| بنگر اندر خانه و کاشانه‌ها | در مهندس بود چون افسانه‌ها | |
| آن فلان خانه که ما دیدیم خوش | بود موزون صفه و سقف و درش | |
| از مهندس آن عرض و اندیشه‌ها | آلت آورد و ستون از بیشه‌ها | |
| چیست اصل و مایه‌ی هر پیشه‌ای | جز خیال و جز عرض و اندیشه‌ای | |
| جمله اجزای جهان را بی غرض | در نگر حاصل نشد جز از عرض | |
| اول فکر آخر آمد در عمل | بنیت عالم چنان دان در ازل | |
| میوه‌ها در فکر دل اول بود | در عمل ظاهر بخر می‌شود | |
| چون عمل کردی شجر بنشاندی | اندر آخر حرف اول خواندی | |
| گرچه شاخ و برگ و بیخش اولست | آن همه از بهر میوه مرسلست | |
| پس سری که مغز آن افلاک بود | اندر آخر خواجه‌ی لولاک بود | |
| نقل اعراضست این بحث و مقال | نقل اعراضست این شیر و شگال | |
| جمله عالم خود عرض بودند تا | اندرین معنی بیامد هل اتی | |
| این عرضها از چه زاید از صور | وین صور هم از چه زاید از فکر | |
| این جهان یک فکرتست از عقل کل | عقل چون شاهست و صورتها رسل | |
| عالم اول جهان امتحان | عالم ثانی جزای این و آن | |
| چاکرت شاها جنایت می‌کند | آن عرض زنجیر و زندان می‌شود | |
| بنده‌ات چون خدمت شایسته کرد | آن عرض نی خلعتی شد در نبرد | |
| این عرض با جوهر آن بیضست و طیر | این از آن و آن ازین زاید بسیر | |
| گفت شاهنشه چنین گیر المراد | این عرضهای تو یک جوهر نزاد | |
| گفت مخفی داشتست آن را خرد | تا بود غیب این جهان نیک و بد |