| گربه‌ی چون شیر، شیرافکن بود | عقل ایمانی که اندر تن بود | |
| غره‌ی او حاکم درندگان | نعره‌ی او، مانع چرندگان | |
| شهر پر دزد است و پر جامه کنی | خواه شحنه باش گو و خواه نی | |
| عقل در تن، حاکم ایمان بود | که ز بیمش، نفس در زندان بود | |
| عقل دو عقل است اول مکسبی | که در آموزی، چو در مکتب صبی | |
| از کتاب و اوستاد و فکر و ذکر | وز معانی و علوم خوب و بکر | |
| عقل تو افزون شود بر دیگران | لیک، تو باشی ز حفظ آن گران | |
| لوح حافظ، تو شوی در دور و گشت | لوح محفوظ است، کاو زین در گذشت | |
| عقل دیگر، بخشش یزدان بود | چشمه‌ی آن، در میان جان بود | |
| چون ز سینه، آب دانش، جوش کرد | نی شود گنده، نه دیرینه، نه زرد | |
| ور ره نقبش بود بسته، چه غم؟ | کو همی جوشد ز خانه، دم به دم | |
| عقل تحصیلی، مثال جویها | کان رود در خانه‌ای، از کویها | |
| چون که راهش، بسته شد، شد بینوا | تشنه ماند و زار، با صد ابتلا | |
| از درون خویشتن جو چشمه را | تا رهی از منت هر ناسزا | |
| جهد کن تا پیر عقل و دین شوی | تا چو عقل کل، تو باطن بین شوی | |
| از عدم، چون عقل زیبا رو نمود | خلقتش داد و هزاران عز فزود | |
| عقل، چون از عالم غیبی گشاد | رفت افزود و هزاران نام داد | |
| کمترین زان نامهای خوش نفس | این که نبود هیچ او محتاج کس | |
| گر به صورت، وا نماید عقل رو | تیره باشد روز، پیش نور او | |
| ور مثال احمقی، پیدا شود | ظلمت شب، پیش او روشن بود |