر خور مهتران

□

سایه با نور بود همسایه

□

قبله‌ی سنت شد این و کعبه‌ی خدمت شد آن

□

مبادا هیچ دل بی‌زحمت عشق

□

برآورده‌ی بارگاه منست

□

دلش از جام فقر گردد مست

□

هر چه شهوانیست بندد چشم و گوش

□

سلطان نبود چنین، تو شیطانی

□

خردمند را سرنگونسارکرد

□

ز وحش و طیر، زیبا شکل‌ها ساخت

□

کز یکی بانگش روان از تن رمد زنگ از صور

□

هر روز به سان گاوک دوشا

□

بدان تا رخ جان ستان راندید

□

کل فضولست، بی‌کلاهش کن

□

که شهیدیم آمده اندر غزا

□

آن فخر و امام بلخ و بامین

□

اگر دین پذیری شوم شادکام

□

به جای آورد رسم و راه دینه

□

هشام از مکه می‌جوید صلیب و آلت رهبان

□

به بالادست اسکندر نشیند

□

بدانگه به زندان چرا شد فراز

□

عرش را در کشاکش اندازد

□

غرق تسبیحست و پیش ما غبی

□

آنکه‌ت آورد در این گنبد بی‌روزن

□

چو برخیزد از چار سو کار زار

□

به هر مکر و فسون خواند به خویش‌ام

□

مذهب سلمان و صدق و زهد بوذر داشتن

□

هرگز ز راه باز نگشته ست هیچ تیر

□

نه پیش ازمسیح این سخن کس شنید

□

ناخن اندر قفا و سر در پیش

□

تا فریبد نفس بیمار ترا

□

که بیرون شد از دین بدو تار و تم

□

کمر بست بی‌آرزو در میان

□

تن پاکیزه سوی شاه پوییم»

□

باد آراسته جان تو چو ارتنگ و چو گنگ

□

سخنها گفت در تدبیر این کار

□

سوی من سر بی‌نیاز آوری

□

نرهی، تا تو باشی از، قالش

□

از لطف نگهدارد ایمان عطایی

□

از آنکه شیعت حیدر، سوار کراریم

□

بچرم اندرون زشت پتیاره بود

□

بدین سان بود حالش تا به سالی

□

چشم سر گو: برو قریر مباش

□

سوار نیزه‌باز خنجر اوژن

□

ازان سو به نباید کشیدن لگام

□

که نگردد به رستخیز تباه

□

در شهر که می‌گوید ازین سان سخنانی

□

چون من گزیده‌ی علی مرتضی شدم

□

هوا را چو ابر بهاران کنید

□

سیاووش رد را برادر توی

□

نظم داری نتیجه‌ی کوثر

□

نبیند هیچکس یارب غم هجر

□

که او از در بند چاهست و بس

□

رویش از روشنی چو ماه کند

□

دست اعدای تو بر بسته به دار از کنبی

□

پاک دلی باید و فراخ چو جیحون

□

چنین پهلوانان و چندین سپاه

□

شوند ابر غرنده گر تیز باد

□

شراب وصلش دایم مرا شدست حلال

□

تا سرت برآید به چرخ خضرا

□

در چو من شاعر از دیده‌ی حرمت نگری

□

لطفش آوازه در جهان انداخت

□

نه مرا مونسی چو خال و چو عم

□

از جان رسول حق ماتم

□

که سگ آنجاست کابادست گنج آنجا که ویرانی

□

اگر زین سخن بر لب آرند دم

□

چون نه ای خیره سر و در نسب خیره سران

□

چه می‌گویم نه جای این سخنهاست

□

در جهان علم مانا تو دگر اسکندری

□

افتابت به باغ رنگ رزیست

□

ور چه با روحانیان هرگز نه پیوندد وثن

□

خود شود آن روز گمانت عیان

□

کار فرمای چار ارکانی

□

سر ماه با چرخ در زیر تست

□

شد چنان برکنده چون صنعا به دست اهرمن

□

بر سبزه‌ی بهار زند «سبزه‌ی بهار»

□

چون ماه یکی خفته و چون زهره زهاری

□

وز شراب غرور مست مشو

□

داد نعمانش جوابی پر معانی مردوار

□

چون تو او را چاکری کردی مدام؟

□

که باشد چون بهار آید هوا را کله‌ی گردون

□

ندانم که کارش به فرجام چیست

□

ثنای او که فزاید همی به عمر ثناش

□

به عالم دیده‌ی حسرت گشاید

□

بنده‌ای دارم تن اسپید و جهود

□

دور کشفست، فاش خواهد شد

□

شب برو در بی‌نوایی بگذرد

□

چون همی نفرین ندانی ز افرین

□

که بگاه صحبت آمد دوزخی

□

ز تخت بزرگیش در خون کشید

□

شاهد احبال و حشر ما مضی

□

نپرهیزد زبد گرچه مقر آید به فرقان‌ها

□

مر خلیلی را بدان اواه خواند

□

کان که این عهد را شکست شکست

□

تا ز صد خرمن یکی جو گفتمی

□

فضل اساس و امام و حجت و ماذون؟

□

زین تخالف آن تخالف را بدان

□

بداد و نبود آگه از شرم و باک

□

به ز صد احیا به نفع و انتشار

□

صدف را از تو درگوش است گوهر

□

پیش شیر آمد چو شیر مست نر

□

دلت از غیب روشنایی یافت

□

خویشتن را بایزیدی ساخته

□

بر تو تاوان بود این عمر، بلی، تاوان

□

ای که لطفت مجرمان را ره‌کنان

□

تهمتن نیامد به لشکر ز دشت

□

لاجرم از خونبها دادن نرست

□

کاین هر دو ز تو یار تو را زشت نثار است

□

این جهان زی دین و آنجا زی جنان

□

بگذرانم گواه آن حالی

□

این گرفت ما هم از تفتیش اوست

□

با آنکه رسول آمده است و پیغام

□

بر سر هر کوی چندان مست هست

□

برآوردش از جای و بنهاد پست

□

شبنمی که داری از بحر الحیات

□

کان تهی از لعل شد و سنگ ماند

□

در ره دعوت طریق نوح گیر

□

لذتی کز نبات خیزد و قند

□

پرورنده‌ی هر صفت خود رب بود

□

شمشاد ازو برون دمد اندر حین

□

گر نه‌ای خر هم‌چنین تنها مرو

□

همان خود و تیغ جهان بخش او

□

این سگان را حصه باشد روز چند

□

ور نه زشت و خشک و زرد و لاغر است

□

سخره و سجده کن چوگان اوست

□

نتوان کردن، از ولی مگسل

□

وقت خواب و بیهشی و امتحان

□

شیر پاکیزه کجا باشد در آلوده لگن؟

□

لیک تاثیرش ازو معقول نیست

□

نشاید کشیدن بدان مرز کس

□

در درونه گنج و بیرون یاسمین

□

هر دو جهان مطلع انوار شد

□

دم به دم در نزع و اندر مردنند

□

هر یکی را نگاه دار مقام

□

تا درید او پرده‌ی غفلات را

□

که معقولات را اصل است و قانون

□

می‌زند نعره که می‌آید صباح

□

بدیشان سپرده ز بهر چیم

□

قدرتش جا سازد از قاروره‌ای

□

نیست روئی مر مرا از تو وز ایشان جز هرب

□

زانک می‌دیدند حد ساحران

□

ور سقوط شد ستور، بارد میغ

□

یک دو روزش مهلتی ده ای پدر

□

ذریت شیطان از اهل و اوطان

□

تا جنینی کار خون‌آشامی است

□

چه سازی کنون زود بگشای راز

□

می‌کند از تو شکایت با خدا

□

بهش نارنج گشت از ناردانه

□

جوهر آهن بکف مومی بود

□

آتش و پنبه پیش هم نبرند

□

تا رهند ارواح از سودا و عجز

□

برهمن، گرچه چون روزه است لکهن

□

کین سال آمد از آن سو مر ترا

□

ز شاهان گیتی توی یادگار

□

تا بخورد او هر خیالی را که زاد

□

زانکه جهان‌آفرین دوست ندارد ستم

□

که منم جزوت که کردی‌اش گرو

□

تا به وحدت رسید نقل به نقل

□

این عجب که سر ز خود پنهان کنی

□

روان است یا ایستاده است ازین سان؟

□

لیک زان آبت نشاید آب‌دست

□

بر روزبانان مردم کشان

□

با فقیه او گفت ما جستیم از آب

□

ز طبع من بود آن نیز بسیار

□

جز بوقفه و فکرت و پرهیزگار

□

ور نه، بس مفلس و تهی‌دستیم

□

تا نشد شه دل نداند مفلسم

□

کزان به نیست میزانی به حران

□

وین دلیل ما بود وحی جلیل

□

بباید به من برگشادنت راست

□

آفتاب عمر سوی چاه شد

□

چو قصد عراقی کند قیروانی

□

اندرین دنیا نشد بنده و مرید

□

یا ندیدی که سست بنیادست؟

□

در وجود جد جد جدتان

□

خاک را تخم گل و لاله کند رنگین

□

بدهدت آن نفع بی توسیط پوست

□

به طوس سپهبد سپارم سپاه

□

صبح نو بگشا ز شبهای سیاه

□

نماند کار و بار عالم این طور

□

سوخت مر اوصاف خود را مو بمو

□

نهلد کش ریا تباه کند

□

که به پیش آید ترا فردا فلان

□

با دشمن آل نبی همالی

□

به مردی به روی اندر آورد روی

□

بران مرز خرگاه او مرکزست

□

در سفر سودی نبیند پیش رو

□

به قول و فعل تو بگزار شکر احسان را

□

همی خون ستردند زان شهریار

□

جنبش پای چون بماند و دست؟

□

می‌گشاید راه صد بلقیس را

□

هرچند روز روز همی زائی

□

سزا این بد از جان تاریک تو

□

سزد گر نمایی به ترکان هنر

□

جز بحاجت کی پدید آمد عیان

□

که از رفتن به هر در باشدش ننگ

□

بپیچد به دوزخ بود جایگاه

□

تا بیاید امیر و از سر جبر

□

دام گیرد مرغ پران را زبون

□

برهی یک ره از این معدن دشواری

□

خرد تاج بیدار جان منست

□

دل بدسگالت کند چاک چاک

□

صد هزاران عقل را یک نشمرد

□

کار کنی بی‌هش و بی علم و خواست

□

هرانکس که دارد جزو نارواست

□

شهوت و حرص پیرگردد هم

□

دست چون داود در آهن زنم

□

گر تو به نام احمد عطاری؟

□

همان نام من نیز بی‌دین بود

□

به نزد سیاووش فرخنده رای

□

تا شبان شد یا شکاری یا حرس

□

شبی سرزد و مهر عالم افروز

□

ز زرینه و گوشوار و کمر

□

فدعوتنی فی‌العروة ابن خلاء

□

نفس باشد کو نبیند عاقبت

□

گر براندازه‌ی شکم و معده‌ی اینهاستی؟

□

ز خواب و ز آرام و خورد و نهفت

□

چو مردار گردد کشندش به خاک

□

تو ازو بستان و وام جان گزار

□

کان نهفته است به تنزیل درون زیر حجاب

□

همی خاک بر تارکش ریختند

□

تزل له ایران والترک یخشع

□

دان که او بگریختست از اوستا

□

نمی‌دارد به کارش نابکاری

□

که دانا پرستار نادان شود

□

ز کردار بد بازگشتش سزد

□

کی نهد اسپر ز کف پیگارگر

□

تخم عدلش ز جا پراکنده

□

تو گویی به هندوستان شد رمه

□

حتی یعد عدای ابوالوضاء

□

می‌کشد بالا که الله اشتری

□

روزی ده ره دنان دنان به سوی دن

□

همان نیز گوهر گرانمایه‌یی

□

همه شاددل برگرفتند راه

□

پیش تو یاد آورم از هیچ تن

□

رضا رضای او، قضا قضای او

□

دو تن را سر اندر نیامد به خواب

□

نه علت لایق فعل خدایی است

□

کان علمها لقمه‌ی نان را رهیست

□

گه باز به دشت نوبهارم

□

وگر بازمانم به جایی ز جنگ

□

زین خاک سرخ فام، که همرنگ کهرباست

□

این سزای ما سزای ما سزا

□

ز خاک لنگر و از سدره سایبان دارد

□

همی شد چو اواز شیر یله

□

ببندم بر میان خویش زنار

□

اژدها را او بدین قوت بکشت

□

کو دمنه و کلیله کو کد کدخدایی

□

زمانش خرد را بپوشید چشم

□

که یکی چون دو می‌شود به شمار؟

□

بر نچفسانم دو پر من با سریش

□

که بریده شود درو انساب؟

□

بدو گفت کای شاه قیصر نژاد

□

او هم به کوی تست، برو هم ببار، چیست؟

□

استخوانشان را بپرس از ما مضی

□

گرده گرم از تنورت بخشدش پهناییی

□

پرامید و شادان و روشن‌روان

□

گشت آن اسمای جانی روسیاه

□

با درشتی ساز تا نرمی رسد

□

بشنوی کز من چها در دهر یابد انتشار

□

نه برگستوان و نه گوپال و تیغ

□

به دلسوزگی با تو گوینده‌ایم

□

برفتند گردان لشکر دمان

□

بچون و چرا نیز دانا بود

□

ازو چند شادان و چندی دژم

□

این پشیمانی بهل حق را پرست

□

بکوشد که تا جان‌پرستی کند

□

گر خوانده‌ای در اول موسیقا

□

پژوهنده‌ی روزگار نبرد

□

وزان نامدارانش برتر نشاند

□

بزرگان جنگاور و نامدار

□

بزرگان فرزانه و موبدان

□

دگر باره پرسید زان نیک‌بخت

□

چونک شکر و منتش گوید خدا

□

چنین گفت کای رستم نامدار

□

هیچ منعش چرا نفرمودید

□

از آتش مرا بهره جز دود نیست

□

که این کار گردد به ما بر دراز

□

ز پستان مادر بپالود شیر

□

بران سان فگنده پیش پر ز خون

□

بداند پرستیدن آیین ما

□

تظهر الارض لنا اسرارها

□

بران اژدها دل بپرداختند

□

چون یابی آن جهان مصفا را؟

□

به خوشی رود زود خوانند باز

□

نخواهم جز از دادگر دستگیر

□

بدان تا چه بار آورد روزگار

□

نبردی قبا و کلاه مرا

□

اگر بازگردد گشادست راه

□

یاد آرد روزگار منکری

□

ز اندیشه‌ی هر کسی بگذرد

□

کشد صورتش را به دیوار زهدان

□

که تاج بزرگی نماند به کس

□

به شب گیو باشد طلایه به راه

□

که بودم همه ساله یزدان‌شناس

□

ز باغ من آواره شد نامدار

□

همی دردمند آب ایشان بجست

□

کش عقول و مسمع مردان شنید

□

سر بدسگالان تو کنده باد

□

چونانکه تو صف آهنین دری

□

پرستنده باشد ترا روز و شب

□

بران برنهادند یکسر سخن

□

تو اکنون بدین رامشی بازگرد

□

بخوان از همه پادشاهی سپاه

□

که ما از تو شادیم و روشن‌روان

□

هم ز ترس آن بددل اندر خویش مرد

□

دو دیوار کرد از دو پهلوی کوه

□

نبود رو گشاده دیگر گل

□

که رومی شد امروز با جام جفت

□

همان گنج و خویشان و بنیاد هست

□

ببینی تگاپوی و آویختن

□

همان شرم و آزردگی و خرد

□

سپاهی به جنگ آمد از سگزیان

□

خانه‌ی دل را نهان همسایگان

□

به ایران چنان آمدم باز جای

□

شکر او را که تو را این دو به از ملک سباست

□

به تندی برو هیچ مبسای دست

□

کزین گونه گفتار کی درخورد

□

بگسترد بر تنش کافور ناب

□

نجویی نداری به دل کیمیا

□

یکی رفت و نوبت به دیگر سپرد

□

دفع کن دلالگان را بعد ازین

□

به دلش زد به جنبش فرزین

□

که عمر خصم تو پیمانه‌ایست مالامال

□

به بازی فلکی از عرای باد افراه

□

برفت و بکرد آنچه گفت ای شگفت

□

شجر به میوه و خارا به زر و خار به من

□

که افگنده شد رایگان بر نه چیز

□

بنماند همیشه نیز چنین

□

غیر نقش روی غیر آن جای نه

□

زین نکوتر دو پوستین پیرای

□

بهشت برین را بود کوثری

□

مداهنت نکند باز گویدم که حلیم

□

کمند و کمان گو پیلتن

□

گر جاه تو نکردی این سودمند مرهم

□

ببسته میان را جگر بند من

□

بندد ز اختران خردبخش زیورم

□

هم‌چنانک دور دیدن خواب در

□

دلی باید از سنگ و جانی ز سندان

□

بانک زنهار بر زبان باشد

□

علم و تقوی بی‌نهایت پس تواضع بر سری

□

ز زاولستان ساخته بر چیند

□

تا که ایام بپاید تو چو ایام بپای

□

ز روشن روان برگزینم ترا

□

در خم آسمانش هیچ قرین

□

زخم ماری را تو چون خواهی چشید

□

طبل خصمت بمانده زیر گلیم

□

با هوش و خرد جانت آشنا نیست

□

باد بدخواه ترا صبح چو شام

□

سزد گر نخوانی نژادش درست

□

کند شمایل حلم تو کوه را حیران

□

مر او را ببستند بر پشت پیل

□

دل به تیمار چرخ راه رهین

□

لایق سیران گاوی یا خریش

□

عرق از جود تو میزایدش اکنون ز مسام

□

این سفر کش در تو پایان است

□

مدت دولت تو بی‌فرجام

□

سر سرکشان در کنار آورد

□

تا سوده‌ی ناچخ کند عجین

□

زمین از گرانی بدرد همی

□

آسمان باری از کجا و کدام

□

هر دو بنشانند هم‌چون وقت خواب

□

همه گوهر ولیک روحانی

□

کش ظفر و فتح برگ‌ها و ثمار است

□

مانده محروم ز بی‌سامانی

□

پی مور شد بر زمین ناپدید

□

ای تو تنها هم پناه لشکر و هم لشکری

□

بگوی آنچ داری به دل بیش و کم

□

هیچ شب حامل نشد الا به صبحی همچو شام

□

مستی‌ات آرد کشان تا رب دین

□

که به پاداش چنین سعی کنم باد افراه

□

خادم این درند وخدمتکار

□

همی‌ندیدم من، این عجایبست و عبر

□

چنین باشد آنکس که گیردش آز

□

جهاندار از کجا و عشق بازی

□

که این مرد بیدار و روشن روان

□

بدو بود شاد و بدو داد گنج

□

چارمین جلدست آرش در نظام

□

گفت تا لطف تواضع گیرم از آب روان

□

که قولش نه بیهوده و سرسری است

□

اوفتاد آن شه ستوده سیر

□

که سالار توران چه افگند بن

□

خدا توبه دهادت زین دو رنگی

□

به پیمان روان را گروگان کنم

□

مر آن درد را چاره نشناختند

□

کی رود هر های و هو در گوش او

□

شکستم عهدهاشان را هلا می کوش ما امکن

□

زانکه او نیست مرغ این منظر

□

وگر دشمن تست میر یمن

□

نباید جز از زندگانیش خواست

□

و گر سر بابل هندوست خالش

□

کسی نام ایشان مخوانید نیز

□

بجوشید و رای نو افگند بن

□

تا بقا یابد جهان زین اتحاد

□

حرف چه بود خار دیوار رزان

□

پای او خالی نخواهد ماند ماهی صدهزار

□

موافق از تو به راحت عدو ز تو به کرب

□

نبینی بمازندران زنده کس

□

ز مژگان زهر پالاید نه تریاک

□

بنه بر نهادند و شد پیش بار

□

رخان معصفر سوی بنده کرد

□

خلق بندندم به زنجیر جنون

□

وز گرهی عود بر آتش رسید

□

اکنون که ترا در او مکان است

□

از تف آن ابر آتش گردد و باران شرار

□

جهانجوی باید سر تاجور

□

ندارم دین اگر دین داری ای شب

□

ابر اسپ آلت ز اندازه بیش

□

بباید که باشد به هر دو سرای

□

تا شود معنیش خصم بو و رنگ

□

مستمری می‌نماید در جسد

□

چو گل داری ز بلبل کم نیاری

□

کجا مخالف او را قرار باشد دار

□

پر از چشمه و باغ و آب روان

□

مبارک بادم این پرهیزگاری

□

برو انجمن شد فراوان سوار

□

دلم را خرد مهر و رای تو داد

□

کز درونش خواجه گوید خواجه نیست

□

کامدنی را شدنی در پیست

□

از این یک رخنه اندر سنگ وزان یک رخنه در سندان

□

که همایون پی و فرخ رخ و فرخنده لقاست

□

به یکسر سپاه از کران تا کران

□

سپیدابش چو گل بر دست بودی

□

به رخ پیش او بر زمین را برفت

□

ازین کار بر من شود او بجوش

□

در میان باغ از سیر و کبر

□

وی نفس نوح دعائی بکن

□

مرا هنگام جانبازیست بازآ

□

که همی آن شکار برد به سر

□

سوی شاه کاووس بنهاد سر

□

نگه دارم چو گوهر پاکی خویش

□

بدین خواهش امروز نامی کند

□

بیاید برین کین ببندد کمر

□

نزد یزدان دین و احسان نیست خرد

□

لب به گه خنده به دندان بخای

□

شسته از صفحه خاطر رقم لیت و لعل

□

چوب و شمشیر و گردن اینک و ران

□

قباد دلاور ببین با گروه

□

درو یا خنده گنجد یا دم سرد

□

که ماندست از دختران کهتری

□

مگر سایه‌ای یافتی ز آفتاب

□

تا نگردد دیو را خاتم شکار

□

بر نتابد کوه را یک برگ کاه

□

صاحب عباد هست و هست مبرد

□

ور ز خشم تو سمومی بر وزد بر هندسان

□

ندارد دم آتش تیزپای

□

که موئی بر تن شیرین نیازرد

□

گوی بود با فر و پرخاشخر

□

بدان خرمی صف زده بر درش

□

صیف خندانست اما محرقست

□

زانک نبود طبع و خوی عاجز آن

□

چو خواقین معظم چه سلاطین عظام

□

روز را وقت نارسیده به شام

□

سه روز اندران بزم بگماز کرد

□

برو گرد آمده یک دشت نخجیر

□

تن اژدها کهتران را سپرد

□

به فرمان ببسته کمر استوار

□

خوان جمیع هم لدینا محضرون

□

از تن بی جان و دل افغان شنو

□

نهاد اندر رکاب پارگی پای

□

از تو اندر همه جهان آواز

□

که آورد پیشم سرت را زمان

□

چو موی زنگیان گشته گره گیر

□

کنم کشورت را سراسر تباه

□

ز خون جگر بر لب آورده کف

□

تا رهد از مدبریها مقبلش

□

کم دهی و بیش ستانیت را

□

طایران از شاخسار و ماهیان از جویبار

□

سازی ازو ژرف چهی را رسن

□

همه جامه و فرش کردند بار

□

بدو تسلیم کرد آن تاج با تخت

□

وزان نامداران کسان را نخواند

□

شود فال اخترشناسان نگون

□

لاسواه خائفا من بینه

□

دم زند دین حقش بر هم زند

□

دل خود را گذر بر میل می‌بست

□

گفتا: که شاد و آنکه بدو شاد، شادمان

□

بیازارد او را خرد کم بود

□

نشاید خورد بیش از روزی خویش

□

به کوه و بیابان توی رهنمای

□

چنان چون بود در خور شهریار

□

یا جمیل الستر خواند آسمان

□

در ننوشتند هنوز این بساط

□

دهر را همت عالی تو گر معمار است

□

قرین کامگاری باش و یار دولت برنا

□

بدان گشت شادان دل شهریار

□

ز طاق کوه چون کوهی در افتاد

□

دل ما پر از خون بد از کار تو

□

براندازه بر پایگه ساختشان

□

ان فی الوسواس سحرا مستتر

□

چونکه درین چاه فرود آمدی

□

که هرکس خویش کاهد قیمت خویش

□

آنکه با ایشان چوگان زده‌ای چندین بار

□

کنون رزم رستم بباید سرود

□

به خلوتگاه آن شمع زمانه

□

هوا شد به کردار ابر سیاه

□

به خنجر جدا کرد و برگشت کار

□

وز ملامت بر نمی‌گردد سرم

□

سوی خصم آیند روز رستخیز

□

نبیند هیچ جا بیش از زمین و سقف زندان را

□

وان را اقطاع فلان روستاست

□

بران تخت زرین شدی با کلاه

□

بدین درمانده چون بخت ایستاده

□

ترا باد از پاک یزدان درود

□

بباید برآمیخت با یکدگر

□

جهان یاد نیک از جهان کی بود

□

کز پس مرگش نخورد دام و دد

□

چو دادی تیشه را پیکر نگاری

□

چنان کجا چو گل ارغوان بود مرجان

□

چه سازم که هنگامه‌ی بزم نیست

□

که خود روزی رسان روزی رساند

□

که بفریبد ان رای تاریک اوی

□

و گر بودنیها بباید نمود

□

دید خوابی و شد به هندوستان

□

مهر حیوان را کمست آن از کمیست

□

مکش سر در گریبان غم از اندوه عریانی

□

چشم زخم تو شاه بود سبب

□

میان دلیران به کردار شیر

□

شکر خواند انگبین را چاشنی گیر

□

حریر از بر و زیر مشک و عبیر

□

به سر گرز و تیغ آتش و آب زیر

□

در فراخی پذیرد آسایش

□

گوی ز میدان درون میبرد

□

مرادت گفت چه ؟ گفتا مردات

□

چنگ در دامن تو زد ستوار

□

تو گفتی سپهرستش اندر کنار

□

فرو میرد ستاره چون شود روز

□

نباید سر خویش دادن به باد

□

بسان درختی پر از بار نو

□

به یک مغربی مغربی درکشد

□

بد بود اینجا که نشست آوری

□

گروگان عصا و طیلسان باد

□

جامی به کف بر نه چو زرین لگن

□

چنان چون سزا بود بنواختش

□

که مردن به مرا زین زندگانی

□

به پیش اندرون کشته چون کوه تل

□

بیاموزی از ماکت آید به بر

□

توام دست گیر اندرین پای بند

□

چون گزیده‌ی حق بود چونش گزد

□

نکرده بیع این ناسفته گوهر

□

گوید مگر چو من نرسید اندر این دیار

□

بدین نیکویی چاره چون آورند

□

جهان را شاه و او را بنده باشم

□

همی راه جویی به اسفندیار

□

مزد گوشت هنگام پستان شیر

□

فلک تیر پرتابها مانده باز

□

هوش اهل آسمان بیهوش گشت

□

نبود عید و مه عید نباشد هر ماه

□

نایبی فغفور گردد حاجبی قیصر شود

□

که تنها به جنگ آمدی خیره خیر

□

نمک باید که نیز اندازه دارد

□

که او داد بر هر ددی دستگاه

□

چو یاقوت و بیجاده و سیم و زر

□

گهی آشنائی ز بیگانه‌ای

□

بر تو نویسد به قلم‌های تیز

□

به عینه چون دلش یعنی چو خارا

□

ز بهر ناصح تخت و ز بهر حاسد دار

□

که چون آگهی یابد او اندکی

□

که حلقش خواست آزردن به پولاد

□

که با جنگ او نیستشان زور و تاو

□

نشیند زند رای بر بیش و کم

□

تک خویشتن را فراموش کرد

□

از پی استیزه آید نه نیاز

□

میان هر دو پیوند دعای جاودان باشد

□

به جهان دولت و ملک تو مبیناد زوال

□

بیاورده از پارس و اهواز و ری

□

ز بس خواری شده با خاک ره راست

□

ابا او بیا بر ستور نوند

□

گشاده لب و سیم دندان شدی

□

ز بردن یکی بود خواهد نشان

□

ماهچه خیمه به ثریا زده

□

نمود از روی شیرین خوی شیرین

□

هرگز نکرد کس بجز از گنج تو زیان

□

زمین آهنین شد هوا آبنوس

□

شکار ماه کن یا صید ماهی

□

یکی تیز شمشیر در چنگ شیر

□

سپهکش چو شیروی و چون آوگان

□

بپیچید چون مار بر خویشتن

□

ز آستی عرش علم برکشید

□

وحشی از آن سبب به دعا کرد اختصار

□

به تیغ و تیر همانا نکرد رستم و سام

□

کزان سان برآویخت با تاجبخش

□

برآور زانکه حاجتمند آنم

□

به کاخ اندرون سر بباید برید

□

بسان همالان کند سرخ روی

□

هزیمت همی رفت چون تندباد

□

سفر بین و اسباب رفتن بساز

□

که بر ناکرده سوگندی بیارم

□

به یشان رسان همی علف ایشان

□

به پیش آورم جنگ هاماوران

□

چنان نزلی که باشد رسم شاهان

□

یکی تیغ هندی گرفته به دست

□

پرآشوب گردد سراسر زمین

□

بدین مهر بردارد انگشتری

□

شکیبا شدی دیده ناشکیب

□

گر جنبش سپهر و گر سیر اختر است

□

بزرگی و شاهی درین خاندان

□

فزون کشته آمد گه کارزار

□

زمستان بود و باد سرد می‌جست

□

نه خشت و نه آب و نه دیوارگر

□

زنان بر سر و موی و رخ را کنان

□

بران دست و تیغ آفرین خوان شده

□

آید روزیش ضرورت به کار

□

به شوخی خون سد بی دل به گردن

□

زینی به هر امیدی امیدوار

□

نه بینم همی اسپ همتای اوی

□

مگر کو نیز شیرین راست در بند

□

فروزیدن شمع باشد روا

□

به ما ماند بسیار سود و زیان

□

کز افشردگی کوه شد لخت لخت

□

به چربی بیاور به تیزی ببر

□

از پی ایثار او عقد ثریا طلب

□

یک نفس بیدار دل گردد بر از

□

زره در میانه بر آن سو که خواست

□

بدین میوه نیابد جز تو کس راه

□

به پیش تو اندر کمر بسته‌ام

□

سپند چه که بسوزیم خویش را چون عود

□

که گنجینه‌ی رومش از یاد شد

□

ریگ منم این که به جا مانده‌ام

□

که جا بدهد چو مشک اندر غلافش

□

اوفتاده در چه او سرنگون

□

درختی که کشتی به بار آرمت

□

ز شیرین بر شکر تنگی نهاده

□

ز تندی و تیزی مبر هیچ نام

□

تا که بودی لازم خود داشتش

□

که یک تن بود لشگری را تمام

□

همان دیو با من به دلالگی

□

باد همچون مار بدخواه تودر زیرزمین

□

هرچ خواهی کن تو دانی او نماند

□

اگر دختر آرد ترا روزگار

□

قوی کن جان من در کالبدهان

□

نه‌ای آگه از کارهای نهان

□

تا بود سیمرغ ما را پادشاه

□

بناچار با مرگ دمساز گشت

□

بدو نیک را برنگیرند پی

□

ز حال خود سخن در پرده رانم

□

پس روان شد خون ز چشم و گوش او

□

نه بوق و نه کوس و نه پای و نه سر

□

هم خورد و هم آشمید با او

□

مگر کز تن خویش کردست بس

□

شکل تو دلربا چو طلعت یار

□

ز رخش نوآیین و فرخ سوار

□

تا ننیوشند مگو گر دعاست

□

چون غاشیه به دوش برد باد صرصرش

□

کی شوی شایسته این اسرار را

□

بوردگه رفت از پیش صف

□

سیاست در دل و جانش اثر کرد

□

بدین بارگاه آی با سرکشان

□

به نان بحر نوال تو شرمسار کند

□

که کاووس را بی‌گمان بد رسد

□

حیض گل از ابر بهاری بشست

□

داند که علی حال زمانه گذرانست

□

جوهرش بر فرق می‌افشاندند

□

گرفته یکی دست دیگر به دست

□

گر من بدمی چه چاره بودی

□

به دیوارها بر نشانده گهر

□

عقل و جان زیر و زبر باشد ترا

□

که من کردم آهنگ دیو سپید

□

گرنه پسین صبح بیاری رسد

□

مطیعش اگر شیوه سازد شبانی

□

سلیح وسپه خواست و گنج درم

□

کزین در مگردان به خیره زبان

□

بخشی به کمینه بنده خویش

□

خدا کی گذارد شما را شمایی

□

که چندان مرا بر دهد روزگار

□

ز خردک به جام دمادم شدند

□

رو سیه از روز طرب‌های تو

□

که کارت همچو زر گردد در این کار

□

چنان چون که بر دست شاه آب ریز

□

کان دل دل و گنج بر زبانست

□

افتاده و دیده زاغ برده

□

ترا چه کار که دریا چنین و بحر چنان

□

همی آفتاب اندر آری بمیغ

□

بدزدد ز درویش دزدی پلاس

□

خویشتن افکنده این دام کرد

□

غلام تو ولیک از خویش آزاد

□

پذیره شو وخوردنیها ببوی

□

به پیش اندرون کشته چون کوه تل

□

هست از دیت و قصاص رسته

□

شو به عجز خویش قائل بر دعا کن اختصار

□

نگه کرد هریک ز اندازه بیش

□

گر آگندن او به ایام کیست

□

گل به حمایت به شکر در گریخت

□

به تاراج بلا ده رخت پرویز

□

ز بد دور باش و بترس از گزند

□

در اصل لغت نام ندانند کران را

□

از دولت شاه و شاهزاده

□

نعره‌هاشان می‌رسد در گوش من

□

نبود ایچ تابود جز دادجوی

□

همان باژ را گردن افگنده‌ایم

□

رنگ عسل بر می‌ناب افکنند

□

که برناید به امداد زر و سیم

□

وزو ماند اندر جهان یادگار

□

نبردی قبا و کلاه مرا

□

گشته ز تبش چو دیگ جوشان

□

خویش را بینید چون من بگذرم

□

ز فرمان وز فر وز تاج و گاه

□

که قیصر بدو دارد از داد میل

□

بی تبشست آتش روحانیان

□

به سد درد از درون آید به آواز

□

بپیمود با دانشی رهنمای

□

به رخ پیش او بر زمین را برفت

□

فغفور گدای کیست باری

□

وین خیال و هست یابد زو نوا

□

گرد هستی خود ز خود بنشان

□

به مردی سرآرد جهان بر سرم

□

تا پر عیسیت بروید ز پای

□

که تاگلگون نمایم از سمش روی

□

بشنو و دم در کش از مقال حقیقت

□

کجا ژنده پیل آوریدی به زیر

□

وین قصه به شرح باز گویم

□

تا شود اندر گواهی مشترک

□

ز چشم خویش کرده مست جان انسی و جانی

□

ز قنوج هرکس که بد نامدار

□

تا ز تو خوشنود بود کردگار

□

کتاب عشق را بگشود عنوان

□

خرم به زیادتی دینار

□

که افگنده شد رایگان بر نه چیز

□

خانه به چهار حد مهیاست

□

زود پالان جست بر پشتش نهاد

□

وی منزه وصف تو از نعت نادان و خبیر

□

بگفتم به بازاریان خوارخوار

□

غاشیه بر دوش غلامی کشم

□

که اندر سینه دارم آتشی تیز

□

چو آب، ار چه بسی باشد درین پستی قرار تو

□

ز خصم نایژه‌ی حلق بهر مجری را

□

کجا دانیم کاین گل یا گیاهست

□

پا بکش زیرا درازست این گلیم

□

دیده‌ی بخت بدش اعمش و اعمی بینند

□

چو تو شاه گیتی ندارد به یاد

□

در دو جهان خاک سر کوی تست

□

از سماع و از بشارت وز خروش

□

به بادی چون درختان اوفتاده

□

مر او را ببستند بر پشت پیل

□

که خوشتر زین رود کبک بهاری

□

بار بر گاوست و بر گردون حنین

□

سال و مه خسته، روز و شب گریان

□

مگر بر شما نوکند روزگار

□

تا رهی ازکش مکش رستخیز

□

پیش صد سگ گربه‌ی پژمرده‌ای

□

در سایه‌ی عنایت تو ذره‌های خاک

□

ابا او بیا برستور نوند

□

شد مرده او دم مسیحی

□

جان باقی بایدت بر جا نشاند

□

بلکه چشم است بر جبین حیات

□

چو رخشان شود هور گیتی فروز

□

طاقت نه چگونه باشد این کار

□

نقش بت بر نقد زر عاریتست

□

باد پند و شعر او در طبع پاکت کارگر

□

چون سده‌ت قبله‌ی دعا را

□

که در دل بود هم در هم نهنگش

□

کو نهد گلگونه از تقوی القلوب

□

هر که پا در ره بیان دارد

□

یکی بر یکی زان ما بگذرد

□

بجای طوق در گردن فکندی

□

کو غذای والسما ذات الحبک

□

خواهنده ستاده در برابر

□

که چون ابد ز کمیت برون شود احصا

□

در بردن آن جهان بکوشد

□

از ترش‌رویی خلقش چه گزند

□

لیکن نمی‌توان، که گشت آب از سرم

□

ز پوشیدن و باز گستردشان

□

که گستاخی که یارد با چو من شاه

□

نیست اینجا جز صفات حق در آ

□

برداشت سر ودعای شه کرد

□

پژمرده لاله‌وار حسودت در آفتاب

□

با موکب خود مصاف کردی

□

می‌فشانی نور چون مه بی زبان

□

چون که در آستان شیخ رسید

□

چرا کردی ای شهریار بلند

□

او سنگ دل و تو سنگ بر دل

□

بلک اندر مشرب آب حیات

□

که باید در بهایش زر بخروار

□

قهر تو هر لحظه‌ام گوید که هان الاجتناب

□

خدایش جمله حاجت‌ها روا کرد

□

پس رفو باشد یقین اشکست او

□

دمی پهلو تهی کردی همه کس شادمانستی

□

شکیبایی و نام باید گزید

□

از لطمه خویش زخم خوردم

□

با همه نیکو و با خود بد بدست

□

وز تو مطلوبم حمایت خاصه در روز جزاست

□

دیدار ترا ملوک طالب

□

از دل بگذشت و بر سر آمد

□

شیر پند از مهر جوشد وز صفا

□

آه چه جای گفتن است آه ز عشق پروری

□

به دستار چینی رخ اندر نهفت

□

هم پای برهنه مانده هم سر

□

پس حسد ناید کسی را از قبول

□

تصرفش ز ملوک اختیار کون و مکان

□

باد چون امروز و دی امسال و پارت

□

یک موی نخواهم از سرش کم

□

امر کن تو هر چه بر وی قادرم

□

به لذت چو وصل بتان سمنبر

□

زبان را به پوزش بیاراستند

□

چو خود را دستگیری دید بنشست

□

وای بیداری که با نادان نشست

□

وقت فرصت به بزم شام خرام

□

به جانب تو قضا را نظر به عین رضاست

□

جز پرده کسی نه غمگسارش

□

زین تجانس زینتی انگیخته

□

از حطام دنیوی چشمم به خشکی یا تری

□

به بی‌دانشی سخت کن تنگ را

□

زن آن مرد است کو بی‌درد باشد

□

که شه آمد ز تخت خویش فرود

□

بلاگردان جانت جان من بود

□

گذرگاه دزدان و شیران بود

□

قیس هنریش نام کردند

□

فقد استعداد بود و ضعف فن

□

در آن بازارم آزاری که نتوان شرح آن دادن

□

رخان را به رخسار او برنهاد

□

دادش پدر عروس پاسخ

□

گاه رومی نمود و گه زنگی

□

و بغض اعدائکم فی‌الحشر معتصمی

□

به چیز کسان دست کردن دراز

□

بر خود خواند موبد را که بنشین

□

پیش سلطان در دوید آشفته‌حال

□

شب ز شبم تیره‌تر روز ز روزم بتر

□

از اندازه‌ها نام او بگذرد

□

تو دیر بزی که ما گذشتیم

□

نشدی یک زمان ازو خالی

□

زیر ران تو تن به رهواری

□

چو باشد پرستنده با رای و شرم

□

چون باد برون شدی ز خاکم

□

پیچشی چون ویس و رامین مفترض

□

قدم در دوستی بر جای دارد

□

دل او شد از شاه ناشادکام

□

این، یافته جان، و لیک مرده

□

بر جان نهدش ز دود داغی

□

من دیوانه را دیوانه تر کن

□

وزان سوی آذر کشیدست راه

□

همی آمیخت نیزنگی بهر دست

□

طالب علمست غواص بحار

□

نیز از دل و جانش گشته مشتاق

□

به خاک اندر افگند بیجان تنش

□

تنگ آمد از آن ستیزه‌کاری

□

در خود نه گمان بری که هستی

□

تا کی به زبان دهی فریبم

□

دل و پشت خواهندگان مشکنید

□

از من برسانیش سلامی

□

طبع تو بر خود چرا استم نمود

□

که شیرین یار و من دور از چنان یار

□

به سالی پریشان رود باژ روم

□

راندند بسی سرشک جان سوز

□

راستی در میان ماست نرفت

□

زین سوی سبک بود ترازو

□

بپیچیم و داریم بد را نگاه

□

نه دلسوزی که با او راز گویم

□

ور بگفتی سبز شد آن شاخ بید

□

وز سینه براورد حراره

□

که مردی دلیر وجهانجوی بود

□

برکشته زنند خنجر تیز

□

سوی آن خانه کس نگاه نکرد

□

بنشست به گریه پیش رویش

□

همانا بد این گر دگرگونه گشت

□

پیوند ترا به جان خریدست

□

مرد نیکی لیک گول و احمقی

□

همای خویش خواهم راند تا روم

□

ز بهرام یل داشتندی نشان

□

به خاری کز سر گوری براید

□

هم زخم زدی هم آه کردی

□

می‌دارد ز گریه خاک را رنگ

□

سپاهی برین گونه آراسته

□

آن کن که صلاح کار باشد

□

این هزاران سنبل از یک دانه است

□

در لیلی، ازان سرایتی هست؟

□

سپاهی بکردار درنده گرگ

□

به دل تشنه بدیده سیر ماندند

□

جزعش ز گهر نشان گرفته

□

کو در سخن گشاد سر سفره‌ی سخا

□

ازان تخمه‌ی هرگز به دل نگذرند

□

که از روی گران باری ز ابجد حرف پایانی

□

آمده تا افکند حی را چو میت

□

کاین دو ز صد سریت لشکر نکوتر است

□

خداوند او را فگندی به غم

□

دجله در آتشین عرق خون شود از مبتری

□

تا باشد رنگ روز عیدم

□

خسف آب و باد خواهد بود در اقلیم ما

□

جهانجوی فرمود تا بر نشست

□

صدق دلت به حضرت او نورهان شده

□

دخل‌ها رویان شده از بذل و خرج

□

از جودی و احد صلوات آمدش صدا

□

چنین است و افروزش دین ما

□

راندم ثانون الف سزای صفاهان

□

رنج و خطر زمانه بیشست

□

قرع‌ها سعد اکبر افشانده است

□

بباید شدن ناپدید از گروه

□

ز آن سوی خط استوا در خط حکمت آوری

□

تا چه پیدا آید از غیب و سرار

□

گله مرد و غم شبان برخاست

□

از ایران وز لشکر و رنج راه

□

بر یکی دستش محک زر ایمان آمده

□

کاه رامح نمود و گاه اعزل

□

همه سفینه‌ی بی‌رخت و بحر بی‌پایاب

□

مگر گل نهم از نگینش بدست

□

کز شط چنین بحری لب تشنه شدن نتوان

□

در دل او بابلی پر سحر و فن

□

صیقل تیغ کوه تیغ خور است

□

بیاساید و راه جوید بدین

□

اولین پایه گرفتی صفر بهتر خان و مان

□

پیرتر موبد از میان برخاست

□

بقای نام تو است این قصیده‌ی غرا

□

مبادی تو اندر جهان کاسته

□

مرگشان تب‌ها ز جان ناتوان انگیخته

□

زین حیل تا تو نمیری سود نیست

□

پیرانه سر وجود تو بخت جوان ماست

□

ز گستردنیها و از خوردنی

□

خون تیغ راحلی است چو بیرون شد از نیام

□

بزه‌گر زین جنایتش خواندند

□

زو حکمت نازنده و او منهی الباب

□

بدان نامداران با رای و دین

□

از برای شهد پالائی فرست

□

پس چرا در نفی صاحب‌نعمتند

□

که کار آب شما برد آب کار شما

□

نویسد که این بنده‌ی نابکار

□

که شما بلبل و پروانه مرائید همه

□

کاسمان با زمین یکی شد راست

□

بخوانم از خط عبری معما

□

کدامست و من چون شوم با سپاه

□

خصم تو در خاک هوس، تخم تمنا ریخته

□

تو بمیری وآن بماند مردریگ

□

بر یل خیبر ستان خواهم فشاند

□

به نزدیک پور سیاوش چودود

□

نعت محمد بس است نشره‌ی درمان او

□

کان دو داری در این شکی نبود

□

کاندر او ز آب و گیا قحط فراوان دیده‌اند

□

زبانش پر از رنج و تیماراوست

□

کان ستم پیشه پشیمان به خراسان یابم

□

کز پس مردن غنیمت‌ها رسد

□

پس سر مائده‌ی جنت ماوا بینند

□

ز نیم اندرین رای بر بیش و کم

□

کز پور قباد دید نعمان

□

می‌رفت چو با گله شبانان

□

عامه زین رنگ هم آواز تبرا شنوند

□

بسی اندرو مردم نی‌درو

□

شوره ستان دل من بوستان

□

عروسی در وقایه شهربند است

□

در بحر دلش کران ندیده است

□

که چونین بجوید همی کین من

□

که دل خرد بزرگ از همم است

□

نخوری طعن دشمنان باری

□

خاقانی امید بیکران را

□

زتو دور دست و زبان بدان

□

از مائده سخات جویم

□

نخسبد شرط شاهنشاهی اینست

□

پیش صدر مصطفی ثانی حسان دیده‌اند

□

همان شاه را جان گرامی بود

□

هم غیب را ز عالم اسرار ترجمان

□

وز رنج بدو نجات یابند

□

او شده تاج رسل تاجر صاحب نصاب

□

تو گویی که بستامم اندر نبرد

□

نیک بدرنگی، نداری صورت زیبای من

□

گهی زر در حساب آید گهی خاک

□

چو ماهی است بریده زبان در آن ماوا

□

کنون روزگار وی آمد به سر

□

بر اهل ربع مسکون احسان تازه بینی

□

خالت درم و زر است خلخال

□

یکی نامه فرمود زی اردشیر

□

فزون‌تر مجو اندرین کار نام

□

نطفه در ارحام خلق مضغه شد آنگه جنین

□

که در راه خدا خود را نبیند

□

بدو داد فرمان و مهر و نگین

□

نباشد ورا روشنایی مباد

□

نهند آنگاه تهمت بر تهمتن

□

گه جگر دوخت گناه موی شکافت

□

ز لشکر هران‌کس که شد سوی ری

□

که خوناب بارد همی برکنار

□

چون نای بی‌زبان زنی الحان صبح‌گاه

□

شب افروزی کنم چون کرم شبتاب

□

کجا کرده بد روزگاری که زیست

□

که دانا ورا بهر دهقان شمرد

□

چو یک نقش خواهی دغائی نیابی

□

بر ویرانی خراج نبود

□

چرا کردی این بوم زیر و زبر

□

چو تنها شدی نیست جای درنگ

□

کوهه‌ی عرش معلا برنتابد بیش از این

□

سلیمانی چنین داری چه باکست

□

چنین جای آباد ویران که کرد

□

ببر نایی از زیرکی کام یافت

□

خشک رگی کشیده خون ناله کنان ز لاغری

□

گرچه دشوار شد بشاید کرد

□

چو نام خورده آید به از جام نیست

□

بد او ز ایران و توران بگاشت

□

دولت همیشه یار من با بخت بیدار آمده

□

نه تو قصابی و من گوپسندم

□

یکی تا بگردند گرد جهان

□

سخنهای خاقان سراسر براند

□

مقل است بار نخل او، او چشم خرما داشته

□

در دامن کوه یافت غمناک

□

به بالا و دوش و بر و یال اوی

□

ازان خواسته در شگفتی بماند

□

حنجر خصم تو گشت خنجر او را فسان

□

به برج او فرود آیند ناگاه

□

شود خیره رای از بد بدگمان

□

ز ساند بروم و به ایران گزند

□

کیش مغان و دعوت خورده به دامغان

□

جست مقراضه فراخ آهنگ

□

ز بهرام چندی به منذر بگفت

□

بماندند با نامور شهریار

□

در بیشه‌ی صولت چو علی شیر وغائی

□

که پاکش خورد دیک تی چه او کند

□

فلک را بپیمود گیتی فروز

□

برآهخت چون باد و برگفت نام

□

ناشده انگور می، سرکه شد اندر زمان

□

کوشش خلق باد باشد باد

□

فروزنده‌تر گشت هر روز کار

□

فرستاد نامه بدست تخوار

□

مجرد شو که تجریدت رهاند

□

نه آنکس کو پذیرفت از نهادن

□

دلت را ز کژی بشوید همی

□

نهادند بر مهر مشک سیاه

□

بلا چندانکه بیند بیش خواهد

□

دوزخ از گرمی و بهشت از نور

□

پلی ساز آنجا چنانچون رسی

□

همی بر گرفتی چه و چون و چند

□

به مجلس تو رسانم چو نظم کردم من

□

نه خود رفت و نه کس را نیز فرمود

□

جهاندار و نیک‌اختر و سودمند

□

برای و به تدبیر جاماسپ کرد

□

بسته در تنگ و تیره زندانیست

□

با یکایک نهفته‌های علوم

□

که تیره شد آن فر شاهنشهی

□

سوی خانه‌ی گوهر آگین برند

□

به طبع راجع و مایل نیامدی اختر

□

که هر کس را که بینی بر گذرگاه

□

همیشه ز تو دور دست بدی

□

که تحری نیست در کعبه‌ی وصال

□

ز سودای غمم دیوانه گشته

□

ناید ز تو جز صواب رائی

□

بر قیصر آمد بگفت این سخن

□

حریر برگ گل از سوزن خار

□

نفاذ امر ترا کاینات در فرمان

□

زمین را تخمی از جمشید مانده

□

سپاهی بیاورد با ساز جنگ

□

این سخن با جن و انس آمد ز هو

□

در خدمت تو همی میان بندم

□

نرمی آرم که نرمیست کلید

□

نکوهیده را دل بکاهد می

□

به شاه غایب و حاضر خدای جن و بشر

□

بر آن شب زهره شبها رشگ میبرد

□

سپندی سوختند و در گذشتند

□

نه از راه کژی و نابخردیست

□

کو نیم کاره می‌کند تعجیل می‌گوید صلا

□

چون تافته ریگ زیر بارانم

□

بر برد چون عجب نباشد کار

□

که بایسته فرزند شاه جهان

□

گر نگارد صورتش را ناخدا بر بادبان

□

هست این دو دیده گویی از خون دو ناودان

□

سرم را زاستان خود مکن دور

□

وزان پس دگرگونه بنمود چهر

□

هزار نقش نگارد ز خط ریحانی

□

بجوشد ز هر گوشه‌یی لشکری

□

یاد آرم و جان برآرم از غم

□

گریزنده از کژی و کاستی

□

بر حشرگاه گرم بتابد گر آفتاب

□

از بخت چه انصاف‌ها ستانم

□

هلم انظروا ما کان عاقبة الامر

□

بدو گفت کای نامور پیشگاه

□

چنان رسد که امان از میان کران گیرد

□

زیرا که تیغ تیز فراوان کند خطا

□

استواری به استواران کرد

□

به گنج و به تخت مهی شاد بود

□

میان مردم از خجلت زبانش در دهان لرزد

□

بر پشت ستوران بار کرده

□

پاسبان‌تر هزار بار از من

□

که گوید که اندر گزند وییم

□

فریدون و جم را خلف چون تو نیست

□

محرم مهر سلیمان شدنم نگذارند

□

در صبح چرا دو دست بنمود

□

دل هوشمندش بپیراستند

□

درین دو روزه به خاک سیاه یکسان است

□

از پس دوری همان خواهم گزید

□

مرغ و ماهی نشاط‌مند شده

□

ازان پس نباشد ورا فرهی

□

یار تو کیست بر سر چشم منش نشان هم کام

□

من هم ایاز جودش و هم قنبر سخاش

□

خواب و آرام جان‌فزای کند

□

مرا باشد از اخترش بهره‌یی

□

غرقه در خون چه ناردان باشد

□

چشمه‌ی مهر است کز غمام برآمد

□

نشنود قول من الا بختیار

□

بداد و گسی کردش آراسته

□

برگ ز گل، غنچه ز گلشن فتاد

□

ابر از زکات دریا صاحب نصاب شد

□

که بیچارگی به ز کبر و منی

□

به فرهنگ یازان شدی هوش اوی

□

بجنبد کشتی اندر بحر چون صرصر دود دربر

□

نه چون خاقان چین از ظلم تاجی داده طقیانش

□

کون خرت شمارد اگر گاو عنبری

□

پراگنده گشت آن بزرگ انجمن

□

بی‌علاج و آلت حرف و سخن

□

بر چهره‌ی عروس ظفر کرد مظهرش

□

به اضافت چو کرم شب‌تابی

□

بدارمت شادان‌دل و ارجمند

□

چرخ از اکرام به دست مه نوداده کچک

□

گردد خرگوش‌وار حائض شیر اجم

□

قدح را بر او چشم خونی پر اشک

□

یکی کودکی دارم از اردشیر

□

که بی اندیشه درین بحر شناور گردد

□

ز ترس تبر در گیا می‌گریزم

□

تا بر سرش ز عقل بداری موکلی

□

چه زین از برش خشک بالین نهاد

□

تواند آن شه خرم دل طرب ران داد

□

آتش و آب بهم بی‌ضررآمیخته‌اند

□

به گردن در افتاد چون خر به گل

□

همی دامن خویش در خون کشید

□

از آنرو گه سپیدی، گه سیاهی، گه الوانی

□

کارحام دهر خشک است از زادن همالش

□

عاجز در آنکه چون شود از دست وی رها؟

□

خرد را بران رهنمای آورید

□

بر زبر چرخ زین تا کشی‌اش زیر ران

□

وصف تو که با ضمیر شد ضم

□

کدام یار بپیچد سر از ارادت یار؟

□

تنش را نیا زان میان برکشید

□

کشته‌ی عشق بود زنده‌ی جاویدان

□

می راز عاشقان شکیبا برافکند

□

تاب قهر تو نیاریم خدایا زنهار

□

نرست از چمن کینه‌ی دوستان

□

زمان رمان به عبارات مختلف گویا

□

اوست ریان ز علم و هم ناهار

□

که پیر بود و ندادم به شوهر عنین

□

سوی خان مهتر به کنجی نشست

□

بر در گبری روان بشتافتی

□

پرچم و طاسش برای خنگ و اشقر ساختند

□

به دیوانگی در حریرم مپیچ

□

نگوییم زین بیش چیزی کنون

□

سجاده‌اش به دوش کشد همچو کهکشان

□

در آن طشت زر رنگ بر جان نماید

□

قدر مهان روی زمین پیش او مهان

□

نهادند بر تخت فرخ پدر

□

تیره باشد روز، پیش نور او

□

وز سم اسبان نبات جعد نهد بر عذار

□

ز یک گوشه ناگه در آمد تتار

□

بپرسیدن از کارداران اوی

□

نفس نفس حکما را به حکمش استشهاد

□

تسکین علتش را تریاق عدل در خور

□

امید هست که فردا به رحمت و رضوان

□

بیامد سوی خانه چون باد و دود

□

عقل تو بر این قلعه مرزبانست

□

داروی خواب به دفع سهر آمیخته‌اند

□

که صورت نبندد دری دیگرم

□

بر سینه خوریم تیر دلدوز،

□

گذار می‌کند از سنگ خاره پیکانم

□

برق‌ها ز آئینه‌ی برگستوان افشانده‌اند

□

خدای راست بر افاق نعمتی طایل

□

وز هر مژه سیل خون گشادند

□

یک غنچه جلیس هزار خار است

□

در گردنای چرخ سکون و بقای خاک

□

تن‌ها ز بهر عرض قرین روان شود

□

ز خاتونان مصرم شرمساری!

□

که هجرش مرا کرده یعقوب ثانی

□

جرعه‌ای کن به خاکیان ایثار

□

تو گفتی زدند آسمان بر زمین

□

ز دیدار او هیچ نگرفته بهر

□

که شبانگاه تو در مکمن گرگانی

□

بخت نهفته را نتوان آشکار کرد

□

امیدوار قبول از مهیمن غفار

□

وین باده تو دادیم پیاپی

□

چرا کامی بود تلخ از تو کاندر شکرستانی

□

گر من نظر به عالم ریمن درآورم

□

سزاست گوهر دانش، نه گوهر الوان

□

اشراف قبیله را طلب کرد

□

بمیدانها توانی کار بست این پهلوانی را

□

اگرچه دعای مقسم ندارم

□

که به مردم گیا فرستادی

□

ز هر بیداردل تعبیر آن خواست

□

لاله رنگ از خون شاهین است چنگال حمام

□

گرچه جرعه‌ی خاص بهر دوستان آورده‌ام

□

کس ز پیکان نخواست، جز پیکار

□

و آن ناقه به زیر ران درآورد

□

چه خوش میکنی دل که بسیار دانی

□

به ز آنکه دم به میده‌ی دارا برآورم

□

حاصل دهر و چرخ دوارند

□

ز وی نام و نشان وی طلب کرد

□

از صفات همه اوراق فلک غاشیه‌دار

□

کاینجا برون ز لطف تو خشک و تری ندارم

□

هوش را گفتم، که هشیاریش ده

□

صد عقده‌ی خشم بر جبین زد

□

خرم کسیکه درده امید روستاست

□

ساعد اقبال ماوا دیده‌ام

□

که یک چشمان این راهند ره بینان یونانی

□

تسکین دل از خداش جویم»

□

به من رساند در ابلاغ اهتمام نمائی

□

ز مدحت تو به «الاالذین» سزاوارم

□

قفل در حق نتواند گشود

□

بر مسند احترام بنشاند

□

دیو طه و تبارک نکند از بر

□

بر سر ابنای عصر کرد مرا نام دار

□

جز درخور نار سقر نباشد

□

مصروع آسا ز خویشتن رفت

□

نورده کس که به اصله‌ی او را روان کند

□

داس من چشم اختر اندازد

□

بسی برزیگران را سوخت خرمن

□

به خاک انداخت خود را همچو سایه

□

به دل خسته‌دلان چند زنی نشتر

□

دوشیزه‌ی جاودان ببینم

□

که بر دریغ تو گریند جمله طوفان بار

□

تنها منم و خیال رویت»

□

چون کسی کش بود از علت پیری افلاج

□

روح را طعمه‌ی ارکان چکنم؟

□

چه غم کاز شاخکی افتاد برگی

□

ز چاووشان، نوای «دور شو، دور!»

□

ببرد روشنی لل رخشانش

□

رگ مرغان ز سر سرو و خضر بگشایید

□

آنچه نداریش سزاوار خویش

□

صد ناله ز درد می‌کشیدند

□

سوره‌ی انا فتحنا بر زبان آسمان

□

چنگ شیر و سروی آهوی نر بازدهید

□

ای دریغا آن کمربند و نگین

□

در من زده آتشی جهان‌سوز

□

که ما کردیم این خدمتگذاری

□

زحل خود و مریخ خفتان نماید

□

گاهی به زیر و گاه به بالا دراوفتاد

□

دل بخردان حق شناس از شماست

□

روئی که آن نهفته نمی‌گردد از نقاب

□

خواهی کنیش نام فریبرز نام دار

□

زاد و برگ آن مسافر زان اوست

□

ظل همای رایت علیا برافکند

□

پروردگار صانع یکتا را

□

چو شانه شد همه دندان ز فرق سر، تا ساق

□

لق تا نداری همبرش

□

که شرب آب به طبع مریض استسقا

□

چه غم، بچشم تو گر بیهشیم یا نادان

□

تا که درین باغچه خار و گیاست

□

یعنی که هم نمی‌دهم و هم نمی‌خورم

□

ولی یکیست که خورشید وش نمایان است

□

بد پسند است، این وجود آزمند

□

قوت اندر جسد دین ز قوی پیمانی

□

ز مکرش به خون دل آهار دارد

□

که در چشمش خلاند نوک هیاتهای پیکانی

□

تا ببیند آن رخ تابنده را

□

آن که آمد با زمانش توامان امن و مان

□

سرشتگان گل و آب کی رسند بدان

□

ز آتش حسد آید به جوش خون به قم

□

درین گمگشته کشتی، ناخداهاست

□

خنده بر باز زند کبک دری در کوهسار

□

در عجز به پیچیدند، این کور شد آن کر

□

شام باشد دهری خفتن در آذربایجان

□

موزه‌ی هر کس برای پای اوست

□

در عهد او نظر به حقارت سوی عقاب

□

عشقم خموش می‌نکند یک نفس رها

□

در ظلماتش کنند مهر پرستان نهان

□

به ران گربه فرو برد چنگ خون افشان

□

دهنده خرمن جانها به تند باد فنا

□

سفها جمله ز مردم به قیاس حجرند

□

آنکه آگه نیست، از بینش بریست

□

که آن ستور بود که فرو شود به چرا

□

تا توانستند، دربان را زدند

□

پس چه فرقان تو را و چه انجیل

□

گفته‌های او اثر دیگر نداشت

□

خویش را در سلطنت بنشاندی

□

مبادا بر تو گردون تابد ابروی

□

باز فرو خورد همین اژدهاش

□

عجب مدار، رگی را زدند گر نشتر

□

کز دریغا نیست سود و جز دریغا نیست کار

□

چو ریزند بر پای تو گنجها

□

چه جای گه علم یا قرآن است؟

□

ما نمیگوئیم کاین دیبا بپوش

□

چشمت اصغر گشت و ماهی نیست، چوب احمر است

□

بریزند خونت، بریزی چو خون

□

زمن جمله زین‌اند دل پر زحیر

□

گرفتاریم و بر ما عرصه تنگست

□

فرو ماند به صد خذلان دریغا

□

که یکباره بشکست و افتاد و مرد

□

خنک آن کس که در این ساخته‌دار آید

□

بر صفت غله که در آسیاست

□

تا در رسد از حضرتت یک مژدگان سبحانه

□

چون سخن گوید سحر دانی که اوست

□

که ز تایید خدائی به درش بر حشر است

□

دید آلوده‌ی منی خصیه و ذکر

□

جمله رایک شب به دعوت خواند نیز

□

او یکی تن دارد از خاک حقیر

□

گر بایدت که بهره بیابی ز نصرتش

□

عشق معروفست پیش نیک و بد

□

از دو کون آشیان همی‌یابم

□

هر که نور حق خورد قرآن شود

□

از یک نشستن پدرانند و مادرند

□

نیست او از علت ابدان علیل

□

که غرقه بود در انوار آیه الکبری

□

بر دل او زد ترا بر گوش زد

□

زیرا که خشم گیر نباشد سخن پذیر

□

عاشقان پنج روزه کم تراش

□

تا به بیداری شود در خواب تا یوم‌الحساب

□

تا نباید که بپرد آن هما

□

چون زشب گوئی که تیره روی زی صحرا کند

□

یوسفی را چون نماید آن جهود

□

نقدی نیابد از تو کند در دمت رها

□

پیش از آنک عمر بگذشتی فزون

□

گر جانت بر هلاک نه مفتون است

□

دیده‌ی نادیده دیده کی شود

□

گم شده در جست و جویت عقل پیر

□

داند او که سوی زندان شد رحیل

□

ز بهر طمع این و آن را مهار

□

مطبخی که دیده‌ای نادیده گیر

□

واخواستش کنند بلاشک ز خیر و شر

□

ای عمر بی‌او مرگ من وی فخر بی‌او عار من

□

آب ریزد بر زمین می تا بروید زو شجر

□

سخاوت چو جسمیست، او را تو جانی

□

چند گه منبر و محراب بدیشان پرداز

□

به روزی همه خلق را میزبانی

□

چه خواهی از این مستعین محمد؟

□

کند زلفشان بر سمن مشکسایی

□

چو حشمت مر امروز می بنگرد

□

تا به یک سو نکشدت از ره دین زرق و دغاش

□

همان است او که دیده ستیش صد بار

□

که خویشتنت چنو می همام باید کرد

□

ای شده گم ره، به دوخته‌است به مسمار؟

□

هر که ز دین گرد جان ازار کند

□

سرت ز تیره و حل برشود به چرخ زحل

□

فرق است میان گل و گل خار دو صد بار

□

تا بیابی عمر و ملک بی‌زوال

□

گویند تو راایم حقیقت نه تورااند

□

کان را همی از جهل شب و روز بخائید

□

باز ستمگار دیر ماند و مقبل

□

روزهای او همیشه جز شبان تار نیست

□

بر راستی سخن که توی ضامنش

□

مگر موسی پیغمبر شبانت

□

نه بر بد نه بر نیک باور مدارش

□

تو خویشتن چرا فگنی در جر؟

□

از این سبب همه ساله به دل فکر دارد

□

همواره‌شان به دین و به دنیا همی‌درند

□

بگسست زمن دهر و برستم ز وبالش

□

چرخ بیدادگر و گشتن هموارش

□

ستاند توان از توانگر ستمگر

□

فردا نکند آتش و اغلال شبانیش

□

زانکه شر و نحس درو خلقت است

□

یاد نکرده از صحاح و کسور

□

دود تیره است همچو ابر مطیر

□

آن کن که مرد با خرد از خر بدو جداست

□

فرند نبی را بکشد از قبل زر

□

یک چند حذر کن ای برادر

□

زرگر نبود مرد چو بر زر نکند کار

□

یا از این حال نبود ایزد دادار خبیر؟

□

که با هر خوانده‌ای این است رسم و سیرت و سانش

□

آن را که او به دانش والا شد

□

چو بی‌بار ماندی قوی گشت نال

□

پیش شه و میر دو تا چون دوال

□

اثر مصطفای مختار است

□

سوی عاقلان مر زبان را زناست

□

آن به که به گوشه‌ای نشینیم

□

نه یک رشته را مهره بر کار ماند

□

پیل را مانم که چون جستم ز خواب

□

ای خواجه تو چونی بگو خسته در این پرفتنه کو

□

هر یک به مقام خود نشستند

□

درفش مرا چون ببیند ز دور

□

محمودوار بت شکن هند خوانش از آنک

□

آه از مه مختل شده وز اختر کاهل شده

□

بر من ز نخست تافتی روی

□

بود مدبری کان جنان را جهان

□

گر کند شه‌باز مرغان را شکار

□

فردا شراب کوثر ازو تا کند طمع

□

همه گفتند کاین خواب محال است

□

تن و جان فدای سپهبد کنم

□

سیمرغ را خلیفه‌ی مرغان نهاده‌اند

□

همی تا کند بلبل اندر بهاران

□

هنگامه‌ی عاشقی نهادند

□

رها کرد حربه‌ی سوار دلیر

□

مژده ده ای تاجور که ینصرک الله

□

گفت منفذ نیست از گردونتان

□

بگفت: «آنم که چون روی تو دیدم

□

نبودی جز از خاک بالین من

□

گه گه از ننگ آهن ار نعلی

□

که بخوردندت ز خدعه و جذبه‌ای

□

می‌راند در آرزوی لیلی

□

بدین گونه می‌کرد پیگارها

□

تا دور صبح و شام به سالی دهد دو عید

□

به شاه تخت رسالت محمد عربی

□

گهی فرقش همی بوسید و گه پای

□

وزان گرگساران جنگ آوران

□

در گوش گوشوار سمعنا کشد عراق

□

از خویشتن بپرس در این گور خویش تو

□

گفت: «این چه خیال نادرست است؟

□

فکند آزمایش بدان چار چیز

□

فتنه از من چه نویسد که مرا دانش و دین

□

بی‌تحری و اجتهادات هدی

□

لیلی گفتا که: «در چه کارست؟»

□

بخندید و زان پس فغان برکشید

□

ز بهر مطبخ تسلیم هیمه تخت چیپالش

□

ور خورد خود فی‌المثل دام و ددش

□

بسی بهر آسانی‌ام رنج برد

□

بفرمود تازنده پیلی سیاه

□

گر خزر و ترک و روم رام حسام تو اند

□

سایه‌ی بخت سیاه از سر خصمش نرود

□

گردش همه خلق حلقه بستند

□

هران مام کاو چون تو زاید پسر

□

شاهی که در دو عالم طغرای مملکت را

□

ز حرص برافشاندن مال، جودت

□

شد از انفاس آن افسونگر گرم

□

اگر ماده گر نر بود در ستیز

□

این حدیث نبی کند تلقین

□

بیچاره در افتد، زبون دهد جان

□

مجنون به زبان بی‌زبانی

□

کزین آگهی یافت سام سوار

□

به جام صدف نوش بحری که عکسش

□

ای عجب اینست او یا آن بگو

□

برد از نظرم غبار صورت

□

به گرد دوالی درآمد دلیر

□

چشم بد کز پتر و آهن و تعویذ نگشت

□

گر تک او را به خورشید جهان پیما دهند

□

زدید از کرم خیمه بر باغ من

□

برین سان که گژدهم گوید همی

□

سهو شد بر عقل کاول رستم ثانیش خواند

□

حیدر همین کرده‌است اشا

□

از دجله‌ی چشمشان به هر میل

□

میل هر جزوی به جزوی هم نهد

□

دوست خفته در شبستان است و دولت پاسبان

□

بهر نانی، دوست را بگذاشتی

□

آن روی به دشت کرد یا کوه

□

چو پیغام بشنید و نامه بخواند

□

مرگ شود بوالعجب، تیغ شود گندنا

□

ور دو کس در شب خبر آرد ترا

□

زدی افغان که: «من عمری ست دورم

□

وای آنکو مرد و عصیانش نمود

□

تاج کیوان است نعل اسب آن تاج کیان

□

چو ابر خوش هوا بر باغ بگذر کز سجود تو

□

غنیمت مرد را بی‌آب و رنگی است

□

ببایست ماندن که خود روزگار

□

امید آبروی ندارم به لطف شاه

□

به تو تازه باد اینجهان کاین جهان را

□

بساختند چهار آخشیج دشمن از آن

□

ظلمتش با نور او شد در قتال

□

چه عجب زانکه گوزنان ز لعابی برمند

□

آنکه عمری پی آسایش تن کوشید

□

اندر آن چه همی نگر امروز

□

که یکسر بتازید و جنگ آورید

□

بس بس ای دل ز کار آب که عقل

□

نیم تو مشکست و نیمی پشک هین

□

اگر ندادی اوصاف تو مرا یاری

□

پس مشو همراه این اشتردلان

□

خاک چهل صباح سرشتی به دست صنع

□

وگر حفظت به حال خویشتن خواهد طبایع را

□

نمیگوئی که روزی آرمش یاد

□

برانگیخت الکوس شبرنگ را

□

ساقی تذرو رنگ به طوق غبب چو کبک

□

سیل مرگ از فراز قصد تو کرد

□

خرد را چون دماغ از می سبک شد

□

حلقه‌زن زین نیست دریابد که هست

□

ای از عروس نه فلک اندر کمال بیش

□

همه زارع نبرد وقت درو خرمن

□

دارم گله‌ها و راست پنداری

□

اگر داد فرمان دهی گر ستم

□

خود عدل خسروان را جز عدل چیست حاصل؟

□

چون ببیند روی زرد بی‌سقم

□

چون سایه شدم ز ضعف وز محنت

□

هر یکی با جنس خود در کرد خود

□

دیری است که این فلک نگون است

□

چو طفلی کز ادیب خویشتن دایم بود لرزان

□

بندم همی چه باید کامروز مرمرا

□

ببستند بندی بر آیین خویش

□

مادح اگر مثل من هست به عالم دگر

□

سال قحط انگبین و شیر بهشت

□

در اطراف شاهیش عادی نخاست

□

پس سلیمانی کند بر تو مدام

□

کای مادر موسی معانی

□

جز آلایش چه زاید زین زبونی و سیه رائی

□

همیشه سوگواری پیشه دارد

□

سخن چون به گوش بزرگان رسید

□

شروان به دولت تو خود خیروان شد اما

□

از ذکر باقی نطفه می‌چکید

□

اندر دم دولت زمین بدرم

□

گفت پیرش کای حلیمه شاد باش

□

چو روز است روشن که بخت است تاری

□

مه سر علم او کند چو پنجه دراز

□

تو با فلک تند کارزاری

□

بدو گفت اولاد کای نره شیر

□

آسیمه سر چو گاو خراسم که چشم بند

□

آنچه‌ت ازو نیک نیاید مکن

□

گر دشمنت ز ترس برآرد چو مرغ پر

□

هر چه مکرو هست چون شد او دلیل

□

به پیش فیض تو ز آن آمدم به استسقا

□

دولت گلزار بیکجا برفت

□

آب را بربست و دست و باد را بشکست پای

□

چو بشنید پیغام سنجه نهفت

□

آتش اندر تن کشتی چه زنم

□

ور کست شیرین بگوید یا ترش

□

در ناف عالمی دل ما جای مهر توست

□

ستر چه در پشم و پنبه آذرست

□

گلشن آتش بزنید و ز سر گلبن و شاخ

□

به او مجال حکایت مده که هر نفسش

□

بر نامده سپیده‌ی صبح ازل هنوز

□

چو با مرغ پرنده نیرو نماند

□

شراری جهد ز آهن نعل اسبش

□

کمال عزت او بین و دم مزن زنهار

□

کاروان منقطع شد از در شهر

□

هر دو را این جست و جوها زان سریست

□

هم شوربای اشک نه سکبای چهرها

□

ور مثال احمقی، پیدا شود

□

به عنکبوت و کبوتر که پیش ترس شدند

□

چو رستم چنان دید نزدیک شاه

□

عطای تو کند این درد را دوا گر نه

□

گوهر کان هوی جز سنگ نیست

□

نکنم زر طلب که طالب زر

□

محضرون معدوم نبود نیک بین

□

بس که بزرگان جهان داده‌اند

□

اگر زمانه کند کوتهی قضا خواهد

□

به هرکسی ز من این دولت ثنا نرسد

□

چو بشنید گفتار گودرز شاه

□

صاحب جبرئیل دم، جمال محمد

□

چشم سر بی‌آفتاب آسمان بی‌کار گشت

□

زآن عقل بدو گفته که ای عمر عثمان

□

چونک قبض آید تو در وی بسط بین

□

او سرو جویبار الهی و نفس او

□

کالا مخر از اهرمن ازیراک

□

بهینه چیز که آن کیمیای دولت توست

□

هنوز از لبت شیر بوید همی

□

ور ز عراق وقت را عزم غزای غز کنی

□

پیش قاضی آن دروغ، این راست گفت

□

من و ناجرمکی و دیر مخران

□

اندر آن عالم که هست این سحرها

□

اخوان که ز راه آیند آرند ره‌آوردی

□

لیک به روی زمین از حرکات سریع

□

فال سعد است گفت خاقانی

□

بدو گفت رستم که ای شهریار

□

او کز درم درآمد و دندان سپید کرد

□

تو این سخن بندانی ولیک صبرم هست

□

بنده خاقانی سگ تازی است بر درگاه او

□

چون دهانم خورد از حلوای او

□

اگر خواهی گرفت از ریز روزی روزه‌ی عزلت

□

برداشتیم مهره‌ی رنگین را

□

گر چه در حلق سماکین افکنم

□

پس آنگاه سیندخت آنجا بماند

□

عالم نو بنا کند رای تو از مهندسی

□

سالکان را چه کار با دیوان

□

از خاک درگهت به مکانی رسیده‌ایم

□

که نقاب حرف و دم در خود کشید

□

طفلی است هنر که مادرش مرد

□

به شغل و شعر و معما بنان فکرت را

□

شبه طاووس شمر فقر که طاوسان را

□

چو مردم بدارد نهاد پلنگ

□

تا به دیگ مغز خود خود را مزورها پزند

□

کز قعر چاه تا به کران رایش

□

پس به عهد مستضی امسال دیدم در تموز

□

این فرستادن مرا پیش تو میر

□

رخش همت را ز گردون تنگ می‌بست آفتاب

□

بباید کاشتن در باغ جان از هر گلی، پروین

□

در جنب سخاش بحر و کان را

□

که ما را سوی پارس باید کشید

□

آن شاخ سیم بر سر بالین مصطفی

□

بسی برگشت، راه و رسم گردون

□

حفت الجنه همه راه بهشت آمد خار

□

هر که از طفلی گذشت و مرد شد

□

بر محک کعبه کو جنس بلال آمد به رنگ

□

بلقیس روزگار پریخان که روزگار

□

کز لطف تو هم نشد گسسته

□

به شاهی برو آفرین کن یکی

□

عقل را گفتم چه سازم نزل او

□

چون راه شوق عشق به پای خرد نبود

□

بر خوان این جهان زده انگشت بر نمک

□

تو چه دانی ای غراره‌ی پر حسد

□

کید حسود بد نسب، با چون تو شاه دین طلب

□

عقل عابد را چو این عرفان نبود

□

عطسه او آدم است عطسه آدم مسیح

□

به پیش اندرون شهر هاماوران

□

دل به در کبریاست شحنه‌ی کارش که او

□

نفس تو، چون خودسر و محتاله شد

□

خرد خطیب دل است و دماغ منبر او

□

از شکاف روزن و دیوارها

□

نافه گفتش یافه کم گو کایت معنی مراست

□

بود بدیع کلام مفید مختصرش

□

ببخشید گنجی به درویش مرد

□

در گنج بگشاد و دینار داد

□

یعنی فکند به پای پیلش

□

یک روز بخواندم ز قران آیت بیعت

□

پرستیدن دین بهست از گناه

□

روی دینار و درم از نامشان

□

دست رباب و سر یکی بسته به ده رسن گلو

□

کشور جان تو چو ویرانه‌ایست

□

پس آن نامه برخواند پیشش دبیر

□

بسیمرغ بادا هزار آفرین

□

بر سر خوان جهان خرمگسانند طفیل

□

تیرگیها را نمودم روشنی

□

همی بود قیصر به زندان و بند

□

خشک بر میخ طبیعت چون قدید

□

حدیث کوفیان تلقین گرفته

□

به بی‌گزندی من نیست هیچ انسانی

□

چو آواز بشنید لشکر برفت

□

بدان دژ فرستاد کاووس را

□

سرشان ببر به خلق چو شکر چو مصطفی

□

دلا تا کی در آویزی گهر از گردن خوکان

□

کنون هرک بردی ز ایران اسیر

□

خفته باشی بر لب جو خشک‌لب

□

چون سرافیل قناعت تا ابد جاندار توست

□

کشد کام و ناکام، چرخت بمیدان

□

همان جامه پوشیده با او بهم

□

دو لشکر نظاره برین جنگ ما

□

از خلال ملکان فرق بکن

□

چو تیغ مهرگانی بر ستیزد

□

کسی را کجا رانده بد یزدگرد

□

گر کنی تف سوی روی خود کنی

□

چرخ مقرنس نهاد قصر مشبک شود

□

شاه خامس شاه اسمعیل ثانی کان چه کرد

□

که هر شاه کو را ستایش بود

□

چو ایمن شوم هر چه گویی بگوی

□

اگر ثلثی از ربع مسکون بجوئی

□

غافل کی بود خداوند ازانک

□

که ما بازگردیم و آن پل به جای

□

ور کنی عادت پشیمان خور شوی

□

گم کن زبان که مار نگهبان گنج توست

□

خواجه آنست که آزاده بود، پروین

□

که این کم خرد نورسیده جوان

□

ز زخم تبرزین و از بس ترنگ

□

جان به فردا نکشد درد سر من بکشید

□

گلبن ما باش و بهر ما بروی

□

دل نامور مهتر نیک‌بخت

□

ظاهرا کار تو ویران می‌کنم

□

پران ملک پیرامنش، چون چرخ دائر بر تنش

□

چه یوسف عزیزی به صد گنج ارزان

□

ز بخشش منه بر دل اندوه نیز

□

بدان کار نظاره شد یک جهان

□

اول روز اندک است زیب و فر آفتاب

□

من خوان هنوز بازنپیچم که در رسد

□

شهنشاه پرسید و بنواختشان

□

تا رهی از فکر و وسواس و حیل

□

من جان سپار مدح تو صورت نگار مدح تو

□

تو دگر هیچ نداری ز سلیمانی

□

بفرمود تا پرده برداشتند

□

چه مردی و نام و نژاد تو چیست

□

مانند علی سرخ عضنفر توئی ارچه

□

مرو زین ره سخت با پای سست

□

نگوید همی یک سخن جز به داد

□

خانه خالی یافت و جا را او گرفت

□

کرد بسی جستجوی در همه عالم ندید

□

یقین است ای مه از نازت که مانند هلال از من

□

که با فر و برزست و با مهر و داد

□

بیاید دهد آگهی از سپاه

□

هرانکس که او از گنهکار چشم

□

غافل نبود در سرای طاعت

□

به بر گیرد ودانش آموزدش

□

چون محک آمد بلا و بیم جان

□

تو بر اختر شیر زادی نخست

□

گاه از رنگرزان خم تزویری

□

گسسته شود در جهان کام اوی

□

بیاراست رودابه را چون نگار

□

مگر ز اختر کرم گفتی سخن

□

بنزد آنکه چو من دوستدار تاریکیست

□

که ما بندگانیم پیشت به پای

□

لیک گر واقف شوی زین آب پاک

□

چنان دان که بیدادگر شهریار

□

از ائمه ذات مرتاض تو ممتاز آمده

□

بیامد به راهام گفت ای سوار

□

بمالید گوش اندر آمد شگفت

□

چنین داد پاسخ که یک روزگار

□

شهر هاء منکر از حسام او

□

شما می گسارید با من سه روز

□

بند بر پیلتن زمانه نهاد

□

چو شد سال آن نامور بر سه شش

□

بازارگان شدستی و کالات هیچ نیست

□

وزان پس بیامد بر اردشیر

□

فرستاده آمد چو باد دمان

□

گرو زین سپس شاه ایران بود

□

تو بدین طفلی، که گفت استاد شو

□

وزیشان بسی نیز ترسا شدند

□

آنچه بینی که بر بساط فراخ

□

اگر من سزایم به خون ریختن

□

از برای مدد لشکر منصور تو بس

□

گر ایدونک من بودمی رای زن

□

درفشی بدید اژدها پیکرست

□

یکی شارستان دید با رنگ و بوی

□

غره مشو به دولت و اقبال روزگار

□

بسی زر و گوهر به درویش داد

□

گهی با چنان گوهر خانه خیز

□

بپخت و بخوردند و می خواستند

□

به باغ ملک ز شاخ امل به عمر دراز

□

چو از باختر چشمه اندر کشید

□

ز من آشکارا شود دشمنی

□

بگوی و ز من بیم در دل مدار

□

سر بگردید از غم و دل شد تباه

□

به بابک چنین گفت زان پس جوان

□

تنیده تنش در رصدهای دور

□

بدو گفت بهرام کاین هر چهار

□

یا شه بیاد داشته و ز کین مصابری

□

چو بنشست آن دخت مهرک بده

□

بگیر و بگیسوی او بر بدوز

□

که دادست ازیشان و بگرفت چیز

□

چون نیست گنج پای به گنجت فروشدن

□

فتاده سایه‌ی قدرت بر آسمان و به طوع

□

به دکان گوهر فروشی رسید

□

این یکی شرزه‌ایست خیره شکر

□

چه غم بود به همه حال کوه ثابت را

□

از آن سبب که چو اعداء و اولیاء تواند

□

بزد نای رویین و بگرفت راه

□

حالی از چور آسمان باری

□

بظاهر، ملک تن را پادشائیم

□

خدای داند و کس چون خدای نیست که نیست

□

چو دادیم ناموس نام آوران

□

تا نیاسود شب و روز جهان از حرکت

□

گر نیابد ز تو دستوری جستن ز کمان

□

کنون نذر عهدی بکردم بکلی

□

چو برزد زبانه ز کوه آفتاب

□

در ثنای او اگر عاجز شوم معذور دار

□

اگر عامه بد گویدم زان چه باک؟

□

اختیارات تو چنان مسعود

□

گر از نخل طوبی رسد در بهشت

□

نیز در ثمین مخوانش دگر

□

به جای سکندر بمان سالها

□

گیتی خراب گشتی گر در سرای گیتی

□

بتر زین همه نام و ننگ شکست

□

گشته بر خصم تو چون کام نهنگ

□

تیشه، زان بر هر رگ و بندم زنند

□

نیست در سکنه‌ی زمانه کسی

□

بساز انجمن کانجم آمد فراز

□

عزم دارد که بجز نام تو هرگز نبرد

□

ای ز ادراک و جوانبخت‌ی و دانائی تو

□

بر سرت سایه‌ی ملوک مقیم

□

به رستم چنین گفت کاندر گذشت

□

به روانی و نفاذ فرمانت

□

اگر دلیل چو خورشید بایدت بنگر

□

ای ز پاس تو تیره آب ستم

□

تو مردی و من مرد وقت نبرد

□

جهان ز عدل تو یارب چه خاصیت دارد

□

من به خدمت تو گشته منتظم

□

دیدست به کرات بی‌شمار

□

ازین پرهنر ترک نوخاسته

□

لیکن چو زهره بر شرف چرخ چون شوم

□

بزیر پنجه‌ی صیاد، صید نالان گفت

□

آخر این روزگار جافی را

□

من امشب به پیش جهان آفرین

□

او چو از جان ترا ثنا گوید

□

فتح و نصرت بندگان شخص فرمان تواند

□

اژدهای رمح تو خلقی به یک دم درکشد

□

چو از دامن ابر چین کم شود

□

گرچه انعام تو عام آمد ادای شکر آن

□

مهمان بلیس است خلق و حجت

□

کردمش خوشدل و پس پای درآوردم و راند

□

یکی پیل جنگی و چاره‌گرست

□

ببخشمت چندان گهرها ز گنج

□

بیتی شنو ز محتشم ای بت که بهتر است

□

آفتاب و ماه علم آراستی زان پس که تو

□

ز مازندران هدیه این ساختی

□

برانگیخت رخش دلاور ز جای

□

خیره سر میخواندی و دیوانه‌اش

□

روی زردان همه اعدای تو مانند ترنج

□

نیاموزد از کس خرد گر نژاد

□

نه در سرش مغز و نه در تنش رگ

□

ز نشه‌های جزا غافلی و میسازی

□

تو ای نحس از پس میزان از آن جز قحط نندیشی

□

کردم به حله روی ز پیشت به حیله، لیک

□

سپه دارد و نامداران جنگ

□

جملگی زندگانی رنج و بار دایم است

□

پرمایه‌ای چو گوهر و پر سایه‌ای چو ماه

□

فرود آورمشان ز ابر بلند

□

برآمد یکی میغ بارش تگرگ

□

هزار سجده‌ی بی‌اختیار کردم و گشتم

□

وقت بخشش حیات درویشی

□

سکه‌ی شاه و نقش سکه یکیست

□

درفش تهمتن چو آمد پدید

□

اگر بر دامن کیوان نشستیم

□

یک دم آن باد سبلتت بنشان

□

به کردار شیری که بر گور نر

□

شهنشه نیارست کردن حدیث

□

ای سمی نبی از ملک تو دورست زوال

□

گر هیچ ز مدحت قصبی بندد ازین پس

□

دع کیسه مجهولة هو عسجد

□

مکن، پنجه از ناتوانان بدار

□

وینها که دم زدند به حب علی همی

□

چرا نسازم با خاکیان درو فلک

□

ز لشکر بیامد هشیوار بیست

□

تنت باد پیوسته چون دین، درست

□

اگرچه در جسد هر زمین روان آبیست

□

تا چو تمساح بود راس و ذنب بر گردون

□

نطقت اذت لاحت لوامع مجده

□

مهیا کن روزی مار و مور

□

بهای هر نم ازین یم، هزار خون دل است

□

ز سعی و حشمتت بادا به شادی و به اندوهان

□

سه چیزست بر تو که اندر جهان

□

در او هم اثر کرد میل بشر

□

پناه ملک و ملل شاه و شاهزاده‌ی دهر

□

قصبی خواهم و دراعه نخواهم زر و سیم

□

قلبی کظیم بعد سل یعاتبنی

□

که ز مدح و ثنا و شکر و دعا

□

نی خطا گفتم نه اختر نی فلک بر هیچ نیست

□

بی‌خرد لیتکی و بد خصلت

□

رخان سیاوش چو گل شد ز شرم

□

گوهر خنجر چو شد لعل به خون گفتیی

□

محتشم رخش شکوه گرم مران

□

چون گرده‌ی پیه تنک آن کون چو دنبه

□

چو یوسف را ز خود رو در پدر کرد

□

به می و مطرب خوش‌نغمه شعف بیش نمای

□

عیب ما زین پرده‌ها پوشیده شد

□

خاطری در نثار چون دریا

□

میان را به کین برادر ببند

□

وز بهره‌ی زمانه تو بادی که شاه را

□

و گر ماه از تو پوشد کسوت نور

□

اینهمه مشغله و رسم و هوس

□

منادی کرد تا از کشور مصر

□

احتیاجی نیست جاهت را به سعی روزگار

□

گمانی مبر کاین ره مردم است

□

ای از کف چون ابر بهاریت گه جود

□

به رستم چنین گفت کاووس کی

□

ده ره از نه فلک ایام شنیدست صریح

□

توسنی کز روز باد پویه‌اش گوی زمین

□

از این مشتی ریاست جوی رعنا هیچ نگشاید

□

حق و ادرار خویش میطلبند

□

تا زمان همچو روز باشد و شب

□

چو بازارگانان خرندت بزر

□

افسری سازم ز گرد نعل اسبت روز عید

□

ببخشیدشان بیکران زر و سیم

□

شادمان در دولت عالی و جاه بی‌کران

□

دهر علیل تو شد خسته عیسی طبیب

□

همقرینی علم دین را همچو فکرت را خرد

□

جوابش داد یوسف سرفکنده

□

رفعت این را همی دهد تشریف

□

دعوت حیوان چو کرد او آشکار

□

از برای هدیه‌ی معنی و کدیه‌ی زندگی

□

به نوک سنان و به تیر و کمان

□

روشن به وزیری که مملکت را

□

قوی کننده‌ی دست کلیم لجه شکاف

□

مقتدای عالم آمد مقتدی در دین او

□

گرچه از سیرت هنر پوشی

□

از تو رزم ای شه و از بخت موافق نصرت

□

ز رخساره‌اش رونق و رنگ رفت

□

کار بی‌دل به زبان سنگ ندارد بر خلق

□

چو مردم برم خواستار آیدم

□

در حیز زمانه شتر گربها بسیست

□

گر بگذرد بر آب نسیم حمایتش

□

تا بیابد حاجی و غازی همی اندر دو اصل

□

آن بزرگ عرب چو آن بشنید

□

تا در سرای شادی و غم در زبان فتد

□

آب دریا را به صحرا بر پراگنده کند

□

فخر و فر این جهان و آن جهان گشتی چو داد

□

ازو شاد شد جان افراسیاب

□

تو آن کسی که اگر با فلک به خشم شوی

□

ابا هدیه و باژ روم آمدم

□

نشود در گشاده تا تو به دم

□

بود آن سری ز نامحرم نهان

□

مرا غرض شرف بارگاه عالی تست

□

تو جز در بوستان، جولان نکردی

□

گفت: حالی چو شنیدم امر شه برخاستم

□

یکی داستان زد هژبر دمان

□

به عزیزی و حق نعمت تو

□

همه خانه از موش بگذاشتند

□

لطفت به از آن کرد و کند کز سر حکمت

□

بدین اندیشه آزارش نجویم،

□

دیر زی شادمان و نهمت یاب

□

در چنان ذاتی من آنگه کی رسم

□

بادیه بوته‌ست و ما چون زر مغشوشیم راست

□

تهمتن بدو گفت من بنده‌ام

□

به وهمش قدرت آن هست کز دهر

□

خود اندر پرستشگه آمد چو گرد

□

علم باید که کند جای تو کرسی و صدور

□

میانش موی، بل کز موی نیمی

□

فتنه زان سوی خوابگاه فنا

□

هیچکسی پاس نگهدار نیست

□

روی داده جان بی تن سوی بالا چون دعا

□

به خنجر به دو نیم کردش به راه

□

به یاد آن حقوق مکرماتت

□

چو بشنید خراد به رزین برفت

□

آید به تو هر پاس خروشی ز خروسی

□

بزودی کامگاری بینی از من

□

از چنین مجلس ای نفیر از بخت

□

تو را اگر نبود ناصحی امام امروز

□

قبله‌ی دین امامان خاندان تست و بس

□

دلی کز خرد گردد آراسته

□

ای ملک‌ستانی که ز درگاه تو برخاست

□

همه چین همی‌گفت ما بنده‌ایم

□

ور بقا خواهی ز درویشان طلب زیرا که هست

□

جان چو باقیست او بقا جوید

□

با چو تو صاحب‌قران به ذکر نیرزد

□

زانک ازین پالوده مستیها بود

□

دلا آنجا که انصافست خود از روم دل خیزد

□

چنین داد پاسخ که نشنیده‌ام

□

درگهت مقصد سادات و برو بر اعیان

□

ازان جایگه شد به دشت شکار

□

هستیم بر آنسان ز حکیمی که نگوید

□

بر همه در شعر بلندی‌م بخش

□

دست دوام دامن جاه تو دوخته

□

عقل را آستین به خون در غرق

□

شکر کن زان که شرع و شعرت هست

□

بدو گفت کاین روی و موی و نژاد

□

گشتم خموش از آنکه اگر نفس ناطقه

□

بدو گفت موبد که نوشه بدی

□

محالست اینجا دعا کز محل

□

گفت: «تدبیر کار و بار او راست

□

اشک راندم که همی غرقه شدی کشتی نوح

□

بر تو سرگین را فسونش شهد کرد

□

چو بوی گلبن او بشنوم به باغ ازل

□

جهانی بدو کرده دیده پرآب

□

هست جرمی که درو شیر فلک

□

جهاندار تا این جهان آفرید

□

آن گه به کام او نفسی بر نیاورند

□

کارکنان داده به عقل از حواس

□

معتدل اقبال بادی کو چرا

□

درخت پشیمانی از دینه روز

□

که گرداند ملون کوه را چون روضه‌ی رضوان

□

پدر خود دلی دارد از تو به درد

□

بر تو واقف نشود عقل کل از هیچ قیاس

□

که از ما هر آنکس که جنگی ترست

□

جوهر باد حزم او چون خاک

□

حق همسایگی‌ام دار نگاه!

□

در حساب تو مضمرست اجل

□

آنچ او بیند نتان کردن مساس

□

هر که را اخلاص کردم در ضمیر خویش باز

□

چو دیدند گردان گو پور شاه

□

موافقت، ز سعود سپهر جفت مراد

□

ز خراد برزین گل مهر خواست

□

شیر طبعم نکند همچو دگر گرسنگان

□

گرتو از بهر باغ در کاری

□

کجا شوی تو که بی‌روی من نیابی خواب

□

بدان حضور که لااحصی برآمد ازو

□

علم چه بود؟ فرق دانستن حقی از باطلی

□

ازو نیز هم بر تنم بد رسد

□

چه شود گر ترا در این یک بیع

□

گر از من پذیرفت خواهی تو چیز

□

هزاران بار گفتم من که راز خویش بگشایم

□

عزیز مصر چون این نکته بشنید

□

دست رایش بکوفت حلقه‌ی غیب

□

قلب ماندی تا ابد در گردنم

□

از تو آموزد جوانمردی جوانمردی از آنک

□

چو کیخسرو آمد بر شهریار

□

اگر ز حلم تو یک ذره بر سپهر نهند

□

گر ای دون که باشیم همداستان

□

تا برون آیند از این تنگ آشیان یکبارگی

□

زلیخا گفت: «دیوی را چه یارا

□

ز موبد شنیدستم این داستان

□

گنج علم‌اند و فضل اگرچه ز بیم

□

مردمی را چو نگیرد همی این تازی اسب

□

نرود در خیال موجودی

□

ز یزدان شناس آنچ آمدت پیش

□

ز زرین و سیمین وز تخت عاج

□

احمد محمود خصلت خواجه ای کامروز کرد

□

به هر روز و شبی این بود حالش

□

که گردد گل سبز را مشگرش

□

پس روان گردد چو دزدان سوی دار

□

نه ازو نز حسین و اسعد و زید

□

تا دل و حق دل ندانی تو

□

تواین نامه بربند بردست راست

□

چو از دور دیدند بهرام را

□

صد هزاران چرخ بینی زین سپس برطرف کون

□

ولی هرگز بر او نگشاده‌ام چشم

□

تو گفتی که من بد تن و جادوام

□

توبه کردم یارب از چیزی که می‌بایست کرد

□

ای بهی روی ز سعی تو گه بزم سخا

□

گر بلندت کند نیایی زیر

□

از آن تخمه‌ی کس در زمانه نماند

□

وزان دشت بی بر انگیخت اسپ

□

معاقبست حسودت به دو مکان به دو چیز

□

به پای هر ستونی ساخت از زر

□

به سوی خراسان نهادیم روی

□

چه داری جواب محمد به محشر

□

خطی که صورت یک وصف خلق او بود آن

□

ازطریق سخاوت و حری

□

همه شهر ایران تو را دشمنند

□

که او از پی واژ شد زشت گوی

□

خود دور بی‌انصافان بگذشت درین شهر

□

سزاوار خدایی لطف و قهر است

□

نهان گشته در خانه‌ی آسیا

□

تو پایمال گشته و هر ذره خاک تو

□

باد ندارد خطر به پیش جبل

□

ذات و اسم تو هر دو ناپیداست

□

شب آمد بشد کارگر ناپدید

□

پذیرفت ازو هر که بشنید پند

□

تا بدانی که خدای پاک را

□

نه زان معنی که من شهرت ندارم

□

نداند کسی راز گردان سپهر

□

وانگهی پیداست چون زو فایده جمله توراست

□

ذوالنونی از قیاس تو ای حجت

□

تشنه‌ای، گرد جوی و چاه مگرد

□

به گفتار گرسیوز افراسیاب

□

همان نامه بنمود و برخواندند

□

خفته بود آن شیر کز خوابست پاک

□

چند باشی عیال فکر کسان؟

□

بشد مهر هرمزد خنجر بدست

□

نیک و بدی که کرد درآید به گرد او

□

اقرار به بندگی او داده

□

دهد از ذات خالد و باقی

□

چه جوییم ازین گنبد تیزگرد

□

کنون چون بچشم خرد بنگری

□

آنک روزی شاهد و خوش‌رو بود

□

ریش ناگه رخش سیاه کند

□

چو زیراندر آمد سر راستی

□

بر ره راستان و نیکان رو

□

روا بود که ز بهر سخن به مصر شوی

□

ننمایند روی وصل به خام

□

ز لشکر نیارست دم زد کسی

□

سپهدار نشنید پند مرا

□

این بیان بط حرص منثنیست

□

به دعای خود و دعای کسان

□

برانگیخت از جای اسپ سیاه

□

ای بر حقیقت پادشا گر در ره تو این گدا

□

نگیرم پیش رو مر جاهلی را

□

به چنین دوست تحفه جان باید

□

شمارا به چیزی نبودی نیاز

□

چوخسرو چنان دید برپای خاست

□

با تو او چونست هستم من چنان

□

دره، کز دست بیگناه افتد

□

بپیچید رستم ز گفتار اوی

□

سرد و تاریک شد، ای پور، سپیده دم دین

□

وانگه کس برده نگشتی ز خلق

□

همه اندر تراش چون تیشه

□

روان تو را دادگر یار باد

□

دل او ز تیمار خسته مباد

□

زانک حد مست باشد این چنین

□

روی در روی ننگ و نام کند

□

چو روی تخوار او فروزان بدید

□

گر خلاصی باشدت زین مار زشت

□

چون آشنات باشد ابلیس مکر پیشه

□

زان سبب بوی نیمه مردی نیست

□

که بر شهریاری زند بنده‌یی

□

نیاطوس یکسر پذیرفت از وی

□

آن بلیس از خمر خوردن دور بود

□

گر چه دیریست کندرین بندی

□

به یکی جاهل کز بیم کند نوشت

□

جز که زرق تن جاهل سببی دیگر نیست

□

پیش چشمش این جهان پر عشق و داد

□

همت دل کمند عاشق بس

□

ای آنکه همی به لعنت من

□

بگفت این و بنشست مرد دلیر

□

جان فدا کردن برای صید غیر

□

کانچه از شحنه ماند و قاضی

□

کمر بدادی و زنار بستدی به گزاف

□

به دین زن دست تا ایمن شوی زو

□

کین ترا سودست از درد و غمی

□

نسیه و نقد خود بر اندازد

□

به پیش ناکسی ننهم به خواری تن چو نادانان

□

بدو گفت خاتون که من کین خویش

□

حق شکنجه کرد و گرز و دست نیست

□

نیست، گر نیک بنگری، حالی

□

به بدر و احد هم به خیبر نبود

□

چون که بدان یک قدح که داد تو را میر

□

هرچیز با قرین خود آرامد

□

زن چو نیکوترست هیچ بود

□

تو را جان جان است دین، ای برادر

□

به راهب چنین گفت کینست خال

□

داند به عقل مردم دانا که بر زمین

□

علم را دزد برد نتواند

□

دهر پر عیبم همچون که تو بگزیدی

□

جز آن نیابد از این راز کس خبر که دلش

□

آنکه تا او را ندانی می‌خوری و می‌چری

□

اندرین ماه بی‌خلاف و گزند

□

روی واپس کردنش آن حرص و آز

□

گریزان برفتست زین مرز وبوم

□

بپرسید خشکی فزون‌تر گر آب

□

بر تو حفظش چنان نگشت محیط

□

در سگ اصحاب خویی زان وفود

□

سمرم من شده و افتاده‌ام از خانه‌ی خویش

□

که ما نام او از جهان کم کنیم

□

چه نشینی که وقت کار آمد؟

□

پای دار اکنون که ماندی فرد و کم

□

کنون من تو را آزمایش کنم

□

به بیشی چرا شادمانی کنم

□

بس ازین آب و خاک غارت کن

□

خونبهای من جمال ذوالجلال

□

پند پذیر، ای پسر، که پند تو را

□

به دیبا تنش را بیاراستند

□

رنگ پوش دروغ چون پر شد

□

سالها خر بنده بودی بس بود

□

برفت آن گرامی سه آزادمرد

□

مرا چند گویی گنهکار شو

□

هر که گردن بپیچد از در او

□

پس معانی را چو اعیان حلقهاست

□

چو گاو مهمل منشین ز دین و، دانش جوی

□

هم‌انگه فرستاد کس رشنواد

□

شیخ شیرست، نزد شیر مرو

□

کای خدا افغان ازین گرگ کهن

□

همی‌راند ناکار دیده جوان

□

وگر من شوم کشته بر دست اوی

□

از نشاط بلا به رقص آید

□

تا بظاهر بینی آن مستان کور

□

یافته‌ستی روزگار، امروز کن

□

همه تنش پر زخم شمشیر بود

□

پای رفتن نبود در دستم

□

اژدها را هست قوت حیله نیست

□

برادر چوروی برادر بدید

□

به تاج مهان چون سزا دیدمش

□

اینکه چون سایه سو بسو گردی

□

زاغ ایشان گر بصورت زاغ بود

□

گر حکمت نزدیک تو خوار است عجب نیست

□

پشوتن بروبر همی مویه کرد

□

وانکه لایق بود به خلوت و صوم

□

تا پری و دیو در شیشه شود

□

خرد نیست با مردم ناسپاس

□

وزانجا بیامد سوی خان خویش

□

حسد دشمنانش اندر پی

□

چون شدی سر پشت پایت چون زنم

□

همیشه در راحت این دیو بدخو

□

به ابر اندر آمد خروش سپاه

□

در ولی پر غلط کند بینش

□

پس کمند هستها حاجت بود

□

زره خواست و پوشید زیرقبای

□

بدیشان بود دانشومند خوار

□

کار ایشان اگر ز فتنه بریست

□

دوزخی افروخت بر وی دم فسون

□

امروز کزو طالع مسعود شده‌ستم

□

جهان راست کردم به شمشیر داد

□

غم ما خور، که از غمت شادیم

□

این دو روزک را که زورت هست زود

□

برین گونه برنامه‌یی برنوشت

□

یکی تازیانه برآورد نرم

□

گر چه هر یک چنین مدار کند

□

یار تو خرجین تست و کیسه‌ات

□

این همه مکر است از خدای تعالی

□

از اسپان تازی به زرین ستام

□

خایه‌ها را به خایگینه کند

□

کار پنهان کن تو از چشمان خود

□

ستاره شمر پیش او بر بپای

□

چنین داد پاسخ کز اسفندیار

□

دل خود را به صد گره بستن

□

سرخ و سبز افتاد نسخ نوبهار

□

ابلیس در جزیره‌ی تو برنشست

□

ببخشید بر مرزبانان روم

□

در بدایت سماع بد نبود

□

یک نشانی آن که او باشد سوار

□

به دستور فرمود پس شهریار

□

چو زرین سپر برگرفت آفتاب

□

جامه دان و به جامه دیبایی

□

تا چنان گردد که می‌خواهد دلش

□

به خواب اندرون است میخواره لیکن

□

سبک دیده‌بان پیش مامش دوید

□

زانکه شرک از ریا پدید آید

□

عقل کو مغلوب نفس او نفس شد

□

نخست اندر آید ز سلم بزرگ

□

اگر خون ایشان ببخشی به من

□

مه روزه دراز درجک برون داد

□

تا محال از دست من حالی شود

□

خنک آن را که به علم و به عمل هر شب

□

جهانا چه خواهی ز پروردگان

□

مهیا کرد با صد زینت و زین

□

باز پیغامبر به تکذیب صریح

□

بدو گفت هفتاد فرسنگ بیش

□

یکی کوس بودش ز چرم هژبر

□

چو طاوس ار چه پوشی حله بر دوش

□

این سزای آنک شد یار خسان

□

پارش امسال فسانه است به پیش ما

□

مدارید ازین پس به گیتی امید

□

برآمد شعله‌ی کین را زبانه

□

خدمت اکسیر کن مس‌وار تو

□

بفرمود تا نزد او شد دبیر

□

سخن چند گفتم به چندین نشست

□

راست که شه بر لب دریا رسید

□

عهد ما بشکست صد بار و هزار

□

از بهر بر شدن سوی علیین

□

بکوشید تا مهر و داد آورید

□

پاک روانی که به آگاهی اند

□

آن دو اشتر نیست آن یک اشترست

□

یکی نامه بنوشت گردوی نیز

□

تو امروز می خور که فردا به رزم

□

چنگ صفت رگ جهد از پشت پیر

□

جعفر طیار را پر جاریه‌ست

□

جهان رستنی گر نیک بودت

□

چنان کو برفتن نباشد دژم

□

خضر خان حربه‌ی شه خورده در دل

□

در درون بیشه شیران منتظر

□

ابا هریکی مرد شاگرد سی

□

چنین پاسخ آوردش اسفندیار

□

شبی خوش دید دارای زمن را

□

چون بخواهم کز سرت آهی کنم

□

ایزدش عطا داد به پیغمبر ازیراک

□

چه گوید همی این دگر شاخ گفت

□

موز، به یک برگ بپوشید شاخ

□

پس نشان نشف آب اندر غصون

□

تو گویی که فرزند یزدان بد اوی

□

بپرسید و گفت این سوار از کجاست

□

ز بی‌انصاف نتوان یافت این کام

□

هم‌چو یخ کاندر تموز مستجد

□

ور گاو گشت امت اسلام لاجرم

□

چنین بود بخشش ز بخشنده‌ام

□

مراد من چو جز دین را فرج نیست

□

هم ز خود سالک شده واصل شده

□

همی‌بود تاشمع گردان سپهر

□

هزارت کنیزک دهم خلخی

□

رفتن شا کیومرث و به تو زک عارض

□

عارف شه بود چشمش لاجرم

□

به چیزی دگر نیست داننده دانا

□

به بالای سروست و با زور پیل

□

چو گفتند این سخن را مرد دانا

□

سایه برده او و خاکش سایه‌مند

□

همی خلعت خسروی دادشان

□

همی داشتندش چنان ارجمند

□

نه کس دادی کمند کینه را تاب

□

پس خودی را سر ببر ای ذوالفقار

□

رایت شاهان را صورت شیر است و پلنگ

□

چو او بشنود خوب گفتار من

□

کسی را تاج زر بر سر دهد زیب

□

چون کفم زین حل و عقد او تهیست

□

در جشن آسمان‌وش تو ریخته به ناز

□

وزان جایگه ساز ایران گرفت

□

به رغبت داشت نرگس پیش «سنبل»

□

گشت مشکات و زجاجی جای نور

□

جامه است مثل طاعت و آهار برو علم

□

همی گفت چونی به درد اندرون

□

به رنگ سبز رحمت‌ها سرشت است

□

بره پیش گرگ امانت می‌نهی

□

نیارست رفتنش بر پیش روی

□

فرو برد چون باد گاو اژدها

□

بگفت ای کز خضر خان دشنه خوردی

□

بود مغلوب او به تسلیم و رضا

□

بر منبر حق شده است دجال

□

ازان پس که جانم رسیده به لب

□

بدو فضل خدایم کرد تسلیم

□

تا به هم در مرجها بازی کنیم

□

که امروز من از پی کین اوی

□

کسی گوید آتش زبانش نسوخت

□

شه گم گشته هوش و یافته جان

□

گر همی‌خواهی سلامت از ضرر

□

با دل و عقل و با کتاب و رسول

□

چو آگاه شد فور کامد سپاه

□

دو دیده چار گشته گاه دیدار

□

رزقها هم رزق‌خواران وی‌اند

□

اگر خفته‌ای زود برجه به پای

□

ز بن تا سر تیغ بالای اوی

□

چو اسفندیاری که از چنگ اوی

□

زد به شمشیر و سرش را بر شکافت

□

زر مغشوش کم بهاست به رنج

□

من اکنون چنین سوی ایوان شوم

□

فاعل فعل تمام و قول مصدق

□

این جهان گوید که تو رهشان نما

□

ز شاهان شه پیر گشته به بلخ

□

دو پور تو نوش‌آذر و مهرنوش

□

اگر خفته‌ای زود برجه به پای

□

گر دو عالم پر شود سرمست یار

□

کشت خدای نیست مگر کاهل علم و دین

□

بفرمود تا زو بپرسند شاه

□

تن همی‌نازد به خوبی و جمال

□

ذره‌ای کان محو شد در آفتاب

□

که همچون پدر بود و همتای اوی

□

بیاورد گنجور و بنهاد پیش

□

سپارم ترا افسر و تخت عاج

□

تن سپید و دل سیاهستش بگیر

□

شاید که بگریند بر آن دین که فقیهانش

□

بفرمود داراب ده بدره زر

□

ز بیتابی ببین در پیچ و تابم

□

راه ده آلودگان را العجل

□

کلکم که سرش زبان غیب است

□

نبیره که از جان گرامی‌تر است

□

چو بردندش از پیش فرخ پدر

□

آنک تنها خوش رود اندر رصد

□

بر طلب برکت میشی تو را

□

زانک گر آبست مغلوب گلست

□

چونک زاغان خیمه بر بهمن زدند

□

چون مقلد بود عقل اندر اصول

□

بر عالم جاه تو کرا روی گذر ماند

□

گرچه آلت نیستت تو می‌طلب

□

همی اژدها دام اهرن کند

□

هین درین بازار گرم بی‌نظیر

□

جز که پیر تو نبودی به سوی خلق رسول

□

باد حمال سلیمانی شود

□

بیا ساقی از آن صهبای دلکش

□

تو که یک جزوی دلا زین صدهزار

□

من میان هر دو با جانی به غرغر آمده

□

بعد از آن اطلاق و تبشان شد پدید

□

تگینان لشکرش ترکان چین

□

خدمتی می‌کن برای کردگار

□

زمان چوگان گردون است و میدان خاک و تو بر وی

□

چیز دیگر ماند اما گفتنش

□

کون پر چاره‌ست هیچت چاره نی

□

آن سخنشان را وصیتها شمر

□

اصل ماتم تیغ هندی در یمینت

□

گوشه‌ی بی گوشه‌ی دل شه‌رهیست

□

همای خردمند و به آفرید

□

هر طروقی این فروقی کی شناخت

□

گوئید که بدها همه برخواست خدای است

□

آن صفت در امر تو بود این جهان

□

چو سر خوش گشت از جام پیاپی

□

دست‌مزدی می نخواهیم از کسی

□

چو ارجاسپ آگاه شد شاد گشت

□

این قضا می‌گفت لیکن گوششان

□

که امروز من از پی کین اوی

□

ذوق پنهان نقش نان چون سفره‌ایست

□

از این زشت نال ار ننالی رواست

□

ور بشد اندر تردد صد دله

□

خر فروشانه دو سه زخمش بزد

□

همه اجزا همی‌گویند هر یک ای همه تو تو

□

ز باس کلک تو شمشیر فتنه باد چنان

□

بیگانه صفت خرام کردی

□

بگیرد ببندد همی با سپاه

□

وفا پیشه یارا خداوندگارا

□

سیل طمع برد تو را آب‌روی

□

چو زانجا باز گردم شاد و خندان

□

به ما از سنگ فرسا کار شد تنگ

□

لاح صبوح سره فاح نسیم بره

□

از تیغ تو ای بقای دولت

□

ایشان همه را بقیس میلی

□

دل گرگسار اندران تنگ شد

□

قمری و بلبل که مدح سرو و وصف گل کنند

□

حذر کن ز مکر و حسد، ای پسر،

□

ندانم کاین گره تا چون کنم باز

□

گر در آمیزند عود و شکرش

□

ز بهر نقل سرمستان ز لب کرده شکرخایی

□

چو بردندش از پیش فرخ پدر

□

صنم چون دید کو دل ریش دارد

□

مرا ده یکی کاروانی شتر

□

لب گشودی زدند عطاران

□

آنها که تورااند ز فعل بد اینها

□

چو باز آمد ز صفرا هر دو را هوش

□

پریدی پشه گر پیشش به تعجیل

□

زد سرانگشت بر درش در حال

□

به هرچه گویی قول تو بر زمانه روان

□

به مهر اندوده دلهای کریمان

□

همه لشکر از دژ به راه آمدند

□

همانا مبدی پیرم کز آتشخانه‌ی برزین

□

دگر هرک پیرست و بیکار و سست

□

هر ناله که عاشقانه می‌زد

□

من کریمم نان نمایم بنده را

□

ای ز تسبیح تو تازه چهره‌ی هر خاص و عام

□

منشور تو درج پر جواهر

□

ار، خفته میان خاک مانده

□

نشست از بر باره و آمد به زیر

□

لو لم ینلنی شراب من شفاعتکم

□

کنون آفرین بر تو شد ناگزیر

□

بس ابر که تند سر برآرد

□

به دشمن شهد و با ما چون شرنگ است

□

بر سر کوش عزیزان به عراقی نگرند

□

عیار قدر تو آن اوجها که بر گردون

□

ناخن که سر خراش دارد

□

ز آواز اسپان و زخم تبر

□

گاه به حیرت که چرخ چون اسرا تا به کی

□

به تاوانش دیبا فرستم ز گنج

□

گفتند به اتفاق پیران

□

بس که کردید از جفا بر جای من

□

عشق افزون ز جان و دل جانی است

□

اتابیک ایلد گز شاه جهان گیر

□

چون دست به پنجه در زدندش

□

برفتند بر هر سوی صد هیون

□

محرم این سر، روان پاک رسول است

□

بیامد سر موبدان چون شنید

□

آن چاره که نی به بازوی ماست

□

نیازم هست اما نی به گوهر

□

باطنش مست و ظاهرش هشیار

□

دیگر جمال سیرت عثمان که برنکرد

□

هر جا که نهاد پای روشن

□

به دست چپ خویش بر جای کرد

□

تو نخل بارور گشتی به مال و دسترس نبود

□

نماند بر و بوم هندوستان

□

بدان عزم از بساط بزم برخاست

□

گفت گیرم کز تو ظلما بستدند

□

در مدح تو چون زنم؟ که ز غم

□

بیاضش در گزارش نیست معروف

□

دیدش چو چراغ مرده بی‌نور

□

ز لشکر سرافراز گردان که‌اند

□

مشتی گل تست در کشیده

□

به شاه جهان گفتم از مار و زهر

□

گفتند که ای نشانه‌ی درد

□

بگفتا بی‌خودی، گفتا ز رویت

□

یک قطره نیست ز دریای نعت او

□

سعدیا چندانکه می‌دانی بگوی

□

از رخ به زمین شود زر افشان

□

بکردند چاک آهن بر و جوشنش

□

خدا درمان فرستد مردمی را

□

چو این بومها یکسر آباد کرد

□

در گلشن آن بهار خندان

□

بهر کیکی تو گلیمی را مسوز

□

نه پای که رخش عزم راند

□

خدایا تا جهان را آب و رنگست

□

در دل، همه صحبت تو جوید

□

چو گشتاسپ تنگ آمد این هر دو مرد

□

تو سیف را از آتش دوزخ نگاه‌دار

□

همان نیز هر سال با باژ و ساو

□

گمان بر اعتمادش بسته بیمار

□

که از جان طاقت از تن تاب رفته

□

در میان مهم من نه پای

□

فرمانبر خدای و نگهبان خلق باش

□

زبان را داشت زان جولان گری باز

□

بدو گفت گشتاسپ کای نیک رای

□

سود دارد پند اگر چه اندرو تلخی بود

□

ز بهرام دارم به بخشش سپاس

□

که درویش را شاد دارم به گنج

□

پس بهر دوری ولیی قایمست

□

هم خلعت عفو در برش بود

□

اگر خود مار ضحاکی زند نیش

□

نه از تابش او همی کم شود

□

بجستم هم‌اکنون پری چهره‌یی

□

یکی با وی غلامان و کنیزان

□

مرا نیز با مرز تو کار نیست

□

نژادیست این ساخته داد را

□

ولیکن دانمت کاین حد نداری

□

یا اباعبدالله اینک تشنه‌ی ابر کرم

□

کرا جامه پاک است و سیرت پلید

□

همان بس که من شیر بینم ز دور

□

دگر گور بنهاد در پیش خویش

□

مرا دل بود از بهر تو در بند

□

که شش ماه دیوان بیاراستی

□

همیشه نهان دل خویش جوی

□

آنک جان بوسه دهد بر چشم او

□

عجبتر آنکه ملک را چنین همی‌گفتند

□

چو دولت هر که را دادی به خود راه

□

ز سومان وز ترمذ و ویسه گرد

□

بیامد به پیش پسر تازه‌روی

□

کی توانست آن پسر دایم نشست

□

ز باد آمده باز گردد بدم

□

رسیدند جایی کجا آب بود

□

از این دستان سرانگشتان نجویم

□

به یک رقعه برزن ختن بر چگل

□

پیر بودی و ره ندانستی

□

بجستند و هر گونه‌ای ساختند

□

به هر جای بر توده‌ی کشته بود

□

گوهری خورشیدفش در موی داشت

□

دو شاه دلارای یزدان‌پرست

□

بیاورد مرد جوان آب گرم

□

شرط من جا بالحسن نه کردنست

□

راست گفتی که آن حصار بلند

□

نظامی جام وصل آنگه کنی نوش

□

سه دیگر سخنگوی هنگام جوی

□

گرامی کن ایوان ما را به سور

□

بی‌شکی دایم برآید کار من

□

ز گنج تو آگنده‌تر گنج او

□

گیاها ز خشک و ز تر برگزید

□

ولیکن ز آنچه در مکنون شاه است

□

خجسته بادت عید و چو عید باد مدام

□

ز باریدن تیر همچو تگرگ

□

به کار اندر آی این چه پژمردگیست

□

بزرگان برفتند با او به راه

□

چاوش شه زاده زو آگاه شد

□

ز ما باد بر جان آنکس درود

□

ز آمیزش این چهارگانه

□

آن غذای خاصگان دولتست

□

فلک مساعد و بازو قوی و تیغش تیز

□

مدم دم تا چراغ من نمیرد

□

تا تن هستی دم جان می‌شمرد

□

به گردش یکی باره کرد آهنین

□

ما همه سرگشتگان درگهیم

□

نخستین به شمشیر شیر افگنیم

□

راضی شوم و سپاس دارم

□

در این ظلمات غم تا چند مانی

□

ور خیال تیغ تو اندر بیابان بگذرد

□

تا بلبلان به ناله درآیند بامداد

□

لاله به آتشگه راز آمده

□

به نزدیک ارجاسپ شد چاره‌جوی

□

نیم شب چون نیم مستی آن غلام

□

چو از خواب بیدار شد زن بشوی

□

چو پوشید از کرامت خلعت خاص

□

اندر آ کزاد کردت فضل حق

□

پادشاه جهان برادر تو

□

بسا معشوق کاید مست بر در

□

مگر دیدی احوال نادیده را

□

چو بشنید این‌گونه زیشان سخن

□

نه جرم در بر عفو تو ناامید شود

□

تو چیزی مدان کز خرد برترست

□

خورشید بدان گشاده‌روئی

□

به خسرو جنگ در پیوسته می‌راند

□

گو بزن مر مرا و دور مکن

□

بفرمود تا سنگ صحن سرای

□

تا نکند شرع تو را نامدار

□

نیارست رفتنش بر پیش روی

□

روح شاید بنات را بنا

□

پدر زار بگریست از مهر اوی

□

گنج دو جهان در آستینم

□

اهل جنت پیش چشمم ز اختیار

□

فرخی بنده‌ی تو بر در تو

□

چو در خواب این بلا را بود دیده

□

سایه خورشید سواران طلب

□

بر ما فرست آنک ما را گزید

□

چو خویش را بنمود او ز خویش خود ببریم

□

چو بهرام رخ سوی دریا نهاد

□

ای هم نفسان مجلس ورود

□

ره از شلوار بندش دید بسته

□

راست گفتی که آفتابستی

□

نه از جور مردم رهد زشت روی

□

زنگ هوا را به کواکب سترد

□

که این را به درگاه قیصر برید

□

که این گفته را گر شوی کاربند

□

بدو گفت اگر دزد شمشیر من

□

با او به بدیهه خوش درآمد

□

زانک شعشاع و حضور آفتاب

□

در دل کردم که چو بهتر شوم

□

نه آتش را خبر کو هست سوزان

□

ذره صفت پیش تو ای آفتاب

□

چو ارجاسپ آگاه شد شاد گشت

□

برو آفرین کرد بس شهریار

□

چنین گفت با میزبان شهریار

□

گرفتم خود که عطار وجودی

□

متاع خویش را دیگر به خسرو

□

هیچ شهی با تو نیارد چخید

□

خبزدو همان قدر دارد که هست

□

من که ازین شب صفتی کرده‌ام

□

دریغ آیدت جای شاهی همی

□

جوان را بود روز پیری امید

□

چو بیداد جوید یکی زیردست

□

از دل به هوا بخار داده

□

گفت شه جلدی مکن در مدح یار

□

خیز شاها! که چو هر سال به عرض آمده‌اند

□

نظر کن تا درین سامان چو پوید

□

از تو نیاید بتوی هیچکار

□

که همچون پدر بود و همتای اوی

□

نخستین برادرش کهتر به سال

□

خرامان بران بزمگاه آمدند

□

کمان ابروان را زه برافکند

□

بگفت آنگه بدین شغلم فتد رای

□

میان مجلس شادی، می روشن ستان دایم

□

به زنده می‌کنم از ننگ وصلتش در گور

□

صحبت نیکان ز جهان دور گشت

□

سپاهی بیارم ز ترکان چین

□

ز خارا به افسون برون آورید

□

به گردون سرش سوی شنگل کشید

□

سر تاج قزلشاه از سر تخت

□

گر تو آن را بشکنی گوید بیا

□

گفتم: زمانه خاضع او باد سال و ماه

□

وجد یا صاح و اکفف من ملامه

□

چو افتی میان دو بدخواه خام

□

بیامد بدو گفت کای سرفراز

□

چو دیدم چنین زان سپس شایدم

□

برفت از بر حوض برزین چو باد

□

کرا زهره که با این احترامم

□

مرحاشیه‌ی شاه جهان را و حشم را

□

فر شاهی خدای ما به تو داد

□

فعلهایی که ز ما دیدی و نپسندیدی

□

آب رساند این گل پژمرده را

□

چنین گفت کای داور دادگر

□

به یک دست گیرد رخ شهرناز

□

هران چیز کان دور گشت از پسند

□

گه آوردی فروزان شمع در پیش

□

تنگ‌تر آمد خیالات از عدم

□

همیشه تابود آز و امید در دل خلق

□

شهنشه خسرو پرویز که امروز

□

گذشته چنان شد با دی به دشت

□

ازان گفتم این با توای پهلوان

□

ولیکن نه پرمایه جانست و تن

□

چو سوگند شد خورده و ساخته

□

با پیش کشی ز هر طوایف

□

خزان گلبنت جز غم نباشد

□

تا می پرستی پیشه‌ی موبدست

□

فراق را دلی از سنگ سخت‌تر باید

□

گرگ دمی یوسف جانش چراست

□

نمانم که تا شب بمانی به بند

□

که دانم که چون این پژوهش کنید

□

دریغ آن بر و کتف و بالای شاه

□

به عینه گفت کاین شکل جهان‌تاب

□

سر امسینا لکردیا بدان

□

ای خسروی که مملکت اندر سرای تو

□

کواکب را به دود آتش نشاندند

□

عمر چو یکروزه قرارت نداد

□

ابر کین شیدسپ فرزند شاه

□

دو خونی همان با سپاهی گران

□

گر مقتضی نحو نبودی نگفتمی

□

می‌کوشم و در تنم توان نیست

□

غمی‌دارم که گر گیرم شمارش

□

پندارد آن نواخت هم او یافته‌ست و بس

□

دل مست مرا هشیار گردان

□

هر نظری جان جهانی شده

□

به زیر درختی که بد سایه‌دار

□

فرود آمد از ابر سیمرغ و چنگ

□

کسان ذخیره‌ی دنیا نهند و غله‌ی او

□

فرزند محمد نظامی

□

دل مپوشان تا پدید آید دلم

□

هندوان را آتش رخشنده روید شاخ رمح

□

فلیت صماخی صم قبل استماعه

□

خاطرش از معرفت آباد کن

□

به شمشیر مغزش همی کرد چاک

□

چنان بدگهر شوخ فرزند او

□

مغان تبه رای ناشسته روی

□

از حلقه او به گوشمالی

□

فکن یا حلقه‌ام در گوش امید

□

اختر بخت تو مسعود ونیاید هرگز

□

در دل ستدن ندادیم داد

□

به کس بر جوی جور نگذاشتی

□

ازان تازی اسپان کش آمد گزین

□

بیاگند مغزش به مشک و عبیر

□

همین طریق نگه دار و خیر کن کامروز

□

او در غم یار و یار ازو دور

□

لیک اگر در گفت آید قرص ماه

□

به جنبش قلمی زان او اگر خواهد

□

چونکه سمنار از آن عمل پرداخت

□

بر سر آنروضه چون جان پاک

□

هیون تگاور ز در بازگشت

□

خجسته منوچهر بر دست شاه

□

ور از جهل غایب شدم روز چند

□

از عیبه گشاد کوتی نغز

□

به عمد این سهو از کلکش برون جست

□

آری من آن کنم که تو فرمایی

□

تا از ین دو به آن یکی نرسی

□

هر که چو عیسی رگ جانرا گرفت

□

سقف گفت کاین نیست کاری گران

□

سه پوشیده رخ را سه دیهیم جوی

□

حکم خدای عزوجل کائنات را

□

پس آنگه گفت کین آواز دلسوز

□

هم مقلد نیست محروم از ثواب

□

تا بود «سیستان» برابر «بست»

□

بازی خرس برده از شمشیر

□

زاتش دوزخ که چنان غالبست

□

چو بسیار شد گفتها می‌خوریم

□

همه موبدان سرفگنده نگون

□

همیشه تا که ملک را بود تقلب دور

□

گر خنده دشمنان ندیدی

□

نبینی حرص این جهال بر کردار بد زان پس

□

غره نه ای بدین هنر و نیکویی

□

هر کوچو تو قانع گیاهست

□

در نماز و روزه و حج و زکات

□

که ما را به هر جای دشمن نماند

□

همان نیز از آن مارها بر دو کفت

□

عکس آخر چند پاید در نظر

□

گر با تو حدیث او بگویند

□

اگر عقل است اگر طبع است اگر هوش

□

ز یزدان همی خواستند آفرین

□

چون محمد به رقص پای براق

□

شمع ز برخاستنی وا نشست

□

بدو نامور گفت گر با منی

□

سوی دژ فرستاد شیروی را

□

گونه‌گونه خوردنیها صد هزار

□

از بس که به سایه راز می‌گفت

□

نه در جهان جلال، چون جلال او

□

چو خورشید بر تیغ گنبد رسید

□

من چو رسام رشته پیمایم

□

آن ز تیزی مستمر شکل آمده‌ست

□

برفت و بر اندیشه بر بود دیر

□

بسان پزشکی پس ابلیس تفت

□

لب ببست و پیش سلطان ایستاد

□

گر دی گنهی نمود پایم

□

پی عصیان امت گفتگو کرد

□

به بد مهری من روانم مسوز

□

نی گشته قضیب خیزرانیش

□

پشته این گل چو وفادار نیست

□

چنین سال بگذاشتم شست و پنج

□

به بند اندرست آنکه ناپاک بود

□

گر هزاران سال باشد عمر او

□

می‌ریخت سرشک دیده تا روز

□

یکی معراج نیکویی، دوم ساماح پیروزی

□

چو شد ساخته کار لشکر همه

□

چونکه سرهنگ این حکایت گفت

□

و آنچه گشائی ز در عز و ناز

□

ای شاخ درخت ز قوم دوزخ

□

بگفت آنچه بشنید با پهلوان

□

بر خیال و خواب چندین ره کنی

□

چون بر سر این گذشت سالی

□

به عزم جشن زد شاه جوانبخت

□

کی نامور دادشان زینهار

□

از کلاه و کمر تو داری بخت

□

چون تو جبر او نمی‌بینی مگو

□

نیست را هست صنع یزدان کرد

□

دل زال شد شاد و بنواختش

□

اسپ را اندر کشیدند آن زمان

□

بسا رعنا زنا کو شیر مرد است

□

گر نبود پرسش رستی، ولیک

□

همه محضر ما و پیمان تو

□

آراسته کن عروس‌وارم

□

گریه پر مصلحت دیده نیست

□

بی‌او قدحی آب‌شور بودم

□

دو رخساره پر خون و دل سوگوار

□

تا حریم کعبه را ویران کند

□

کاین گفته نه برقرار خویش است

□

ز جنبش گیر از وی تا به آرام

□

بدین نام بد دادخواهی به باد

□

از بسی جور کو به خون ریزی

□

چشم و زبانی که برون دوستند

□

نبیند جز به ایشان چشم دانا

□

سخن را نقش بر آیین او بست

□

ور بگفتی برگها خوش می‌طپند

□

دل که ندارد سر بیدادشان

□

مال تو از شهریار شهریاران گرد گشت

□

رنگ معشوق است سیب لعل را طعم ترش

□

این نگوید سرآمد آفاتش

□

تا کی و تا کی بود این روزگار

□

شعرم بخوان و فخر مدان مر مرا به شعر

□

ستیزه می کنی با خود کز این پس من چنین باشم

□

لیک لعب هر یکی رنگی دگر

□

حرف و صوت و گفت را بر هم زنم

□

در آن مسجد امام انبیا شد

□

فلک با این همه ناموس و نیرنگ

□

گفت ما را تو از خداوندی

□

شرح گل بگذار از بهر خدا

□

گر کنده شده است خان و مانم

□

ز بس سردی که چون یخ شد سرشتم

□

زهر قاتل صورتش شهدست و شیر

□

محتسب صنع مشو زینهار

□

چون از نظام عالم نندیشی

□

شبا امشب جوانمردی بیاموز

□

اشقر انگیخت شهریار جوان

□

خود مکن این تیغ ترازو روان

□

نیست برمن پادشاهی آز را

□

مکن گستاخی از چشمم بپرهیز

□

این صور دارد ز بی‌صورت وجود

□

پیرو دل باش و مده دل به کس

□

نخستین نخل باغ ذوالجلالی

□

سپیدی کن حقیقت یا سیاهی

□

با وحش چو وحش گشته هم دست

□

آفتابی کز وی این عالم فروخت

□

چون من سخن به شاهین برسنجم

□

ز بس کز دامن لب شکر افشاند

□

با ملایک گفت یزدان آن زمان

□

پیشه‌ها و خلقها از بعد خواب

□

کوثرست الفاظ عذب او و معنی سلسبیل

□

گر آهو یک نظر سوی من آرد

□

چون صبح دمد بر او دمد باد

□

دست و پای او جماد و جان او

□

وز گشت روزگار مشو تنگ دل که چرخ

□

یکی بالین گهش رفتی یکی جای

□

بی ز استعداد در کانی روی

□

ز آتش شهوت نسوزد اهل دین

□

در آنجا چند روز القصه بودند

□

ولی چون نام زلفت می‌شنیدم

□

از یکی تخته حرف خواندندی

□

اینهمه صفرای تو بر روی زرد

□

تو را عقل طاووس و، مار است جهلت

□

چنان در کیش عیسی شد بدو شاد

□

تا بگفته مصطفی شاه نجاح

□

مصطفی بی‌خویش شد زان خوب صوت

□

از بهر پیمبر که بدین صنع ورا گفت:

□

نهادش بر بساط نوبتی گاه

□

پیرامون او درنده‌ای چند

□

به هندی تیغ هرکس را که دیدند

□

حق است چنین که گفتمت مرگ

□

دگر ره گفت ازین شرطم چه باکست

□

غیر مردن هیچ فرهنگی دگر

□

چو سر در قصر شیرین کرد شاپور

□

خروش درد بر گردون رساندند

□

کرا جویم کرا خوانم به فریاد

□

رفتن تیر شاه برسم گور

□

گل سر شوی ازین معنی که پاکست

□

تو چه خر فتنه‌ی خور چون شدی، ای نادان؟

□

برآورد از جگر آهی چنان سرد

□

باز چون کردم آن شمار درست

□

مخور چندان که خرما خار گردد

□

علی‌بن محمد میر فاضل

□

تو صبحی او چراغ ار دل پذیرد

□

زانان که جنیبه با تو راندند

□

نه بوی شفقتی در سینه داری

□

زچشمت خواب بگریزد چو گوشت زی رباب آید

□

یکی شه چون طرب را گوش گبرد

□

شاه بهرام در چنین روزی

□

هوای قصر شیرینت تمامست

□

جهان پیش نظر تاریک از آنست

□

چرا نخل رطب بر دل خورد خار

□

در کمان سپید توز نهاد

□

به روز من ستاره بر میا یاد

□

گر موش ندارد خبر از گنبد و ایوان

□

زمین کز سردی آتش داشت در زیر

□

خواندم و سر هر ورق جستم

□

به درگاه مهین بانو گذر کرد

□

چوپاسی از شب دیرنده بگذشت

□

نه چندانش خزینه پیشکش کرد

□

بر خاک نشین و باد مفروش

□

گره بر سینه زن بی رنج مخروش

□

گر بباید گرویدن به کسی دیگر

□

دوزخ اهل کاروان کنشت

□

نه یک کشور در این دیرینه کاخ است

□

چون وقت بهی در آن تب تیز

□

ایشان همه چون سرنگون و خوارند

□

سرورانی که سروری کردند

□

دانم که نیست جز که به سوی توای خدا

□

بر جامه ز دیده نیل پاشم

□

دل ممنان را ز وسواس امانی

□

با همه سگدلی شکار منند

□

پی پشتش صفی را ناوک آسا

□

درع تو به زیر چرخ گردان

□

ای آنکه همی جوئی ره سوی حقیقت

□

وقت وقتی که شاه گشتی مست

□

در ظاهر و در باطن پشت تو بود دولت

□

تا خال درم وش تو دیدم

□

تا تو نگیری رسن عهد او

□

دلو از کله‌های آفتابی

□

جهان را شیوه آری اینچنین است

□

گوهر فطرتش بماند پاک

□

ای خداوند زمان و فخر آل مصطفی

□

ببین گرت باید که بینی به ظاهر

□

کشت خرد را به باغ دین حق اندر

□

وزیر و شاه را زان مژده دادند

□

از تو خواهند آب ازان پس کاروان تشنگان

□

چون تیغ که شاخ گندنا برد

□

گر تنم از گلشن دورست من

□

ز تاجش خسروی معراج یابد

□

از حجت خراسان آمدت یادگار

□

از حشمت تو ملک ملک را گزیر نیست

□

حیدر زی ما عصای موسی دور است

□

به بزم وصل اگر عمری درآیی

□

اگر تو به آل نبی کافری

□

از طاعت و علم نردبانی کن

□

اگر او خانه و از اهل جدا ماندم

□

بیا وحشی کزین دیر غم آباد

□

گرچه به یمگان شده متواریم

□

یک دست تو با زلف و دگر دست تو با جام

□

فضل پدر تو را ندهد نفعی

□

پس آنگه خواست دستوری ز دستور

□

وز برکت مبارک دریای او

□

ملک جهان بگیری، از قاف تا به قاف

□

گشاده‌ستی به کوشش دست، بر بسته دهان و دل

□

در او غم را خواص شادمانی

□

با علم گر آشنا شوی تو

□

از طاعت بر شد به قاب قوسین

□

رویم به گل و به مشک بنگاشت

□

دلم رقاص شد این بیغمی چیست

□

دیو است سپاه تو یکی لیکن

□

این ز عالی گاه و عالی مسند و عالی رکاب

□

کاین خلق خدای را ببینند

□

حصار او زدی بر چرخ پهلو

□

ای فرد و محیط هر دو عالم

□

دل ز خرد گشت پر ز نور مرا

□

روی چو سوی خدای و دین حق آری

□

گشت تهی بزم ز شمع طراز

□

حکمت از هر کس که گوید گوش دار

□

دشنام دهی باز دهندت ز پی آنک

□

لیکن نکند حکم حاکم عدل

□

از اثر گرمی آن آفتاب

□

آنکه چو گوئیش «امام است حق»

□

آن سید سادات زمانه که نخواهد

□

جان تو از بهر عبادت شده است

□

چو سگ تا چند بر هر در فتادن

□

گر تو را همت بر خواب و خور افتاده‌است

□

پند گیر از شعر حجت وز پس ایشان مرو

□

چشم و گوش و سخن و عقل و زبان دادت

□

به روی کهربا گوهر دوانید

□

ور سلامت را نمی‌داد او علیک

□

گر بهشتی تشنه باشد روز حشر

□

راست گوی و طاعت آر و پاک باش و علم جوی

□

الاهی تا در این میدان انبوه

□

بر آهخته از بهر دین خدای

□

جهان زمین و سخن تخم و جانت دهقان است

□

به نزد مردم بیمار ناخوش است شکر

□

ترا آب روان تسبیح خوانی

□

بر نوح همی سرزنش نیامد

□

ایزد ما این جهان نز پی جور آفرید

□

به پیش تیغ دنیا مرد دینی

□

بنای ظلم در دوران نماند

□

طبع تو ای حجت خراسان در زهد

□

کار کن است آنکه جهان ملک اوست

□

ای خوانده کتب و کرده روشن دل

□

منتظرانش همه حیران شدند

□

اگر بر خاک افلاطون بخوانند

□

نشستم بر آن بیسراک سماعی

□

خدای جهان آنکه نابوده داند

□

پیچد از بیم شحنه‌ی غضبت

□

احمد لوای خویش علی را سپرده بود

□

چون ندانی ره تاویل به علمش نرسی

□

نگویم آنچه نتوانم شنودن

□

به دهر کشتی عمر مطیع جاهش را

□

چون نمودم که تن و جانت زن و شوی‌اند

□

مرکب او را چو روی سوی عدو کرد

□

گوئی از امر خدای است، ای پسر، بر مرد عقل

□

طالع ناساز و بخت نامساعد چون مرا

□

خرد بار درخت مردم آمد

□

آنجات سلسبیل دهند آنگه

□

دمنه به کار اندر است و گاو نه آگاه

□

به امداد حفظ دل راز دارت

□

زیرا ز بهر نعمت باقی تو

□

من شعر بیش گویم، کان شاه را خوش آید

□

سیلاب عشق آمد نی دام ماند نی دد

□

مدعا زین چه بود حیرانم

□

نفس و شیطان در غرور باغ لطفت می‌چرند

□

ما را به قضا چون کنی تو خرسند

□

گروهی ز پشه که جویند صرصر

□

اگر اراده‌ی تغییر وضع چرخ کنی

□

حکمت آموز و، کم آزار و، نکو گو و بدانک

□

هر خدنگی که از کمان بجهد

□

واندرو بر گناه‌کار، به عدل

□

چه گنه کرده‌اند کایشان را

□

گران حلم او در سبک عزم اوست

□

به خدا کز پی گدایی نیست

□

دریا نه آب، بل به مثل آب است

□

ماکیان تا به بام مزبله بیش

□

راست گوی و راه جوی و از هوا پرهیز کن

□

فریاد از آن زمان که گویند

□

در آن ایوان که باشد قابض ارواح بر مسند

□

پی زر کج نکنم گردن خود چون نرگس

□

شهرت ذره به جایی رسد از تربیتت

□

گر جدار و سقف را بودی در او پای گریز

□

یا مرنجان به رکاب زر خود کابلق چرخ

□

صعوه شاهین کش از حمایت تو

□

ببین آب روان را با وجود آن روان بخشی

□

پی زخم آزمایی سینه خصم تو را جوید

□

در آب افتد اگر برخی زخمت

□

چرخ را باد مه عید خم آن ابرو

□

تا رخش روزگار نیاید به زیر زین

□

شاهی و چهار حد جهان پایتخت تست

□

درگذر از نه فلک در ره او خاک باش

□

سد دایره نموده ز پرگار دست و پای

□

اسد را ز گردون مرس کرده چون سگ

□

همیشه تا گذرد ذکر روضه‌ی فردوس

□

تا توان تعریف کردن رأی نیکان را به نور

□

لیک بود از بیم خسرو پای بست

□

خرد بر همه نیکویها سرست

□

بیامد باز پس با گنج اخلاص

□

چون سیل شد به بحری بی‌بدو و منتهایی

□

اگر خاک بالا بپیمایدم

□

هم کم آمد چنانکه روز نخست

□

شکر دامن به خوزستان برافشاند

□

وز صداع هر مگس مگذار روز

□

نه آز بر در بر تو انتظار کند

□

بشویم دل غمگنان را ز رنج

□

وز حکم تو سر برون نیارم

□

ز اعتماد عفو تو دارند بدفرماییی

□

درختی برومند کاری بلند

□

خوبتر زانکه خواستند به ساخت

□

خراج گردنم بر گردن آرد

□

نایب مرگ ناگهان باشد

□

بی‌دلان و بی‌قراران رهیم

□

همی گفت کای زشت ناشسته روی

□

شد خوش نمک این چهارخانه

□

جفت گشته‌ستم با حکمت لقمانی

□

شد آراسته بندها را کلید

□

کرد شاهانه مجلس افروزی

□

که نبود مار ماهی مار و ماهی

□

روح پنهان کرده فر و پر و بال

□

نوح ز یبد سرات را نجار

□

بران گاو بر مهر جمشید دید

□

درو دیدی و در حال دل خویش

□

نادان چه خبر دارد از دین و ز ایمان؟

□

بسی دادش از گوهر شاهوار

□

در نبشت این صحیفه را اوراق

□

مرا یا زود کش یا زود شو روز

□

ز موج خیز فنا دور و در امان دارد

□

منقطع گردد غم و تیمار من

□

ازان کس که تریاک دارد به شهر

□

در دزدی مفلسی چه بینم

□

بر یک نهاد ماند نخواهد همی مدام

□

نگردد سیه‌موی گشته سپید

□

حق نباید گفتن الا آشکار

□

که سنگ است آنچه فرمودم نه خاکست

□

تا که نگشاید خدایت روزنی

□

برقعی شعر سیه بر روی داشت

□

دل مردم پر خرد شاد کرد

□

بدرود شوید جمله بدرود

□

با محمد، پس پیش آر تو برهانم

□

به دیگر عقیق لب ارنواز

□

خرس بازی در آوریده به شیر

□

که در هر غمزه دارد دشنه تیز

□

خود بگویید ، من نمی‌دانم

□

چشم چون نرگس گشاد از هم تمام

□

به درگه شدی هرک بودیش تاو

□

یک عطسه بزم اوست گوئی

□

تن ابلیس، بندیش اگر هوشیاری

□

جهان را ز کردار او باک بود

□

در پیش روی دشمن قاتل سر از حیا

□

به تاج و تخت بوئی می‌خریدم

□

خوردن آن بی گلو و آلتست

□

عزم غمزش کرد، پیش شاه شد

□

به ایران کشد خاک جادوستان

□

نهاده تاج دولت بر سر بخت

□

چون دید که فتنه‌ی نگارم

□

همان خوار گیرم بپوشم کفن

□

در عالم خویش پادشاهست

□

عقوبت باره‌ای دید از جهان دور

□

داد سر در وادی اندوه ازین خرم دیار

□

که اندرین ره مار دو سر بود بیمر

□

وفا را بسودند بر دست دست

□

چون دید حریف خوش برآمد

□

به خواب اندر شوی آنگه که برخواند کسی فرقان

□

بگشت از ره داد و پیوند او

□

این هر دو قرن اگر بگرفتی سکندری

□

فسون هر دو را بر یخ نوشتم

□

بر گزیند یک یک از یک‌دیگرش

□

خیبرستی و میر ما حیدر

□

یکی داد خواندش و دیگر ستم

□

سواری بود کان شب دید در خواب

□

بر حق مشو بخیره گریان

□

برفتند آگنده از کین سران

□

خیری شده رنگ ارغوانیش

□

به نوبت گاه خویش آمد دگر راه

□

کزو راز گیتی‌ست در طی کتمان

□

گفتا: خدای ناصر او باد جاودان

□

که نزدیک بخرد سخن خوار نیست

□

آن بر دل من چو جان گرامی

□

وز «اخبرنا» سیری و با رنج و ملالی

□

بزد برگرفتش از آن گرم سنگ

□

به هر گوشه برخاست طوفان مرگ

□

سرش چون طره هندو بریدند

□

تا بگریاند طمع آن زنده را

□

به یک نامه برزن یمن بر عدن

□

وزان زیردستان درم خواستی

□

نویسد نام خود بالای نامم

□

هست را نیست صنعت شیطان

□

سزا را سزاوار بی‌گفت‌وگوی

□

گاه تندی نمود و گه تیزی

□

بهاری بود و بربودش ز من باد

□

شب مقابله طالع شود ز شرق هلال

□

همیشه روز و شب تو ز یکدگر اطیب

□

رسولی ز قیصر بیامد چو باد

□

کازرم تو هست باک از آن نیست

□

دل را چو درج گوهر و مرجان کنم

□

بدین رای بر من نکوهش کنید

□

در دوزخش را نباید کلید

□

بسر برمی‌کنندش گرچه خاکست

□

زانک رحمت داشت بر خشمش سبق

□

خدای ناصر و تن بی‌گزند و بی‌آزار

□

بباید گسست از جهان رنج او

□

خارا و قصب به خار داده

□

سر ناصبی را به حجت کدینی

□

نشسته نهاده به سر بر کلاه

□

وان نخندد که هان مکافاتش

□

که گفتی دور باشی بر جگر خورد

□

سر عزت به خاک یکسان است

□

گو بکش مر مرا و دور مران

□

که داد و خرد باشدش تار و پود

□

آورده ز روم و چین و طایف

□

از دل پر حکمت در گلشنم

□

جهاندیده مرد جهانجوی را

□

بکندند و کردند نو باز جای

□

ادب کن عشوه را یعنی که خاموش

□

کی خورد غم از فلک وز خشم او

□

از بساط تو برکشیده دهاز

□

به شادی همه نزد شاه آمدند

□

بدان دل کاهوی فربه در افکند

□

خنجر گلگونت را کی سر سوی خاور کنی؟

□

نه آیین دژ بد نه دژبان پدید

□

پای درنه نه تاج‌مان و نه تخت

□

شب و روز ابلقی دارد کهن لنگ

□

نپرد گر چه بال دارد و پر

□

به جهان گسترانده تابش و فر

□

چو شاه آن سر اژدها را بدید

□

بفزود جمال را کمالی

□

تازه کنم کز سخن چو آب روانم

□

فرستاد نزد جهان‌بخش پیر

□

هر گه که سر برآورد از بوستان گلی

□

نه حق صحبت دیرینه داری

□

قاصد خون من مسکین شدند

□

آنکه شاهی بدو گرفت نظام

□

ز ما هر که هستیم برنا و پیر

□

پوشید در او ز پای تا مغز

□

زین بفزوده است مرا برتری

□

بران تاج و تخت و کلاه و نگین

□

هم خرد بخش و هم خردمندی

□

یکی دامنش بوسیدی یکی پای

□

غنچه سان خویش را به چادر گل

□

گر چه که با لشکر بی‌منتهاست

□

که بهرام ما را کند خواستار

□

ماننده شمع خویشتن سوز

□

خوار و تشنه گر ازینان روی زی جیحون کنی

□

پر از هول دل دیدگان پر ز خون

□

نه شاهد ز نامردم زشت گوی

□

چراغ آن به که پیش از صبح میرد

□

زان سبب باشد خیال اسباب غم

□

گه از دست بت خلخ، گه از دست بت یغما

□

همان اژدهای دلیر افگنیم

□

دل پرغم و غمگسار از او دور

□

ایدون و تو چون سرو جویباری

□

به رنج درازست مانده شگفت

□

سوی آن گرد شد چو باد روان

□

که دخت خویش مریم را بدو داد

□

اینکه مدح تو می‌کنم تکرار

□

از پس کاخ تو و باغ تو، پیلی دو هزار

□

دریغ آن رخ مجلس آرای شاه

□

رسوائی کار تو بجویند

□

دست نشوید ز تو دیو لعین

□

که در مردمی کس ندارد همال

□

تو نه پیری که طفل کتابی

□

به بخت من کس از مادر مزایاد

□

تا قیامت آزمایش دایمست

□

گر نه مردم بداند این مقدار

□

همان کو جوانست و ناتن درست

□

بسا دیبا که شیرش در نورد است

□

این پر ز پند و حکمت و نیکو مامره

□

ز شادی دل پهلوان شد جوان

□

کز وحش به وحش می‌توان رست

□

سر کوی شکر دانی کدامست

□

زو مرکب عزم تو روان است

□

چنان چو آتش در سنگ و گوهر اندر کان

□

همان بر پدر دختر ماه‌روی

□

همسایه او به شب نمی‌خفت

□

به طاغوت تو نیز ما کافریم

□

برآمد سر شهریار از رمه

□

که زشت خوب نگردد به جامه‌ی رنگین

□

ز کار شاه بانو را خبر کرد

□

این حسن را سوی حضرت بردنست

□

زنگیان را شوشه‌ی زرین برآید خیزران

□

ببردی کنون نیستی زیر من

□

چه آواز است رازش در من آموز

□

با زهد بیابی آشنائی

□

به من باز بخش و دلم برفروز

□

بسپار به خاک پرده دارم

□

پرند آب را می‌کرد شمشیر

□

کمان او بود حاجب سنان او بود دربان

□

آنکو گمان برد به خرد باشد او نزار

□

بر شاه شد خاک را بوسه داد

□

اول سر دوستان بریدی

□

موسی ما را جز او که کرد عصائی؟

□

دو دیده پر از نم چو ابر بهار

□

کدام صبر که بر می‌کنی دل از دلدار؟

□

که بتوان در حسابش دستخوش کرد

□

در کشیده یک‌دگر را در کنار

□

اختر بخت بداندیش تو بیرون ز وبال

□

نیایش کنم روز و شب در سه پاس

□

تو نیز آخر بسوزی گر چه عودی

□

و امروز بدو چشمه‌ی زلالم

□

بدان تا نهانی کنند آشکار

□

از سر رشته نگذرد پایم

□

مگر کو هم به شیرین شد گرفتار

□

خرقه برخرقه از آن دوخته‌ام همچو بصل

□

آب حیات خورد و بود زنده جاودان

□

نباشد خردمند و خسروپرست

□

امروز رسن به گردن آیم

□

تو چونکه گر خویش نمی‌خاری؟

□

ازان انجمن سر برافراختش

□

به دیر آمدند از در و دشت و کوی

□

گوارش در دهن مردار گردد

□

تو درستش کن نداری دست و پا

□

تا بت پرستی پیشه‌ی برهمن

□

دل شاه زان رنج پرداخته

□

میگو تو فلک به کار خویش است

□

آن نور لطیف، این مجسم

□

به فرزانگی نزد ضحاک رفت

□

تا میرد ازو چنانکه زو زاد

□

جهان آواز نوشانوش گیرد

□

که به پیشانی خورشید نویسندش نام

□

شعر به رش گویم و معنی به من

□

بدان چیز نزدیک باشد گزند

□

گوش ادبم مباد خالی

□

آفاق و انفس‌اند موازینم

□

بدرد بپیچد ز فرمان تو

□

به بوی رحمت فردا عمل کند عامل

□

بر تو همان در بگشایند باز

□

مدح خود در ضمن مدح او میار

□

از بیابان تا به حشر الماس برخیزد غبار

□

نه از قیاس عقل و نه از راه حواس

□

به رسم موبدان کاوین او بست

□

بر عرش به روز حشر همگین

□

چو من زاده‌ام دخت هرگز مباد

□

هیچکس را مگو که هیچ کسی

□

ور همی بینی نشان دید کو

□

خوش بلند است ولیکن نه چنان رهوار است

□

لیکن به حد مقدرت و امکان

□

چو مر چشم را روشنایی ببایی

□

خواجه جان راه به تن می‌سپرد

□

دهن بر هم نهاده‌ستی مگر بنهی درم بر هم

□

به کوه طور چه آریم کاه دودآلود

□

به خداوندی خود پرده بپوش ای ستار

□

از سر مویند و ز تن پوستند

□

راز اصبحنا عرابیا بخوان

□

تا بود «کش» برابر «نخشب»

□

حیف بودی عمر ضایع کردنم

□

یار طلب کن که برآید ز یار

□

تا ظن نبری که تو سلیمانی

□

هزار تیغ کشیده فرو برد به نیام

□

هست از ادمان نه از زیادت زور

□

تا نخوری دره ابلیس‌وار

□

که از عریان تنی می‌لرزد از باد زمستانی

□

از فر شاه بینی و از کردگار

□

رفت در این سبز و بلند آسیاش؟

□

آن صفت از معرفتی کرده‌ام

□

هیچ کست نیز نگوید «کدام؟»

□

بار دادش، کنون که بود حلال

□

با بحر کف او خبر کان و اسم کان

□

باقیان را برده تا قعر زمین

□

شیر پند افسرد در رگهای من

□

خود را به سجود شه رساند

□

جرم پیدا بسته راه اعتذار

□

چون مغ هندو به نماز آمده

□

در همی درکشد به رشته همیدون

□

وی به تقدیس تو زنده جان هر برنا و پیر

□

چون ترا یافتم ورق شستم

□

چون شرر کش تیز جنبانی بدست

□

این زمان در خانه‌ها نی سقف ماندی نی جدار

□

هم تاج نجات بر سرش بود

□

به باغ اندرون روز و شب باغبانی

□

پسندیده و ناپسندیده را

□

دین دان نه شعر فخر من و هم شعار من

□

برای چشم مشتاقان ز رخ کرده گل‌افشانی

□

کنون کامدم در به رویم مبند

□

روی بدو مصلحت کار نیست

□

کرد با خر آنچ زان سگ می‌سزد

□

مرا جان بود با جان تو پیوند

□

شهد را خود چون کند وقت نبرد

□

باد دعای سحرم مستجاب

□

گرت گویم که ستوری نبود بهتان

□

دل محنت‌زده‌اش در کف سودا بینند

□

سوی آن در شدی کلید به دست

□

خنده بسیار پسندیده نیست

□

باز گنجشک در ولایت تو

□

ساز کار مرا نظام انجام

□

در امروز باید که مان بردهد

□

که پایان بیکاری افسردگیست

□

اینت نادانی و نحسی و نگونساری!

□

در پی یار و بی‌خبر ز اغیار

□

هنوز سنبله باشد که رفت در میزان

□

با منافق ممنان در برد و مات

□

شب روان را زودتر آرد به راه

□

از پی یک قطره پویان برلب بحر سخاست

□

پوستین و چارق از یادت رود

□

خوان عسل خانه زنبور گشت

□

نهانی را به زیر آشکاری

□

بلکه در ملک روح سلطانی است

□

تا کور و کبود هر دو باشم

□

باد فرامش کند ار یادشان

□

نهد چون مرگ بر نوک سنان فتنه سوهان را

□

به آن رنگ از عداد حور و غلمان

□

به زایر دهد هر زمان قهرمانی

□

زد بسر اندیب سراپرده را

□

میر خویشم، نیست مثلی همبرم

□

خاطرم قفل بر دهان دارد

□

در فصل هر فصیله به کلی روان شود

□

شرح بلبل گو که شد از گل جدا

□

بر نتابد چشم و دلهای خراب

□

یکی سوی این بنده از لطف بنگر

□

گوشت عاشق زهر گردد بکشدش

□

فرومانده هم زود خواهد گذشت

□

حکمت رسته است در کنارم

□

وصفی که گشته ظاهر ازین گفته‌ی ترم

□

گر جان ببری کی آریم یاد

□

گرنه فزون میده و کم میستان

□

عیدگاه و خور عرصه گه این درگاه

□

روز و شب زان سرو گل، سیمی نخواهند و زری

□

کایزد به قران گفت که «بد دست من از بر»

□

نامزد شعر مشو زینهار

□

بر مکافاتش دامن به کمر در زن

□

همین گفت ار نه پرده ستی همه با همگنانستی

□

همیشه تا که زمین را بود قرار و مدار

□

اندکی گر پیش آید جمله سوخت

□

تا قبول آرم هر آنچ قابلم

□

یا حر قلب من‌الحرمان مضطرم

□

ران و زانو گشت آلوده و پلید

□

پراکنده‌شان کن لگام از لگام

□

زور دل‌افزون شودت و نور دل افزون

□

جاء اوان دره برزه لمن یری

□

در یکی بزم در فشاندندی

□

وامدن و رفتن بی‌اختیار

□

روان چون آتش اندر پرنیان باد

□

فتادستم میان جرگه‌ی اطفال در برزن

□

از زعم من در منزه کی رسم

□

گردنش از دام غم آزاد کن

□

بسته در این خانه پر استخوان

□

جان وی است آگه از کمال حقیقت

□

وگر در میان شقایق نشست

□

خود تن تو زحمت راه تو بس

□

نوحه‌گر را مزد باشد در حساب

□

می‌بردم کو به کو می‌کشدم در به در

□

هین میفزا پشک افزا مشک چین

□

روزی صد ساله چه باید نهاد

□

پیشت آید بی‌تکلف به‌سلام؟

□

در چشم هوای تو چو گلنار

□

بنگر به جریده تا که ماندند

□

تا که بی این هر سه با تو دم زنم

□

تا توسن فلک نتوان داشت در جدار

□

مهر بر نافه‌های تاتاری

□

داروی خود باش و نگه‌دار خویش

□

جهان را به میزان نگه داشتی

□

سرمایه توانگری مائی

□

به خرمای تو مردم را ز بخل همچو خار تو

□

که زد بر هفت کشور چار تکبیر

□

سرکه ابروی تو کاری نکرد

□

بلبلان پنهان شدند و تن زدند

□

کزین دردند نالان اوفتاده

□

روز از گفتن شناسی هر دو را

□

هر مژه بتخانه جانی شده

□

تا وقت نیاید فراز و هنگام

□

ای قدرتت بر آب نهاده بنای خاک

□

ننگی چو ترا به خاک می‌پوش

□

شد نمازش از شب تعریس فوت

□

اقطاع هفت چرخ ترا هفت کشور است

□

خوش بود در کام اگر چه بی‌نمک باشد شکر

□

سودی کند دانم تو را نبود زیان سبحانه

□

جان صبا را به ریاحین سپرد

□

گر مثل طوغانش گوید یا تگین

□

صنم بر خاست با صد عذر چون نوش

□

که در بردع سوادش بود موقوف

□

واپس آید هم به خصم خود شتاب

□

رفیع‌البینات صادق‌الظن

□

شوم مهمان لطف ارجمندان

□

خیره گردد عقل جالینوس هم

□

خیزم چون باد و نشینم چو خاک

□

شگفت نیست که ما نزد تو ز کفاریم

□

به گرد آلوده سرهای یتیمان

□

پرهیز شکن شکست پرهیز

□

مه ز تمامی طلبیدن شکست

□

اهل خرد کی کند پایه‌ی ادنا طلب

□

بر آئین دگر شد نکته پرداز

□

بسی که فردا «ای وای مام» باید کرد

□

شیر دلی گربه خوانش چراست

□

جز از حکمت نپوشد خود و جوشن

□

این، بر شرف هلاک مانده

□

فلک را دور و گیتی را درنگست

□

هر چه گوید آن دو در فرمان او

□

به هر کشتیی در، بود لنگری

□

بیگانگی تمام کردی

□

بر لب انگشتی نهی یعنی خمش

□

از سر انصاف جهان را گرفت

□

به تیغ از سر سرکشان آشتم

□

بسیار ببوسی از لب من

□

با تو بسیار همسری کردند

□

زانک خوبان را ترش بودن بزیبد این بدان

□

یک دم که ره فتاد به چرخ مدورش

□

زندان دلت خزانه‌ی درد

□

که تا اجل کند از خواب غفلتت بیدار

□

بوی نبی شحنه بوطالبست

□

کو رفت به کوه از میان طوفان

□

آتش ز لبش زبانه می‌زد

□

که بر یادش کنی خود را فراموش

□

ز استیزه چه بربندی قضا را بنگر ای کودن

□

ذرق او انهار خمر و وزنش انهار لبن

□

پی‌چاک غضب بسر زدندش

□

که بماندم اندرین مشکل عمو

□

رنج خود و راحت یاران طلب

□

فوج دیوان را بدین معروف لشکرها شکن

□

در سوخته به که خانه ویران

□

بس باد دعای نیک مردان

□

ز پژمرده و آنچ رخشنده دید

□

تا توان تشبیه کردن روی خوبان را به نار

□

که با بیگانه نتوان گفت این راز

□

خیز، برخیز از مهول مسیل

□

ز هر دست یکبارش انداختند

□

بسته زعلم و حکمت و پند آذین

□

جنیبت جست و ساز رفتن آراست

□

نبشتی بر سرش یامیر یا شاه

□

سپاهی برآمد زهرسوی گرد

□

شاعر به مدیحش ز خداوند ستغفار

□

وان سوخته در هوای لیلی

□

سالها زیشان ندیدی حبه‌ای

□

نه مهبود بینی تو زنده نه پور

□

ثنا خواند مرا خاک فلاطون

□

تمنائی به جای خویش دارد

□

روضه راه رهروان بهشت

□

وگر خون چکاند برونم شود

□

مدام تا که بود نام شعله‌ی نیران

□

آواز دهد ولی نبارد

□

از دست رفت عقلم و از جا دراوفتاد

□

بماند همه ساله بر آب روی

□

آن دان که نوالی اگر نوالی

□

برند سرش، چو سر برآرد

□

که در موسی دم عیسی نگیرد

□

همه راستی را و بنیاد را

□

آری درخت را بود از آب ناگزیر

□

کبوتر نازک و شاهین ستم کار

□

از عقده من فارغ شده بی‌دانش فوار من

□

مکن رادی و داد هرگز بروی

□

من زیر این بزرگ و مبارک لوا شدم

□

ز اقبال قوی تری شود راست

□

بر سیاه اژدها کمین گشاد

□

نیارم دل پارسا را به رنج

□

شهاب آورد از پی پاسبانی

□

دور از من و تو، ز خویشتن دور

□

زیرا که با زوال همال است دولتش

□

همی‌ریخت بر دست او نرم نرم

□

سر اسلام حق این است و ایمان

□

وز گریه‌ی تلخ شکر افشان

□

سبل در دیده باشد خواب در سر

□

چو هنگامه خوردن و خواب بود

□

که پیوسته همی درند بر منبر گریبان‌ها

□

وز شرم، بروی تو نگوید

□

مکش چونکه خونرا بجز خون نشست

□

برداشت نوای دردمندان

□

خداوند این عالم آباد و ویران

□

که جاوید بادا سر و افسرش

□

خازن شده چون خزینه را بند

□

روی سرخان همه احباب تو همچون نارنگ

□

بزن آبی بر این جان پرآتش

□

وگر ماند هرکو بدیدش براند

□

برو انگشت بر لب نه که در انگشت رحمانی

□

آواز بر آسمان رسانی

□

عمل و علم پدید آمده زان و زین

□

گر ایدون که بستاند از تو رواست

□

چو در خیل فریدونی میندیش

□

گردن من به زیر بار نعم

□

گرت بپرسند چه داری جواب؟

□

بر مرزبانان دیهیم جوی

□

طوطیان را چه کار با مردار

□

ایشان بادند و تو مثل جبلی

□

امر ازو برخاستی گر عقل ازو برخاستی

□

بروهاش پرچین شد و زرد روی

□

گوسپندان مرغزار منند

□

در وثاق آی با کیا بنشین

□

والی عزم درست و رای مسدد

□

نشست از بر خشک لختی گیا

□

تا مرد به یک ره بقر نباشد

□

دریاست علم دین و تو ذوالنونی

□

بدو باغی جدا گشت از چناری

□

به پیکار تو یک دل و یک تنند

□

نه آب آگه که هست از جان فروزان

□

فکرتی تیز رای چون آذر

□

«تاویل به دانا ده و تنزیل به غوغا»

□

چنان شد کزان پس کس او را ندید

□

ترسها را جمله کردم ایمنی

□

وگر همه به مثل جان و دل همی به کری

□

جز که تو را این مثل نشاید گفتن

□

دگر گونه‌تر گشت برما به مهر

□

خلخال ترا درم خریدم

□

که هم ز خاکم من ز گوهر دگرم

□

که آنجا راه خسرو بود او بست

□

ز پا کی و از راستی یک سوام

□

از غیب میزبانی صد خوان دیگرم

□

که نشناسد نگاری از نکالی

□

بدین باژخواهش که بنمود راه

□

در خانه‌ی پادشا راببست

□

شهنشاهی به دو گشته است پیروز

□

آن آمده بر بخل که از وی به حضر بر

□

روز حساب و حشر مفر و وزر مرا

□

که هرگز نیاساید از کارکرد

□

که پا نگذاشتیم ز اندازه بیرون

□

با زرق و مکر یابی ناچاره آشنائی

□

بکوشد کزان بدنشان تن کند

□

پدید آمد از هر سوی کاستی

□

از بخار زمین و خشگی خاک

□

ولی بر گاه چون رستم عدو در چاه چون بیژن

□

تو بینی تا کجا شیرین دو رنگ است

□

همی‌داشت لشکر مر او را نگاه

□

چشم دل بی‌آفتاب دین چرا بی کار نیست؟

□

کسی نداده به زنار جز که تو کمری

□

بفرمود تا پیش او شد زریر

□

بر اندیش زان زشت کردار خویش

□

لعل القوم فیهم ذو کرامه

□

میروم چون شمع سر پر نور و دل پر سوختن

□

تا چیست انتهاش و چه بد مبدا؟

□

نبد خود دران شهر مردم بسی

□

زهد تو، چون کفر دو صد ساله شد

□

نه نکبستی و نه شادیستی؟

□

ببینی دل و زور آهرمنی

□

که با خواند از گفته‌ی باستان

□

خاموش لب از دهن پر آبی

□

بی‌ادب مردکی و بی‌سامان

□

در این جو مانده ماهی آب رفته

□

سر بد سگالان نگونسار باد

□

بی کنج شب گذار درین گنج اژدها

□

جغدی گرد قرار به ویرانی

□

بدرد دل شیر ز آهنگ اوی

□

ببرد از روان و خرد شرم و آب

□

وزین صورت به پرسش تا چه گوید

□

چون بپالودیم ازو خالص چو زر کان شویم

□

وانگه برشو به کوکب جوزا

□

از اندوه چندان دلش بردمید

□

تفاوتی نکند روز تیره و رخشان

□

گر مرا تن چو تو پر عیب و عوارستی

□

که باد هوا روی ایشان ندید

□

یکی بدنژادی و افگنده‌یی

□

شه سرانگشت خود به دندان سفت

□

رای کرده جسم بی جان سوی پستی چون قدر

□

که یکسان بود پیش او زر و سنگ

□

ز دینار وز گوهر و یوز و باز

□

بر سر رایت او سورت فتح و ظفر است

□

نگه کن به دل تا ببینی عیانی

□

گرازان و پویان به ایوان شاه

□

که بر وی چه آمد ز خبث خبیث

□

بهتک اساتیر المحارم فی الاسر

□

وی قوی پشت ز عون تو گه رزم ظفر

□

نه هیچ کبریا چو کبریای او

□

که گر بفگنندت شوی شرمسار

□

باد افکن در سر و بر باد شو

□

مگر جستن حرب کار علی

□

برانم ازین دشمنان خون به جوی

□

بداندیش را دل چو تدبیر، سست

□

جمله یک چیزست اندر اعتبار

□

طوطی ار ختم کند نگذرد از فرق سرش

□

بگفت آشفته ای ، گفتا ز مویت

□

وگر چند بی‌دست و پایند و زور

□

که بر خدایی او هست ذره ذره گوا

□

بی‌هیچ غمی و هیچ تیماری

□

دو دیده پر از آب و رخساره‌تر

□

نه میلی چو کوتاه بینان به شر

□

ز خواب غفلتم بیدار گردان

□

بنده‌ی درگاه تو جان جوان و عقل و پیر

□

ازو صورت و سیرت حیدری را

□

کزان پس نباید کشیدنت رنج

□

ای خدا، با سر دراندازش بچاه

□

دست خدای هر دو جهان است فاطمی

□

روان و زبانش پر آژنگ شد

□

یکی کوه بر راه دشوار و تنگ

□

السماح یا اولی النعمی رباح

□

شیرت از پستان فخر و میوت از بستان فر

□

نباشی چون تو گم عالم نباشد

□

تگرگی که بردارد از ابر مرگ

□

رها کرده‌ام پیش موشان پنیر

□

نهد کس نافه‌ی مشکین به پیش گنده غوشائی؟

□

به پیش بزرگان لشگر برید

□

چو تنگ اندر آمد دگر شد برای

□

که بودی بازی از دستش پریده

□

تنا آنجا که اعلامست از کعبه بود خذلان

□

یک گوش به چنگی و دگر گوش به نایی

□

به خورشید گرد سپه بردمید

□

بمعنی، خانه‌ی خاص خدائیم

□

نوش کی گردد آن شربت طاعونی؟

□

که هستی به مردی سزاوار تاج

□

چه طوس فرومایه پیشم چه سگ

□

پیچش هر یک ز فرهنگی دگر

□

پس چونکه هست روی عدو از تو همچو قار

□

بنفروشم که دارد دلبری نو

□

لعب هوا بر سراب اخگر آذر شکست

□

وانگهی مرگی بر سر باری و چندین رنج و بار

□

تو بجای ... ار، ای ناصبی

□

که بنگاهشان بر نتابد زمین

□

دایمش بیخ و شاخ و برگ و برست

□

جنیبت را به دیگر دشت راندند

□

با جوانمردی رود در ملک تو هر پیرزن

□

مال جهان ببخشی، از عود تا به قار

□

ور کند نوعی بود از بندگی مشکور باد

□

تا که با لطف تو، پیوندم زنند

□

زیر پای مادران باشد جنان

□

چو رای آیدت مزد ما هم ببر

□

از دولت تو بهره دل شادمان رسید

□

جمله را زان جای سرگردان کند

□

خرت ار نیست گو شعیر مباش

□

بزد آهی وگفت ای بخت تا کی

□

که تویی واسطه‌ی هفت و شش و پنج و چهار

□

بیچاره به‌یمگان ازان نهان است

□

پیش چشم دیگران مرده و جماد

□

نشسته برو نیز صد رهنمون

□

همه پوشیده و او عریانست

□

نیست عقلت را تسوی روشنی

□

شوم چو حور جنانی به حسن و غنج و دلال

□

برآمد شعریان از کوه موصل

□

چون نیک و بد صواب و خطا کرد روزگار

□

بدین طریق بمیرند مردم نادان

□

از خلیل آموز که آن بط کشتنیست

□

ز رستم همی مجلس آرای کرد

□

دست بوسیدنی زیان باشد

□

ور بگفتی خوش همی‌سوزد سپند

□

نی کتاب زرق شیطان جمله از بر داشتن

□

که افتد چشم من بر کارفرمای

□

کامران از نعمت باقی و عمر بی‌کنار

□

از فلک دور است و از اختر بسی این برتر است

□

گر سیه‌گردد تدارک‌جو بود

□

پیاده ببودند ز اسپ نبرد

□

دولت آنرا همی نهد مقدار

□

هین مرو بی‌صحبت پیر خبیر

□

دیر زی ای شاه خانه شاد باش ای خاندان

□

نز پی ظلم و فساد، نز پی کین و نقم

□

تا عدد همچو جفت باشد و طاق

□

چو خیر کس نمیخواهیم، پستیم

□

پس بدان بی‌دست حق داورکنیست

□

جگر خسته و کینه‌خواه آمدند

□

کامران ملک‌دار و دولت‌خور

□

اصل بینی پیشه کن ای کژنگر

□

زو لگد خوردم بمالش چون ادیم اندر عدن

□

خدا داند که شیرین بی‌گناه است

□

سموم خشم تو نسرینش را بسوزد پر

□

گر زانکه دوستند چرا خصم عمرند؟

□

اینت شیر نرمسار سهمناک

□

به نزدیک شاه جهان ارجمند

□

از جد و پدر یادگار باشد

□

در نگیرد با خدای ای حیله‌گر

□

یارب ای بار خداییت جهانی ز خران

□

سر ز خرد گشت بی‌خمار مرا

□

گیتی نه یک طبیعت و گردون نه یک فنست

□

نظر چون من، بدین زندان نکردی

□

کو نداند آسمان را از زمین

□

به شمشیر شد پاره‌پاره تنش

□

که ساحتش به شرف باد بر سپهر اثیر

□

چیست پس بر موجد خویشش جحود

□

که گرداند منقش باغ را چون صحف انگلیون

□

فرو بردی ز دستت بین که چونم

□

بگرداند بد و نیک مقدر

□

وارند هرچه کرد بد و نیک در شمر

□

کفر مطلق دان و نومیدی ز خیر

□

که بد مرد شایسته بر سان شیر

□

زانکه بنیاد بقا شد اعتدال

□

پیش خوارمشاه سرهنگان کشان

□

رخ نهادم سوی قصر و تخت شاه تاج‌دار

□

سه دیگر چشمه‌ی کوثر چهارم حیة تسعی

□

که زیادت ز قطره‌ی مطرست

□

بگیتی بخندید و دلتنگ رفت

□

مست بود او از تکبر وز جحود

□

برفتند هر سو به توران زمین

□

زبانها دارم از خلق تو شاکر

□

راز گویان با خدا رب العباد

□

دماغها نشناسد همی ز مشک خطاش

□

چو بندی شد دلش زین عقده خسته

□

روز و شب شیوه‌ی حذر دارد

□

زهوش و عقل در این راه راهبر دارد

□

گفت آدم را همین در گندمی

□

همه شهر ایران پر از گفت و گوی

□

تا چرا داردم همیشه نفور

□

که نبوت را نمی‌زیبد فلان

□

گاه طاعت هلاک خذلانی

□

به کشت باید مشغول بود دهقان را

□

هر مرغ که در عرصه‌ی ملکی به پر آمد

□

میفرستادی به زندانخانه‌اش

□

بندگان هستند پر حمله و مری

□

که هر بار گوری بدی خوردنیش

□

بر دامن سپهر به مسمار روزگار

□

بر یکی حبه نگردی محتوی

□

زان که ناید به سر این دو هر دو به پانصد بدری

□

که او را موکشان سوی من آری

□

از تو عزم ای ملک و از ملک‌العرش ظفر

□

شد تهی از کفر در ایام او

□

طالبان ره حق را صنمست

□

از اندوه دیرینه آزاد گشت

□

وین سخن الهام آسمان برین است

□

او نگردد سیر خود از جست و جو

□

نگشاید جز از قیل شکر لسانی

□

نصرت و فتح از خدای عرش نثار است

□

مجلست مرجع زوار و بدو در احرار

□

نخورده باده کسی، رایگان ازین ساغر

□

مسلمانی ز سلمان جوی و درد دین ز بودردا

□

مباش از پرستنده‌ی خویش دور

□

کجا روی تو که بی‌روی من نبینی خور

□

شکفته باد گل دولتت به آسانی

□

راس عز تو مبیناد ز گردون ذنبی

□

هم مال دهنده‌ست و هم مال ستانست

□

ماند مصون همیشه ز حرمان روزگار

□

چو پیش آیدت هان و هین محمد؟

□

همنشینی ظلم و کین را همچو فطنت را ذکاء

□

به دیبا بیاراسته رنگ و بوی

□

وز تو ایمن نبود خصم تو از هیچ قبل

□

حریف غالب چندین هزار پیغمبر

□

نه بسان آفتاب و مه دوان بر هر دری

□

پیغمبر ما از زمین بطحا

□

گوییا هست او چو جرم حسام

□

آب و رنگش جز فریب و رنگ نیست

□

من غلام مقتدی و خاکپای مقتدا

□

دریغ آن نکو روی و بالای اوی

□

مخالفت، ز جهان نفور جفت نفیر

□

که موجهای چنان قلزم گران گیرد

□

از پاره‌ی شلوار برون آمده پاری

□

روان شو همچو آب زندگانی

□

برکشیدند از درون مسمار

□

که خامشی است درین درد جمله را درمان

□

در مناسک حکم حج وندر سیر حکم غزا

□

وگر بر تو آید ز چیزی گزند

□

قرار یابد ازو همچو کشتی از لنگر

□

صد غروب و صد طلوع آی از او اندر زمان

□

که عالم قحط بر گیرد چو کیوان گشت میزانی

□

کارکنان را همه او ابتداست

□

آه کردم که همی خیمه بیفکندی نار

□

پرده‌ی پندار تو پوسیده شد

□

بر نیاری ز قفل و پره دمار

□

به تن شهره‌یی زو مرا بهره‌یی

□

که ز انصاف تو اقطار جهان بی شغبست

□

به دانادلی کشف کن حالها

□

ورنه از طور کسی موسی عمران نشود

□

بترسم از حساب کار و بارش

□

سر بانک و بقراط به خاشاک و گیا کرد

□

که جهان پر خسان و اشرار است

□

اندر همه عالم ز من امروز کس اشعار

□

کسی را کجا روز برگشته بود

□

کی غافل، بگذار جهان گذران را

□

گه از کین جان گاهی ز بیداد زمان لرزد

□

از سخن چشم عدوی احمد مختار تار

□

ورنه اندر ری تو سرگین چیدی از هر پارگین

□

بود درویشان قباهای بقا را پود و تار

□

هم صفا از ما طلب، هم رنگ و بوی

□

آب را با قرار خواهد کرد

□

نشست اندرو کرد شاه زمین

□

زمین تو خود آسمان دعاست

□

هم نام من به مدحت تو گشته جاودان

□

در دوستی کجا بود این قاعده روا

□

طریق بندگی بین تا به جاوید

□

بر در خانه و بر خوان چو سگ و گربه شغب

□

سر برین آستان همی‌یابم

□

ولیکن مر مرا خاموش ضعف مردمان دارد

□

که او درد و رنج فراوان کشید

□

تا فرو آیند ازین بام گران چون آسیا

□

حال از هوس نهاده به کف ساغر آفتاب

□

از تبرک نعل اسبت کرده چون مه گوشوار

□

ورچه یکیست میان من و تو حکم کتاب

□

به سان فرعون در مصر و محشر آتش و آب

□

در حقیقت، هر چه هر کس خواست گفت

□

زیرا به جان چون شه ما دادگری نیست

□

مرا از جهان دور خواهی همی

□

تا نه زآب آید گزند و نه ز باد آید بلا

□

در خاک و خون افتاده‌ای بیچاره وار و مبتلا

□

نباید که چیزی بود بیش و کم

□

امیدم هست نی بر سیم و بر زر

□

جای ملک میان معسکر نکوتر است

□

در فراز و دهان به مسمارند

□

ببردند زان بیشه صندوق تفت

□

شد آن تازه رویش ز گردان کهن

□

رصد از راه کاروان برخاست

□

قاصر است از شرح آن تاریخ گویان را زبان

□

به زاری و خواری و زخم کمند

□

فروهشته دو لب، چو لفج زبانی

□

همای بیضه‌ی دین را ز بیضه خوار غراب

□

برندت ز شهری به شهر دگر

□

همه باز خواهم ز تو ناگزیر

□

ز پنهان همی تاخت بر گرد اوی

□

کو بر سیه سپید ازل بوده پیشوا

□

جز به سلطان و به وحی آسمان

□

برو نو شدی روزگار کهن

□

نمودی بر پرش سد پیکر پیل

□

پس خارستان گلزار تمنا بینند

□

که از هزار ثنا بیش بود آن یک لا

□

نگیرد جز از پاک دادار یاد

□

خداوند پاکی و زور و هنر

□

همچو زر نثار پی‌سپر است

□

در کمان خانه کند چله نشینی ناوک

□

که خوردش نبودی بجز کارکرد

□

تا نمانی عمرهای بی‌کران اندر کرب

□

هم عمر خیامی و هم عمر خطاب

□

این لغت از دفتر امکان جداست

□

به گفتار خود بر کنون پای‌دار

□

همه شهر ایران پرآواز گشت

□

ز همنشینی صهبا هبا شده است هبا

□

هر که بدعت پیشه گیرد از هوی

□

بجست و به یک شهرشان کرد گرد

□

فشان بر آتش دل از می‌آبم

□

در بقراطیانم جا و ملجا

□

از جلالت چون به دی مه قصد زی دریا کند

□

چو باشد کسی را بدین پایگاه

□

وگر خود بپایی زمانی مپای

□

چون کمند امتحان خواهم فشاند

□

به بازگشت زمان گذشته فرمان داد

□

ز گفتار ایشان غمی گشت سخت

□

او بهشتی نیست، بل خود کافر است

□

رنگ زیباست گر آواز نه زیبا شنوند

□

روی لطف خویش را از تایب مسکین متاب

□

بدان تا توان ای پسر ارج چیز

□

همی دود زهرش برآمد ز خاک

□

کز نفس مشک اذفر افشانده است

□

ملک دلت چون ده بی روستاست

□

چو رفتی به نخچیر با اردوان

□

گهی تند و گهی آهسته می‌راند

□

کامروز عرش را همه رشک از مکان ماست

□

پای به دین اندر استوار کند

□

همه کارش اندر فزایش بود

□

نهادش بدان جایگه نامدار

□

بخ بخ آن تازی سگی کش پارسی خوان دیده‌اند

□

داردش اندر سبل رخش تو سیلاب ران

□

بماند به دانایی رهنمای

□

دشنام مثل چون درم دیر مدار است

□

کس قوت امتحان ندیده است

□

شاهدش بزغاله بود و سوسمار

□

رخ نامور گشت همچون زریر

□

که پیش از تو بودند چندی سران

□

خنک تو کاین همه دولت مسلم است تورا

□

ظلمت شب، پیش او روشن بود

□

به اندازه بر پایگه ساختشان

□

بود جایی دگر ، عالم فراخ است

□

ناخورده دست شسته ازین بی‌نمک ابا

□

با تو نه دین و نه قول ماند و نه کردار؟

□

سزد گر دل از داد داریم شاد

□

بفرمود تا برنهادند زین

□

امید بهشت، کافران را

□

به اشتلم ز سر مهر برکند پرچم

□

نخواند به گیتی کسی نام اوی

□

چون خود به قضا مر تو را رضا نیست؟

□

کز تیمم گاه صد نیلوفرستان دیده‌اند

□

برداشته زبان که دریغا و حسرتا

□

ز در سوی قیصرش بگذاشتند

□

ز قیصر بدین گونه سر کم فراز

□

اینت خلف کز شرف عطسه او بود باب

□

جز اهریمن کرا افتد پسند این خوی حیوانی

□

بخوابید و آسان فرو برد خشم

□

به روی سبزه چون گل زر نشان تخت

□

زبان به صورت تیغ و دهان نیام آسا

□

بر این کار نیکو خرد برگمار

□

دل از تیرگیها بیفروزدش

□

که او از تو آزرده دارد روان

□

وز نه زن رسول به ده نوع یادگار

□

که می‌کند همه دم عقده بند و عقده گشا

□

همیشه به نیکی ترا رهنمای

□

الفاظهای نیکو، ابیاتهای عاری

□

صحبت هندوستان خواهم گزید

□

آدمت با خاص گیرد در بهشت

□

بر موبدان و ردان شد درست

□

به می جان اندیشه را بشکریم

□

وان علوم رضی کند تکرار

□

همه غواص نیارد گهر از عمان

□

چهارم چو خورشید گیتی فروز

□

که شمعی چون تو از بزمش نهانست

□

من شکارش جان دانا دیده‌ام

□

کاین ز بهر تو همی گردد چنین بی‌حد و مر

□

به زنار پیش سکوبا شدند

□

به بتخانه‌ها در برهمن نماند

□

نوح را غرقه‌ی طوفان چکنم؟

□

از صبر بر مراد خودش ساخت کامران

□

چنین گفت کای شاه دانش‌پذیر

□

در عاجل و در آجل یار تو بود باری

□

هر چند هم لباس خلیفه‌ی غراب شد

□

به لبی ناشتا فرستادی

□

گذر کرد بر بوم ما شهریار

□

به روم اندرون نیست بیم از خدای

□

فال تو از مصحف دوام برآمد

□

کاش یک لحظه بدل بود غم جانش

□

دلاور گوی گشت خورشیدفش

□

وز سخنش جمله پریشان شدند

□

زآن سم راه گستر اندازد

□

خره عرش هم اکنون بکند بانگ نماز

□

بود شیر درنده در مرغزار

□

به میدان کند تیز اسپ سیاه

□

که حراقش اروند و ثهلان نماید

□

چو در بیان معانی کند نکات ایراد

□

همه مرز در چنگ شیران بود

□

تو سنگ بزرگ آسیا بری

□

هر صبح و شام باد دو عید مکررش

□

که یمک پیش تگین است و رمک بر در تاش

□

بسی مردم آمد به نزدیک اوی

□

همی کوه خارا برآورد پر

□

دو رقیبند که فتان شدنم نگذارند

□

وان گل صد برگ بیغما برفت

□

یکی مجلس دیگر آراستند

□

لوای خدمتش دارند بر دوش

□

برای مرکب اخلاص نعل از تاج خاقانش

□

اگر تو گاو نه‌ای مانده از خرد مهمل

□

ز دار بلند اندر آویختن

□

بدرویشی و زندگانی برنج

□

تاراج هند آز کند لشکر سخاش

□

به بازار سودائیان معانی

□

نه از نامور دادگر شهریار

□

کاینجا پلید دانی صهبا را

□

که هژبرانش در آب شمر آمیخته‌اند

□

که دین دوزد دهانش را به مسمار

□

خردمند را خواسته بیش داد

□

بود جذب صرصر که کرد اقتضایی

□

نیست عجب کز نهاد رام فحول است رم

□

بانو آنست که باشد هنرش زیور

□

شب آن چادر قار بر سر کشید

□

جهان زین بیشتر ویران نماند

□

من به چشم و سر سجود پاسبان آورده‌ام

□

خویشتن را نیک روز و نیک فال

□

به ایرانیان بر نبودی شکن

□

قطره ناید مگر بلا ز سحاب

□

زین جیفه‌گاه جافی زین مغ سرای مغبر

□

اگر صد سجده بینی گوشه‌ی ابرو نجنبانی

□

به من ده وزین بیش دختر مکار

□

نبود الا رموز وحی و الهام

□

گر چه از اقلیم رومش هفت خوان بر ساختند

□

زین ستوران که به جهل و به سفاهت سمرند

□

وزیشان که خسپد به تیمار نیز

□

روز حشر این همه را قیمت و بازار و بهاست

□

هست از خط ید الله توقیع لایزالش

□

هر چند که ارزان بود گرانست

□

که من پور ساسانم ای پهلوان

□

نهاده برعقب از جای خود پا

□

کوس شود عندلیب، خاک شود لاله زار

□

خوار است گل تو سوی اشتر که خورد خار

□

مر او را گرامی همی کرد مه

□

چون بر لبش نه تین و نه زیتون است

□

کز سخا دست و دلش دریا و کان افشانده‌اند

□

آن چنان کز اشهر اثنا عشر شهر صیام

□

زین مزرعه خوشه‌ای بچینیم

□

بدو خرم ریاض لایزالی

□

ز تف ماهی چرخ بریان نماید

□

چون جامه نباشد چه به کار آید آهار؟

□

بستی ز سخن لب سخنگوی

□

وان ز مشکین جعد و مشکین باده و مشکین عذار

□

نگذاردم که چشم به روغن درآورم

□

کرده‌ای با دشمن او آشتی

□

سر نامه‌ی عاشقی گشادند

□

جهان در سایه‌ی آن تاج یابد

□

هست از آب کار او بیزار

□

برآزاد مردان به مسمار دارد

□

تا سر برود به کوی لیلی

□

کز هوا چیزی نژاد و هم نزاید جز عنا

□

کامسال کمتر است قبولی که پار کرد

□

نصرت و فتح که تازان ز یمین‌اند و یسار

□

فراهم کرده‌ی وهم و خیال است

□

ز طرف نیل سوی مصر راندند

□

خود بر زبان لطف براندی ثنای خاک

□

منشین ایمن ز مکرش ای متغافل

□

تو را از جمله عالم برگزیدم

□

وطن در بزم عشرت می‌نمودند

□

من خیروان ندیدم الا شری ندارم

□

اگر این دیو ز دستت برد انگشتر

□

چون خانه‌ی عنکبوت سست است

□

پی‌ذکر تو هر موجش زبانی

□

بر دوش طیلسان اطعنا برافکند

□

به آمد زان، جهان مردمانت

□

گفتا که:«ز درد عشق زارست!

□

پی نانی عذاب خویش دادن

□

فارغ شو و «فاقذ فیه فی‌الیم»

□

گشته پیدا همه ابکار سخن را ازواج

□

دل یوسف به بیرون آمدن نرم

□

خم ابروش محراب دعا شد

□

به شب زین شبانگه لقا می‌گریزم

□

جان و خرد بس است تو را منکر و نکیر

□

در حلقه‌ی ماتمش نشستند

□

دیده گشودند جهانی ز خواب

□

که وارهانی ازین خشک‌سال تیمارم

□

با ملک کرد آنچنان گفت و شنود

□

پی راحتم راه محنت سپرد

□

نمی‌ارزد به یک ساعت جدایی

□

کاین شوربا به قیمت سکبا برآورم

□

سرانجام آگه کند روزگارش

□

فغان می‌زد ز دل کای وای من وای!

□

زمین بوسید و از دستور شد دور

□

نارسیده گل و ناپخته ثمر بگشایید

□

نگذاشته که چاره این ناتوان کند

□

هم زین سخنان چنانکه دانی،

□

نشاط و محنتش با هم قرین است

□

بند تعویذ ببرید و پتر بازدهید

□

ولیک ار بنالی بدان بار نال

□

مه را به ستاره عقد بستند

□

به رفتن گام بگشاییم چون باد

□

طوق دگر ز عنبر سارا برافکند

□

بر این گلزار راهی نیست باد مهرگانی را

□

شدید از خرد مرهم داغ من

□

ماند همین دوده‌ای از شمع باز

□

مثل تو ممدوح نیست شعر خر و حق گزار

□

به سرا اندر با فرش و ازار آید

□

شط بر شط بود، نیل در نیل

□

به در یاقوت را در خون نشانید

□

زودش چو زمین ستان ببینم

□

کار میفرما به این فرمانبران تا می‌توان

□

به صد محنت درین دوری صبورم»

□

کشد خورشید خنجر بر سرکوه

□

علاج این چه شناسد حنین بن اسحاق

□

گرگ و پلنگ وشیر خداوند منبرند

□

وین ماند به جا چو کوه اندوه

□

ز گنج سیم قفل زر گشادند

□

که رای تست به حق گشته در میان داور

□

صیدی که در این دامگه دچار است

□

دیگر نشوم شکار صورت!

□

کواکب سنگها بر کنگر او

□

خوشی در عالم بی‌نام و ننگی است

□

هم فسانه شود امسالش چون پارش

□

گو مکن دیوان میکائیل روزی را ضمان

□

دلش خط نجاتی آرزو کرد

□

کاو اسیر دروغ و بهتانیست

□

یک بیت عاشقانه ز بیتی پر از کتاب

□

کز کرمش دارم اصطفای صفاهان

□

ازو مردن حیات جاودانی

□

چگونه یافتمی در خور ثنات سخن

□

درمانده و دل خسته و با درد و بکااند

□

از سر چار حد دین شحنه‌ی کفر بر گری

□

به راه دیده اشک خرمی چیست

□

کنم جانش ز بند محنت آزاد

□

بگذاشتیم لل لالا را

□

این قطعه ره‌آورد است از بهر دل اخوان

□

که دارم لیک از وی هست عارم

□

حیا را شیشه‌ی دعوی تنک شد

□

از علم پای ساز و، ز طاعت پر

□

تا پخچ شود میان میدان

□

ور فزونت دهد نگردی سیر

□

کرده‌ست هوای تو زبانبندم

□

کبود از سیلی سرما نگردد چهره‌ی اخگر

□

کلوخ انداز را از دیده راوق ریز ریحانی

□

ولیکن بندگی در جبر و فقر است

□

از سایه‌ی خویشتن هراسانم

□

بر بی‌فسار سخت کش توسنش

□

خرد سران را شرف جاودان

□

از در و کوچه اقچه وام کند

□

همیشه عاشقی اندیشه دارد

□

کشد گر جبانی و گر پهلوانی

□

از بس نثار لعل و زرت گلستان شده

□

زند چنگ و گور اندر آید به سر

□

بسته شود دو پای به یک تار ریسمان

□

ستمگار زی او یکی‌اند و داور

□

ار سرشک نو زرشک رایگان انگیخته

□

حکمت این سجل نخوانی تو

□

گر مرگ نگیرد همی روانم

□

در آستین حیل صد هزار دستان است

□

پوشید بام را سر دندانش نور فام

□

که تا اندر آوردگه کار چیست

□

که نه هیبتش زد بر او صرصری

□

اوی است حقیقت یکی از سبع مثانیش

□

گفت جنت نزل دربائی فرست

□

عقل در جستن تو هم شیداست

□

آخر چو مرغ گردد گردان به گردنا

□

گاه بر پشت خر وسوسه پالانی

□

خاری است جفت بولهب، در راه طاها ریخته

□

بزد دست و ز گرز بگشاد بند

□

از بهر مرا کارزار کرده

□

روز محشر که داردت معذور

□

زیر خزینه‌ی شکم کاسه‌ی سر ز مضطری

□

هر ندیمت چو کوکب دری

□

بعد گیا ظاهر است خیل گل و یاسمین

□

مفرح گنه خویش را تمام اجزا

□

پرورودنش از عطات جویم

□

یکی گنج گردد پر از خواسته

□

هر که را زر بولهب روی است شادان آمده

□

از دهر کی اندیشم وز بیم زوالش؟

□

چون بادریسه دشمنش یک چشم بینا داشته

□

راه جویی کن و ز راه مگرد

□

چون سرو در طریقت هم پیر و هم جوان

□

ز شاخ و برگ، خون ناب ریزد

□

و اینک اینک حجت گویا دم بویای من

□

بدان تا نباشد کسی زو ببیم

□

خاک در مصطفاست نایب حسان او

□

جز کاین دو تن دگر همه خار و خس و گیاست

□

تا عصا کان ز شبان غنم است

□

چه گشاید ترا ز ذکر کسان؟

□

به یک امروز ز من سیر میائید همه

□

کاتش آتش دخان دخان باشد

□

چو ز گشاد تو رفت چوبه‌ی تیر از کمان

□

بیاراست مژگان به خوناب گرم

□

وفا و کرم هیچ جائی نیابی

□

هم خرد و هم تن و هم طاقت است

□

بر گنج خود تو باش نگهبان صبح‌گاه

□

ضر زهری و نفع تریاقی

□

گفت بس کاین تنگ پهنا برنتابد بیش از این

□

در حیرتم که نام تو بازارگان چراست

□

کشور نو رقم زند، فر تو از موفری

□

که از کوه البرز تا برگ نی

□

از نسل فریدونی نز آل عبائی

□

گر به‌سوی تو فگنده‌ستی یزدان تدبیر

□

به اسناد و بقال و قیل و عن‌عن

□

رونق حسن او تباه کند

□

پر طاووس مگس ران به خراسان یابم

□

گر شود فی‌المثل از مرتبه‌ی خورشید سوار

□

کافکند زیر پای ابوجهل طیلسان

□

ز فتراک مگشای بند کمند

□

با آب کار مدح تو الفاظم ابکار آمده

□

آنند که دارند کتاب حیل از بر

□

تازه‌تر از جود تو چشم امل میزبان

□

پختگان را وصال نیست حرام

□

وز شکوه تو نان حادثه خام

□

خمد بهر هیات قوس و قزح سرو گلستانی

□

که تولا بدو کند تقویم

□

ازان پس مگر کارزار آیدم

□

چو سایه برده زمین بوست اختران به حباه

□

زعفران مزور است زریر

□

در معرکها چرخ تیزبین

□

برود زین سرای بوالهوسان

□

به رنگ زر عیار و به عهد سرو چمن

□

مدد ز ناطقه جوئی زبان به مدح گشائی

□

که نه مهرش به موضع است و نه کین

□

سر نیزه بگذاشت از آفتاب

□

وان دگر گرزه‌ایست هرزه‌گرای

□

که این هر دو بر تو وبال و وباست

□

کز باد و خاک و آتش و آبست پیکرم

□

اینچنین صرفه از چنان جودی

□

روز و شب در طرب و کام و هوا می‌آسای

□

به ولیعهدی مبسوط ولی سلطانی

□

تا از او در همه آفاق نشان باشد و نام

□

نجنبید بر جای کاووس شاه

□

که شیر محتسب است اندرو و گرگ شبان

□

جز کفر نگوئید چو اعدای خدائید

□

کاضطراب مرا دهد تسکین

□

کی بماند درخت این بیشه،

□

تا کجا باشد توان دانست حد شاعری

□

امید عالمیان نور چشم آدمیان

□

همه آفاق وزو یافته کام

□

ز کار گذشته نیایدش یاد

□

که باطل نگردد به تاویل و دستان

□

خامش بنشین تو زیر منبر

□

سوری چینن نبودی بعد از چنان دو ماتم

□

مردمی را ز دور گردی نیست

□

بر کفت ساعر مدام مدام

□

شود از روز روشن‌تر شب تار

□

پایه‌ی نازلش مکن تعیین

□

زمین آورد تیرگی یک زمان

□

خاصه اندر ذمت من بنده دارد حکم وام

□

رت خلق را بر منبرش

□

کسی به وصف تو عالم بجز خدای علیم

□

نتوانی، که سخت پیوندی

□

که به جاه تو دارد این تمکین

□

ولی دمی که دمم گرم گشت ثعبانم

□

کان نرفتست ز نافرمانی

□

ز کردار بدگوهر افراسیاب

□

تا بدان سده که از سدره فزونست به جاه

□

پای طمع کوفت تو را فرق و یال

□

وانگهی فربه نگردد اینت معجز لاغری

□

دل به شکرانه در میان باید

□

جان‌فشانی بود ثناخوانی

□

همین یکیست که نام وی آب حیوان است

□

جمله یک باشند و آن یک نیست خوار

□

چنین نام هرگز نپرسیده‌ام

□

هم در امر تست آن جوها روان

□

ایدون به چرخ بر به مدارا شد

□

زود سوی خیمه‌ی مه‌رو شتافت

□

صدق دستور حال خود سازد

□

با تو روح القدس گوید بی منش

□

در شتاب افتد چو کشتی کش دواند بادبان

□

وآن جهان گوید که تو مهشان نما

□

سخن هرچ گویی نیوشنده‌ام

□

نیست آلت حاجت اندر راه رب

□

مگر گوئی یکی گردنده گوئی پیش چوگانش

□

در عوض ده تن سیاه و دل منیر

□

یاد معشوق بند عاشق بس

□

کارشان تا نزع و جان کندن رسید

□

خلق ذلیل از تو گشت گله‌ی موسی شبان

□

جنگ او بیرون شد از وصف و حساب

□

همی خواستی داد هر سه به باد

□

جز دقوقی تا درین دولت بتاخت

□

ز بهر تو اندر جهان زنده‌ایم

□

در فرات عفو و عین مغتسل

□

نشود به زن بیش از آن راضی

□

بحر با موسی سخن‌دانی شود

□

روان کننده‌ی احکام وی به چوب و عصا

□

با رفیقان بی‌گمان خوشتر رود

□

از ایران نیاری سخن یاد کرد

□

یک زمان شکرستش و سالی گله

□

به هنگام سختی درنگی ترست

□

کهنه‌ها بفروش و ملک نقد گیر

□

سر قیصر چنان به چاه افتد

□

تاب لا شرقی و لا غرب از مهیست

□

گدست صباد دگر ندرد پرده‌ی حباب

□

چون نباشی پیش حکمش بی‌قرار

□

خروش آمد و برگشادند راه

□

پس دل خود را مگو کین هم دلست

□

برین نامبردار بوم آمدم

□

دان مقلد در فروعش ای فضول

□

در جهان ذره‌ای ازو خالی

□

دست‌مزد ما رسد از حق بسی

□

ز پنهان همی تاخت برگرد اوی

□

با قبول و رد خلقانت چه کار

□

چپ و راست بد بینم و پیش بد

□

بسته بود اندر حجاب جوششان

□

ابا باده ورود و با میگسار

□

که پدر گوید در آن دم با پسر

□

زآنکه چون مار پیچ پیچ بود

□

نان بی سفره ولی را بهره‌ایست

□

گنجینه گشای کان غیب است

□

ما درین دعوت امین و محسنیم

□

جهان گشت پر بوی و رنگ و نگار

□

زانک خربنده ز خر واپس بود

□

بخواهم ز بهر جهان بین خویش

□

چون علی سر را فرو چاهی کنم

□

به اجل نیز مرد نتواند

□

پیر افشانی بکن از راه جود

□

برانم ازین دشمنان خون به جوی

□

آن بود کان می‌نجنبد در رکون

□

کسی را نباشد ز تخم مهان

□

یک نشانی که ترا گیرد کنار

□

نباشد مرا ننگ زین داستان

□

میوه‌ها لب‌خشک باران وی‌اند

□

گر بزاید بماند این فرزند

□

رازق حلق معانی هم خداست

□

ایوان تو چرخ پر کواکب

□

گفت سمعا طاعة اصحابنا

□

که چون بر گوزنی سرآید زمان

□

مرغ پر بر کنده را بالی شود

□

مراین را بجز راستی نشمری

□

محفلی واکرده در دعوی‌کده

□

مهل از دستمان، که افتادیم

□

چون خط قوس و قزح در اعتبار

□

جهان بر دل ریش او گشته تلخ

□

هر دم افسانه‌ی زمستان می‌کند

□

عدد از درهمست و از دینار

□

گویدش نک وقت آمد صبر کن

□

پدیدار شد نیکوی از بدی

□

بر گشاد از معرفت لب با حشم

□

گل امیدها به بار آمد

□

یا کسی کرداز برای ناکسان

□

اصل شادی جام باده بر یسارت

□

صد هزاران زنده در سایه‌ی ویند

□

پایم نمی‌رود، که مرا دیده از قفاست

□

بلک هاروتی به بابل در رود

□

به بالین مست آمد از حجره راست

□

چشم ز اول بند و پایان را نگر

□

مرغ و کرباس را هزینه کند

□

قدر حاجت مرد را آلت دهد

□

دریغ آن نکو روی و بالای اوی

□

بی‌خودی شو فانیی درویش‌وار

□

شبیه الکواکب و اسمه الجوزاء

□

ای دم تو از دم دریا فزون

□

سخن گفتن سودمند مرا

□

ای عجب این معجبی من ز کیست

□

گر سپهرست، خاک بر سر او

□

چون دهل شو زخم می‌خور در شکم

□

وگر خود به پایی زمانی مپای

□

گرگ و یوسف را مفرما همرهی

□

عن بلدتی و ذابح شاء

□

رفت تا جویای الله گشته بود

□

که بودی به دانش ورا رهنمای

□

که همی‌درد ز نور آن قاف و طور

□

آب و خاکی دگر عمارت کن

□

باز همت آمد و مازاغ بود

□

دو دیده پر از آب و رخساره تر

□

تا شود امر تعالوا منتشر

□

فلا بدان الدیک فی‌الصبح یصقع

□

نیز فوق حیله‌ی تو حیله‌ایست

□

همی‌جست هر کس ز راه گزند

□

بزد نیک دل رخش را کرد گرم

□

عقد خرمهره رشته‌ی در شد

□

تا بود کارت سلیم از چشم بد

□

از اندوه دیرینه آزاد گشت

□

برین خواسته پاسبانی کنم

□

نه ز انصاف بیش میطلبند

□

گر تو رامینی مجو جز ویسه‌ات

□

بگفت و گریان بپیچید روی

□

پشوتن بیامد به ایوان شاه

□

کز مرکب بترسی وز بسیط

□

مشتری مات زحل شد نحس شد

□

که تیغ بید نماید به چشم خنثی را

□

که زیبای تاج‌اند با فرخی

□

غزالی ناف او پر مشک اذفر

□

روی در ره کردنش صدق و نیاز

□

برین گونه بر تا پل نهروان

□

ز گفتار گشتاسپ بیزار شو

□

چون نداری سپر دلیر مرو

□

قد کذبتم گفت با ایشان فصیح

□

ناموس تبه شود قضا را

□

که چندین چه گویی چنین نابکار

□

برون آیند یکسر لشکر مصر

□

آن دل کور بد بی‌حاصلش

□

تو از بی‌خرد هوشمندی مجوی

□

ازان پس گل و مشک و می خواستند

□

گر نه، در بندگیش نقص آید

□

خونبهای خود خورم کسب حلال

□

چون مهر فروشد چه یقین را چه گمان را

□

که فرزند شیران بد و شیر بود

□

که پشت پاش به باشد ز رویم

□

کارگاه خویش ضایع چون کنم

□

دل از بوم آباد برداشتند

□

رخی پر ز خون و دلی پر ز درد

□

مهل او را دگر به صحبت قوم

□

جور می‌کش ای دل از دلدار تو

□

به هرچه خواهی حکم تو بر ستاره روا

□

همه شب همی ساخت درمان خویش

□

که:«ای همچون من‌ات صد شاه، بنده!

□

عهد تو چون کوه ثابت بر قرار

□

برتخت با نامه‌ی شاه تفت

□

فرستاده را گفت بر سان باد

□

سایه برخیزد و تو او گردی

□

چون فرو رفتند در چاه غرور

□

ساقی ماه روی تو در ساغر آفتاب

□

درخت خردشان نیاید به بار

□

هیچ کس محرم نه آن را در جهان

□

تنگ آمد لفظ معنی بس پرست

□

چنان لشکرگشن و خودکام را

□

ز فرزند پرمایه بگزیدمش

□

ورنه من بر گزاف ننشستم

□

جعفر طرار را پر عاریه‌ست

□

در کف غم چون تذروی مانده در پای عقاب

□

نماند به زاولستان رنگ و بوی

□

میان‌بندش نهانی ز آن کمر کرد

□

به خواری به سگزی سپردند هوش

□

بگو تا پذیرم من آن چیز نیز

□

هرانکس که بودند ز آباد بوم

□

که نهفته است حد تمکینش

□

سر جنگجویان برآمد ز خواب

□

عیال دست تو آن موجها که در دریاست

□

چه پروردگان داغ دل بردگان

□

جانب او شدن غنیمت دید

□

سرافراز گردم به هر انجمن

□

مران پاسخ نامه را ناگزیر

□

اگر سر بجا آوری نیست عار

□

حاجت دوستان به جانب وی

□

ز گفتار باد است ما را به دست

□

همان یاره و طوق زرین وتاج

□

ز صندوق و گازر بگفت آنچ دید

□

تن فانی چه ارتقا جوید؟

□

که آواز او برگذشتی ز ابر

□

امید جهان زو گسسته مباد

□

که شد روم ضحاک و ما جمشید

□

قصه‌ی یوسف و زلیخا چیست؟

□

به بد کس نیارست کرد از تو یاد

□

ز درگاه باسپ اندر آورد پای

□

نه اندیشد از رنگ و بازار من

□

هزاران حق گزاری بینی از من

□

ز شمشیر هندی به زرین نیام

□

کمان را بزه کرد واندرکشید

□

گزین کرد جای از در رزمگاه

□

روز آخر کجا توان رستن؟

□

به بخشش به کردار دریای نیل

□

نه آنرا که او نیست یزدان شناس

□

که از تند بادی ندیدی گزند

□

ز باریکی بر او از موی بیمی

□

هم از روزگار درخشنده‌ام

□

نباید که آرام گیرد بروم

□

بدین شاخ و این برز و بالای راست

□

چون به وحدت رسید، فرار کند

□

سخن‌گوی بگشاد راز از نهفت

□

ازان کوه‌سر سر برآورد راست

□

دل و دیده‌ی زال پر نم کنیم

□

مرتبه‌ی شعر پسندی‌م بخش

□

تنی دردمند و دلی پر ز خون

□

یکی سوی رزمت نمایش کنم

□

بپیچی و یادت نیاید ز بزم

□

در نهایت سماع خود نبود

□

دل شیر و چنگ دلیران گرفت

□

زمین کرد و هم آسمان آفرید

□

به چاره بد از تن بباید سپوخت

□

واندرین کار، اختیار او راست

□

چو آمد ز چنگ دلیران رها

□

خزروان خسرو بیامد چو شیر

□

برین کین ما بر نبگذشت شب

□

در هر فتنه را کلید آید

□

که جام نبید از چه داری نگاه

□

بزودی در آهنین سخت کرد

□

نشاید که بر برده باشد ستم

□

تن فرو داده‌ام به خاموشی

□

چو دیدش نگه کرد ز اندازه بیش

□

همی‌تاخت تا پیش آذر گشسپ

□

به شادی مرا نیز یاد آورید

□

مانده سودا و رفته زیبایی

□

بیارند پرمایه جامی گهر

□

به خون بود با مادر من همال

□

چو صد شاه‌رش کرده پهنای اوی

□

سایه‌وارم مفکن خوار به راه!

□

بیاسایم و یک زمان بغنوم

□

ز هرگونه‌یی اندر و خوب و زشت

□

بتابد بروبر همی آفتاب

□

گشته به هر مقصد از آن ره‌شناس

□

به دانش ز جاماسپ نامی‌تر است

□

بران دار برگشته خندان بد اوی

□

در ده این باغ‌ها بسی داری

□

ز اسکندر آن کینه دار سترگ

□

به خدمتگاری شه بازگردید

□

دگرگونه ترشد به آیین و چهر

□

که بنماید چنان شکل دلارا؟

□

بگفت اندرو پند و بسیار چیز

□

بدین آیین گذشتی ماه و سالش

□

بزرگان به اندیشه درماندند

□

به خوان وصل او ننهاده‌ام چشم

□

ز رومی و بغدادی و پارسی

□

پیل بند زمانه را که گشاد

□

شما را بیابان و کوهست پیش

□

بدانست کاو دارد آیین و راه

□

که آن جامه‌ی روم گوهر نگار

□

که زر بیشتر زان به یک جا ندید

□

به شاهی به مرزی فرستادشان

□

کفن دوز خوانیمش ار مویه‌گر

□

سخن گوی وهریک بننگ نبرد

□

به هر کوشکی شاخ عنبر سرشت

□

بهانه جوی را نوشد بهانه

□

طلایه چو آواز رستم شنید

□

که عمیا، بصره را به گوید از شام

□

بده دادم ای داور داوران

□

چو روز از مطلع دولت شد آباد

□

به هر کشوری در سپاهی گران

□

برگ ازو گشته به بستان فراخ

□

به روحانیان بر جسدهای نور

□

هراسان گشت دل‌های توانا

□

از امروز و فردا نیامدش یاد

□

نشاید پای خود کردن فراموش

□

فرشته در آسمان کرد باز

□

که خواهی خارم افگن خواهیم گل

□

همه رسم و راه پلنگ آورید

□

برشه شرق بی‌کجا عرض این جوهر آن

□

به مردی پدید آید از مرد مرد

□

کشته‌ی حق چون ملخ و ماهی اند

□

وزان نره دیوان مازندران

□

که رنگ سبز پوشان بهشت است

□

کرده‌ام چشم و گوش را گستاخ

□

تار بخندد چو کهن شد صریر

□

از اندیشه دل را بشوید همی

□

بدیدن زیر منت مانده هر چار

□

چو بوطالبی را کنی سنگ ریز

□

بنوش آب خضر تا زنده گردی

□

به خون شسته بد بی‌گمان چنگ را

□

ز دیده خون دل میریخت در گل

□

زانک وقت ضیق و بیمند آفلان

□

من و این کار بر غیری حرج نیست!

□

ازیشان کس این رای فرخ ندید

□

بخندین خبر تش جانی گروگان

□

دیو با خاتم حذر کن والسلام

□

به عرض آورد راز خویشتن را

□

بران سان که بود آن زمان دین خویش

□

که ناید بر ضعیف از تختش آسیب

□

پس ز حلقه بر ندارد هیچ دست

□

نه کس دیدی خیال فتنه در خواب

□

بگردد زمانه برو تار و تنگ

□

گوهر خود بر لب دریا بدید

□

از برای پختگی نم می‌خورد

□

ز بهر چشم ملک آن قره العین

□

برای تو باید زدن گام و دم

□

هم او صدق و یم بخشد به تعلیم

□

آفتاب جانش را نبود زوال

□

غمی گشت پرهاب خوی درنشاند

□

سجده‌ی شکر آر و رو را کم خراش

□

دژم گشت و اندر شگفتی بماند

□

ساحران هستند جادویی‌گشا

□

مجو آشتی درگه کارزار

□

سوی محبوبت حبیبست و خلیل

□

نهانی برافگند مردی به راه

□

تا همی‌پوشیش او پیداترست

□

جهانی به تیغ آوریدی به زیر

□

تا نپنداری به مرگ او جان ببرد

□

نباید که سازی درنگ اندکی

□

ز اتحاد هر دو تولیدی زهد

□

خود و لشکرش سوی کابل براند

□

این گرفتاری دل زان دلبریست

□

بجوشد سر مرد آهرمنی

□

تازه باش و چین میفکن در جبین

□

طلسم دل جادوان بشکنم

□

تا بقای روحها دانی یقین

□

دلش ماتم آرد به هنگام سور

□

چشم‌روشن گشتم و بینای او

□

همه دیده پر خون و خسته روان

□

چنان بود کو گفت و زان بیش نیز

□

سر نامدران برآمد ز خواب

□

به خشم آورند اندران حبربگاه

□

همی موج خون خاست از دشت جنگ

□

پس پشت آن پشت بر کرده شیر

□

بدو شاد بودی جهانبین من

□

دوالک همی باخت با جنگ شیر

□

برین گرز و شمشیر و آهنگ ما

□

همی ریخت آتش در آن خارها

□

همان گیو و گودرز و هم طوس را

□

به نیرنگ خود دارد از من نهان

□

دلت ناز و شادی بجوید همی

□

برانگیزد از عالمی رستخیز

□

به پیش سپاه اندر آمد سپاه

□

نه یک مهره در هیچ دیوار ماند

□

نباید که گیرد بداندیش راه

□

که کلام ایزدست و روحناک

□

بلند اژدها را به دندان گرفت

□

بسته‌ی اسباب جانش لا یزید

□

پر از جامه و رنگ و بوی بهار

□

زین پشیمانی پشیمان‌تر شوی

□

بر زال روشن دل و شادمان

□

غیر آنش کژ نماید یا شگفت

□

بگویم بجویم بدین آب روی

□

تا شود بر آب و گل معنی پدید

□

که زاینده را بر تو باید گریست

□

هست برهانی که بد مرسل خبیر

□

ز من جنگ و پیکار سوی تو گشت

□

نامه و دلاله بر وی سرد شد

□

به نیک اختر و فال گیتی فروز

□

مطلع گردند بر اسرار ما

□

به دل ترس و تیمار و سختی مدار

□

ور زنی بر آینه بر خود زنی

□

که ایزد ورا ره نمود اندرین

□

می‌دوی سوی سراب اندر طلب

□

همی کرد با جان تو کارزار

□

بی عقال این عقل در رقص‌الجمل

□

بران نیزه بر شیر زرین سرست

□

زان پدید آید شجاع از هر جبان

□

نباید برین جایگاه آرمید

□

تا قیامت می‌دهد زین حق نشان

□

بخفتان بر و بازو آراسته

□

منت او را خدا هم می‌کشد

□

بر دیو پیغام شه بازگفت

□

لیک خاری را گلستان می‌کنم

□

بمالم فراوان دو رخ بر زمین

□

هم از گرگساران بدین تاختی

□

بیابان ز باران پر از نم شود

□

شکستی که هرگز نشایدش بست

□

فراوان به گرداندرش لشکرست

□

هر که را بینی طلب‌کار ای پسر

□

بینداخت ژوبین زهر آبدار

□

تو گویی و من خود چنین کی کنم

□

سکه‌ی شاهان همی گردد دگر

□

پس فرستادند مردی در زمان

□

به بهرام گفتند انوشه بدی

□

به دشت اندرون لشکر انبوه گشت

□

خبر شد بدیشان که کاووس شاه

□

چشمها و گوشها را بسته‌اند

□

یکی آتش انگیزم اندر جهان

□

ز ایوان به شبگیر برخاستی

□

وان فضای خرق اسباب و علل

□

هین صلا بیماری ناسور را

□

ندیدند هرگز سواری چوسام

□

دگر گنج سام نریمان و زال

□

هرانکس که زنده است ز ایرانیان

□

تو ازین سو و از آن سو چون گدا

□

شده زار و بیمار و بیهوش و توش

□

کفن‌دوز بر وی ببارید خون

□

کاشکی او آشنا ناموختی

□

ماه با احمد اشارت‌بین شود

□

برفتیم با فیلسوفان بهم

□

بفرمای تا این برد باز جای

□

بپرسید و بسیار تیمار خورد

□

نه تو گویی هم بگوش خویشتن

□

روزی که چون آتش همه در آهن و پولاد

□

چو برزد سر از کوه روشن چراغ

□

نامه خواند از پی تعلیم را

□

آن دلی کز آسمانها برترست

□

همی‌خورد بهرام و بخشید چیز

□

همی گفت زار ای یل اسفندیار

□

چه سازیم و درمان این کار چیست

□

آن درختان مر ترا فرمان‌برند

□

خردمند شد نامه شاه برد

□

زن گازر و گازر و مهره را

□

گرچه از یک وجه منطق کاشف است

□

پای پیش و پای پس در راه دین

□

اگر بشنود شهریار این سخن

□

ستاینده‌ی مرد نادان شوند

□

سپرد آن زمان پادشاهی به زال

□

رزق جانی کی بری با سعی و جست

□

آواز دهد چو در روانی

□

سرانجام بر دست یاز اردشیر

□

نیم عمرت در پریشانی رود

□

چشم اگر داری تو کورانه میا

□

چو مریم برفت این سخنها بگفت

□

شکسته شود نام دستان سام

□

تو با این سپه پیش من رانده‌ای

□

نزد آنک لم یذق دعویست این

□

همیشه تا که به شمشیر و کلک نظم دهند

□

یکی تخت بودش به هفتاد لخت

□

کوزه‌ی نو کو به خود بولی کشید

□

این سزای آنک اندر طمع خام

□

اگر ننگ باشد وگر نام من

□

خروشید و دیدش نبردش نماز

□

بگویش که گردان ترا خواستند

□

پس ز مه تا ماهی هیچ از خلق نیست

□

فرستاد سوی دژ گنبدان

□

ببستند گردان ایران میان

□

کین چنین دارو چنین ناسور را

□

داد تو وا خواهم از هر بی‌خبر

□

گل اندر زمان برنگینش نهاد

□

ازان پس همه فیلسوفان شهر

□

برون رفت با او ز لشکر سوار

□

خویش را تسلیم کن بر دام مزد

□

آراسته نظم من عروسیست

□

بدانست قیدافه کو قیصرست

□

انبیا چون جنس روحند و ملک

□

پس بیفزا حاجت ای محتاج زود

□

زبان تیز با گردیه بر گشاد

□

سر بیگناهان چه بری به کین

□

بیامد کمربسته زال دلیر

□

گر چنان گشتی که استا خواستی

□

سران را همه خواند و گفتا روید

□

که اندر زمانه چنویی نخاست

□

از شکافی که ندارد هیچ وهم

□

لکلک ایشان که لک‌لک می‌زند

□

نه آیین پرمایه دهقان بود

□

گر ایدونک فردا کند کارزار

□

چو بشنید زال این سخنهای نغز

□

جز کسی کاندر قضا اندر گریخت

□

چو کشته شد آن نامبرده سوار

□

جهاندار پیروز با دیده گفت

□

دور می‌بینی سراب و می‌دوی

□

گر شریف و لایق و همدم نیم

□

برین کرده‌ها بر پشیمان بری

□

برآمد دم بوق و آواس کوس

□

به یک هفته سالار هاماوران

□

چون فدای بی‌وفایان می‌شوی

□

خود کرم باشد که چشمی کز جهان روشن به تست

□

همی گفت گریان و دل پر ز درد

□

نیست گردد وسوسه کلی ز جان

□

ز اخروهن مرادش نفس تست

□

بفرمان ز دوزخ توکردی بهشت

□

به ایران چو دین بهی راست شد

□

همه زرد گشتند و پرچین بروی

□

بحر مکارست بنموده کفی

□

بر استقامت حال تو بر بسیط زمین

□

نماید که این نامداری بود

□

ور ببینی روی زشت آن هم توی

□

ویسه و معشوق تو هم ذات تست

□

وزین بهره نیمی شب دیر یاز

□

رسیده به لب جان ناتن‌درست

□

که شاه سه کشور برآراستند

□

این قدر تخمی که ماندستت بباز

□

ز شوق مجلس تست آن طرب که در زهره است

□

به اندرز من سر به سر گوش دار

□

پس هم انکارت مبین می‌کند

□

هر زمان در سینه نوعی سر کند

□

همه بار کردند و خود برنشست

□

چنین داد پاسخ که این ماده شاخ

□

بیامد پیاده به نزدیک اوی

□

هم درین نحسی بگردان این نظر

□

ای قوی بازو به حفظ دولت و دین

□

تو او را به تن زیردستی نمای

□

اندر آن صحرا که رست این زهر تر

□

هر گیا را کش بود میل علا

□

چو باران بدی ناودانی نبود

□

چو از گاو پیوندش آگنده شد

□

به رستم چنین گفت کاین جست و جوی

□

این خریداران مفلس را بهل

□

چون ماه ترا هزار منهی

□

چو او تنگ شد در میان دو چاه

□

کودکان خندان و دانایان ترش

□

حیله‌ی خود را چو دیدی باز رو

□

چو خواهد فزونی نداریم باز

□

چو بشنید دارا که لشکر ز روم

□

از اندیشه دل را بپرداختم

□

کیست دلدار اهل دل نیکو بدان

□

آن مقلد صد دلیل و صد بیان

□

چنین گفت با شاه کابل شغاد

□

این رها کن زانک شاعر بر گذر

□

عهد ما کاه و به هر بادی زبون

□

بپرسش یکی پیش دستی کنم

□

مرا زور دادی که از مرگ پیش

□

نشانهای بند تو دارد تنم

□

لفظ در معنی همیشه نارسان

□

نشانده ز خلقت نداده‌ست هرگز

□

فرستید سوی شبستان ما

□

تو که کرد زعفرانی زعفران

□

یک نشانی که بخندد پیش تو

□

وگر نه ز هدیه تو روشن‌تری

□

بیاید بر آن سایه زیر درخت

□

نگونسار گشتند ز ابر سیاه

□

چون یدالله فوق ایدیهم بود

□

گر وی اینست ای برادر چیست آن

□

بگفت این و باد از جگر برکشید

□

پس گریزند و ترا تنها هلند

□

تا که غسل آرند زان جرم دراز

□

نوان اندر آمد به آتشکده

□

ز هر جامه‌یی تخته فرمود پنج

□

برآمد ز هر دو سپه بوق و کوس

□

چونک خود را او بدان حوری نمود

□

دنیا به سوی من به مثل بی‌وفا زنی است

□

زبانش به کردار برنده تیغ

□

هر که کوشد بهر ما در امتحان

□

پیشه‌اش اندر ظهور و در کمون

□

بماند ز پیوند پیمان ما

□

ازو یک رش انگشت و آهن یکی

□

ور ایدونک آید ز اختر پسر

□

چون ز ذره محو شد نفس و نفس

□

هر چه جز عشقست شد ماکول عشق

□

بدو گفت ساقی که ای شیر فش

□

غم مخور یاوه نگردد او ز تو

□

پس فرستاد و بیاورد آن همام

□

مباد ایچ گیتی ز خاقان تهی

□

به بخت تو آموخت فرهنگ و رای

□

نبد پیشتر آشتی را نشان

□

هر نبیی اندرین راه درست

□

بجز مر ترا هیچ کس را مبادا

□

ببندم همه خستگیهای خویش

□

چون بکوشم تا سرش پنهان کنم

□

این ز بسیاری نیابد خواریی

□

نهاده بکوت و به بهرام چشم

□

چو برگشت چرخ از برش چند سال

□

ازان لشکر خسته و بسته مرد

□

چون ستوری باش در حکم امیر

□

حیرت آن مرغست خاموشت کند

□

همان برده و بدره‌های درم

□

آن سلیمانی دلا منسوخ نیست

□

گر بپرسد عقل چون باشد مرام

□

بدو گفت اکنون که چندین سخن

□

برهمن چنین داد پاسخ به شاه

□

پشیمان بشد زان کجا گفته بود

□

تا بروید عبرت و رحمت بدین

□

در این فانی اگر نیکی گزینی

□

سر کودک مرده بینی چو شیر

□

پا نهم گستاخ چون خانه روم

□

ور ترا شکی و ریبی ره زند

□

پس اندر همی‌تاخت بهرام تیز

□

تو اندر نبردی و ما پر ز درد

□

چنین گفت مر بارمان را قباد

□

هین که معکوس است در امر این گره

□

بانگ شیر و بانگ سگ در شب رسید

□

چونک اخوان را دل کینه‌ورست

□

شب چنین با روز اندر اعتناق

□

چون شدی بی‌خود هر آنچ تو کنی

□

ازیشان کسی روی پاسخ ندید

□

گفت این دانم که نقلش از برم

□

وی از گرگساران بدین گشت باز

□

پس بخفتند آن شب و برخاستند

□

به بزم اندرون دلفروز تو بادا

□

گفت و هو معکم این شاه بود

□

روح محجوب از بقا بس در عذاب

□

ذکر آن اریاح سرد و زمهریر

□

بفرمان آن نامور شهریار

□

خانه‌ی داماد پرآشوب و شر

□

بدرید کتفش بدندان چو شیر

□

عضو حر شاخ تر و تازه بود

□

چند هنگامه نهی بر راه عام

□

دیده را نادیده خود انگاشتم

□

تنگ چشمان معنیم هستند

□

جسمشان مشکات دان دلشان زجاج

□

چو از کوه وز دشت برداشت بهر

□

تا عدمها ار ببینی جمله هست

□

مهان را همه انجمن کرد زو

□

پس برون آیند آن شیران ز مرج

□

دیدار با تو با چشم تو در شخص تو جفت است

□

گرگ اگر با تو نماید روبهی

□

که را زهره آنکه از بیم تو

□

خراب آباد دنیا غم نیرزد

□

زنی بود بهرام یل را نه پاک

□

در عقبات راه دین، بهر عقوبت غزان

□

نهفته همه گنج کابلستان

□

ز دور ار سرو بالائی ببیند

□

بر سرش زد سیلی و گفت ای مهین

□

ای تاج گردون گاه تو، مهدی دل آگاه تو

□

سری را که بر سر نهادی کلاه

□

همیشه تا دمد از روی ماه تابش مهر

□

اگر از در شوی یابی بگوی

□

امر تو نطفه افکند بهر سه نوع تا کند

□

همه کابلستان شد آراسته

□

گر چنین است کار خلق جهان

□

ماه دی کرم پیله را از قوت

□

بنگر که در این قطعه چه سحر همی راند

□

در آن راه بیراه از آوارگی

□

بدو از لطف پیغامی فرستم

□

دوخونی بران سان برآویختند

□

مورچه را جای شود دست جم

□

کنون من گشایم چنین روی و موی

□

به چرخ و بحر نیارم ترا صفت کردن

□

چون طمع بستی تو در انوار هو

□

مبتدع و مبدعند بر درت اهل سخن

□

فرو ریخته زر یک انبان چست

□

چو خلخال زرش در پا فتادم

□

بدو گفت راهب که آری همین

□

داد هزار اخترم نتیجه‌ی خورشید

□

چراگاه اسپان شود کوه و دشت

□

ناچار امید کج رود چون من

□

مرغ خورش را نخورد تا نخست

□

او آفتاب عصمت و از شرم ذو الجلال

□

رسد شرق تا غرب احسان او

□

با حنجره زخم یافته گویم

□

چودستور باشی من ازگوشت و آب

□

وگر یک ره نماز مرده خواهی کرد بر گیتی

□

همان مهتران دگر را به بند

□

چون تار پرنیان تنم از لاغری و من

□

ره و رسم گردون، دل آزردنست

□

گرچه ز ملوک عهد بودی

□

بر نشان دادن خلیفه‌ی تخت

□

سر گرز او چون برآورد سر

□

بپوشید پس جامه‌ی زرنگار

□

تو شب به روضه‌ی نبوی زنده داشته

□

بدین تیزی اندر نیاید به جنگ

□

بر سیم به خامه گهر ببارم

□

نه تو در علم آیی و نه در عیان

□

سردابه دید حجره فرو رفت یک دو پی

□

ندانم که دیهیم کیخسروی

□

از رغم مخالفت پناه جانم

□

همی‌رفت لشکر به راه وریغ

□

از فزع کف بر سر دریا گمان برده که هست

□

که گیتی سپنجست پر آی و رو

□

تو خاص پادشا شدی و پر شگفت نیست

□

اثرهای غم و شادی، یکی نیست

□

آه تو شمع است و اشکت شکر است

□

من آنگه عنان باز پیچم ز راه

□

خاقانی است بر در تو زینهاریی

□

بخندد برین بر خردمند مرد

□

تا شد اقبالش همای قاف تا قاف جهان

□

از ایران نخواهی دگر یار کس

□

خفته بودم همتم بیدار کرد

□

داد کن کز ستم به رنج رسی

□

آینه رنگی که پیدای تو از پنهان به است

□

دوالی ز پیچیدن بدسگال

□

یعسوب امت است علی‌وار از آنکه سوخت

□

ز کین نو آیین و کین کهن

□

قابله‌ی کاف و نون، طاها و یاسین که هست

□

گرازه به زه بر نهاده کمان

□

از عدل دید خواهی هم راستی و هم خم

□

چند دعوی کنی، بکار گرای

□

خصم از سپاهت ناگهی، جسته هزیمت را رهی

□

بزد پیلبانان بانگ بر زنده پیل

□

دوش دیدار منوچهر ملک

□

سرنامه گفت آنک بهرام کرد

□

چنبر دف شکارگه ز آهو و گور و یوز و سگ

□

هجیرش چنین داد پاسخ که بس

□

معجز عنان کش سخن توست اگر چه دهر

□

در آن زمان شوی آگه که باز گیرندت

□

یارب دل شکسته‌ی خاقانی آن توست

□

گریزنده را حربه خارید پشت

□

از صهیل اسب شیر آشوب او خرگوش وار

□

هم آنگه که او خویشتن کرد راست

□

تا دمی ماند ز من نوحه‌گران بنشانید

□

دلش گر ز راه پدر گشت باز

□

تا که حسامت قوام ملک عجم شد

□

ایمنی دیدند و ناایمن شدند

□

گر تیغ علی فرق سری یک سره بشکافت

□

فلک تا نشد بر سرش مشگسای

□

از شام زاده صبحش و از صبح زاده عید

□

چنین یافت پاسخ ز ایرانیان

□

بازئی می‌کند این زال که طفلان نکنند

□

چنین گفت کز چین یکی نامدار

□

ز بس کاس سرها و خون جگرها

□

دانند که در عالم دین شهره لوائی است

□

نبرد دیده بسی ناز چراغ

□

چو در آب جام جهانتاب دید

□

ترس جاه و غم جان دارم و زین هر دو سبب

□

بیامد ز نزدیک خسرو سوار

□

خیز خاقانی ز گنج فقر خلوت خانه ساز

□

چو پوشیده رویان ایران سپاه

□

از تف شمشیر تو در سفم‌اند این سه قوم

□

چو دیدندم چنان در خط تسلیم

□

رو که جهان ختم کرد بر تو جهان داشتن

□

بهر داوری کاوفتد راستند

□

صلای سر و تیغ می‌گوئی و من

□

نفرمود تا یک زمان دم زدند

□

عقاقیر صحرای دلهاست این دو

□

سر بخت گردان افراسیاب

□

چو در میدان آزادی سواریش آرزو کردی

□

چون آفریدی رایگان نه سود کردی نه زیان

□

لقبشان در مصادر کرده مفعول

□

ز بس گنج که آنروز بر باد رفت

□

در رنگ و بوی دهر نپیچم که ره روم

□

نوشت اندران نامه‌های دراز

□

بر سیاهی سنگ اگر زرت سپید آید نه سرخ

□

یکی چاره سازم دگرگونه زین

□

ای داعی حضرت تو ایام

□

طاعت بی صدق و صفا، هیچ نیست

□

تو صاحب کار جبرئیلی

□

فرو بسته کاری پیاپی غمی

□

کرکس و شیر فلک طعمه خوران در مصاف

□

همی‌گشت گویا منادیگری

□

امروز احرار زمن خوانندم استاد سخن

□

چگونه فرستم به دشت نبرد

□

میخش از روم در عرب فکند

□

لیکن نشتابد در کارهاش

□

پای تو را بوسه داد ز آن سبب آخر زمین

□

به لشکرگه خویش تازید زود

□

مجلس هر دو رکن را خوانند

□

برآمد ز هندوستان آفرین

□

اشتر اندر وحل به برق بسوخت

□

فرو ریخت از مژه سیندخت خون

□

هست تریاک رضاش از دم فردوس چنانک

□

آنچه از من برد، ای حق مجیب

□

از یاد کرد نام تو کام سخنوران

□

کزویست پیروزی و دستگاه

□

ببین بزم عیدی چو ایوان قیصر

□

نبیند چنو کس به بالای و زور

□

زین پس کفش آفتاب بخشد

□

چنین پاسخش داد دیو سپید

□

شاهی است سایس دین نوری است سایه‌ی حق

□

بر اوج لامکان سفری خوش گزیده بود

□

زآنکه چون نحل این بنا را خود مهندس بود شاه

□

که ویران کنی خان آباد من

□

مویی شدم که موی شکافم به تیر نطق

□

به شاه جهان گفت کردم نگاه

□

حفت النار همه راه سقر گلزار است

□

گر از من سر نامور گشته شد

□

فتح آن چنان کند ید بیضای عسکرش

□

مرا ز صحبت بیگانگان ملال آید

□

ادریس قضا بینش و عیسای شفا بخش

□

گر ایدونک پشت من آرد به خم

□

حرمت برفت حلقه‌ی هر درگهی نکوبم

□

وگر گوسفندی برند از رمه

□

اگر خری دم ازین معجزه زند که مراست

□

وانگهی بر نشیند و تازد

□

مدت لهو را غم است انجام

□

آن قوم که در زیر شجر بیعت کردند

□

عاقبت هرکه سر فراخت به زر

□

ز اسباب تجمل هر چه دارند

□

خاقانی است خاک درت حافظش تو باش

□

بدین بنده پاسخ چنین داد شاه

□

خرد به ماتم و تن در نشاط خوش نبود

□

قلمت نقش بند دفتر کن

□

کز پی میر آخوری در پایگاه رخش او

□

درینجا رمز، رمز عشق بازی است

□

مرا بینند اندر کنج غاری

□

بل، که دزدی پی به آن آورده بود

□

پاسبان گفتا چه داری نورها گفتم شما

□

خرد جوید آگنده راز جهان

□

ور چه پر تیر گردون بشکنم

□

اوحدی، این سخن نه بر سازست

□

شاه دل را که خرد بیدق اوست

□

خداوندا درین وادی از آن سرگشته می‌پویم

□

سفر کعبه نمودار ره آخرتاست

□

چنان بست آن کمر را بر میانش

□

صورنگار حدیثم ولی هر آن صورت

□

ببودند یک هفته با می به دست

□

بدان سگی که وفا کرد و برد نام ابد

□

ذکر خود را بلند گردانی

□

نخل بستان و ترج سر ایوان ببرید

□

گر کسی را از تو دردی شد نصیب

□

گر جان ما به مرگ منوچهر غم زده است

□

مرا از بند غم آزاد گردان!

□

بر فروزید چراغی و بجویید مگر

□

کنون من به دستوری شهریار

□

از سحاب فضل و اشک حاج و آب شعر من

□

آب ازین چشمه‌ی سبیل بنوش

□

گویم که فلک علوفه‌گاهی است

□

او به قصر اندر آسوده و از خالق خلق

□

در مدحت تو به هفت اقلیم

□

شکر انعام او به دانش کن

□

چون عیش تلخ من به قناعت نبود خوش

□

کزین پس دل از راستی نشکنیم

□

آزاد کرده‌ی در او بود عقل و او

□

چون به حاجت چنین سرایی تو

□

بلبل اگر در چمن مدح تو گوید شود

□

خوب لغزیدی و گشتی سرنگون

□

گشت زمین چون سفن چرخ چو کیمخت سبز

□

چو بگشایم بدو چشم جهان‌بین

□

همیشه تا در موت و حیات نابسته است

□

درم داد با لشکر نامدار

□

آدم از او به برقع همت سپید روی

□

هر چه میماند از تو خاکش کن

□

بردست آن تذرو چو خون کبوتران

□

از رشک خوان من فلک ار طعمه‌ای نکرد

□

درون کام نهان کن زبان که تیغ خطیب

□

مکن تعجیل در تحصیل مقصود!

□

به روم اندرون هرچ بودش ز گنج

□

همان به که من باز گردم بدر

□

کف در کف دیگران نهادی

□

به لقب عالم صغیری تو

□

دگر خواسته هرچ بردی به روم

□

بشهر، گربه و در کوهسار شیر شدم

□

نور ازل و ابد طلب کن!

□

نیارستی کمر از موی بستن

□

ازین نامه‌ی شاه دشمن‌گداز

□

نهادی بران سیم نام خراج

□

لیلی و سری به عشوه‌سازیی

□

از چمن لاله‌هاش چیده شود

□

بدان تا شود نامه‌ی شهریار

□

نجنبد زجای،ای‌پسر،چون درخت

□

بگفتی این و بی‌هوش اوفتادی

□

پایه‌ی نظمم ز فلک بگذران

□

نگه کرد جایی که بد خارستان

□

به کاخیش نرسی فرود آورید

□

به حکم عقل تعبیری ندارد

□

نظر دل چو بر کمال بود

□

بالید بر سان سرو سهی

□

برای معرفتی، جسم گشت همسر جان

□

گر این طلب از نخست بودی

□

با وی این را بگویم از آغاز

□

تو گفتی که سرگین این بارگی

□

وگرنه ز مردان جنگاوران

□

خلقی همه شاد، غیر لیلی

□

آنکه از پیش کردگار خورد

□

چنان دان که شاهی بدان پادشاست

□

در آشنای خون دلی دل به حق سپار

□

همواره ز مردمان رمیده

□

معنی نیک سرانجامی را،

□

چنین گفت با موبدان نامدار

□

همه پارس چون بنده‌ی او شدند

□

زدی آتش به خاشاک وجودم

□

زود بر تخته‌ای نشانندش

□

همه کودکان را به میدان فرست

□

گر درد این پرده، چرخ پرده در

□

داور ز غمش نشست در خون

□

دگر اندر خروشم آوردند

□

به رش کرده بالای این پل هزار

□

چو خط از نسیم هوا گشت خشک

□

ازین چشمه لیک آب‌رویی ندید

□

چه ازین یک دو مشت خاک آید؟

□

چرا تاختی پیش فرزند اوی

□

هر کس که نیلفنجد او بصیرت

□

جوانی در غمت بر باد دادم

□

تا شود واقف از حقیقت راز

□

نکوهیده باشد جفا پیشه مرد

□

هم آزادی تو به یزدان کنیم

□

چون مردم لیلی‌اش بدیدند

□

تو ازین عهده گر برون آیی

□

هم‌اندر زمان زود پاسخ نوشت

□

زارع ما، خوشه را خروار کرد

□

می‌گفت و ز بیم ناکس و کس،

□

باصره را داده به بینش نوید

□

ز گفتار ایشان دلش گشت شاد

□

همی دست بر سود شنگل به دست

□

آهسته همی‌زدند گامی

□

دیگر، ای مرغ دل، به پرواز آی

□

چو شاپور نزدیک قیصر رسید

□

ز انبیا و رسل دم زنی و پنداری

□

اینست بلی زمانه را خوی

□

بی عمل در بهشت رفت آدم

□

ز رومی و هندی و از پارسی

□

بره کشت باید ترا کاین سوار

□

بگفتید صد نکته‌ی دلکش‌ام

□

گوشت دهقان به هر دو ماه خورد

□

فزونیش هر روز افزون شود

□

تو، به پنبه میبری سر، ای پدر

□

عشق‌ام کشتی به موج خون راند

□

که باشم من که با خلق کریمت

□

کنون آنک گفت او ز شیر ژیان

□

کدیور بدو گفت زین در مرنج

□

بیامد یکی بی‌خرد موبدی

□

بهتر از پیشه نیست، گردانند

□

پذیرفتم آن را که فرمان برد

□

کرده‌ای هیچ توشه‌ای ره را؟

□

بیود آن شب تیره با می به دست

□

ز خلوت خانه ، آن گنج نهفته

□

برآید یکی کلبه سازم فراخ

□

وگر وام دارد کسی زین گروه

□

همان زیردستی که فرمان شاه

□

نه چنان بر زمانه بستی دل

□

به موبد نبودش به چیزی نیاز

□

عیبها گفتند از هم بیشمار

□

گروهی به بهرام باشند شاد

□

به شاه از حسن یوسف شمه‌ای گفت

□

کنیزک بدو گفت کز راه داد

□

چهارم سخن گر ستودی مرا

□

مر این کرم را خوار نگذاشتند

□

چو ز دلها شود به صدق آگاه

□

بس جاثلیقی به سر بر کلاه

□

گوییا ما را تمامت نیست چندین بار و رنج

□

تو فرمان بر و دختر او بخواه

□

تنی کز شور و شر باشد سرشته

□

چو این گردد از پاک مادر جدا

□

بدیشان چنین گفت پس شهریار

□

پراندیشه شد جان شاپور شاه

□

این ابوالقاسمان که پیش رهند

□

به دیبا بیاراست آتشکده

□

چو دیهیم شاهت نشیمن شود

□

جوانوی روی شهنشاه دید

□

ز طاوس‌های زرین صحن او پر

□

چنین داد پاسخ ورا پیرمرد

□

چو این بیشه از شیر گردد تهی

□

نبیره‌ی جهاندار شاه اردشیر

□

تا عصای تو اژدها نشود

□

دگر آنک در شهر دانا که‌اند

□

بر سر گنجی که یزدان در دل احمد نهاد

□

انزله من العلی انشأه من الولا

□

به سر می‌برد از این سان روزگاری

□

ناکس که خراش چون خسان کرد

□

مکافات باید بدان بد که کرد

□

دلشاد به عالمی که در وی

□

مروش پی، تلف مکن مالت

□

به خواهش دست زد در دامن شاه

□

پیش که مظلوم برد داوری

□

درخت جان‌ها رقصان ز باد این چنین باده

□

زان چشم دوربین چه شود گر نظر کنی

□

زنجیر خودت نهد چو بر دوش

□

چنین گفت کای شاه خورشیدچهر

□

رهت ندهند اندر گور سوی آسمان، زیرا

□

سخن عشق کم خریدارست

□

بسیار می جفا چشیدی

□

کار آنجا می‌رود کانجا فلک گم می‌شود

□

عفت عشق و صدق یار نگر

□

از یکی آب نقش می‌بندد

□

شک نیست که روی یار دیدن

□

شما می گسارید و مستان شوید

□

یادگیر این پند موزون را که اندر نظم اوست

□

نه به میل زمان خراب شود

□

مزاجش را به پوزش راز پرسید

□

شهوت از خوردن بود کم کن ز خور

□

ز آفتاب مهر خود حمد مرا نوری ببخش

□

کرامت آدمی را اضطرار است

□

نبینم ره چو رویت بینم از دور

□

ز دارنده بر جان آنکس درود

□

از بندگانت نعمت خود وامگیر از آنک

□

هشتمین ماه باز ازین ایوان

□

چون فتنه‌ی ما برون زد این تاب

□

وینها که هستشان به ابوبکر دوستی

□

روان کرده لب ساقی لبالب جام مشتاقی

□

شریکم چون خسیس آمد در این کار

□

لیلی خود ازو خراب جان تر

□

آن شرط مهربانی و تحقیق دوستیست

□

من دیده ز خواب چون گشادم

□

وان کزین هر سه قوم بیرونند

□

او، باخبر از گزند این غم

□

چون بگه‌تر قلبی او رو نمود

□

بهر او زار بگریند، که او را پیوست

□

یکی آنک از تخمه‌ی کیقباد

□

بدان غرقه که بر ناید ز آبی

□

یک عنایت به ز صد گون اجتهاد

□

نه کس که رضای حق بجوید

□

مرد کاری، حدیث مردان کن

□

کرم نگذاشتش کز خوبی خویش

□

گر تعصب می‌کنی از بهر این

□

گر به شهر آمدی، به هر ایام

□

چنین گفت با دل که از کار دیو

□

بر بیگنه آنگه شد ستم سنج

□

هر کرا خوف و طمع در کار نیست

□

اگر عضوی ز اعضای شریفت

□

خلق دریافت زرق سازیشان

□

نتوان ستدن، ز پنجه ور، رخت

□

آن هزاران حجت و گفتار بد

□

گاه باشد که عشق جان گردد

□

میانشان ببرم به شمشیر تیز

□

او از سر و پنجه بی خبر بود

□

ما نقص مال من الصدقات قط

□

دگر اشیا که هریک بهر کاری است

□

گاه مستی و گه خرابی تو

□

شد خانه ز آه آتش اندود

□

آن را که بر امید آن جهان نیست

□

باد از انوار تو جهان روشن

□

اگر زیر نوش اندرون زهر نیست

□

چونا گه یافت آن فرصت که می جست

□

بر این آستان عجز و مسکینیت

□

یا ولی‌الله گدای آستانت محتشم

□

سپرست این که میدهد پیرت

□

پرسد خبر تو گاه و بی گاه

□

شب گریزد چونک نور آید ز دور

□

سر صفات ظاهر بی‌منتهای او

□

به چین و ختن اندرآور سپاه

□

به زاری گفت شیرین کای دغا باز

□

از یکی چون سیر گشتی تو تمام

□

گر نه پای تو در میان باشد

□

مشکل عالم از تو آسان شد

□

رنگین کند از جگر قبا را

□

مکن قیاس و بیندیش و هوش‌دار و بدانک

□

ز رحمت یکی جانب من نظر کن

□

نشست از بر سینه‌ی پیلتن

□

سوزان غزلی ز قیس دلکش

□

به صید هزبران پرخاش ساز

□

خلق نیکو هر کجا هست آن درخت خرم است

□

درمی چند را بلاو دهد

□

چون روی پدر بدید فرزند

□

چون در آید نزع و مرگ آهی کنی

□

اتیتکم بمدیح لایلیق بکم

□

دو اسپ اندر آن دشت برپای بود

□

یکی گفت وپرسید و دیگر شنید

□

تا همه زوار گرد او تنند

□

کهن اوراق مصحف را چه حرمت در بر آنان

□

گر چراغی به راه ما داری

□

ز کوه و بیابان وز ریگ و شخ

□

بلکه تو را دل به سوی عصیان مانده است

□

ناگهم آمد فرا پیری فرخ‌لقا

□

همی برد خواهد به گردش سپهر

□

که گر زو خورد بی‌گمان روی و سنگ

□

که گلگونه خمر یاقوت فام

□

باد هر جا برد ز کوی تو خاک

□

قول و فعل و ضمیر چون شد راست

□

به زیر درختی فرود آمدند

□

بر قطب گردم ای صنم از اختران خلوت کنم

□

چو موش و مار شدستیم ساکن ظلمت

□

زمانه برو دم همی بشمرد

□

چو کار آیدم شهریارم تویی

□

بارها من خواب دیدم مستمر

□

چون تو از بهر تماشا بر زمینی بگذری

□

نقش صدیق مینمایم راست

□

بدو گفت کین بار بر دستشوی

□

راه صراط تیزتر از تیغ پیش او

□

گر برفتی یک دم از پیرامنش

□

به بر زد سیاوش بدان کار دست

□

همان نیز نیکی باندازه کن

□

همواره بوستان امیدت شکفته باد

□

ترا بزرگ سپاهیست وین دراز رهیست

□

بعد ازین چون قلم به سر کوشم

□

ز هرگونه دارو ز خشک و ز تر

□

از که مشرق چو طاووسی برآید بامداد

□

دختر ترسا چو برقع بر گرفت

□

بدو گفت کای نام بردار شیر

□

چهارم که دانا دلارای خواند

□

ور بگفتی گل به بلبل راز گفت

□

دی همی‌آمد از بر سلطان

□

نیست پوشیده شمه‌ای زان نور

□

همان به که این زن بود شهریار

□

پنج حس را میان هشت بهشت

□

بس که خود را چون چراغی سوختم

□

مرا دشت و کوهست یک چند جای

□

هرآنکس که شد در جهان شاه فش

□

عمری که می‌رود به همه حال جهد کن

□

چه چیزست مهر تو در هر دلی

□

بار صد کس به تن فرو گیرد

□

پس درخت و شاخ شفتالو چرا پستی نمود

□

مردم از ترکیب نیکو خود جهانی دیگر است

□

دید قصری همچو فردوس آن نگار

□

بگفت آنچ یاد آمدش زین سخن

□

دور نگر کز سر نامردمی

□

کان رسول حق بگفت اندر بیان

□

شاه ایران از آن کریمترست

□

این قدم را یگانه‌ای باید

□

نکاحی می کند با دل به هر دم صورت غیبی

□

بدان شرف که ز اقبال بندگی شب قرب

□

مدتی شد تا درین راه آمدیم

□

نیاید ز سودابه خود جز بدی

□

به دست کسان کان گوهر مکن

□

گرت برکند خشم روزی ز جای

□

تا نبود بار سپیدار سیب

□

پیش روباه مینهی دنبه

□

کان شیشه می که بود در دست

□

بر دیگران در علم تو

□

گفت بر شه‌زاده‌ی تو شهریار

□

بیامد به درگاه با سوگ و درد

□

تا چو سران غالیه‌تر کنند

□

حق چو بخشش کرد بر اهل نیاز

□

خیز شاها! که همه دوخته و ساخته گشت

□

ده نشین به دود سوی رز خویش

□

این نسخه چو دل نهاد بر دست

□

هر که این شوریده خاطر را دعا گوید به صدق

□

ز حد گذشت جسارت کنون همان بهتر

□

به مشکوی زرین کنم شایدت

□

وز این بیهده داوری ساختن

□

کسی که تخم نکارد چه دخل بردارد؟

□

بیهده برکشیده نیست ترا

□

آن که از جام وصل مست شود

□

غباری بر دمید از راه بیداد

□

اگر این کوردلان را تو به مردم شمری

□

شمشه‌های تو آفتاب شعاع

□

چو پاسخ چنین یافت از رهنمون

□

هندوک لاله و ترک سمن

□

ایستاده راز سلطان می‌شنید

□

تهنیت آوردن نزدیک تو

□

آنکه با عقل بود روحش جفت

□

عشقش به دو دستی آب می‌داد

□

داعی بتهای عالم بود هم

□

چه سازی درنگ اندرین جای تنگ

□

سیاوش پناه و روان منست

□

روسیه از این گنه آنجا گریخت

□

ثبات عمر تو باد و دوام عافیتت

□

خدایگان جهان باد و پادشاه زمین

□

بعد از آن هیچ چاره نتوان کرد

□

واجب صدقه‌ام به زیر دستان

□

یکیت مشعله باید، یکی دلیل به راه

□

خروشی برآمد ز لشکر به زار

□

ازان پس بگفت آنچ در خواب دید

□

درافکن به‌هم‌گرگ را با پلنگ

□

جمله لذات هوا مکرست و زرق

□

من بنده را به شعر بسی دستگه نبود

□

چون شود نفس او ز شرک تهی

□

ور آتش تیز بر فروزی

□

آن دم که طاق عمر تو از هم فرو فتد

□

شما دیر مانید و خرم بوید

□

که این هول کاریست بادرد و بیم

□

چون بنه عرش به پایان رسید

□

نه منعم به مال از کسی بهترست

□

به جهان بادی پیوسته و از دور فلک

□

فصبی الدنیا نائبات الهوی

□

می‌زد جگرش چو مغز برجوش

□

زرق تن پاک همه باطل و ناچیز شودت

□

فریدون پیامم بدین گونه داد

□

سوی روم ره با درنگ آیدت

□

اگر پیره زن بود و گر طفل خرد

□

شوی و زن را گفته شد بهر مثال

□

ماه و خورشید را قران باشد

□

مبدا عنصره اصفهان عقوده

□

شب چون قصب سیاه پوشید

□

مرحبا ای خوش تذرو دوربین

□

که هر روز یاقوت بار آورد

□

بر آیین جهانی شد آراسته

□

گشته دلم بحر گهر ریز تو

□

کس از مرد در شهر و از زن نماند

□

تا ز روی بیدلان باشد نشان بر شنبلید

□

اتا نی وهاج الشوق لی نحو بابه

□

گلی شد سرو قدری بود کامد

□

همی خویشتن شهره خواهی به شهر

□

چو از پیش تختش گرازید سام

□

پرستار با مجمر و بوی خوش

□

شعر تو را سدره نشانی دهد

□

مصطفی فرمود خود که هر نبی

□

این مهترست بار خدایی که مال خویش

□

ز دیوان بسی شد به پیکان هلاک

□

چنان در کالب جوشید جانش

□

آن جهان را این جهان چون آینه است

□

پذیرفتم از دادگر داورم

□

چو پنج از سر سال شستم نشست

□

زلف سیه بر سر سیم سپید

□

چه عذر آرم از ننگ تردامنی؟

□

پیلی به پنج ماه شود فربی

□

داشتم ناقص مسی وز کیمیای لطف تو

□

وان بدر که نام او منیر است

□

داد گسترده شود، گرد کند دامن جور

□

از آن نامداران بسیار هوش

□

همه از من انگار ای پهلوان

□

گرچه همه مملکتی خوار نیست

□

الحق اندر زیر این چرخ کبود

□

قسم تو باد از این جهان خرمی

□

عقل جنیبت ز همه تاخت پیش

□

قاصد بشد و خزینه را برد

□

دادمت نشانی به سوی خانه‌ی حکمت

□

به زرین عمود و به زرین کمر

□

خود از پیش گاوان و گردون برفت

□

شب صفت پرده تنهائیست

□

هرآنکه مهر یکی در دلش قرار گرفت

□

تا به بحر اندرست وال و نهنگ

□

در آیینه‌ی صاف عکس مقابل

□

چو صید افکنده شد کاهی نیرزید

□

چو تو سالار دین و علم گشتی

□

نه دژ بود گفتی نه کشتی بر آب

□

خردمند شد نامه‌ی شاه برد

□

درازی و کوتاهی سال و ماه

□

خود ازو یابد ظهور انکار او

□

زهی ز هر ادبی یافته تمام نصیب

□

کرا گردون زند از تخت بر خاک

□

گرچه سخن آبدار بینم

□

گرگ و پلنگ گرسنه گاو و بره برند

□

برین‌گونه بگریست چندان بزار

□

ز دشمن جهان سربسر پاک کرد

□

از پی مشتی جو گندم نمای

□

اگر نه بنده‌نوازی از آن طرف بودی

□

سلطان ترا به چرخ برین برکشید

□

رسیده است به جایی عدالت تو که هست

□

چون شمع به ترک خواب گفته

□

جفا و ستم را غنیمت شمارد

□

کشیدند لشکر به دشت نبرد

□

به ترکان سیراند با درد و داغ

□

خون جهان در جگر گل گرفت

□

هم‌چو عنینی که بکری را خرد

□

شب تیره گون خود بترزین کند

□

چو شد قلب آزمای آفرینش

□

در هیکل او کشید جامه

□

راحت و رنج از بهشت خلد و ز دوزخ

□

دگر بویهای خوش آورد باز

□

یکی آتش انگیزم اندر جهان

□

صورت ما را که عمل ساختند

□

سعدیا راست روان گوی سعادت بردند

□

ببردش دمان تا به البرز کوه

□

لطف کن هر دو را به وحشی بخش

□

گر لطف کنی و گر کنی قهر

□

کسی را که فردا بگریند زارش

□

ازین کشور آید به دیگر شود

□

بران سان یکی اژدهای دلیر

□

هست حقیقت نظر مقبلان

□

ز تاریخ کهن سالان آن بوم

□

همه دست برداشته به آسمان

□

پس آنگه خیر باد انبیا کرد

□

بهشتی بزمش از بزم بهشتی

□

این گور تو چنان که رسول خدای گفت

□

بفرمود کان خواسته برگرای

□

تو با دخترت گفتی انباز جوی

□

رسم ستم نیست جهان یافتن

□

نظم مدیح او نه به اندازه‌ی منست

□

ولیکن هر آنکو بود پر منش

□

آن کز آن رزم جان برد بیرون

□

گر دست شکسته شد کمانگیر

□

پرهیز تخم و مایه‌ی دین است و زی خدای

□

به خون پدر گشت همداستان

□

بدو گفت تا چند گویی چنین

□

درد ستانی کن و درماندهی

□

دو عالم را بدین یک جان سپرده است

□

چنین گفت کاینت سر آن نیاز

□

سرافرازان لشکر سرکشیدند

□

رخ از سرخی چو آتشگاه خود کرد

□

سالوک‌وار زد به کمرش اندرون

□

چنین گفت با ریدک ماه روی

□

بیامد به نزدیک من چاره‌جوی

□

بر این ابلق که آمد شد گزیند

□

بزرگوارا شرح معالیت که دهد

□

به فرمان یزدان چو این گفته شد

□

گر نسیم بهار احسانت

□

زهریست به قهر نفس دادن

□

چرا گر خداوند قولی و فعل

□

بدو گفت کین بودنی کار بود

□

مرا از بزرگان برین شرم خاست

□

هر آن موئی که در زلفم نهفته است

□

جهان را خاص این صاحبقران کن

□

بپرسید کز من چه خواهی بخواه

□

اشارت کرد شاه مصر کشور

□

می‌ساخت میان آب و آتش

□

در عالم دین او سوی ما قول خدای است

□

ز گیتی پرستنده‌ی فر و نصر

□

دلش بود پربیم و سر پر شتاب

□

به نازی روم را در جستجویم

□

از گفتن و شنیدن و از کرده‌های بد

□

کی نامور پاسخ آورد زود

□

از در مدح و زیور نامت

□

گر دست رسش بدی به تقدیر

□

نیست دشوار جهان بدتر از آسانش

□

زمین دید رودابه و پشت پای

□

همی نوسواریش پنداشتند

□

به تن با دیگری خرسند بودم

□

چو چشم صبح در هر کس که دیدی

□

چو آزاد گشتند از بند او

□

خروشان بود از اینسان چند روزی

□

گهی گفتی تنم را جان توئی تو

□

ای کوفته مفازه‌ی بی‌باکی

□

شدی بدخو ندانم کاین چه کین است

□

فرستاد هرسو به کشور پیام

□

چو مهدش را به مجلس خاصگی داد

□

همه شب خاطرم به غم می‌بود

□

چرا بر جای ماندی چون سیه میغ

□

این رفتن زود اگر چه باریست

□

و گر خود علم جالینوس دانی

□

کسی چون ستاند ز یاقوت قوت؟

□

غمش را کز شکیبائی فزونست

□

هرانکس که او را بدیدی به راه

□

دین را که چهار ساق دادی

□

بسا دولت که آید بر گذرگاه

□

شنیدم نام او شیرین از آن بود

□

کریمی را به بخت دور خوش کن

□

بی‌باده او مباد جامم

□

هر کو سرش از طاعت آن شیر بتابد

□

همان آهنگری با خاره می‌کرد

□

چنین ساختستم که مهمان کنم

□

رفتند کیان و دین پرستان

□

از نمودار هفت گنبد خویش

□

دوشه را در زفاف خسروانه

□

امر و نهی ترا به کل امور

□

ممنان را برد باشد عاقبت

□

بدانچه‌ت بدادند خرسند باش

□

خیال از ناجوانمردی همه روز

□

جهاندیده گفت این نه جای منست

□

چشم تو گر پرده طنازیست

□

بر اهل روزگار از هر قرانی

□

به زاری گفت کاوخ رنج بردم

□

فلک در خطبه‌اش جایی نهد پا

□

شاخ آتش را بجنبانی بساز

□

شریف جان تو زین قبه‌ی کبود برون

□

بیاساید همه شب مرغ و ماهی

□

بدو ساربان گفت کای شیرمرد

□

باد که با خاک به گرگ آشتیست

□

حرز تو به وقت شادکامی

□

دماغ آشفته شد بهرامیان را

□

حسام قهر او را مرگ روز کین بگنجاند

□

هر علمی جای افکندگیست

□

بنده‌ای کار کن به امر خدای

□

دل بانو موافق شد درین کار

□

فرستاده سوی دژ گنبدان

□

پیه تو چون روغن صد ساله بود

□

به حشوی چندم آتش برمیفروز

□

گلیم خویشتن را هر کس از آب

□

گنج زجا رفت وبه جا خفت مار

□

گر کهنی بینی و گر تازه‌ای

□

گر فقه بود حیلت و، محتال فقیه است

□

من از خون جگر باریدن خویش

□

بیاراست ایوان گوهرنگار

□

آن دمی کز آدمش کردم نهان

□

شیرگیری ولیک نز مستی

□

گهی با آهوان خلوت گزیدی

□

وحشی افسانه‌ی درد تو مطول سخنی‌ست

□

با بدشان کان نه باندازه‌ایست

□

یافت احمد به چهل سال مکانی که نیافت

□

تو هستی شمع و او پروانه مست

□

چو کشته شد آن نامبرده سوار

□

در هر آن کاری که میلستت بدان

□

چنان خسبان چو آید وقت خوابم

□

نشسته گوهری در بیضه سنگ

□

جفای هجر دشوار است بسیار

□

عشق که در پرده کرامات شد

□

تو مزور گری مکن چو جهان

□

مرا مادر دعا کرد است گوئی

□

چو روی پدر دید شاه جوان

□

گل ز کژی خار در آغوش یافت

□

آه ای پدر آه از آنچه کردم

□

مرا در گوشه تنها نشانی

□

منم امروز که از فیض قبول نظرت

□

شک نه در آنشد که عدم هیچ نیست

□

گر امروز چون دی تغافل کنی

□

اگر خاکست چون شاید بریدن

□

سوار هیونان چو باز آمدند

□

از غم و شادی نباشد جوش ما

□

وزین شیوه سخنهائی برانگیخت

□

اگر چه جای باشد گرمسیری

□

اگر غم شد، نماند نیز شادی

□

چند زنی دست به شاخ دگر

□

خاک سیه به‌طاعت خرمابن

□

ملک را هر زمان در کار شیرین

□

ترا باد این تخت و تاج کیان

□

سر از آن خواب مبارک بر نداشت

□

کس بر این تخمه آفرین نکند

□

حلالی خور چو بازان شکاری

□

تو هنوز اندر کنار شهر و اینها در میان

□

هرکه نه بر حکم وی اقرار کرد

□

اهل سر خدای مردانند

□

چنان خور کز ضرورتهای حالت

□

نمک بر پراگند و ببرید و خورد

□

موج دریا چون بامر حق بتاخت

□

خداوندیش با کس مشترک نیست

□

همیدون شیر اگر شیرین نبودی

□

به خود می‌گفت دستور جهاندار

□

پیشه‌ها و اندیشه‌ها در وقت صبح

□

اشتر چو هلاک گشت خواهد

□

فتنه و آشوب و خون‌ریزی مجوی

□

چنان چون بدم کهتر کیقباد

□

با زبان گر چه تهمت می‌نهند

□

در گشادی و در شدی به بهشت

□

تشنگی خاک رزم دردی اوداج خورد

□

خانه زادیست کهین قلزم احسان ترا

□

بادیه میدان مردانست و ما نیز از نیاز

□

ذل بود بار نهال طمع

□

شعر من در جهان سمر زان شد

□

چو دیدش فرو ریخت دینار و گفت

□

به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی

□

مگو در نفس درویشان هنر نیست

□

گر چو فرعون لعین خصم تو در بحر شود

□

نهان در هر بلایش سد تنعم

□

پیشم آرد دوات بن سوراخ

□

یکی زندان تنگ است این که باغش ظن برد نادان

□

بنده نیز ار به حکم اومیدی

□

بداد آفریننده‌ی داد و راد

□

همه بد گشته و عذر همه این:

□

ز آسمان برگذشت رونق او

□

روز و شب جفت کبریا بادا

□

برای دار عبرت نخل عمر دشمنت جوید

□

همچو هامون قیامت گرد میدان جوق جوق

□

ابلیس رها یابد از اغلال گر ایدونک

□

آن صاحب عادل که کار عدلش

□

همه دشت بی‌تن سر و یال بود

□

در چنین مجلس که او کردست آنک کرده‌اند

□

بسی پرسیده شد پنهان و پیدا

□

وگر عمرم بر آن مقصور دارم

□

چنین تا چند در یکجا نشینیم

□

همی تا نفی باشد «لا» همی تا جحد باشد «لم»

□

اگرچه خصم تو گستاخ می‌رود حالی

□

با این همه چو بنگری از شیوهای شعر

□

شما گفت از ایران به پند آمدید

□

چون تو موسی وار بر کرسی برآیی گویدت

□

کان یکی یافتی دو را کم زن

□

به شرح حال همانا که هیچ حاجت نیست

□

پی قربانگه عید جلالت

□

گر ابر مدد یکدم از انگشت تو گیرد

□

به جوشن تن خیرالبشر علی ولی

□

ای دریغا اگر بضاعت من

□

بینداخت ژوپین زهرابدار

□

فضل یحیا صاعد آن قاضی که خود بیرون ز فضل

□

عدون حفایا سبسبا بعد سبسب

□

به کریمی و لطف و رحمت حق

□

چنان دادند سیم و زر به مردم

□

ز پیشوای امیر فلک به رتبت و عقل

□

سر فتنه دارد دگر روزگار

□

قلم تست که چون کلک قضا

□

بسی رنج بیند به رزم اندرون

□

از چنین ارکانها چون حاجیان بادت ثواب

□

دید شیری کشیده پنجه زور

□

عرصه‌ی ساحت تو چیست سپهر

□

خوش آن کو بر در دونان نریزد آبروی خود

□

تا ز روی تهنیت گویند اجرام سپهر

□

گر زمین باشد ز مغناطیس و او آهن لحیم

□

چه غم خوری که اگر بدسگال تو به مثل

□

بدو باز خواندند لشکرش را

□

بود تو شرع بر تواند داشت

□

چو حسرت خورد از پرواز آن باز

□

من بنده کز این پیش نزد زخم درشتی

□

لب بگشودند که گر مدتی

□

باد بی‌حمیتانه در سبلت

□

در رخ دلدار جمالی نماند

□

خصمت ار دولتکی یافت مزور وانرا

□

برفتند زانجا صد و شست مرد

□

معجز موسی داری که کنی ثعبان چوب

□

خان خانان چو گوش کرد پیام

□

دولتش را چو چرخ استیلا

□

شیر گوید ثنای آن روباه

□

چه شد ار هست ظاهرت عریان

□

ور از فرض محالش همچو طفلان بهر آسایش

□

نسیم لطف تو ار بگذرد به آتش تیز

□

ازان دود برنده بیهوش گشت

□

المنة لله که از دولت ناگه

□

خیریش نه زرد بلکه زر بود

□

ذکر تو با ذکر کردگار کنم راست

□

کسی کاو هست کینت در نهادش

□

نی نی مه و گهر چه خوانم ترا چو هست

□

شعر من آینه‌ی کردار تست

□

دخل مدح تو دویده ز وضیع و ز شریف

□

برآهیخت خفتان جنگ از تنش

□

آن درختی که آب خشمش خورد

□

آواره من چو گردد آگاه

□

در عرصه‌گاه موکب میمون کبریات

□

بادا زبون رایض اقبال و جاه تو

□

دیده بر صورت آن دار که چون نرگس تر

□

بزرگوارا امیرا اگرچه نظم فقیر

□

همه پوشند کفن گر تو بپوشی خفتان

□

بدو گفت بگزین ز لشکر هزار

□

آوازه برآورد که: ای قوم تن خویش

□

مردم به تعجب از حسابش

□

در این دیار به حکمت نیابمت همتا

□

به خدمت عقل و نفس و چرخ و اختر

□

هر که دین خواهد که دارد چون شما باید خطر

□

کاو ز شب مظلم‌تر و تاری‌تر است

□

صد یک ز مدح تو نتوانم تمام گفت

□

کزین لشکر اکنون سوارش تویی

□

تا ورای نفس خویشی خویشتن کودک شمار

□

هرچه گفتی ز رای خوب سرشت

□

به قدرش قوت آن هست کز سهم

□

«الفقر فخری » است ترا در خطاب قدر

□

گبرکی چبود؟ فکندن دین حق در زیر پای

□

از حسن هست اگرچه درین شعر خوش ردیف

□

هر شراری که برانداخت دل از روی رهی

□

بینبارم این رود جیحون به مشک

□

آزار او کشند به عمدا به خویشتن

□

گردون که طلسم داغ سازیست

□

هر چه تقدیر کنی بی‌مهلت

□

به ا ین سگ طبعی از خود باد ننگت

□

هم درخت از تو چو پیکان و سنان وقت بهار

□

پلنگ اندر چرا خور، یوز در ره، گرگ در آغل

□

اندر نفاذ خسرو و صاحب نهاده باد

□

تو بردی پی جاودان را ز جای

□

دختری دارم دوشیزه ولی مدحت زا

□

رشته یکتاست ترسم از خطرش

□

در رضای تو لازمست صواب

□

وحشی اگر طالبی بر در احمد نشین

□

نه در کعبه مجاور بود چندین سالها بلعم

□

سخای او که ز احسان به منعم و مفلس

□

یا چه باشد که در ممالک تو

□

نشستی نو آراست بر پیش آب

□

مرا هر گه سخن گویم سخن عالی شود لیکن

□

ابر از پی نوبهار بگریست

□

هم آهسته سر برد پیش سرش

□

به شادی می‌دود اشکم چه دیده‌ست

□

کرد بر من به قول مشتی رند

□

گوی علم و هنر اینجاست، ولی بیرنج

□

که زشت است در چشم آزادگان

□

نرفتی بدان نامور بارگاه

□

چون پدید آمد ملال آدم از حور و قصور

□

راه دروازه جهان برداشت

□

درونت به تایید حق شاد باد

□

باد از روی تو نار شمع خاور عاریت

□

پسری چون تو نزادند درین شش روزن

□

شایدش از پویه خواند کشتی دریای خشک

□

به امرش وجود از عدم نقش بست

□

بشد قیصر و رنج و تشویر برد

□

لیک آمده‌ام سیر ز افعال زمانه

□

هیچ روزی چو آفتاب از نور

□

از آسایش آنگه خبر داشتی

□

حصارش زلف زهره شانه کرده

□

گر چه خصمت فرزدق ست به هجو

□

زیب یابد سر و تن از ادب و دانش

□

بیاورد جامی دگر میگسار

□

به پیشم چه گویی چه آید نخست

□

عاقلان بینی به شادی بهر آن در هر مکان

□

زخمی به زبان همی فروشی

□

بزرگان بارن دوده نفرین کنند

□

قطب سپهر گر به ته پا در آورد

□

تو بزرگ از آسمانی دیگران از آب و خاک

□

که ساخته است دهن کیست آن معین دو دست

□

برون آمد از پیش خسرو نوند

□

به تنها تن خویش جستم نبرد

□

میان طبع تو و طبع حاسدت در نظم

□

هیچکس با تو تاجور نشدند

□

ازو نامه بستد بخواننده داد

□

صدف را خنده در نیسان تو دادی

□

ز خاک معصیت ار بر رخم بودی گردی

□

آن زنده که دانست و زندگی کرد

□

چو بشنید خسور که فرعان گریخت

□

چو من زین زرین نهم بر سپاه

□

شاهی و چه شاهی که گه عدل و گه علم

□

تب باز ملازم نفس گشت

□

چنین است رسم سرای فریب

□

وگر چرخ زنجیر عدل از مجرد

□

از برای گوهر والا و اصل پاک تست

□

واندر تن مبارکش از محض لطف کرد

□

ببینیم تا گردش روزگار

□

سر آن را همه خواند و گفتا روید

□

همه زیب بهشت را شایی

□

شاه را این شنیده سخت آمد

□

چو نامه بخوانی خرد را مران

□

ز نرگسدان دمیدش لاله تر

□

چو به تخلیط اندرون کژدم شدند این مردمان

□

دلت از روشنی جانت شود روشن

□

که پرهیز از آن کن که بد کرده‌ای

□

همه دشت سر بود بی‌تن به خاک

□

احباب ترا باد خزانی چو بهاری

□

زند زردشت نغمه ساز بر او

□

بپا تا چه خواهد نمودن سپهر

□

ز خوف قهر تو اشرار در عذاب حجیم

□

چون رسیدم بر کران دجله کشتی رفته بود

□

به بال و پر معرفت شاهبازی

□

کمان رابه بازو همی‌درکشید

□

فرستاده گفت ای سخنگوی شاه

□

از پاره‌ی شلوار همی تابد لعلش

□

آن ذوق نشد هنوزت از یاد

□

چولشکر فراوان شد و خواسته

□

ز اصل و فرع او عالم پدیدار

□

هر آن سخن که کند رشته نوک خامه‌ی او

□

خود بده انصاف، ای مرد گزین!

□

یک را همی تاج شاهی دهد

□

نفس را نفسی نماند دیو را دیوی شود

□

یک کرشمه گر تو بنمایی دگر از چشم فضل

□

گرچه در پشم خویشتن خسبند

□

بدان بد که کردی بهانه منم

□

آنگاه که شعر تازی آغازی

□

دوار مختلف را متفق با هم که گرداند

□

به قول و فعل وی از مهد تا به عهد خرد

□

سبک رفت و جامه ازو در کشید

□

گفت ای رفیق جفتی کردی هر آنچ گفتی

□

ولیکن مشتری آخر بروز دین ز شخص تو

□

اژدها دیده باز کرده فراخ

□

بدو گفت گریان که خسرو کجاست

□

شود تاریکی ظلم از جهان دور

□

وقت آنست که در پیشگه میخانه

□

بیش از همه با خویشتن کند بد

□

به یزدان و نام تو ای شهریار

□

دهر بفرسود و بفرسودمان

□

ور تو شاهانه مرا هم به گدا خوانی من

□

گرچه دست تو خود نگیرد کس

□

جهاندار کیخسرو از پشت اوی

□

به زیر قول چون مبرم نگر فعل چو نشترشان

□

میر گر از مال و ملک با ثقل است

□

بناشد آدمی را از قبول دل کمالی به

□

بدو گفت که شیرویه بود این چنین

□

چین تو را بنده شود گر تو برو پر چین کنی

□

آنک می‌گفتی اگر حق هست کو

□

گفت از اینگونه کار چون باشد

□

یکی کاخ بد کرده زندانش نام

□

برای امت از درگاه عالی

□

که کیمیای سعادت در این جهان سخن است

□

آموزگار خلق شدیم اما

□

به پرورد تا بر تنش بد رسد

□

ای آنکه گوئیم به نصیحت همی

□

مرغ پرنده چو ماند در زمین

□

همه را روی در خدا دیدم

□

ازان دشت چنگش برانگیخت اسپ

□

غواص تو را جز گل و شورابه نداده‌است

□

نشگفت اگر نداند جز مکر خلق ایراک

□

دو جهانند یکی عالم فانی و یکی

□

چنین گفت کین را نباید فگند

□

تا همی دست رست هست به کاری بد

□

هست در بط غیر این بس خیر و شر

□

مجنون چو ز دور دید در پیر

□

همو مرد جنگست و گرد و سوار

□

چون خفاشی کو تف خورشید را

□

ظفر چه جوئی بر شیعت کسی که خدای

□

هان! مخند ای نفس بر عابد ز جهل

□

خروش آمد و ناله‌ی بوق و کوس

□

به مذن بس به دشواری دهی هر سال صاع سر

□

خفته سازد شیر خود را آنچنان

□

بنوشته دو بیت زیرش از زر

□

ز خون برادر بکین پدر

□

گرت خوش آید سخن من کنون

□

من گشته هزیمتی به یمگان در

□

از در مغرب برانگیزد سم سختش غبار

□

در عجبهااش به فکر اندر روید

□

حقیقت بجوی از سخن‌های علمی

□

تنت را همی پاسبانی کند جان

□

کمان سپهرت بیندازد آخر

□

مادر و بابا و اصل خلق اوست

□

زانک بی گلزار بلبل خامشست

□

پس آنک او به بنگاه می‌پخت دیگ

□

ای مقالت مثل ما قال‌النبی خیرالمقال

□

پست و بالا پیش چشمش تیزرو

□

تن خورد در این جهان و او مرد

□

از تو بکشم عقاب دنیا

□

بساط باغ را بی گل صفا نیست

□

سبلت تزویر دنیا بر کنند

□

چیزیکه تو پنداری در غربت و در حضرت

□

این است آن مثل که «فرو ناید

□

فلک بی‌رخصتت یک کار بی‌تابانه خواهد کرد

□

هین مشو چون قند پیش طوطیان

□

ای اخی دوزخ و بهشت ببین

□

ای دردمند دور مشو خیره از طبیب

□

با دانش است فخر، نه با ثروت و عقار

□

مست آن باشد که آن بیند که نیست

□

گویدش ای مزبله تو کیستی

□

شکیبا گردد آن کس کو زمن طاعت طمع دارد

□

سخنی دارم و دارم طمع آن که بر آن

□

پیش آرد هیهی و هیهات را

□

گرچه نهان شد پری از چشم ما

□

سخن حجت بشنو که تو را قولش

□

تشنه خون خورد و تو خودبین به لب جوئی

□

چون ز مشکلهات پرسم عورتت پیدا شود

□

وقار و عزم و برش را و باسش را و سهمش را

□

مر مرا گر پس دانش نشده‌ستی دل

□

گر فتد بر ضعفا پرتوی از تربیتت

□

در خلل ظلمت بودی اگر

□

من دی چو تو بوده‌ستم، دانم که تو امروز

□

با بیلک او مرگ همعنان

□

گر ز صندوقی به صندوقی رود

□

مباد و خود نبود تا شبانگاه ابد

□

طبله‌ها بشکست و جانها ریختند

□

ز فر این بود آن سرفراز در بستان

□

سروراوندی دلشاد که از مرتبه است

□

تیغ باس تو تا کشیده شدست

□

علم کجا باشد جز نزد او؟

□

آن همی بینم از حوادث سخت

□

هم‌چو عادش بر برد باد و کشد

□

خود نپرسی یکی ز روی عتاب

□

نیارد نظر کرد زی نور علمش

□

نه‌ای نبی و سر کلک تست قابل وحی

□

یا دزد برده جایزه‌ی من و گرنه چون

□

همواره تا که باشد در جلوه‌گاه بستان

□

فخر جوید بر حکیمان جان سقراط بزرگ

□

تو کن احسان که هرکه جز تو بود

□

گفت الغیاث ای مسلمین دل‌ها نگهدارید هین

□

زین سپس بر سپهر گردن‌کش

□

بینی طفلی بمالد مادری

□

گر جهان را ننماید به سخن سحر حلال

□

تا در خراب کردن عالم کنند سعی

□

فلک از مجلس انس تو پر از هو یاهو

□

جستند درین، هر کسی طریقی

□

لاشه‌ی ما کی رسد آنجا که رخش او کشند

□

بس که نهر خون روان کرد از تن ارباب کین

□

همیشه تا نکند گردش زمانه مقام

□

به فعلش به پایست اخلاق نیک

□

دوستت دوستکام باد و مباد

□

شاه سادس بعد از آن سلطان محمد پادشاه

□

که تا دست مرگم گریبان نگیرد

□

جز از بهر مالش نجوید تو را کس

□

زان که تا بنگری بگیرد از او

□

فغان از آن که شود نشه‌ی بقا آخر

□

تا از حد جهان ننهم پای خود برون

□

در شب مهتاب مه را بر سماک

□

زانکه بر من همچو روزی دایم و بی‌سابقه است

□

عمود خاره شکن گر کند بلند شود

□

سده‌ی درگه اعلای خداوند جهان

□

ور بنشیند برو غبار شیاطین

□

حکمها بود که مانع بودند

□

دو چیز باعث تاخیر شد که هریک از آنها

□

تا که در من‌یزید دور بود

□

خلیج مغربی هزیمه‌ای شود

□

عقل با رمح تو فتوی می‌دهد اکنون که چوب

□

سر بدخواه تو خواهم که ز بازیچه‌ی دهر

□

عقل در ترکیب مردم ز آفرینش حاکم است

□

سکندری که جهانگیر گشته پیش از وقت

□

شد غذای آفتاب از نور عرش

□

خود چه نسبت تو را به خصم زبون

□

آنچه علی داد در رکوع فزون بود

□

عزیز کرده هر مصر یوسفیست ولی

□

گر جز رضای توست غرض مر مرا ز عمر

□

مرا به تیغ زبان رنجه کردن آسان نیست

□

هرچند که بر منبر نادان بنشیند

□

اگر یکبار خواهی رفع ظلمت

□

کافر و ممن خدا گویند لیک

□

خورد گر بر زمین و آسمان زور تلاش تو

□

ملامت مکن‌مان اگر ما چو تو

□

ضابطه تا دم به دم رو به ترقی نهد

□

بنات النعش کرد آهنگ بالا

□

در آب کوچه پدید آورنده از هر سو

□

شاید که نداندم نفایه

□

ناهید همچو عود بر آتش فکنده چنگ

□

تو نیایی و نگویی مر مرا

□

به قدر خویش دارد هر یکی زور

□

قولم همه هزل و محال بودی

□

اتصال مو و خورشید و قران سعدین

□

لذت انهار خمر اوست ما را بی‌حساب

□

درین اثنا یکی زیشان بر آشفت

□

نپسندم ار بگردد و بگراید

□

کشاده گویم این تاریخ ابجد

□

باز هستی تنگ‌تر بود از خیال

□

به که درین ره به رضا ایستی

□

خشم یک سو فگن اینک تو و اینک من

□

عشق بتان بار بریزد ز دوش

□

زین چرخ برون، خرد همی گوید،

□

نویدت می‌دهم زین آب دلکش

□

با جهل مجوی زهد ازیرا

□

دگر کس سوی خود گردد جهت گیر

□

گرچه تو هستی کنون غافل از آن

□

که از شاخ جوانی بر درختم

□

نباید نرم کردن گردن از بهر درم کس را

□

چو دید آن حال سنبل چار و ناچار

□

توران بدان پسر دهی، ایران بدین پسر

□

به تندی سر سلاحی را طلب کرد

□

وان کو نه بر این طریق باشد

□

مسلمان چیره دست و هندوان رام

□

هر که را خوی نکو باشد برست

□

چو بشنیدند مردان سرافراز

□

گشی مکن به جامه که مردان را

□

دل اندر سبزه‌ها بی گل شکیباست

□

نه سوی راه سداب است ره لاله‌ی لعل

□

رساند از کف خود جمله را بهر

□

امروز همی به مطربان بخشی

□

دو مردم در دو چشم یکدگر نور

□

اندر آ اکنون که رستی از خطر

□

نهفته، با درونی خاصه‌ای چند

□

به حکمت شایدت مر خویشتن را

□

شدند اهل حرم زین نکته آگاه

□

کارکنانند ز هر در ولیک

□

نغزک ا خوش نغز کن بوستان

□

گر تو را گردن نهم از بهر مال

□

علامتهای شاهی داده‌ی شاه

□

جوهری داری ز انسان یا خری

□

خداوندا، به سوئی ره نمایم

□

من بسته‌ی آداب و فضل خویشم

□

گر حکم تو سریر تو محکم نداری

□

سدره و فردوس مزخرف شود

□

خر جهنده گشت از تیزی نیش

□

ای شده غافل زعلم و حجت و برهان،

□

پیش‌روم عقل بود تا به جهان

□

جز سر به نگون قعر دوزخ

□

بت‌پرستی چون بمانی در صور

□

پیش داعی من امروز چو افسانه است

□

از تیغ، به بالا بکند موی به دو نیم

□

بر قهر عدوی خود برون آر

□

دست همدیگر زیارت می‌کنند

□

ای آنکه کردگار ز بهر تو جفت کرد

□

آنجاش نخواندند تا به دانش

□

نهان آشکارا کس ندیده است

□

ور مثالی خواهی از علم نهان

□

آن کن از طاعت و نیکی که نداری شرم

□

جمال ملکت ایران و توران

□

ور بریدستی چو من زیشان طمع

□

پس شکستن حق او باشد که او

□

کان تو است ای تن و طاعت گهر

□

یکی جعد مویی، هیونی سبکرو

□

چون دلت از بلخ شد به یمگان خرسند

□

زانک من در امتحان آرم ورا

□

سوی هشیار و خردمند ستوری تو

□

ور نباشد تشنه او را سلسبیل

□

مر او را گزید احکم الحاکمین

□

از غلط ایمن شوند و از ذهول

□

امروز بد و نیک می‌نویسند

□

چرا کنون که بهار است جهد آن نکنی

□

یاسمین را خوش ببوید هر کسی

□

حق مرا گفته ترا لطفی دهم

□

امروز همی ضعیف بینی

□

گر تو به هر مدیحی، چندین تپید خواهی

□

یکی ز ما و هزار از شما اگر چه شما

□

چون کنم در دست من چه چاره است

□

گر دلت بر نیک همسایه ز حسد کینه گرفت

□

دم بر تو شمرده‌است خداوند ازیراک

□

وگر دیدی مرا عاجز نگشتی

□

خود اندر پیش و آن پوشیده رویان

□

اشعار پند و زهد بسی گفته‌است

□

صبر است عقل را به جهان همتا

□

مسلمانم چنین بی‌رنج ازانم

□

غرور همتش را مایه زان بیش

□

چرا آفرید این جهان را چو دانست

□

چونکه از خیل دیو نگریزی

□

گر همی آرزو آیدت عروسی نو

□

که دانم خاطر شیرین غیور است

□

خرد بر دلت بنگاری ازیرا

□

مردم آن است که دین است و هنر جامه‌ی او

□

کو نبود آنکه دن پرستد هرگز

□

بر این کهسار تاب ای ماهتابم

□

پیدات دیگر است و نهان دیگر

□

این آرزو، ای خواجه، اژدهائی است

□

که صرصر به پشه دل شیر بخشد

□

بگفتندش چنین باشد بلی خیز

□

گرد مثل مگرد که علم او

□

که طبع آتشین چون خوش فروزد

□

نیک نگه کن که بر این جاهلان

□

بیا آسان کن از خود مشکلم را

□

گر نباشد در چنین حالت مزیدی مرترا

□

اسیر محنت ایام بودن

□

خون عدو را چو خویش بدو داد

□

ز تاب زلف از خسرو ببر تاب

□

گر براندیشی بریده‌ستی رهی دور و دراز

□

بگفت از عاشقی باری غرض چیست

□

داد ببین تا کجاست، فضل ببین تا کراست

□

حکمت او را ز نور باری جنت

□

خوش بوی هست آنکه همی از وی

□

مرا مشمول تهمت سازی این شاه

□

تنت سیم است یا مرمر ندانم

□

به تمثال میانش رفت در پیچ

□

ولی از معنی خیر الامورش

□

بر آن صنعتگران دانش اندیش

□

زیرا که ولایت چو تنی هست و درآن تن

□

به مسکینی سر گوهر ندارم

□

به مطرب گفت قانون طرب ساز

□

زمین با خصم و با ما آسمان است

□

کدامین دل کدامین خاطر شاد

□

بیا این بنده را در بیع خویش آر

□

خوشا عشقی که جان و تن بسوزد

□

فرازش بلند و نشیبش نشیب

□

چه همدستی کند با اژدها مور

□

هر که در خواهد که دارد چون صدف باید دهان

□

منحوس و نگون و بدنهالی

□

بگوینده به رخشم فرعان بریخت

□

دو غنچه ناشگفته داشت بختم

□

بزرجمهر چنین گفته بود با کسری

□

لیک نه ماری که بود مهره دار

□

سرازکشتن شاه پرکین کنند

□

چو دو دیده به یک جا و ز هم دور

□

هر نکته صد سپهر و هر انگشت صد بحار

□

زین نکند عیب کسی بر پری

□

به بازو مر آن نامه را کرد بند

□

که چندین وصف دشمن چون توان گفت؟

□

نداد مر دین را جز به تیغ او ظفری؟

□

پشیمان گر شوی آزادش انگار

□

چو از خوب رخ بستد آن شهریار

□

به سال یازده از بعد هفصد

□

قلم سست و کاغذ پر زین

□

بر جان نبود ز مرگ نقصان

□

مگر کینها بازگردد به مهر

□

چرخ گر دانست بگرد سرایشان گردان

□

خلق ز پیغمبر خالیستی؟

□

متاع خویش او را پیشکش کن

□

یکی رابه دریا به ماهی دهد

□

رنجه شوی چون به قضا ایستی

□

کی نهاده بر میان فرق جان خویشتن

□

فسانه چو دیوانه چون گوش داری؟

□

جگرگاه شاه جهان بر درید

□

بهد کم نغزک ما را ز انجیر

□

چیزی نماند جز نام از دین مصطفائی

□

تو بینی تا کجا نا مهربان است

□

دل مرد بی تن شد آراسته

□

درون رفتند پیش بانوی شاه

□

گمان برم که به ذات و صفات پیشترم

□

به مطرب هر زمان آسان دهی کژ موش با خفتان

□

به نوروز و مهر و بخرم بهار

□

دیگ هوس باز نشیند ز جوش

□

چو مر جانت را دین کند پاسبانی

□

کز آنجا رو نهد بر شهر لشکر

□

رها کردن مانه کار شماست

□

گلی بی سبزه در بستان نه زیباست

□

نام بی‌دولتانه در دیوان

□

بی‌گمان شو ز مالک و رضوان

□

سخنها برو کرد خواننده یاد

□

حسام الدین ملک را کرد همراه

□

زیرا نشسته بر در عیسی مریمی

□

ولی از گوهری دل برندارم

□

سخن را نخست آستانه منم

□

که خوش با خضر خان آبی خوری خوش

□

باطنت دارد از هنر زیور

□

کز جغد نیایدت همائی

□

چه گوید بدین رای نا استوار

□

عنیفان را از هر سو کرد بر کار

□

به هنگام خور بود یار علی

□

همه پیشش ستاده دست در بر

□

بپرداز و بر ساز با مهتران

□

ز مخدوم خود این حرف سر انداز

□

پس چو گبران سال و مه بردست ساغر داشتن

□

شیر کجا باشد جز در عرین؟

□

بیامد جهان کرد پرگفت و گوی

□

ندانستی کس از جنس مغل نام

□

بی‌هیچ گنه شده به زنهاری

□

که گردد چون میان او نشد هیچ

□

که او را به بیهوده آزرده‌ای

□

که باید صد کروه امروز شب کرد

□

هرگز نکند بیش بخیلی به مطر بر

□

نکنی روی به محراب ز جباری

□

گهی در بروگاه بر سرکشید

□

نغزترین میوه هندوستان

□

خر بنده جز به خان شتربانی»

□

بود در ره مراد و نامرادی

□

ز تیزی جوانان نگیرند کین

□

کز آن پرورده‌ی راحت شود دهر

□

همی تا چیست باشد «ما» همی تا کیست باشد «من»

□

این رفت به ایوان و آن بخاری

□

همی زیستی اندرو شادکام

□

نشست و عقد کابین کرد پیوند

□

از بهر ثواب آن جهانی

□

مبادا در جهان آتش فروزد

□

ازین بهر ماهوی نفرین سزد

□

که با این رهنما، سوی تو آیم

□

هر کرا تا به سحر بود بر او سهرش

□

گرد به پندی چو در ازو بفشانم

□

فرو گفت پنهان به گوش اندرش

□

فلکش سر چرا نیندازد؟

□

بی‌ازاری، بی‌ازاری ، بی‌ازار، ای ناصبی

□

به پای تخت خاصان آرمیدند

□

بیفتادن از دست افتادگان

□

به ماهی دهم تا کند ریز ریز

□

هم غدیر از تو چو شمشیر و سپر در ماه تیر

□

همانا که تو روغن یاسمینی

□

دل و دین و اقلیمت آباد باد

□

و آنچه همراه تست پاکش کن

□

ازیرا کارش افتاده است با صعبی شکیبائی

□

به برگیر و بده کام دلم را

□

که داند جز او کردن از نیست، هست؟

□

مرا دور داراد گیهان خدیو

□

نه در کوی ضلالت بود چندین روزها عثمان

□

گر تو ای حجت مرو را پیش خود ماذون کنی

□

که در روی ایشان نظر داشتی

□

او پدیدار و دیده‌ها بازست

□

همچو تو اسپ و غلامان و عقارستی

□

به معیاری که دانند اهل بینش

□

به آخر هم نمیرم جز مقصر

□

ندانم چه خواهد رسید ایزدی

□

تو عزیز از کردگاری دیگران ز اصل و گهر

□

از رنج محالات شنودن به چه حالی

□

بر سر ارواح مست مرگ چو ساغر شکست

□

اگر از جمع شیرمردانی

□

به بکار آید از داوری زرعونی

□

سرش از چنبر حکم تو دور است

□

موکب موسویت گرد برآرد ز بحار

□

پر از گرد رستم دگر جای بود

□

بود نخلی منکر آنجا تختهایش بر قطار

□

گر نه عقلستی برو نه چون و نه ایراستی

□

که شعار تو در جهان سمرست

□

کرمت ضامن عروج سخن

□

ترسم از فوت سخنهای دگر

□

براقش رو به راه کبریا کرد

□

همتش را چو بحر استظهار

□

نباید فگندن بدین خاک مهر

□

هفت سیاره و نه دایره و چار گهر

□

ک «این پیرهن بیفگن و فرمان کنم

□

ز شعلهاش گشاید به خاصیت کوثر

□

باده زین جام سلسبیل بنوش

□

باشد اندر غصه و درد و حنین

□

فرو نارفته از کوه آفتابم

□

ایمن از شبهت و از طغیانست

□

به هر جای از دشمنان کینه‌خواه

□

خوی این مردان گریم و گوی این میدان شویم

□

نبشته‌است این سخن در پندنامه سام را نیرم

□

بر فلک دیدم رخشان شده انجم کردار

□

بهلد تا همی درایی تو

□

که تمامش مرده دانند این سگان

□

یکی گل شد یکی برگ و یکی بار

□

در چنین کاخ و باغ و طارم و طاق

□

همی از تو گیرند گویی نژاد

□

تو به پاداش او جریر مباش

□

بخیره ره جاهلی نسپریم

□

مدحتی گفت ازو عجب مشمار

□

زاده‌ی عالم کبیری تو

□

ای خنک آنکس که داند دل ز پوست

□

برون دادند زینسان قصه‌ی خویش

□

عیب قلت نداردی و قصور

□

همانا که پیلت نیارد به زیر

□

چو خاک درگه اویم نباشد ایچ وبال

□

او کافر و رافضی است و بی‌دین

□

در دولت و دین گیر و دار باشد

□

عشق خوانند و عشق حال بود

□

از عظیمی وز مهابت گم شوید

□

که هست از منبرش سد پایه بالا

□

اکنون به اتفاق بهین شیوه‌ی منست

□

مگر پیشم آید یکی رهنمای

□

زمره‌ای اندر عنا و مجمعی اندر بطر

□

هزلم همه حکمت شد و محالم

□

که گنه‌کار را امیدورست

□

بر سر حفره‌ای دوانندش

□

از کلوخ و خشت او نکته شنو

□

به کام دشمنان نا کام بودن

□

بر آسمان شود از قدر و منزلت چو قمر

□

دلت را ز رنج و زیان بهر نیست

□

سنگهای آستانت قبله‌های ما و من

□

بر ذره‌ای زبانه‌ی شاهینم

□

کاختر و برج و ماه و خور دارد

□

آب سیب رخش چکیده شود

□

زر نماید آنچ مس و آهنیست

□

که بهر لقمه‌ای کافتد به چنگت

□

زبان حال به ز من همی کند تقریر

□

سر ماه رویان کنم بایدت

□

زمانه باز نداند ز لولو لالاش

□

هرگز نشود همبر با دانا نادان

□

روزکی چند نگهداشت بتزویر و حیل

□

با تو چون هر شبی دوبار خورد؟

□

بلک زهری شو شو آمن از زیان

□

همت او را ز فرق فرقد مرقد

□

گردون که نه احوال من او را سپر آمد

□

بزد تیغ و انداختش سرنگون

□

به قدرت در یکی موضع کند هر دو بهم معجون

□

زانکه به عمری بداد حاتم طائی

□

همه خواهند امان چون تو بخواهی مغفر

□

به در آییم ازین شب تاری

□

خیمه را بر باروی نصرت زنند

□

ز دل می‌کرد آه سینه سوزی

□

کمتر جنیبت ابلق رهوار روزگار

□

در و بام و دیوار پرخواسته

□

روز رخشنده چون شب مظلم

□

بر فلک جافی ازین خشمنم

□

نام ترا نام کردگار قرین است

□

مرغ بریان چریک شاه خورد

□

وز لویشه پیچد او لبهات را

□

بگفتا عشقبازان را غرض نیست

□

درین سواد به دانش نبینمت همبر

□

به زین اندر آمد ز تخت نشست

□

شد فسون کژدم اندر حق ایشان شعر من

□

قیصرت سجده کند گر روی زی قیصر کنی

□

خرج جود تو رسیده به صغار و به کبار

□

در دل او شود ز دلها راه

□

در شکنجه او مقر می‌شد که هو

□

کرا دوران رساند سر برافلاک

□

هر امر کان قرین قضا کرد روزگار

□

همه نو شمرد این سرای کهن

□

ترس و لاباس بسازی چو همه بی‌فکران

□

گر سواری پس پیش آی به میدانم

□

صد بار اگر بگردم پایان روزگار

□

که توانی شدن برون زین گل

□

که از یک چاکری عیسی چنان معروف شد یلدا

□

این حاشیه شاه رگست و شریانست

□

گوییا هست حرف و صوت کلام

□

پر از خون دل و دیده رخساره زرد

□

فکر جان بینی همه با چشمهای عبهری

□

ننگ است و عار گشی و عیاری

□

وانچه آغاز کنی بی‌انجام

□

که سزاوار چون تو پاک آید؟

□

جبرئیل از سدره و حوران ز کنگرها نظار

□

بر آن کس خاصه کو خو کرده با یار

□

کشد پیش قضا سد سکندر

□

سر تاج او آسمان منست

□

سیم نستانمت ار حاجب زرین کمری

□

مر حجت خویش را از این خم

□

شاعری خام قلتبان باشد

□

پیشه کاران راست مردانند

□

گر بدم من نه فلان نیز همست

□

نه در نزدیک دل ماند و نه دورش

□

همی گشت پیچان و خسته جگر

□

چو موبد ز شاه آن سخنها شنید

□

همه نور سپهر را مانی

□

پس خطا کرده‌است بر من مادرم

□

بگوهر بزرگ و بتن نامدار

□

چه به طفلان نارسیده دهند؟

□

صدهزاران فضل و یحیی بر مکست اندر سخا

□

چه سازم چون کنم تدبیر این کار

□

همی رفت برسان آذرگشسپ

□

که اکنون فرنگیس را بر دو نیم

□

بخواهد کین خویش ار چه بسازی جای کیوانی

□

چون سوی خیاره نامدارم

□

ز قلب سپه گیو و گودرز و طوس

□

ورنه معشوق بس پدیدارست

□

عیسی از چرخ چهارم کی محمد مرحبا

□

که با اغیار پردازی به دلخواه

□

بباید گرفتن بخم کمند

□

نظاره برو دست کرده به کش

□

چون از تنکی شیشه بتابد گل ناری

□

چون بزنندش به صحاری خیام

□

وز چنین انصافها چون غازیان بادت جزا

□

در نگر تا به شکر چون آیی؟

□

اعدای ترا باد بهاری چو خزانی

□

ز حد شد تا به کی از پا نشینیم

□

ور نه صد چوب بینداز که ثعبان نشود

□

نپویی سوی چین که تنگ آیدت

□

زان که آن روشنست و بود تو تار

□

جز از تعلیم حری نامداری

□

چون بود علی قسم شهنشاه علا کرد

□

در چه اندیشه رفته‌ای، باز آی

□

چون فرود طبع ماندی خویشتن غافل بدار

□

ز آب لعل بر شکر بزن آب

□

ناقدان بینی به رنج از بهر این در هر دیار

□

بیاید دمان پیش من بگذرد

□

دوزخ مبرید از پی بهمان و فلان را

□

جهل کشیده به گرد جان تو پرهون،

□

زانسان که که کشد به سوی خویش کهربا

□

به دعای تو کس رها نشود

□

نگهبانم خرد باشد ز گفتی کن زیان دارد

□

نماند شمع بزم عدل بی‌نور

□

کز خردمندی ام دارد و از خاطر اب

□

بسی زهره کفته فتاده به خاک

□

هر چند هنوز از غرض خویشم ناهار

□

با جان هوشیارم شخص نزار من

□

جفت او حوا نکوتر قصر او دارالفنا

□

نه به سیل زمین در آب شود

□

دان که آن شاخ‌وار خواهد کرد

□

بس است این نازهای صنعت‌آمیز

□

کفایت‌ست در آن شعر داور آتش و آب

□

نه زان کو را نصیبی ز اختیار است

□

چون او ز ثریا ملکی تا بثری نیست

□

همچو من بنشین و بگسل زین لام

□

درون خاک مقیمان عالم محدود

□

نوبت آید به کوکب کیوان

□

که در گفتن عجب شیرین زبان بود

□

اگر کوه است بر سر تیغ بادش

□

یکی دود دیدی سراندر سحاب

□

خمولم بهتر از شهرت به بسیار

□

تا نماز صبحدم آمد بچاشت

□

گوهر بیرون کن از این تیره کان

□

همه سراسر پر خار و مار و لوره و جر

□

که سبک در کشد به دنبالت

□

بر او ماری سیه چون قیر خفته است

□

از و یک شعله سد خرمن بسوزد

□

به رامش سوی ورزش خود شوید

□

هر چه آنجا بود، غارت کرده بود

□

با تو درین پرده همان بازیست

□

شرب شطوی و شعر گرگانی

□

آن نکو منظر نکو مخبر

□

جام پر گشت، دور گردان کن

□

چو این آمد فرود آن بر نشیند

□

نوید وصل پنداری شنیده‌ست

□

زمین کرده خورشیدگون سر به سر

□

رفت آهسته از پی آواز

□

سرکه ده ساله بر ابرو چه سود

□

چون ببینیش در آن معدن پاداشن

□

که شیرینتر از زر بود وز وطن

□

کس نداند که از چه بابی تو؟

□

چو جان شیرین شدی بازار شیرین

□

به قانونی که بهتر برکش آواز

□

یکی بود بینادل و تیزگوش

□

همه در معرض عرض اندر آرند

□

شک به وجودست که هم هیچ نیست

□

حکمت ثابت بن قره‌ی حرانی

□

هر بنایی زان زمین گردد بنای افتخار

□

دد و دامت ز دم هراسان شد

□

به بوئی باختن در گفتگویم

□

به هر اندوه او سد خرمی گم

□

برش تازیان بر کنار آورد

□

که آگاهی نشد قطعا از آنش

□

در نظر آتش نماید بس دراز

□

گرچه از سرگین برآید یاسمین

□

که دل چون منی کند پخسان

□

حق نمایی و حقه بازیشان

□

ز دل تا جان ترا دربند بودم

□

که سنجد مزد کس با صنعت خویش

□

که شد تنگ بر تو سرای درنگ

□

به آزادی دلم را شاد گردان!

□

ایمن ازین راه ز ناداشتیست

□

این قامت چفته‌ی نزارم

□

تا نبود نار بر نارون

□

پیر و همخرقه را پلاو دهد

□

و گر برد کجا شاید کشیدن

□

دهانش را ز در دندان تو دادی

□

پسش پهلوانان نهادند گام

□

نظری هم به بندگانش کن

□

بایدش از نیک و بد اندازه‌ای

□

پس چه فریدون به سوی تو چه فریغون

□

خلعت لشکر و گردید به یک جای انبار

□

به دیارش رو و ببین که کجاست؟

□

گهی در موکب گوران دویدی

□

سراسیمه ز پی تازان و پویان

□

کشیدند صف بر در شهریار

□

کز آن مو بودی‌اش بیم گسستن

□

چون بدر آمد به خرابات شد

□

گر تو را از دین مشغول کند دندان

□

تا به ماه از جلالت و اکرام

□

اختلافی نماند اندر خواست

□

بر آتش می‌روی یا بر سر تیغ

□

که در زیر غنیمت شد جهان گم

□

که هرگز ز پیمان تو نگذرم

□

بسا دیراکه خوشتر باشد از زود!

□

بیش ازین از شمس تبریزی مگوی

□

چو مار و مورچه بسیار و ما نه بسیاریم

□

از قبل مملکت ری خطاست

□

چون بینداختی، زند تیرت

□

مگر کایین معشوقان چنین است

□

که آید از گل و از گلشنم یاد

□

نگه کن همه هر چه یابی به جای

□

به پیشانی نماید صورت چین

□

خامشی من قوی آوازه‌ایست

□

به حکمت میان خلایق حکم

□

هر گهی با پدر کنی دیدار

□

جامه‌ی کاغذین فروپوشم

□

من غمخواره می‌دانم که چونست

□

زرش رنگین شد از گوگرد احمر

□

همی تاگیا رستش اندر کنار

□

خاصه به نعت سر پیغمبران

□

نیشکر از راستی آن نوش تافت

□

کینه‌ت از بد فعل جان خویش باید آختن

□

بر مردمان برد همی از مردمی به کار

□

در ولایت نشانه‌ای باید

□

همان سنگی به آهن پاره می‌کرد

□

ندیده وصفی از وی چون توانم

□

همی خواندندش به نیکی گمان

□

آنچه گوید، به مجلس آرم باز»

□

قدرت خود را همی بینی عیان

□

این تیره چشم شاعر روشن‌بین

□

تا ز روی دلبران باشد نشان بر ارغوان

□

لیک از عدل تا نباشد دور

□

ندیده راحتی در رنج مردم

□

ز کنگر شانه را دندانه کرده

□

که دارند مردم به بویش نیاز

□

نهم پای خیانت در حریمت؟

□

که مرا دولت ازین بیشتر

□

بی‌کار نمانده است و یافه اقلام

□

بهره‌ی تو طرب و بهر بداندیش ملال

□

آتش دوزخ اندرو گیرد

□

به عشوه می‌فزاید بر دلم سوز

□

زیرا که ندیده است ز تو جز که معادا

□

ز دانا شنیدم من این داستان

□

آدمی بی‌عمل درآید هم

□

اهل موسی را ز قبطی وا شناخت

□

در اقلیدس به پنجم شکل مامون

□

به عون ایزد کشور گشا و شهرستان

□

مده این دانه‌شان، که بس دونند

□

ثنیاسایم من از جانم چه خواهی

□

رایت خویش از همه افراخت پیش

□

الانان دژ را پس پشت کرد

□

همچو دریا به جوشم آوردند

□

هر کمر آلوده صد بندگیست

□

دین عروست بس و دل خانه و علم آئین

□

زین پیش ورنه مدح تو می‌گفتمی به جان

□

می‌خروشی که: «تله می‌جنبه»

□

چنانک از روشنی سرسامیان را

□

وز چرخ به نیزه بکند کوکب سیار

□

ز رنج دو مار سیه نغنود

□

راه نموده به سیاه و سفید

□

بر منافق مات اندر آخرت

□

چنان دانم چنین باشد مسلمان

□

زهی ز هر هنری بهره‌ای گرفته تمام

□

جنبش هر کسی به مرکز خویش

□

چو شمع آید رود پروانه از دست

□

دور سپهرش بدهد مهلتی

□

که بودش بدانجا کنام و گروه

□

جام صورت بشکن جامی را!

□

دست و پاهاشان گواهی می‌دهند

□

در تنگ زمینی زجور دیوان

□

قسم بداندیش تو گرم و حزن

□

جنبش نفس را طبیعت گفت

□

مکن چون کرکسان مردار خواری

□

نهمار ناصبوری، نهمار بیقراری

□

به زیر سر از مشک بالین کند

□

برون آمد چو گلزار شکفته

□

با تو گویم ای تو اسرار جهان

□

هم اینجاست در بهشت عدن دیدن

□

کان پنج ماه باشد تابستان

□

کی به جنبش دراز دست شود؟

□

حرام دیگران باشد حلالت

□

سند پروانه شمع لایزالی

□

بباید شنیدن بسی سرزنش

□

معاذ الله کز او زاید فرشته»

□

چرخ سرش در سر انکار کرد

□

که کم بود خواهد ز کافر مسلمان؟

□

تا به گردون برست راس و ذنب

□

رخ نهد کار نفس او به بهی

□

فراوان شرطها شد در میانه

□

چون نیندیشی که این رفتن بر این سان تا کجا؟

□

که تاج نیاگان بدو گشت باز

□

به غیرت ساخت جان شاه را جفت

□

هم بدانجا شد که بود آن حسن و قبح

□

دن که پرستد مگر که جاهل و کودن؟

□

و آخر بدین همی‌نکند اختصار

□

دیو را در غراره نتوان کرد

□

تواند بر کشید ای دوست مشتاب

□

آن مس ناقص همه زر شد زر کامل عیار

□

که رو مر پرستندگان را بگوی

□

به دم‌های مرصع در تبختر

□

با خیال و وهم نبود هوش ما

□

ازو به نیست مر دل را نگاری

□

شه ز غیرت سرفکندی از تنش

□

در حال اوحدی؟ که برین آستان گداست

□

بهشتی پیکری در دوزخ تنگ

□

به سان نامه‌های زشت زیر خوب عنوان‌ها

□

که از من شگفتی بباید شنود

□

به ره می‌داشت چشم‌انتظاری

□

گه داد خواهی بدو راه برد

□

تو ز کمال و ز علم با ثقلی

□

که بر دعا سخن خویش اختصار کند

□

بر سر گلبن، ار گلست، ار خار

□

که از تو دور بادا هر چه جوئی

□

توان داشت از چشم بیننده پنهان

□

بجستند ناچار پیوند او

□

احدی و عین عقوده اعطاء

□

کار دل و جان به دل و جان رسید

□

باطن چو خا رو ظاهر خرمائی

□

از هزاران، سی به درگاه آمدیم

□

و تلففت بلهاء و کل بلاء

□

نشاید کرد با سرما دلیری

□

زیر تو از سرور تو بر پردی سریر

□

نیایش همان‌گه پذیرفته شد

□

مثال باقلام الجواد موقع

□

دانه دل چون جو و گندم مسای

□

بردی مرا از اسفل تا مصعد علایی

□

سقفهای تو آسمان کردار

□

باش و آمیزش مکن با دیگران

□

نصیحت کرد و پندش داد بسیار

□

عبور شیر از این پس به لاله زار محال

□

زید شاد در سایه‌ی شاه عصر

□

گیاها ز یال یلان برگذشت

□

تات رسانند به فرماندهی

□

گر تو از رخسار یک دم پرده‌ها بگشاییی

□

تا جهانی را چو شمع افروختم

□

غم جگر را باشد و شادی ز شش

□

نگوئی راز من شه را نهانی

□

ره ز بیابان به سوی شهر تاب

□

ز تخت و ز مهر و ز تیغ و کلاه

□

برآمد ز آب زره با سپاه

□

نبض خرد در مجس دل گرفت

□

من اندر نشیب و سرم سوی پست

□

عشق آوردست رندی بی‌قرار

□

نیز روییدست تریاق ای پسر

□

نپردازم بسر خاریدن خویش

□

بر تو این قسم بخشش آسان است

□

تو پاسخ گزار آنچه آیدت یاد

□

سپهبد سخن یک به یک یادکرد

□

سهل عرب بود و سهیل یمن

□

به نزدیک قیصر خرامید تفت

□

بند بند شیخ آتش درگرفت

□

گرچه اندر لاف سحر بابلند

□

به طفلی خلق را تسکین نبودی

□

بکردار کمر شمشیر هرقل

□

فرو ماند از خشم مادر به جای

□

بیارم ببندم کمر بر میان

□

زمانی براسودی از تاختن

□

به مرز خزر من شدم باژخواه

□

تخت زرین از کنارش تا کنار

□

کز جماد او حشر صد فن می‌کند

□

بهر شفتالو فشاندن پیش شفتالوستان

□

افعی رمح سرکشان باشد

□

بمان تا چه گردد نباید درود

□

از ایران هم آورد این مرد کیست

□

گوهر جانم کمر آویز تو

□

به نزد تهمتن فراز آمدند

□

گشاده شدست این سخن نیست راز

□

پا نلرزانم نه کورانه روم

□

نزاید گر چه جمع آیند صد عنین و استرون

□

که در دست چشم خرد ظاهری را

□

تا چو ذره در فضای حمد تو یابم مسیر

□

چنین گفت کای مهتر جنگجوی

□

سلطنت ملک معانی دهد

□

به کشور بمانند تا سال دیر

□

که چرخم چسان بی تو دارد به چنبر

□

پشت زیر پایش آرد آسمان

□

با آتش تیزکی نشینم

□

سوی گلزار بگذرد بر گل

□

حضورش کرده در باقی حدیث نفس انسانی

□

ز مردان جنگی فزون از هزار

□

حساب رسن دارد و دلو و چاه

□

به مشک آب دریا کنم پاک خشک

□

کو بجز مدح و ثنای خلق برنارد بری

□

نیم دیگر در پشیمانی رود

□

اینک به شکنجه زیر زنجیر

□

بر چیزها مده به دو عالم ظفر مرا

□

حسن تدبیر و ختم کار نگر

□

همی گو ز برگنبد افشانده‌ای

□

شمع در او گوهر بینائیست

□

سر مرزداران کشورش را

□

و هل یلیق بکم ما اسود من قلمی

□

بلک عالم یاوه گردد اندرو

□

خورشید قصب ز ماه پوشید

□

می‌دهم زیب و زینت اشعار

□

از پی فعل بدش بی سر و بی‌پا بینند

□

به پیش شهنشاه چون نره شیر

□

بر حذرست آدمی از آدمی

□

نگفتی که رومی سرافراز جوی

□

که روبند از پر جبریل خاک پای اهریمن

□

مختلف در صورت اما اتفاق

□

زو گوهر عشق تاب می‌داد

□

راحت ارواح لطف اوست ما را بی‌شجن

□

نزدی جز به کوی دلبر گام

□

بر این گونه از جای برخاستند

□

یار طلب کن که به از یار نیست

□

بدی ناید از شاه روشن‌روان

□

خاک رهش عقل را آمده کحل بصر

□

در سر و سرت سلیمانی کنیست

□

گو خواه بدزد و خواه بستان

□

کان بر همه خاطری گران است

□

گاه در جان جان نهان گردد

□

به زیر کمند تو بد گردنم

□

اگر زنده‌ای دست و پائی بزن

□

سواران گرد از در کارزار

□

بگشاید دکان عطاری

□

وام‌دارست و قوی محتاج زر

□

هلالی رفت و بدری بود کامد

□

صحراست یکی و بی‌کران صحرا

□

تا جهان نور ز اختران دارد

□

کسی جنگ دیوان نکرد آرزوی

□

تو بر آرد را از میان دو سنگ

□

پیاده دوان رنگ رخ چون چراغ

□

کس سر نشود مگر به دستار

□

سر بر آرد چون علم کاینک منم

□

در غاشیه داریش حقیر است

□

هرکه نبود مطیع و فرمانبر

□

پیدا نمی‌کنم، که ندارند باورم

□

سخن آنچ دانستم انداختم

□

بر سر آن خاک سیاهی بریخت

□

که بر تو مبادا به داد آفرین

□

چو قارون در زمین مانده‌ست مال خاکسار تو

□

روح واصل در بقا پاک از حجاب

□

که بیرون ریخت مغز از استخوانش

□

مشرق بدین قبیله و مغرب بدان تبار

□

املاه من الملا فهمه لمن دری

□

کشان بر زمین از هوا تخت شاه

□

مشک فشان بر ورق مشک بید

□

نهادند خوان و می خوشگوار

□

بیتها بحر معانی، لفظها گنج گهر

□

بپیچید بر خویشتن چون دوال

□

می‌خواند قصیدهای چون نوش

□

جهان اندر جهان جان در میان قبضه و یلمان

□

گران باد آشکارستی نه لنگر بادبانستی

□

همی ساخت آن کار با مهتران

□

قسمت روزی به ازل ساختند

□

گذشته سخنها گشادم بدوی

□

ناورد محنت است درین تنگنای خاک

□

بر آن اهرمن راند چون رود نیل

□

و او را به مثل چو عود سوزی

□

آن شهره مکان را نشد مهیا

□

در فکر حساب این فتادم

□

که روشن روان اندر آید به مغز

□

درع پناهنده روشن‌دلان

□

کزانجا به کیوان رسد دود آن

□

یکایک را درین ملک اعتباریست

□

برون شد ز سینه سنان چار مشت

□

پیش تو یکی است نوش یا زهر

□

هر چه گویم همه مقبول خواص است و عوام

□

وگر جزوی ز اجزای لطیفت

□

چه باید همی خیره این گفت‌وگوی

□

خاک مرا غالیه سر کنند

□

به رزم اندرون نیستش هم نبرد

□

درد دل او به شاه گوید

□

ز یک شربتش خلق سیرآب دید

□

افتاده شد آبگینه بشکست

□

دیگ در قصر او بزرگ طغار است

□

نرسد کار عالمی به نظام

□

که یکچند گیتی مرا داد داد

□

ملک به انصاف توان یافتن

□

سپاه پراگنده گرد آورید

□

بر در عجز و نیاز استاده بی‌برگ و نواست

□

نیامد ز آوردگه باز جای

□

وزان صد گرگ روباهی نیرزید

□

طول گفتار ز حد رفت مکن زین اطول

□

لختی دل پاره یافت پیوند

□

به خورشید تابان برآورد گرد

□

یک یک به خزینه‌دار بسپرد

□

که چون سرو کشمر به گیتی کدام

□

بی‌خوابی و بی‌دلی کشیدی

□

شب شنبه را گنجه از یاد رفت

□

در پهلوی من چو سایه بنشست

□

کرد به حکمت چنین مشار مرا

□

آخر بود از ندامتش رنج

□

هوا نیلگون شد زمین آبنوس

□

چو مرگ آمد به جالینوس مانی

□

سر گرزداران همه چاک‌چاک

□

خوشتر ز گل و بهار دیدن

□

جز این مذهبی را نیاراستند

□

درون پرده خاصش فرستاد

□

آه اگر از شهر یک منزل روی ای شهریار

□

به نوشین شربتی زهرش فرو شست

□

ببندش ببازو نشان پدر

□

شبیخون کرد بر نسرین و شمشاد

□

ازو دور بد خورد و آرام و خواب

□

آن به که کنیم فتنه در خواب

□

نه کس غمگساری نه کس همدمی

□

کژدم زده را کرفس دادن

□

تو گویی یکی محملی مولتانی

□

بدان تشنه که باشد در سرابی

□

کهن شد یکی دیگر آرند نو

□

برهم سپران خود زدی تیر

□

که گویند گنج و سپاهت کجاست

□

این، بی خبر از خود و ازو هم

□

سکه‌ی احمد ببین تا مستقر

□

از غایت کفش تا عمامه

□

در یکتا که بهین زاده‌ی دریا بار است

□

به قصرش برد و خالی کرد درگاه

□

به دادار بر آفرین خواند نو

□

ز خشم اندیشه بد کرد و بد کرد

□

وزین خواهش آرایش جان کنم

□

خونین کند از نفس هوا را

□

مر ملک را جذب کردند از فلک

□

ناسوده به روز و شب نخفته

□

کیست عظیم الفعال، کیست کریم الشیم

□

پنجش به شکنجه‌ی دگر بود

□

برین برنیامد زمانی دراز

□

گهی گفت این منم من آن توئی تو؟

□

نزیبد ترا هرگز این کارکرد

□

می‌گفت چو شملهای آتش

□

هست ارض الله ای صدر اجل

□

گفتی که پریست آن پریوش

□

اجل چون آزماید اره‌های تیز دندان را

□

الا که، به زور بازوی سخت

□

بدین روز گرز من آوردشان

□

زینگونه چهار طاق دادی

□

ز پنهان بران شاهزاده سوار

□

با او، آن کن، که با کسان کرد

□

حرف گوید از پی تفهیم را

□

بی‌سکه او مباد نامم

□

همتای لبید و اوس بن حجری

□

چو مرغ شب که کورش بینی از نور

□

سپاه تو گردد پر از گفت‌وگوی

□

ز حوضکهای می پر کرده کشتی

□

بپرسیدی او را ز توران سپاه

□

گشته نفس از نفس گران‌تر

□

لیک از ده وجه پرده و مکنف است

□

ماندند جهان به زیر دستان

□

اسد گاو فلک را پاسبان باد

□

چو دل بردی ز من چندین مکن ناز

□

برون برد لشکر به فرخنده فال

□

همی بر پراگند بر مرده بر

□

بجایی نشینم که رای منست

□

از گردن من مکن فراموش

□

آن خبث را آب نتواند برید

□

سراینده را مرد بارای خواند

□

مبارک سایه‌ی ذوالطول والمن

□

هم معتقدست و هم نکوخواه

□

بیهودگی مغزش آشفته بود

□

نیاورد کس راه بازی پدید

□

بس نیز بر خوی بد برشمرد

□

چون تربت مجرمان پر از دود

□

عاشق آن بینش خود می‌شوی

□

ز مرد جهاندیده بشنو سخن

□

به کنج فقر اگر جانش برون آید ز بی نانی

□

زکاتیرا را بگرداند ز درویش

□

ابا شاه کاووس در دژ فگند

□

که او ماند زین مهتران یادگار

□

چو خود از سر شاه برداشتند

□

وزان حال پریشان باز پرسید

□

هست درخور از پی میسور را

□

تو با آب جو هیچ تندی مجوی

□

نداند کرد آن صافی و سر ابن ابی سلمی

□

همان از پدر یادگارم تویی

□

که کودک ز پهلو کی آید برون

□

سرش گردد از گنج دینار کش

□

که با شهریاران خرد باد جفت

□

بجوشید لشکر چو مور و ملخ

□

صاحب خانه و ندارد هیچ سهم

□

چوچیزی بخوردند و دم بر زدند

□

که سگش را بر او فتاده نگاه

□

بریزد هم اندر زمان بی‌درنگ

□

چنین داد خواهی همی داد من

□

دست ما را دست خود فرمود احد

□

دلش گشت شادان و روشن‌روان

□

هین مکن باور که ناید زو بهی

□

دل بیابد ره به سوی گلستان

□

وانگه از خود بی ز خود چیزی بدزد

□

گر چه سرد و خوش بود نادر خور است

□

یوسفم را قعر چه اولیترست

□

نباید گرفتن چنین کار تنگ

□

که بجذب مایه او را حلق نیست

□

شه خسروان را بگویم که چون

□

اندر آن ازمان و ایام عسیر

□

ور ببینی عیسی و مریم توی

□

داد کی دهد جز خدای دادگر

□

باد از روی تو نور ماه انور مستعار

□

می‌فروزد در دلم درد و سقم

□

پر از رنگ و بوی و پر از خواسته

□

ترک گوید خدمت خاک کرام

□

بهارش تویی نامدارش تویی

□

فعل ما می‌دید و سرمان می‌شنود

□

تا طمع در نوح و کشتی دوختی

□

تا بروید زین دو دم عمر دراز

□

عارضی بس باشدت بر لشکر میر متین

□

ما رمیت اذ رمیتی آمنی

□

ترا پیش ترکان پر کین و درد

□

کو بخر باید و عقلت نخست

□

کنون از تو دارم دل و مغز شاد

□

می‌کشی هر سو کشیده می‌شود

□

قراضه قراضه درستا درست

□

تا بجوشد در کرم دریای جود

□

آن خطبه‌ای که زینت نه پایه منبر است

□

هستها را بنگری محسوس پست

□

به شادی جهانی بیاراستند

□

در مزیدست و حیات و در نما

□

نظاره بروبر سرافراز مرد

□

بامدادان خویش را آراستند

□

می‌زدند آن وشاقگان را سخت

□

که چو روز و شب جهانند از جهان

□

اگر نه جود او شود سقای او

□

باز زنبیل دعا برداشتم

□

چو من با تو باشم بورد بس

□

از چنین ظالم ترا من کم نیم

□

ز گردان به گردش هزاران هزار

□

صدقه‌بخش خویش را صدقه بده

□

مبند از درپای هر خاک راه

□

وین برونیها همه آفات تست

□

همواره توسن فلک و رخش روزگار

□

تافته بر عرش و افلاک این سراج

□

بیامد بران کار بسته میان

□

دوزخست از مکر بنموده تفی

□

بیفتاد و بی‌مغز و بی‌توش گشت

□

قوم دختر را نبوده زین خبر

□

همش بار مانده همش بارگی

□

از گمان بد بدان سو می‌روی

□

گرچه زان آب خورد لاله که خورده‌است سداب

□

بی‌حجابی حق نماید دخل و خرج

□

به ترکی نباید مرا یار کس

□

گاه دیو و گه ملک گه دام و دد

□

به جای دگر گرز و گوپال بود

□

جهانجوی و از تخمه‌ی شهریار

□

که رخ از چشم تنگ بربستند

□

آتش توحید در شک می‌زند

□

کام از آنجا بجوی نام از آنجا طلب

□

چو دریا فروزنده شد دشت و راغ

□

بنوی بیامد بر شهریار

□

خون او را هیچ تربیعی نریخت

□

مرا پاک جام و پرستنده داد

□

ازین تند بالا مرا خواستی

□

ز فرق که خواهد گرفتن بوی

□

چه خریداری کند یک مشت گل

□

که تا یکی به کف آری مگر ز مستان را

□

زمین از پی پیل چون کوه گشت

□

که اغریرث پر خرد کشته شد

□

زان پیمبر گفت قد کل لسان

□

که باید ز پیکار او راه جست

□

گشایم به پیش تو ای بی‌همال

□

که یا سر نهم یا ستانم کلاه

□

خویش را و خویش را آراستی

□

چون لام الف کند الف خط محورش

□

بیارید بهرام و هم زهره را

□

برو خیره شد پهلوان دلیر

□

عهد تو کوه و ز صد که هم فزون

□

نه از بهر نام بلند آمدید

□

خرد باد جان مرا رهنمای

□

گشاید زبان جز به تسلیم تو

□

ور نداری چشم دست آور عصا

□

کار کنی صعبتر اندر گیاست

□

ز مشک و ز کافور وز بیش و کم

□

اسیران شوند از بد کینه‌خواه

□

کز کجا آمد سوی آغاز رو

□

مرا گوشه‌یی بس بود زین جهان

□

جوانان و کی‌زادگان زیر گرد

□

به هر خانه‌ای نعمت خوان او

□

در کسی که کرد نحست در نگر

□

به یاد لطف تو احرار در نعیم جنان

□

که از رای و فرمان او پی کنم

□

که اندیشه‌ی دل بدان گونه بود

□

نزد سکان افق معنیست این

□

به تازنده کوه و بیابان سپرد

□

نیایش کنان پیش یزدان شوند

□

بکوشم رسانم به زابلستان

□

یک نشان که دست بندد پیش تو

□

فرداش به هر دم زدنی با تو شمار است

□

به شانه زد آن ریش کافورگون

□

بران رزم‌گاه اندر آمد بخواب

□

یار او شو پیش او انداز سر

□

نکردی بدان نامداران نگاه

□

ز زابل نگیرد کسی نیز نام

□

که از روزگاران مشو ناامید

□

سوی موسی از برای عذر آن

□

نبندد به آیین نوشیروانی

□

گرفتار شد نامدار دلیر

□

به فرمان او تابد از چرخ ماه

□

نار ابراهیم را نسرین شود

□

یکی خوان نو ساخت اندر شتاب

□

ببستی گشاینده‌ی نیک‌بخت

□

پر از خاک چنگال و روی و دهن

□

ای که معنی چه می‌جویی صدا

□

کاری که تواندیشی از کژی و همواری

□

دل از جان او هیچ رنجه مدار

□

شما دیر مانید خوار و دژم

□

نه من ونه غیرمن ای هم تو من

□

تو بودی بدین نیکیم رهنمای

□

هرانکس که بودش ازان شهر بهر

□

که با من نگردد برادر به کین

□

داروی ما یک بیک رنجور را

□

بر نتابد بسکلد اومید را

□

بدو دارد ایران همی پشت راست

□

شکفته شدن، بهر پژمردنست

□

کان درختان از صفاتت با برند

□

کفن کرد دستار و پیراهنش

□

بیامد به نزدیک تختش فراز

□

تو شاد باش که گستاخی‌اش چنان گیرد

□

آن دل ابدال یا پیغامبرست

□

در حصار مسبب الاسباب؟

□

همی تاختند از پس رومیان

□

به پیش خلق جهان نردبان عمر از دار

□

جز مر آنها را که از خود رسته‌اند

□

گزیده سواران روز نبرد

□

دو رخساره زرد و دو لب لاژورد

□

حصار قلعه‌ی دین فاتح در خیبر

□

می‌نهد با صد تردد بی یقین

□

کو زبان تا خر بگوید حال خویش

□

که نپسندد از ما جهان‌آفرین

□

گرفتاری و آزادی، یکی نیست

□

جز به عدل شیخ کو داود تست

□

به پرخاش تیمار من کس نخورد

□

زمین آهنین شد هوا آبنوس

□

من و مستی و فتنه‌ی چشم یار

□

تاجران انبیا را کن سند

□

به شاهی به پایست هر لشکری

□

که چیزی که دیدی بباید نهفت

□

نرم نیابدش به منقار خویش

□

در صف پاکان روند اندر نماز

□

به سر بر نهم خسروانی کلاه

□

بزرگی و شاهی مرا خواست شد

□

از سبک خیزی برو طی جهان ناید گران

□

بود الحق سخت زیبا آن غلام

□

تا شود بیدار و وا جوید خوری

□

ازین بی‌وفا خواستم کین خویش

□

دوستی کردم، مرا دشمن شدند

□

مردی او هم‌چنین بر پای بود

□

گرفته پس و پیش اسپهبدان

□

یکی در سخن نیز چربی فزای

□

نه سلیمانست تا تختش کشد

□

اهد قومی انهم لا یعلمون

□

بر جان نه این بزرگ دو همتا را

□

بر اندام زهرش پراگنده شد

□

اکنون ببخش ای غیب دان هم رایگان سبحانه

□

خوار کی بود تن‌پرستی ناریی

□

رهاند ز خویشش به حسن الجزایی

□

همی گوید اندر جهان فراخ

□

گر به مشرق نرم یابد در کف فارس عنان

□

تا ببرد بیخ بغض و رشک و کین

□

از سگان و وعوع ایشان چه باک

□

سزد گر فرستی کنون باز جای

□

هیچگه نیست گفته چون کردار

□

گو چنانک تو ندانی والسلام

□

نه یکی بی هنر و فضل که دیباش قباست

□

که گر زین سخن داد خواهیم داد

□

شد ریخته خود خون من تا این نباشد بر شما

□

گه در آخر حبس گاهی در مسیر

□

زان شود در وی قمر همچون هلال

□

پذیرنده باش و بدل هوش دار

□

حیدست فضل و مفخرش

□

جنگش اکنون جنگ خورشیدست بس

□

از طاقت تو جاهل بیرون است

□

بجنبید و آمد برین مرز و بوم

□

بخوابانند در گهواره امن و امان لرزد

□

معجزه بنمود و همراهان بجست

□

وقت حاجت حق کند آن را عیان

□

خردمند و جنگی سواری بود

□

اینهمه جز روی و ریا، هیچ نیست

□

شد آن برگ گلنار چون شنبلید

□

دیو لعین را طرب و دعوت است

□

ز چنگ زمانه همی جست راه

□

او سمایی نیست صندوقی بود

□

بخوانم کسی را که دارم به پیش

□

مر حسود و دیو را از دود فرش

□

ز گنجور می خواهد و تاج و تخت

□

دوزخ به زیر او در و او می‌رود ز بر

□

بدادند آنرا که او دید رنج

□

بدخو که ازین بتر اژدها نیست

□

همه چاره‌ی تن‌درستان بجست

□

ز باد ضربت او کوره در کمر مدغم

□

به چربی عقاب اندر آرد ز میغ

□

بر سر آن زخمها مرهم نهم

□

یکی کودکی گشت با فر و یال

□

مرا بس نکته‌ها کردند تعلیم

□

چه داری همی جام زرین به کش

□

خاک سیاه مشک شود سارا

□

پراگنده مس در میان اندکی

□

شام خوشی، روز وصالی نماند

□

که هم آب را خاک دارد نگاه

□

هر کسی کو شیشه‌دل باشد شکست

□

بگردد سر پادشاهیت زیر

□

چون سوی طباخ چشم مردم ناهار

□

بران لشکر نامور مهترست

□

شرمساری آیدت در ما ورا

□

به نزدیک خسروپرستان ما

□

زینت ده سپهر فصاحت هر آفتاب

□

رخ در رخ دیگران ستادی

□

این عرضها که فنا شد چون بری

□

که دور فلک را ببخشید راست

□

چو از دیدنت، دیده روشن شود

□

آن را چو بیافتی، طرب کن!

□

سنگ بودی کیمیا کردت گهر

□

که آزادگان را کند خواستار

□

تو چوپان نیستی، بهر تو عنوانست چوپانی

□

آسودگی از زمانه کم جوی!

□

صورتش بگذار و در معنی نگر

□

همی رفت پیروز و دل پر ز داد

□

پس صورت مجره چرا شد مصورم

□

بجز اعراض تدبیری ندارد

□

که خرت را می‌برند ای بی‌نوا

□

ازو کرد خرم یکی شارستان

□

به چرخ آشنا از بلند آشیانی

□

ز خود کردی فراموش اوفتادی

□

از لبان هم بوسه غارت می‌کنند

□

مبادا که بینی تو آن بوم شوم

□

بمیهمانیم ای دوست، هیچگاه مخوان

□

از آن پیچان رود بر چرخ دودم

□

مر شکسته گشته را داند رفو

□

همان لنبک آبکش می‌پرست

□

دست هرگز نتوان برد بچوگانش

□

با وحش رمیده آرمیده»

□

نیک و بد درهمدگر آمیختند

□

به جاروب روبم به یکبارگی

□

این تیره جهان شهره بوستان است

□

در کیش خرد درست بودی

□

قصه‌گو از رومیان و چینیان

□

فراز آوریده ز هر سو به رنج

□

هر آنچه داد بری از فتور و نقصان داد

□

بدین پیری که می‌بینی رسیدم

□

درمیان هر دو فرقی هست نیک

□

منم دختر مهرک نوش‌زاد

□

میستان از او به دارو و طبیب

□

شد شیوه‌ی داوری دگرگون

□

بانگ مه غالب شود بر بانگ غول

□

به بازیدن گوی و چوگان فرست

□

زنده گردد دل و جان از هنر و عرفان

□

چشمی از پیش و چشمی از پس

□

درنگر تا جان من چه کاره است

□

بخواهی ز گنج آنچ آید به کار

□

که دری گم شده است از من درین دریای ظلمانی

□

بر وی دم مردمی دمیدند

□

یک دو روز از پرتو من زیستی

□

به گرد در آزداران مگرد

□

نه در برابر شعر ظهیر و سلمان است

□

معشوقی و عاشقی برون ماند

□

غیبت خورشید بیداری‌کشست

□

که کی برگذشت آن دلاور سوار

□

خوب خواهیمت مکید، این لحظه خون

□

قیس و نظری به پاکبازی

□

بی‌حیاتر کیست؟ من یا تو؟ ببین

□

پرستنده‌ای تو نه پیوند اوی

□

جز علی گنجور نی و جز علی بندار نیست

□

ز خارم گل آرزویی نچید

□

عزمش اگر کوه را بگذرد اندر کمان

□

بکرد آفرینی چنان چون سزید

□

هم، سرانجامش تو گردیدی طبیب

□

خندان به مراد، غیر لیلی

□

در پیش خردمند، زنده آنست

□

سخنهای با مغز و فرخ نوشت

□

اینجا پدید نیست همانا دراوفتاد

□

نشاندید ز آب سخن، آتش‌ام

□

که هر یک از هنری حاجتی کنند روا

□

نجومی و گر مردم هندسی

□

خیال بیهده بین، باختم درین ره جان

□

فریادکنان به هر مقامی

□

لیک، خفاش شقی، ظلمت خر است

□

شتاب آورد دل پر از خون شود

□

زانکه نه این است سزای جزاش

□

زنده در خواب آشکارا دیده‌ام

□

جانی دگر ز صحت شاه جهانیان

□

یکی تاج و تخت کیی بر میان

□

جز این نقشی، هر نقشی مجازی است

□

ای بانوان مملکت شرق زینهار

□

زانکه این هر دو قرینند بیکدیگر

□

کزین در که گفتی سوارا مگرد

□

نی زیان و سودی از سود و زیان

□

زهر خشمش ز سموم سقر آمیخته‌اند

□

نکرده سهو و خطائی به هیچ نحو اسناد

□

به رنج و به کوشش ندارد نگاه

□

رازهای بسته کردند آشکار

□

این ریاضت جاودان خواهم گزید

□

آنکس که بدخلق خواستار است

□

گناه آن سگالد که درمان برد؟

□

به باد سحرگاه کوه ثبیر

□

که چنگش سیه پوش مطران نماید

□

شوم انسان کامل گر سگ کوی خودم خوانی

□

که بادا همه ساله بر تخت ناز

□

من به تیغ این کار کردم مختصر

□

با هر فسرده‌ای به وفا هم رکاب شد

□

نشناختیم خود الف و با را

□

سر طاق برتر ز ایوان و کاخ

□

گر به مرگ تلخ شیرینش نکردی روزگار

□

نه سر می‌کشم، نز صلا می‌گریزم

□

گذری چون به سعادت نفتد در ادراج

□

ازان نامداران بی‌بر بدی

□

برای بوی خوشی، عود سوخت در مجمر

□

چون صف اصحاب فیل در المند از الم

□

تنها هنر تفاوت انسان و چارپاست

□

به فرهنگ جویان و آن یوز و باز

□

چون جعفر و مقداد و چو سلمان و چو بوذر

□

زنبور خانه‌ی زر و سیم آذر سخاش

□

وی کلامت بعد قرآن مبین خیرالکلام

□

ز خسرو دگر پاره گیرند یاد

□

هر چه کم کردند، او بسیار کرد

□

کعب احبار و کعبه‌ی اخبار

□

هان، مدان رستن ز نقص عقل سهل

□

به دور از بر و بوم و آرامگاه

□

که همنشینی سلطانیان کنی تو گدا

□

سر آمال بودی گوی و پای عقل چوگاتنش

□

ای قدر قضا قدرت گردون مقدار

□

که با فر و برزست و با تاج و گاه

□

رخت بر بندم، روم جای دگر

□

وز عید زاده مرگ بداندیش ابترش

□

تو مانند تیری که اندر کمانی

□

که فردا چه سازد کنیزک پگاه

□

نصر و تایید سوی حضرت او بر سفر است

□

ارقم نیم که یال به چندان درآورم

□

شاهی چنین رعایت مادح چنان کند

□

بکن هرچ فرمان دهد پادشا

□

فکر بزرگان، همه آز و هوی ست

□

گرچه نکنم دعا مقسم

□

گرسنه مرد و تو گمره بسر خوانی

□

هم ایوان نوروز و کاخ سده

□

تا حال خود کجا رسد ای مرد آشنا

□

آه ز اعدای ناقوام برآمد

□

شور و فتور و فتنه و آشوب و انقلاب

□

که بهمنش خواندی همی یادگیر

□

کو صبح مصبوحان من کو حلقه احرار من

□

گردش از چین به بربر اندازد

□

تو برگی، برگ را چندان بها نیست

□

وزو نیز چندی سخنها شنید

□

نیک بنگر یکی به رای اصیل

□

تایید حق تعالی کرده ندا تعالش

□

کز وراثت بر سریر خسروی شد کامران

□

نوشتست بر گاو جمشید شاه

□

در زبان آرد ندارد هیچ جان

□

کاسیب آن به عسکر و بیضا برافکند

□

ناید از آئینه بجز حرف راست

□

گر از نیستی ناتوانا که‌اند

□

چون فلک گم می‌شود آنجا چه جای اختر است

□

آخشیجان جان رستم را مکرر ساختند

□

ضربتت چون ضربهای حیدری در نهروان

□

بخوردنش نیکو همی داشتند

□

بر نهد سردیگ و پر جوشت کند

□

بر اهل عالم از این بام ناگشاده رواق

□

دمند بهر جزا صور نشه‌ی اخرا

□

خردمند با زیب و با فرهی

□

گر دوستند چونکه همه خصم حیدرند؟

□

کسیب طالعم هدف اضطرار کرد

□

چو درد بنده نبودش به هیچ چیز دوائی

□

همه سورش بیک ماتم نیرزد

□

خصیه‌ی مرد نمازی باشد این

□

زین مشت آتشی که ندارند رای خاک

□

گوی میدان تو سازد فلک چوگانی

□

بد پسندیست، نابسامانیست

□

نیست انصافت بمیر از قهر این

□

کان زر دارید و من جان نورهان آورده‌ام

□

به دستیاری تدبیر پیر و بخت جوان

□

به درمانده دلش کامی فرستم

□

دو جهان یک دانه پیش نول عشق

□

باده‌ی نیک را بد است خمار

□

یکی به شعله‌ی حسن آفتاب گنجان است

□

که چرخ با تو زمین است و بحر با تو شمر

□

فرداش به محشر بصر نباشد

□

در ساق عرش ایزد در طاق پول محشر

□

به محض صنع مشبک کننده دریا

□

به عزت بوسه بر پایش نهادم

□

صورت هر دو ز تاریکی ندید

□

کشتی شکست منت هر لنگری ندارم

□

که قتل عام جهانیست کار آسانم

□

در گنبد گجرو کیان بندم

□

عظیم بار خدایی است خالق کیهان

□

در عری‌خانه‌ی خذلان چکنم؟

□

گر ز سر تا قدم زبان باشد

□

مانم همی به صورت بی‌جان پرنیان

□

پر شده از نور او هفت آسمان

□

که جان در آن نتوانم نمود ننگارم

□

اگر در قتل خصمت از تو یابد دیر فرمانی

□

با کوژی خم گرفته چوگانم

□

پرهیزگار مردم دین‌دار و بی‌ریاست

□

به خراسان سوی اخوان شدنم نگذارند

□

برآرد خور سر از ظلمات ناچار

□

نیارد سر از خط کشیدن سری

□

گام خستی بر نیامد هیچ کام

□

نخل مومین را هم برگ ز بر بگشایید

□

عالم قدر تو کاندر کنف اوست فلک

□

به پایش در فتد دردش بچیند

□

چار جوی روان همی‌یابم

□

به من روز فرو رفته پسر بازدهید

□

فرش روبنده‌ی کنیزان تو را ز آنها عار

□

در سنگ به پولاد خون برانم

□

مصطفی گوید که ذلت نفسه

□

زال را توبه ز دستان به خراسان یابم

□

بهر جهان لازم است پادشه نوجوان

□

همیشه تا دمد از کنج باغ بوی سمن

□

از این فانی به آید جاودانت

□

بس دم الحیضا که شیران ژیان افشانده‌اند

□

زمین را بگسلد لنگر فلک را بشکند محور

□

اندر کنف زینهار کرده

□

پس چه داند ظلمت شب حال نور

□

از تو چو طاووس نر چتر کش و تاجدار

□

تقویش ساز کرده چو قانون احتساب

□

شد خاص پادشا پسر خاص پادشا

□

نسیم همنفسی یافت در حریم رضا

□

می‌بین که رنگ عید چه زیبا برافکند

□

به تیره شب و روزگار دمه

□

هفت محیط دایگی، چار بسیط مادری

□

یا نکاحی کن گریزان شو ز شر

□

ماهی و گاو زمین لرزه کنان زیر بار

□

گرانمایه جایی چنانچون سزید

□

تیغ تو دوزخی کند، آب سنانت آذری

□

سر است، نهان دارش از مرد سبکسار

□

ز آن حنظل شکر شده حلوا برآورم

□

همه شاد و خرم به جای نشست

□

البرز شکافی تو اگر گرز گرائی

□

پای خود زو وا کشم من زود زود

□

کورا ره کهکشان ببینم

□

که چشم سر ما نبیند نهان

□

درد دلش به فیض الهی فرو نشان

□

یارب آن خورشید خاطر را دعا کن مستجاب

□

اجل ساقی و وحش مهمان نماید

□

ز دادار بر بوم ایران‌زمین

□

مهتوک مسیحا دل، دیوانه‌ی عاقل جان

□

ذکر دلق و چارق آنگاهی کنی

□

چون نکهت مسیح معطر نکوتر است

□

به یک تیر بر هم بدوزد دو گور

□

یک بنده‌ی درگاه تو صد چین و یغما داشته

□

دلیل خویش عمل گیر، وز خرد مشعل

□

آب چون آیینه‌شان انگبین گشت از صفا

□

ببیند مرا شاه پیروزگر

□

آن به گهر شعری سمای صفاهان

□

بر دهانش گشته چون مسمار بد

□

باج اشتر ز ترکمان برخاست

□

سوی جنگ جستن برآراست کار

□

مبدع این شیوه اوست مبتدعند آن و این

□

نه طمطراق ماند و نه تاج و نه لوا

□

به پشه‌ای که غزا کرد و یافت گنج ثواب

□

که تریاک‌دارست مرد گناه

□

نفکنده بر بیان قلم سایه‌ی بنان

□

نه شاد باش ازو نه غمی شو ز فرقتش

□

داده لقبش در دو هنر واضح القاب

□

بزرگان پرستنده‌ی او شدند

□

در زمره‌ی اصفیات جویم

□

چشمه‌ی دل غرق بحر نور بین

□

باز خارستان سر تاسر صحرا بینند

□

کسی کو گراید به گرز گران

□

کوه قاف ادبار عنقا برنتابد بیش از این

□

نیک بندیش اندر این نیکو مثال

□

همچو سکه نگون و زخم خور است

□

به دیوان ستاننده با فر و تاج

□

وضو از آب چشمان کن که بس آلوده دامانی

□

سرنگون گشتند پیشش لاجرم

□

دمش بیند که خر، گنگ بهتر از گویا

□

نوشتند و بر وی پراگند مشک

□

ز آن سپیدی دان سیاهی روی دیوان آمده

□

این ستوران نه اهل اسرارند

□

که دیو جلوه کند بر تو و پری رسوا

□

هنر ز آنچ برتر فزودی مرا

□

شمع و شکر رسم هر جائی فرست

□

ز بعد ملک بر جهان کدخدایی

□

شده مولو زن و پوشیده چوخا

□

همی بیخ کژی ز بن برکنیم

□

کرسی نهاده دید برآمد سه چار گام

□

پنهان شده در سایه‌ی این شهره لوااند

□

چون خدنگی از کمان خواهم فشاند

□

بزرگست و از تخمه‌ی شهریار

□

عین اللهت به لطف نظر پاسبان شده

□

به دو فصل دو مایه‌ی شادمانی:

□

گر چه رمز رهش از صورت دیبا شنوند

□

دگر پیش آزادمردان کنیم

□

کز چنین توان اندوخت گنج شایگان

□

چشمت به مثل کار و درو علم چو دیدار

□

چون عقل هم شهنشه و هم پاسبان ما

□

شدست از بد وام خواهان ستوه

□

وا رشیداه کنان نوحه سرائید همه

□

نشانخواه را جز به خوبی نشانی

□

کاندر خور بخش کان ندیده است

□

بسیجم برین گونه بر کارزار

□

بر دگران گو فلک عزلت شاهی بران

□

در که مغرب شبانگه خویشتن عنقا کند

□

شش ضربه دهد سخنوران را

□

ازان کاخ و ایوان و جای نشست

□

ز آهنین اسب آتشین برگستوان انگیخته

□

پیل بالا نوا فرستادی

□

برای نام بود در برش نه بهر وغا

□

که در خان من کس نیابد سپنج

□

لیک به هیچ وقت ازو هیچ شکار نشکری

□

من نخواهم که مرا خلق ز مردم شمرند

□

تا ز پی تیغ او قبضه کنند و قراب

□

که نزد شما از من این زنهار

□

چون جسته از نقب ابلهی، جان برده کالا ریخته

□

که نباید به در تاش و تگین بود فراش

□

برکها را برکه‌های بحر عمان دیده‌اند

□

مجنبید تا می پرستان شوید

□

عاقله‌ی کاف و لام طفل دبستان او

□

که من چاکر شاهم و شهریار

□

تو دیر زی که دولت تو غم نشان ماست

□

به کام تو گرداد گردان سپهر

□

زان که با خواب در او بهم است

□

باز شیطان به زمین آید باز از پرواز

□

شیطان از او به سیلی حرمان سیه قفا

□

نباید غم ناجوانمرد خورد

□

کیمیا فعلم که پنهانم به از پیدای من

□

مختصر، لیکن سخن‌گوی است و هم تدبیر گر

□

سوی مگس وحی کند غیب‌دان

□

خدنگ مرا گور گردد رهی

□

که سازنده‌تر زین دوائی نیابی

□

شود دنیا رهی پیش تو ناچار

□

بد گوی تو نیم کار شیطان

□

که از مردمی باشدش تار و پود

□

صد عنصری در پیش من شاگرد اشعار آمده

□

به فردات امروز تو دی شود

□

گشت بری از بلا فتنه‌ی آخر زمان

□

ز پنهان بر آن شاهزاده‌ی سوار

□

دو استاد این ز تبریز آن ز زوزن

□

چگونه کند شادمان لاله‌زارش؟

□

شب حسود ترا هیچ بامداد پگاه

□

کز آنجا به کیوان رسد دود آن

□

که سلاطین جهان سجده برندش به جباه

□

چنانکه گفت حکیمی، یکی پدر دارد

□

که ندیدست هیچ حادثه بین

□

بر باد نشینند هزبران جولان را

□

پیش زبان بلبل سوسن زبان ابکم

□

چاشنیی‌دان در این سرای به عاجل

□

خرد باشد این چنین انعام وانگه بر دوام

□

به نزدیک او زهر مانند نوش

□

نه‌ای خدای و کف دست تست واهب جان

□

که خرسندی از گنج ایزد عطاست

□

ز شرم این بود این زرد روی در معدن

□

لبیک زنان دود معانی

□

در مدیح تو برو عیش جهان باد حرام

□

وینها ضیاع و ملک یتیمان همی‌برند

□

به کام خویش همی باش در زمانه مقیم

□

ز گردان به گردش هزاران هزار

□

حادثه خنجرست و حبس نیام

□

یا روضه‌ی بهشت است یا کنده‌ی سعیر

□

عرصه‌ی روزگار در ثمین

□

به تازنده کوه و بیابان سپرد

□

هیچ دشمنت جز که دشمن کام

□

وفا و کرم را به بیگار دارد

□

پس از این با زمانه پهلوسای

□

گرفته پس و پیش اسپهبدان

□

عالم از گریه‌ی خصم تو پر از ها یاهای

□

در جهان این سخن پدیدار است

□

من و دامن خدمت و دست پیمان

□

سپاه پراگنده گرد آورید

□

کاروانی کی رسد هرگز به گرد لشکری

□

قولی که همه رحمت و فضل است معانیش

□

که چه می‌خواهد از من مسکین

□

شایسته کنار کبریا را

□

گردون به بندگی ننهد دست بر سرم

□

از بهر حرب دامن پیراهنش

□

با رایت او فتح همنشین

□

به گاه خشم و رضا خوف را و بشری را

□

ننهد پای زانسوی تحسین

□

چون همی بگذرد آسانش و دشوارش

□

روی نرخ امل به ارزانی

□

بر آسمان کف کف الخضیب کرده دعا

□

بیشتر طالعی و یزدانی

□

پری باشی از قول و دیو از فعال؟

□

شاید ار ثعبان شود بی‌معجز پیغمبری

□

ز بهر خدمت تست آن کمر که بر جوزاست

□

چگونه رباید کسی بو ز عنبر؟

□

حرز بازو باد حفظ کردگارت

□

فربه شده به جسم و، به جان لاغر

□

هرشبی پر باشد از خون و تهی باشد ز خواب

□

بنگر چگونه خوش خوش خرما شد

□

چون تیر ترا هزار کاتب

□

جالوت سزد حاکم و هاروت پیمبر

□

بیامد بران مرد جوینده داد

□

به نود سال براهیم ازان عشر عشیر

□

که گفتست بیدار مرد کهن

□

گر شیر نر است او، بخورد ماده شگالش

□

تو گر بخردی گرد این فن مگرد

□

خاک بر من مدم به نرخ عبیر

□

نزد پیش او شیردرنده گام

□

بنده با بندگی بود مامور

□

ازان به که در جنگ سستی کنم

□

نیک بپرهیز از این بد نهال

□

بران تا نباشد کس از ما دژم

□

آید به سر چه و لب جر

□

چنین تا در قیصر نامدار

□

در حشر شما ز آتش سوزنده رهائید

□

سراینده برنا و مرد کهن

□

سوار است آنکه پندارد که بستان است زندانش

□

برو بر بسی آفرین بود نیز

□

مرا این گنج نامه گشت معلوم

□

بگویم برآید مگر کام من

□

یک درد نه با هزار دردم

□

نهادند کرسی زرین چهار

□

که گر ریزد گلم ماند گلابم

□

نشستی همی با بتان طراز

□

در نشسته به پشت و گردن گور

□

که گفتی بهمشان برآمیختند

□

رخائم لایسطعن مشیا علی الحبر

□

ز گستهم بینی بسی رنج و کین

□

دیدی آن نقشهای خوب سرشت

□

دلش بود یکسر بدرد آژده

□

چو مرد آگه نباشد گم کند راه

□

همان خوب کردی تو کردار زشت

□

مجنون ز پی تو زار بگریست

□

گنهکار جان پیش یزدان بری

□

چو جانش هست نتوان گفت مرده است

□

ز مردان رزم آور جنگ ساز

□

خور به رونق شد از خورنق او

□

دو دیده پر از آب و دل پر ز خشم

□

فلک را یار این گیتی ستان کن

□

به شهر اندرون پاسبانی نبود

□

بس باشد همت نظامی

□

سری پر ز کینه دلی پر ستیز

□

پلاس ظلمت ازوی در کشیدی

□

میان از پی بازگشتن ببست

□

خاصه ز اندازه برده‌ام گهرش

□

به راه آورم گر نسازی شتاب

□

که من خود چون چراغم خویشتن سوز

□

ز یزدان چنین است فرمان ما

□

پای بر تارک دو عالم زن

□

نیاطوس بشنید و کینه نهفت

□

نیامد بی‌ستمکاری زمانی

□

همی‌رفت شادی کنان سوی شهر

□

کز جهان ناپدید شد بهرام

□

همانا مرا خود پسندست شوی

□

که گرد مردیست هم زیشان به در نیست

□

به سر برنهاد افسر شهریار

□

کاواره شدم من از وطن گاه

□

همی‌کرد کردار بهرام یاد

□

همه حمال فرمانند و شک نیست

□

که بهرام را خواستی زیر خاک

□

وز رفتن وحش در رکابش

□

ز راه نیستان چرا آمدی

□

نمی‌شد سر آن صورت هویدا

□

که این مهتر گرد گردن فراز

□

با ما به همان چراغ بازیست

□

نیا طوس در پیش با گرز وتیغ

□

که از جان‌پروری با جان در آمیخت

□

همه دوده و بوم بدنام کرد

□

خردش بر نگین دل بنوشت

□

بدو سال تا تخت برهم زدند

□

همان باز آمدی بر دست او باز

□

زن بی‌زبان خامشی برگزید

□

شیرگیری به اژدها دستی

□

نژندی وکژی ازین بهر ماست

□

نگاهداشته از نائبات لیل و نهار

□

مگر در جهان تازه گردد سخن

□

نی بود ولیک نیشکر بود

□

خوش آواز و بیدار دل مهتری

□

کز بهر دوستان بری از دشمنان جفا

□

بدو شاد بادا کلاه مهی

□

این از آن آن ازین نگشتی دور

□

بدانندگان جهان افسری

□

از ختا باکش نباشد وز تتار

□

که ای فرو آورند و تاج کیان

□

همه در سر شدند و سر نشدند

□

کجا جامه‌ی جاثلیقان بود

□

سعدی دعای خیر تو گویان چو بلبلی

□

تخم کاری در این زمین نکند

□

به از طاعت و خویشتن بینیت

□

مغ چو پروانه خرقه‌باز بر او

□

تا در رضای خالق بیچون به سر بری

□

من سوختم و تو بر نجوشی

□

سراسیمه خوانندت و تیره رای

□

تبر تیز بر درخت آمد

□

که فکر واصف ازو منقطع شود حیران

□

کز حاجت خلق باشی آزاد

□

به شستن نمی‌شد ز روی رخام

□

در خدا بر همه ترا دیدم

□

مگر عجز پیش آورم کای غنی

□

دوری از دور آسمان برداشت

□

خر ار جل اطلس بپوشد خرست

□

نبود ور بود فسون باشد

□

بپاش دانه‌ی عاجل که برخوری آجل

□

چون طفل نمود میل بر شیر

□

روا بود که تحمل کند جفای هزار

□

همه در پنبه‌زار من خسبند

□

که زهره داشت که دیبا برد به قسطنطین؟

□

بیماری رفته باز پس گشت

□

راستی کن که به منزل نرود کجرفتار

□

کمد از شست شاه تیر دو شاخ

□

در آن بتکده جای در زن نماند

□

کاین هست مقدم آن مخر

□

لیکن رواست نظم لالی به ریسمان

□

پای بر تو فرو نکوبد بس

□

در موقف محاسبه یک یک عیان شود

□

که مکن ای شوی زن را بد گسیل

□

کمند اژدهای دهن کرده باز

□

جهد را خوفست از صد گون فساد

□

گنبدی ز آسمان فراخته بیش

□

آن‌چنان کره به قد و تگ نبود

□

کز گله گوسفند کم می‌بود

□

که به بغدادست گنجی مستتر

□

اینک منهومان هما لا یشبعان

□

ور بگفتی شه سر شهناز گفت

□

سرد شد اندر دلت پنجه طعام

□

کعبه‌ی او را همه قبله کنند

□

انما الخیرات نعم المرتبط

□

کرد چوپانیش برنا یا صبی

□

سوز و تاریکیست گرد نور برق

□

نیست غیر عکس خود این کار او

□

با عطا بخشیدشان عمر دراز

□

گرچه سیمین‌بر بود کی بر خورد

□

واندرون اندیشه‌اش این می‌تنید

□

ذاتش مراد عالم و او عالم کرم

□

بیان کردمی رونق لاله زارش

□

بر سر دوزخت کند حور بهشت مالکی

□

اگر زو بر اندازه یابم سخن

□

تا چو شاه نحل شاه انگیخت لشکر چشم خصم

□

سر کلک او بر تن کلک او

□

روزی که بر اعدا کنی آهنگ شبیخون

□

یارب ز جمال این جهاندار

□

چون آستین مریمی و جیب عیسوی

□

رخ لاله گون گشت برسان کاه

□

بر بندگان پاشی گهر هر بنده‌ای را بر کمر

□

همان نیز یک ماه بر چار بهر

□

نیک عهدی گمان همی بردم

□

غنج و نازت می‌نگنجد در جهان

□

حاجت گفتار نیست ز آنکه شناسد خرد

□

وز عرب کینه کشد اندر گزند

□

به گوسپندی کو را کلیم بود شبان

□

ای جاهل چون شوی به مسجد؟

□

کعبه‌وارم مقتدای سبز پوشان فلک

□

برآمد برین نیز روز دراز

□

روی عقل از هوای زر همه را

□

ز بهتان گویدت پرهیز کن وانگه به طمع خود

□

عدل تو مادری کند، ملک بپرورد چنان

□

در هزار آب غسل باید کرد

□

کمان گروهه‌ی گبران ندارد آن مهره

□

جان را نکند جهان عقوبت

□

اینجا اگر قبول ندارد از آن و این

□

بدو گفت شاه این سخن گر بزر

□

برو نخست طهارت کن از جماع الاثم

□

صاف کرده حق دلم را چون سما

□

پیش علی اصغر و اتابک اکبر

□

بی‌شبانی کردن و آن امتحان

□

از نعش هدی تختش و از تیر فلک میل

□

هر که سوی حضرت او کرد روی

□

در این علت سرای دهر خرسندی طبیبت بس

□

بدو گفت خسرو که ای رای زن

□

او رحمت خداست جهان خدای را

□

رسیدم من فراز کاروان تنگ

□

روز رسید و محرمان عید کنند زین سبب

□

هرجا که هوس رسیده‌ای بود

□

به جای صدره‌ی خارا چو بطریق

□

اکنون کن از آتش حذر که اکنون

□

از کف و شمشیر توست معتدل ارکان ملک

□

ببستند آذین بشهر و به راه

□

لیک با تیغ یقین او سپر

□

پس ملایک را چو ما هم یار دان

□

رایت شاه اخستان کانا فتحنا یار اوست

□

کای خداگر آن جوان کژ رفت راه

□

جان معنی است باسم صوری داده برون

□

به گوشت بانگ گرگ از بانگ مذن خوشتر است ایرا

□

آتش اندر جاه زن گو باد در دست تکین

□

بدو گفت خسرو جزین نیست رای

□

شوره بینند به ره پس به سر چشمه رسند

□

بر پی اسپ جبرئیل برو

□

باد را بهر سلیمان رخش ساز

□

چرخ از رخ مه جمال گیرد

□

کس بی‌کف راد صفوة الدین

□

به چشمت همی مار ماهی نماید

□

حق به شبان تاج نبوت دهد

□

بد آمد بدین خاندان بزرگ

□

شهباز سخن به دولت تو

□

حق فرستاد انبیا را با ورق

□

گیسوی حوا شناس پرچم منجوق او

□

در فلان سوی و فلان کویی دفین

□

گر معتقدتر از تو شنیدیم هیچ میر

□

ای تکیه زده بر این در از جهل

□

بنشست و خطبه کرد به فصل الخطاب و گفت

□

چنین گفت خسرو که شیرین بشهر

□

کوه محروق آنکه همچون زربه شفشاهنگ در

□

از کف او جود خیزد وز دل او مردمی

□

امروز که تشنه زیر خاکی

□

مانده چون تشنه‌ای برابر آب

□

ذره‌ی خاک درش کار دوصد دره کرد

□

گهر یابد به شعر حجت اندر طبع خواننده

□

کینه‌ی عدل تو هست در دل فتنه مدام

□

ز قیصر پذیرد مگر باژ و چیز

□

زبان به مهر کن و جز بگاه لا مگشای

□

کو گرسنه خفته باشد بی‌خبر

□

مه را دو نیمه کرده به دست چو آفتاب

□

در مجاعت پس تو احول دیده‌ای

□

سخت شوریده کار گردونیست

□

پیش من سرکه منه تا نکنی در دل

□

دیده قبله ز چراغی چکند

□

بدو آفرین کرد مرد دبیر

□

دل درماندگانرا بردی از هوش

□

شهر علوم آنکه در او علی است

□

فرنجک وارشان بگرفته آن دیو

□

داد نعمان به نعمتیش نوید

□

نشستم پیشش از گستاخ روئی

□

دیو هگرز آب‌روی من نبرد زانک

□

خاک عراق است آن تو، خاص از پی فرمان تو

□

نشست این سه پرمایه‌ی نیک رای

□

ز بهر روی تو خورشید خواستی که شدی

□

سگ وظیفه‌ی خود بجا می‌آورد

□

دو بر گند بر یک شجر لیکن آن را

□

ور بگفتی چه همایونست بخت

□

آن به که به راستی همه نهمت

□

آنچه دانا بداندش هست است

□

بوالمظفر حق نواز و خصم باطل پرور است

□

کنون چون نشستیم با یکدگر

□

چو دست نار پستانی بگیرد

□

فصاحتم چو هدهدست و هدهدم

□

پرورده‌ی نان توست و از کفر

□

آزردمت ای پدر نه بر جای

□

اندر زندان چو خویشتن بینم

□

بها گیر و رخشانی ای شعر ناصر

□

هم بموئید و هم از مویه‌گران درخواهید

□

یکی جای خرم بپرداختند

□

چندان دروغ گفت نشاید، که شکر هست

□

آن گدا گوید خدا از بهر نان

□

اشک نیاز ریخته چشم تو شمع‌وار

□

آن شب گردک نه ینگا دست او

□

خجسته مجلس تو بوستان خندان باد

□

از حجت حق جوی جواب سخن ایراک

□

سنگ زر شب‌رنگ لیکن صبح‌وار از راستی

□

چو بشنید خسروکه آمد سپاه

□

یکی غنچه‌ی گل بود پیش او

□

اگر ظاهری مردمی را بجستی

□

چو درد و حسرتش از حد فزون شد

□

دانم که ز راه سوگواری

□

فردا به حقیقت بهار گونم

□

رازیت جز آن گفت کان چغانی

□

پیش آمدم‌ات، فکندی‌ام پس

□

فزونی مر او راست برما کنون

□

در این صحرای بی‌پایان چه پوئی

□

گفت پیغامبر که یزدان مجید

□

لیلی گفتا که:«ای خردمند!

□

چون چراغی بی ز زیت و بی فتیل

□

ای عقل را دهای تو، چون ماه را فروغ

□

خلق و امر او راست هردو، کرد و فرمود آنچه خواست

□

ز جام بیخودی از دست رفتی

□

ازان زشت بد کامه‌ی شوم پی

□

من بنده‌ی از صدر دور مانده

□

معنی طلب از ظاهر تنزیل چو مردم

□

جوان مردی که از یوسف خبر داشت

□

تا در گره فلک بود پای

□

کنون آنچ گفتی بروب و ببر

□

خوب سخن جوی چه جوئی ز مرد

□

امروز که حیز زمانه

□

که بخشایش آراد یزدان بروی

□

همه یکسر از خانه بازآوری

□

باز هستی جهان حس و رنگ

□

لیلی و گره ز مو گشادن

□

خالدین شد نعمت و منعم علیه

□

بیاورد و یکسر به شاپور داد

□

شصت و دو سال است که بکوبد همی

□

چو از من برد قاصد نامه‌بر

□

سرانجام اگر راه جویی بداد

□

چو شب روز شد تیز لنبک برفت

□

واندر رضای خویش تو، یارب، به دو جهان

□

دستور حکومت‌اش شده سست

□

داشت از تیغ و تیغ بازی دست

□

کجا گندشاپور خواندی ورا

□

بی‌مغز سفالیم دیده بودی

□

گرفتی شاهد ملک اندر آغوش

□

ز هنگام پیروز تا خوشنواز

□

نکردی به تو دشمنی ار بدی

□

رسته‌ای از کفر و خارستان او

□

غم بی حد و فرصتی چنین تنگ

□

جوشش و افزونی زر در زکات

□

بدان ای برادر که از شهریار

□

سپاس است بر ما خداوند را

□

گفتند به نیکویی ثنایش

□

همه نامه‌های تو برخواندیم

□

تو از دانشی فیلسوفان روم

□

زانجا همی آید اندر این گنبد

□

از خنده ببست درج گوهر

□

گرگ درنده را به کوه سهند

□

فرستاد خلعت به هر مهتری

□

گر تو جز او را به جای او بنشاندی

□

آن نور نهفته در گل توست

□

بشد هیربد زند و استا بدست

□

چو یک دشت کودک بود خوب‌چهر

□

پس امام حی قایم آن ولیست

□

چون نغمه‌ی درد و غم سرایان

□

وآن عنایت هست موقوف ممات

□

چنین داد پاسخ بدو رهنمای

□

تا سخت زود من چو فلان مر تو را

□

صد سال بلا و رنج بینی

□

که بی‌مر سپاهست پیش اندرون

□

مرا پارسایی بیاورد خرد

□

تا من در این دیارم، مدح کسی نگفتم

□

لیلی چو شنید این سخن‌ها

□

سر تو زیبی که سروری همه را

□

چنین گفت کای مهتر نامور

□

زیرا که بر گرفت به دست عقل

□

ز انفاستان گشت حل، مشکلم

□

چو آید بران مرز بندش کنید

□

نگه کرد قیصر به شاپور گرد

□

این عرضهای نماز و روزه را

□

ور بر فلک سوار برآید جو مصطفی

□

فرجه صندوق نو نو مسکرست

□

هرانکس که با آب دریا نبرد

□

گر زاغ سیه باغ ز بلبل بستاند

□

در زینهار بخت نگهدار توست حق

□

ز گفتار او گردیه گشت سست

□

همه فیلسوفان بسیاردان

□

سیصد هزار شهر کنی، به ز قیروان

□

گرم ساز یکتا زنی یا دوتائی

□

در دوست به جان امید بسته

□

گر او را بدرند شیران نر

□

جان اسکندر ز شادی سر به گردون بر برد

□

گر به زر گویمت مدح، آنم که بت

□

هم از کار بندوی دل کرد نرم

□

بما گفت یکسر همه مهترید

□

در شهیدان یرزقون فرمود حق

□

در تو قبله‌ی افاق باد و خلق زمین

□

برق نور کوته و کذب و مجاز

□

چو برداشت زانجا جهاندار شاه

□

گر تو به تبار فخر داری

□

چون در زمانه آب کرم هیچ جا نماند

□

چو رومی به نیزه درآمد زجای

□

زمانی غم پادشاهی برد

□

هیچ سالی نیست کز دینار، سیصد چارصد

□

پیش کید تف خشمش، به طلب بوی رضاش

□

آب افسرده را گشاده مسام

□

نشستم برین تخت فرخ پدر

□

وز دست چو سنگ تو نمی‌یابد

□

اول به ناقصان نگرد دهر کز نخست

□

بدین سان زمانی برآمد دراز

□

فروشنده‌ام هم خریدارجوی

□

مرد حجی همره حاجی طلب

□

چون نم ژاله ز خایه از تف خورشید

□

صورت دیوار و سقف هر مکان

□

همه مردم از خانها شد به دشت

□

خاک است کالبد، به چه آرائی

□

چند بارش دیده‌ام در خواب لیک

□

به دل دوست بهرام چوبینه بود

□

دگر کیست آنک از در پادشاست

□

تکاور یکی، خاره‌دری، که گفتی

□

دلم قصر مشبک داشت همچون خان زنبوران

□

زد بر ددگان به تندی آواز

□

به آوردگه بر عنان تافتن

□

در تنوری خفته با عقل شریف

□

من نامه بر کبوتر راهم ز همرهان

□

چو بر جامه‌ی ما چلیپا بود

□

نه جا هست ما را نه بوم و نه بر

□

کر شد این گوشم ز بانگ آه آه

□

صراحی نوآموز در سجده کردن

□

می‌ربودی رنگ او هر دیده را

□

بود زندگانیش با درد و رنج

□

نگارنده نهانی آشکار است

□

چرخ چو لاله به دل در خفقان رفته صعب

□

چو خسرو چنان دید بر پل بماند

□

ز داد آن چنان به که پیمان تست

□

بر پایه علمی برآی خوش خوش

□

همه بر جاه همی ترسم و بر جان که مباد

□

ای به تو زنده هر کجا جانیست

□

بدو گفت شاپور شاه اورمزد

□

خام نگون بخت برآید به تخت

□

ساحت این هفت کشور برنتابد لشکرش

□

بران بام برشد نه بر آرزوی

□

ز ره باز شد موبد تیزویر

□

تا خر از هر که بود من وا خرم

□

هر دو فتاح و رمز را مفتاح

□

ده ده و پنج پنچ می‌پرداخت

□

سرافراز پور یل اسفندیار

□

چون من دوازده است تو را اسپ و بارگیر

□

ز آن جام کوثر آگین جمشید خورده حسرت

□

بگفت این وزان پس برانگیخت اسپ

□

یکی بزمگه ساخت با مهتران

□

گر ناوکی اندازد عمدا بنشاند

□

جوقی لیم یک دو سه کژ سیر و کوژ سار

□

چون نخواهد ترا به شاهی کس

□

تن‌آور شد آن کرم و نیرو گرفت

□

جانت سوار است و تنت اسپ او

□

گوئی حریر سرخ ملخ را ز اشک خون

□

چوبر پای کردند تخت بلند

□

بدو گفت شاه ای سر موبدان

□

ماه بی گفتن چو باشد رهنما

□

شیر مردان از شبستان گر نشان آورده‌اند

□

چاربندی رسید پیکی چست

□

بپرسید تا شاید او تخت را

□

کشته شدت شمع دین کنون به جهالت

□

گویم که چهار اساس عمرت

□

که ای زیردستان شاه جهان

□

به دست آیدت افسر و تاج و گنج

□

بر سر من تاج دین نهاد خرد

□

آنم که گر فلک به فریدونیم نشاند

□

تا ز بالا در آردش به زمین

□

مر او را دران بوم همتا نبود

□

داغ مستنصر بالله نهاده‌ستم

□

گل چو ز عدل زاید میرد حنوط بر تن

□

که هست او ز فرزند و زن بی‌نیاز

□

هر طرب را مقابل است کرب

□

آنک داند دوخت او داند درید

□

نعش از آن گرد سندسی سازد

□

زبانم را چنان ران بر شهادت

□

ملک خراسان به تیغ باز ستانی ز غز

□

پیش ازان که‌ت بشود شخص پراگنده

□

کدام علم کز آن عقل من نیافت اثر

□

چو نوذر شد از بخت بیدادگر

□

شکل در شکل نماید به من اوراق فلک

□

یکی از کوه دارد زور و دیگر جنبش از ماهی

□

خوان غم را پر طاووس مگس ران به چه کار

□

باورم ناید این سخن به درست

□

ز آن خاتم سهیل نشان بین که بر زمین

□

ای برادر، کوه دارم در جگر

□

جان فروشید و اسیران اجل باز خرید

□

سخنها که پرسیدم از دخترت

□

تا که ز دور سپهر هست مدار و مدر

□

آفتابا ترک این گلشن کنی

□

نی‌نی آزادم ازین لوح دورنگ

□

جهان زنده بدین صاحبقرانست

□

چه عقل را به دست امانی گرو کنم

□

ای به نان کرده بدل عمر گرامی را

□

دست و بازوش از پی قصر مخالف سوختن

□

ازان چاره نزدیک قیصر شدند

□

مه ز آن به اسد رسد به هر ماه

□

آب خوش بی‌تشنگی ناخوش بود

□

لب و کام وحش از دل و روی خصمان

□

از سه بگذر که محملی نه قویست

□

با چنان شیری به چالش گشت جفت

□

نه جز بر زبانش «نعم» را مکان

□

همی داند آنکس که گوید دروغ

□

چنین کارها بر دل آسان مگیر

□

رفت از وی جنبش طبع و سکون

□

به پیش تخت خود منظور را خواند

□

گر ایدونک ترسی همی از تنم

□

ممتع دارش از بخت و جوانی

□

اندر آن صفها ز اندازه برون

□

سپه نباشد پانصد ستور بر یک مرد

□

سپاهی کشیدند بر چار میل

□

زننده دگرگون بیاراست رود

□

تو بدان نیت نگر در اقربا

□

خجسته ذوفنونی رهنمونی

□

نبد جا تنش را همی بر دو تخت

□

شاهزاده در آن حصار بلند

□

باز گشته از دم او هر دو باب

□

ای منافق، یا مسلمان باش یا کافر به دل

□

همه پاک پیش تو گرد آورم

□

گذاره شد از خسروی جوشنش

□

آنچنان که ماند حیران آن جهود

□

اگر درویش بد حال است اگر شاه

□

نپیچم به آورد با او عنان

□

کهن سالان این کشور که هستند

□

چونک بر میخت ببندد بسته باش

□

پند خوب و شعر حجت را بدار

□

ولیکن همی خوب گفتار من

□

چو گردان بدیدند کز رزمگاه

□

بس که افزود آن شهنشه بختشان

□

جود از دو کف بخل زدایت کند نفر

□

سکندر بدو ماند اندر شگفت

□

نه هر که زبان دراز دارد