قسمت هفدهم

هم از خوردن پر گرانی بود

□

گر تو بس ناشسته رویی آب جوی

□

سودت نیکند رخ مکرمش

□

نگهداشت آیین شاهان کی

□

به مجنون و لیلی سرافراختم

□

به دگر بیخلاف درباید

□

هست عالی همتی باری مرا

□

نوشته بسی حرف از امید و بیم

□

که از روزگاران چه دارد بیاد

□

که در او مرد مردمی یابی

□

کی داو، دهد به نیم جانی

□

سرنرگس مست برکش ز خواب

□

جهان را بدستور نگذاشتی

□

در رکابت نفس برآرد خوش

□

کاسمان را پشت بشکستی درو

□

ز دریا بر او جمع شد یا ز کوه

□

نیرزیدشان شهوت آلایشی

□

جمله همدرد و هم آواز آمدند

□

درآ در دیدها که توتیایی

□

پذیرای فرمان او روم و روس

□

بیکار مدان نوای کس را

□

کلید گنجهای آسمانی

□

در که پیوندم که بس ببریده‌ام

□

که خاطر ز تاریکی آید بجای

□

ز هر پرده‌ای روی برتافتم

□

درد نومیدی من بین ای دریغ

□

چیزی نماندت ای دل، الا که دل طپیدن

□

به اندازه دارد تک بارگی

□

بر فرق فلک زده شباهنگ

□

چون بها بستدی به یار خموش

□

وز می معنی حیاتی باشدم

□

که دارای دین را کند زیردست

□

به سوی سفر بزمه‌ای زد بلند

□

خانه‌ی دل مقصد صدق است و بس

□

ازین خوشی، ازین کشی، ازین در کار زیبایی

□

که همسایه‌ی کوی نابخردست

□

گیتی علم دو رنگ بر کرد

□

به رهواران تازی برسوارند

□

هر نفس صد پرده‌ی دیگر گشاد

□

چو پرگار بود آخرش بازگشت

□

بلاله ستان اندر افتاد مرگ

□

با جان هنر قرین شمارش

□

ستاک نسترن گویی بت لاغر میانستی

□

نگهدارد از دزد بنگاه را

□

روی عرب از تو عنبربن خال

□

تکبر به خاک اندر اندازدت

□

کان اسیران چون نگه کردند نیک

□

گزارش ده این نامه‌ی نغز را

□

به نظارگان رخ نمود آفتاب

□

تا عتیق و لعل از و بیرون گرفت

□

در بقا بعد از فنا پیش آمدند

□

ندانم کسی کو دبیری کند

□

عشق آمد و گوش توبه مالید

□

به از سرپنجگی و زور باطل

□

گر ز فرمان سرکشم تاوان کنم

□

دو دستی زدی تیغ چون صبح‌دم

□

که دادش خرد برگشایش کلید

□

به پایگاه وزیری فرو نیارم سر

□

چون رسیدم من بدو، آن خواهمی

□

به جرعه فرستد به ساغر بود

□

عرق پدری ز دل بریدم

□

نخواهد به جاه تو اندر فزود

□

زانک در دست آن چو کژدم گرددم

□

گیاهش ز سوسن زبان تیزتر

□

زده بر میان گوهر آگین کمر

□

عاشق او دشمن خویش آمدند

□

دانای زبان بی‌زبانان

□

به جوهر کشی خاطر آراستم

□

نه من هیکلی دان که جای منست

□

دو زنگی بر سر نخلش رطب چین

□

از بهر عروس محمل آراست

□

سماطین صفها برآورده تنگ

□

بدو داد اورنگ خود را کمند

□

جرم آن سبوح خوان در خواستند

□

زنم پهلو به پهلو چند ناورد

□

کز این گوش گیران شوم گوشه‌گیر

□

برافتاد درویشی از اهل روم

□

که پاک است و خرم بهشت برین

□

تا جز تو نیافت مهربانی

□

که سازد کباب این دو پروانه را

□

که باید به دریا در انداختن

□

حسن او در هفته‌ای گیرد زوال

□

بر باد فریب داده خاکم

□

سر رشته بر ما پدیدار نیست

□

دل از جوش خون در خروش آمده

□

همان انجم‌گری آغاز کرده

□

برده سر اشتری به گازی

□

برآراسته دست مجلس تمام

□

چه تاریک دوزخ چه روشن بهشت

□

بی‌آفتاب چشم چه بیند در آسمان

□

کز صد غم من یکی نخوردی

□

ز دیگر در باغ بیرون خرام

□

کند ایمن از تف و تاب تموز

□

به غیبت نگرداندش حق شناس

□

ای طالع دولت از تو پیروز

□

ز بیداد بد خواه بگذاشته

□

که نامش برآمد به دیوان رنج

□

بی‌پر و بی‌بال و نه تن نه توان

□

در نیک و بدی زبان کشیدند

□

گره بسته بر خنده‌ی جام جم

□

علاج از شناسنده پی گم کند

□

به گشتن آید تکاور مادیانی

□

با آن دو سه یار ناز برتاب

□

بکشتی تنش را فگندی براه

□

به حجت بر آن سروران سرشدی

□

حالی چنان که لیس علی‌الخلق یشتبه

□

چون آینه بود لیک در زنگ

□

تو پای‌بست بستن آذین چه مانده‌ای

□

زمانه زمین را نوازنده‌تر

□

نه شیران به سرپنجه خوردند و زور

□

در حق سگی بدی نگویم

□

که بادا سرت برتر از انجمن

□

ریاحین فرو ریخت از برگ و بار

□

خویش را از استخوان برهانیی

□

ماوا گه خود خراب چون کرد

□

تو و ریحان و راح و رای صبوح

□

از ابر سیه بست بر خود نقاب

□

چه فرمائی در آید یا شود دور

□

میان ناز و وحشت فرق باشد

□

چو گرگین و گستهم و بهرام شیر

□

زبانی چو آتش دماغی چو موم

□

زاغ طوطی سخن فرستادی

□

که با تازی سواری برنشینم

□

از سر بریده موی و به پای اندر آمده

□

که چندان نو آیین نوائی نداشت

□

هنوز از تو نقش برون دیده‌اند

□

چو شیر مست شد شیرویه بر تخت

□

گاه ز بیرون جهان دیده‌ام

□

که بر عزم ره بر دهل زد دوال

□

چون موم خازنانش پس گوش چون نهی

□

بگرد جوی شیر و حوض برگشت

□

کن پری چهره پدیدار آمده است

□

رطب بر لبش تیز دندان شود

□

که گفتن توانی به روی اندرم

□

رهی بی‌خویش اندر بر گرفته

□

همه را روی در حظیره‌ی حی

□

به گاه خوشدلی روشن‌تر از روز

□

آنجا که حق به عین قبولت کند نظر

□

به رنج و راحتش غمخوار بودند

□

چون برانند عجب داری اگر می‌نرسد

□

کلید آنجاست کار آنجا گشایند

□

چه مشتی زرش پیش همت چه خاک

□

کفایت کن تمام است آنچه گفتی

□

سرمه‌وارش همه در دیده‌ی سر باید کرد

□

کز آن شادی به گردون سر کشیدم

□

مرد خوان باش غم خانه مخور

□

رصد بسته بر آن تخت کیانی

□

مرگ یاران شکست بال و پرم

□

گناه آمرز مشتی عذرخواهان

□

که طاعت همان به که مادر برد

□

کزان گلبن نماند شاخ و برگی

□

باز گویم که: از این سوخته‌تر می‌بایست

□

به یک نوبت ستاند عاقبت باز

□

و آب خضر از خطاب می‌چکدش

□

که بر روی کار آرد آب‌ام ز رود،

□

مشتی خاک قمار در قمر انداخته

□

پنجی گرفته از دو طرف نقش پنج را

□

به نورت که فردا به نارم مسوز

□

عکس دیگر بر آستانه زند

□

چو از حرارت می‌دلبرم لبان لیسد

□

چون سخن‌های او بلند سر است

□

سوی کوه قاف از حیا می‌گریزم

□

جان فدای قد حوران قبا پوش کنیم

□

فاعصر منه خمرا للعباد

□

چو از عقل او حله‌ی علم نو شد

□

که قفل است بر تنگ خرما و بند

□

وز چنگ و عود کام دل خود روا کنیم

□

ز ما صد بار این معنی شنیده

□

که بالای کرسی است عرش معلا

□

آزمودم به جمله طالع خود

□

رختها چون صوفیان هردم نمازی میکند

□

مانده من از تو به شگفت اندرا

□

زان تیر کز کمان کمینه کسی بجست

□

در تو باب بحر بی‌پایاب

□

بود چون اژدها به کرمانا

□

نصیب من شود در وصل آن پیراهن دیگر؟

□

کانده رزق بر جهانبان است

□

هر قبه از آن دری شهوار نمود آنک

□

خانه‌ی من همچو چوبه زیر میانه است

□

زن نخواهد هیچ مرد باتمیز و هوشیار

□

یک دقیقه ز طرب شست کند

□

دوریش ز دستبرد صیاد

□

یا همت من چو پایه کن پست

□

طبه را خرگه مجسم زد

□

کز دست شاه تحفه‌ی دریا رسد مرا

□

چون دم مشک و عود تر عطر فزای تازه بین

□

بهر تشریف نجاشی پوشد

□

به اندازه‌ی تن گریبان شدی

□

چون تو را مردم ستایند آن بلا بدتر بود

□

غنچه‌ی خندان گشود و گفت گلزار بهشت

□

گنج بی‌اژدها کجحا پاید

□

وامروز در این شهر کسی خوک نگاید

□

پس سنگی چو مور پنهان است

□

بد سگالید نامسلمانم

□

خاک درگاه توام آبخور است

□

بجوش سخت که تا در جدل نیابی کم

□

خاست مرا آرزوش قرب سه سال است

□

بنشاند تو را دمی در آغوش

□

عاقبت دل فروز خواهد بود

□

وطن در سایه‌ی طوبی گرفته

□

به یادت خرد جام صهبا گرفته

□

دایه خورد آن خون ز لب شیر خور تو

□

ز میوهای بهشت و نعیم رضوانست

□

بنی آدم به کرمنا مکرم

□

هرچ از تبار اوست پلیدست و روسبی است

□

که به پیش آمدن کعبه نشانم دادند

□

نهال ملک که اقبال جاودان کارد

□

زندگانی نمی‌تواند کرد

□

ای جهان بر در تو بارش هست

□

من نکو گویم و چنین دانم

□

دورم از روی تو چنان کردست

□

دیدم دو سه تار و برطپیدم

□

یکسان شده از روی خواجه تاشی

□

نالید ز درد سر کشیدن

□

زندگانی و مرگ یکسانست

□

تو کار خویش کن که نه شیران مسته‌ای

□

چون تجلی به سینه‌ی سینا

□

به دست زبانی زبون آمدیم

□

خاطرم آن درخت بارورست

□

که اورا کولواری کاه نوشد

□

ای ملکشاه معظم سور آن ماتم تویی

□

ما را ز چنگ فرقت آن دلستان ستان

□

دوام محنت اعدات امر قد قدر بادا

□

به یمن طائر بختت طرب‌فزای شوند

□

کار گیتی بر کسی پیموده نیست

□

بر آهن نام او حیدر نویسم

□

یاران مصطفی و طلاق و در بهشت

□

چون ربابش فلک بمالد گوش

□

زندگانی و عمر نوحت باد

□

که ز یک شهر گرفتی و به یک تن دادی

□

که به پریش گمان همه کس مغرورست

□

چون به میزان خود به سنگ کنم

□

یقین شدم که دو ممدوح به ز صد ممدوح

□

همچون سپند از سوختن در رقص و افغان آیدت

□

ملک زاده را در نواخانه دست

□

عالمی را فراز تخت نشاند

□

وز پی دعوی به روی آبها آخال ماند

□

به دیهیم بر نام او خواستند

□

به دستش چرا می‌دهی چوب و سنگ؟

□

که یکی گرده بی‌جگر ندهد

□

در درگاه تو بطحا و زمزم

□

که نزد عاشقان کفر است بر راه هوا رفتن

□

وگر در میان لبس دشمن بپوش

□

سلام علیکم علیک‌السلام

□

بلبلی کرده بوستان ترا

□

سخن گو چو بوزرجمهر جوان

□

غریب از برون گو به گرما بسوز

□

ذاتت از کل آفرینش بیش

□

کی مردم زمانه در آید به دام تو

□

تشنه‌دل ز آرزو و غرقه تن از محتشمی

□

که سودی ندارد چو سیلاب خاست

□

بیخ شادی ز جان و دل بکند

□

از درد دلها آگهی ای عنصر جود و ادب

□

خداوند پیروز و پروردگار

□

که مردم ز دستت نپیچند پای

□

حاجتی که جسم دارد با روان

□

بیدار شو از هرچه صوابی و خطایی

□

آن رنگ پروز است آن خون ناب است آن همه

□

که یک روزت افتد بزرگی به سر

□

وز گران جز فساد جان نبود

□

دست بر عقبا زن و بر بنده راه فخر و عار

□

که یاد آمد از گفته باستان

□

همچون مگس از برابر قند

□

ماهی مرده را چه سود کند

□

زان که بیرونست راه او ز فرمان و جواز

□

که ندارد ره کرم گردی

□

اتابک ابوبکر بن سعد راست

□

کرا همبر خویش چون من نشانی

□

چو خلوت با عیان سازد کجا دل در خبر بندد

□

پس خنجر زرفشان برآورد

□

فرشته نباشد بدین نیکویی

□

بنده برگویدت چنان که شنید

□

ور تو گویی هست از این معنی ترا آثار کو

□

صد مفرح در زمان آمیخته

□

نه شمشیر دوران هنوز آخته‌ست؟

□

به گل تیره و به آب سیاه

□

چرخ و خورشید و مه گیتی نورد

□

بهر دانشی گرد کرده عنان

□

نگهبان پنهان بر او بر گمار

□

به تصنع دواج مقراضی

□

پیش آزت زشت باشد دست و دل بر داشتن

□

گور نه‌ای ، این دهن باز چیست

□

دگر با کسم آشنایی نماند

□

و یا در مغز هر نغزی، شراب بی‌خمارست آن

□

این عیب تمامست چو تو خیره سری را

□

جام زرین بر سر این چرخ مینا بشکند

□

به سعیت مسلمانی آباد باد

□

پشه چه حمله آرد در پیش تندباد

□

حال و وقتت ساعتی در کار زلف و خال کن

□

کجا از صعوه صید انداز باشد

□

چو بربست قربان پیکار و کیش

□

دنیا چو لقمه‌ی شودش، چون دهان گشاد

□

هر کسی را نقل او با عقل او همبر نهید

□

حکم فرمای مصحفش سازند

□

چه اقبال ماند در آن تخت و تاج؟

□

گردون کشدی ما را بر دیده و بر گردون

□

جونه و اسب فلکی زیر زین

□

که آید چشم لیلی بر سر ناز

□

که دندان ظالم بخواهند کند

□

که سیاه آبه نباریدش ازین چرخ کبود؟ »

□

آبدار از چشمه‌ی توفیق و پاک از شرک خار

□

ای کاش که مادرت نمی‌زاد

□

امیدست ناگه که صیدی زنی

□

سوی بازار که برجه هله زیرک هله زو

□

در حضرت شاهنشهی بوالقاسمی یا بوالحکم

□

گل بستان فروز خوبرویی

□

جواب از سر روشنایی چه داد

□

کف بزن خوش صفت لولوی لالا برگو

□

مستی او دوش مکافات کرد

□

یک گرفتار از این جمله که هستند نبود

□

بننگ از کیان شد سرش ناپدید

□

یکی کشتی پر رختم که پای من بود دریا

□

با پاک بران دو کون در بازم

□

بر صفت خاک ره افتاده باش

□

نهی تو همچو طبع زمین موجب قرار

□

چون ماه دلم تابان، از کنگره‌ی میزان

□

آسوده طبع روزگار از شورش و جنگ حلب

□

یاد حیرانی ما آری و حیران باشی

□

جود تو نقد و نسیه‌ی امسال داده پار

□

ور نمی‌بینی چنین چشمی به مال

□

به هر جایی که جویمت این به علم ای عالم آن جایی

□

که بودی با در ودیوار در جنگ

□

به پیش حلمش باد عجول خاک صبور

□

تو گفتی چیست این؟ خود داد عامست

□

غافل از عین عزت جبروت

□

خیرالنسا که مردمک چشم مصطفاست

□

ز عدل ساخته حزم تو پیش ظلم سپر

□

ما خود همه سرکه می‌فزاییم

□

آن زیادت در جهان عدل بینی کمتری

□

بیضه‌ی یک مار شود چند مار

□

با خشک ریش جور فلک هیچ خشک و تر

□

وز فر ره عصات شود تیغ ذوالفقار

□

یا چنان چون باز و شاهین سر به سر کردار باش

□

ز شکر خنده‌اش بر خویش پیچید

□

مرغ آتش خواره کی لذت شناسد دانه را

□

فرق نکند این دل من نوش را و نیش را

□

جام را گرمی نباشی دام را ارزن مباش

□

چشم هنربین ز تو مسماردوز

□

چه تشنگی برد آبی که من بخواب بدیدم

□

افلاک تنگ آید ترا گر بهر جولان می‌روی

□

اندر دلت اندهی فزاید

□

کلفتی کانرا نشوید وصل سد دیرینه بار

□

مشکل بود از کلبه‌ی احزان بدر آمد

□

مستی دهی و هستی در جود و در عطایی

□

کان مشعبد گردش از تیرت همی سازد کمان

□

وصالش نیز ناورده به پایان

□

علم موسیقی ز فن نظم نیکوتر بود

□

آن سر ز لب عشق همی بود شکرخا

□

از زکات شعر گیرم تا مگر یابم نجات

□

خنجر کن و زخمش به دل بی‌جگران زن

□

بران در نقش پیشانی ببیند

□

چه شبان باید آنجا که شود گرگ شبان؟!

□

خیمه‌ی خلوت جدا خواهم زدن

□

بر سر نرگس تر سازند از زر کلاه

□

کاین آرزو به گوشه خزیدن نمی‌رود

□

لولیان چو ببیند شود او هم سفری

□

رخت دل در خانه نه تا کی چو دربان در زنی

□

بر سر این کشته بسی کار کرد

□

کزین دامان تو بوی شراب ناب می آید

□

مست قروی تو دل لاغری

□

چه گویی ترا چون برآید مرادی

□

هر زمان خدمت لختی بفزائیدش

□

آخر چه دشنه داشته‌یی در جگر مرا

□

گر چهکه غره می‌زند گاو به سحر سامری

□

ور آید بود سیر سیرالسوانی

□

شد گیاه نیل سبز از مرغزار اخضری

□

مرا بگذار تا دیدار بینم

□

تا که یکی گردد پاک و پلید

□

بجز مرگ از دواها مرهمی کو

□

نای‌زنان بر سر شاخ چنار

□

ای بسا مرد خدا کو کمتر از هندو زنی است

□

پشتش شود بهتر ز رو، گر بجهد از رو و ریا

□

زنده را مرثیت که یارد برد

□

کانچنان رفت کز او هیچ نشان پیدا نیست

□

که همه خلق به نظاره‌ی ما می آید

□

حاتم طی با سخاش، طی شد اگر این سخاست

□

هر دو بدخو را همی در زر و در زیور کشد

□

همه را دسته کن و بسته کن و پیش من آر

□

نشد از دل اثر ماه به عقرب نگرید

□

همی سرفرازان و گردنکشان

□

همچو حرف طمع شدش ابعاد

□

با آن منیی که در سرت هست

□

تمامی آب آن شربت گلابست

□

شلوارک با پایچه‌های طبریوار

□

در ظهور نمایش معراج

□

فکر خود کن که کار شد مشکل

□

چه تشنگی برد آبی که من به خواب بدیدم

□

دردست عبیر و نافه‌ی مشک به تنگ

□

حد ناخوردن کنون بر جان زیرک‌سار زن

□

توتی زبان نادره گفتار من کجاست

□

خانه خالی بود و او مست و خراب

□

تا بگذرد آذر مه و آید (سپس) آذار

□

به سعد طالع و بخت جوان و نیکوفال

□

لیک به آن مو نشوی مو شکاف

□

لب شکر فشان میگون را

□

با دو لب مشکبوی، با دو رخ حور عین

□

وز حسد هرگز نکردم روی زرد

□

لاله عیش شکفته گل شادی بر بار

□

که داند که من بر که خندیده بودم ؟

□

مروحه‌ی سبز در دو دست همه‌ی سال

□

گفتا فساد باشد و نوعی ز جاهلی

□

با توسن چرخ هم عنان باد

□

هوس دیگر و عاشقی دیگر است

□

که نه دردی متواتر بگرفتش، نه تبی

□

در راه اجتهاد گمانش چو تیر بود

□

بگردم بر سرت بی‌خود ز بویت

□

بی کام خرد کام خود امروز برانیم

□

که جان چون منی اندر دل شب بر چسان باشد

□

زان که در سرنا نیابی نفخ اسرافیل را

□

بر آزادگان بر بگسترد مهر

□

ز رشک آن دگر شیطان شهوت مستزیدستی

□

برزم اندرون پیل دندان نیم

□

وقت ما را چون نهاد حسن خویش آباد کرد

□

رسیدند تازان بران مرغزار

□

و آتش عشق را زبانه نماند

□

به بوزرجمهر آن زمان گفت شاه

□

ابا باده و رود و گردان بهم

□

همی تاختندی چپ و دست راست

□

شسته از آب زندگانی روح

□

به که هر دختر بداند قدر علم آموختن

□

زمانه چنان شد که بود از نخست

□

ور کند دیگر ثریا خنده دندان نما

□

برین خاکدان پر از گرگ تا کی

□

چنین گفت کای داور تازه روی

□

بگیتی چو کاموس جنگی نبود

□

بمرز کروشان زمین هرچ بود

□

فردوس اعلا روی تو حکم تجلی کوی تو

□

گر نماند رنگ او سنگی بود

□

از همت تو یافته افلاک طول و عرض

□

دلش در تنگنای سینه خسته

□

متواریست وقت شاد مباش

□

بیاسود گردن ز بند زره

□

در روزگار عدل تو با جبر خاصیت

□

نهان سر در گریبانی، دهان غنچه خندانی

□

چون زنان تا کی نشینی بر امید رنگ و بوی

□

پیکان قضا بسر خلیدت

□

افلاک را به عز و جلال تو اهتزاز

□

گر نهان گشته مپندار که گردیده فنا

□

ملکوت جهان نخست بدان

□

چو بشنید فرزند کسری که تخت

□

به جنس جنس هنر در جهان تویی معروف

□

ای شاد آن بهار که در وی نسیم تست

□

چند از شش سوی یک دم چار بالشهای ما

□

حصه‌ای زین دل آبادتر است

□

زبان تیغ تو پیوسته در دهان عدو

□

گوزنی بس قوی بنیاد باید

□

نیستم آزاد مرد ار کرده‌ام

□

عنف تو در لب اجل خنده

□

وگر خود هزاری و دشمن دویست

□

دنیا چو لقمه‌ایست، ولیکن نه بر مگس

□

صدرها از عالمان و منصفان یکسر تهیست

□

بر سر نرسانده این هوس را

□

ستاننده داد آن کس خداست

□

لیکن این سیمیاست محض نمود

□

باید که فروخته بود شمع

□

رخ به خوبی ز ماه دلکش‌تر

□

چو گرگ خبیث آمدت در کمند

□

به صد لطفم همی جویی، به صد رمزم همی خوانی

□

تا سنایی کیست کاید بر درت

□

جان چه خواهی کرد، بر جانان فشان

□

گریزد رعیت ز بیدادگر

□

غم دل شمع سان بگداخت ما را

□

افسر زرین همی بر تارک نرگس نهد

□

به گردن فتد سرکش تند خوی

□

نمی‌ترسی ای گرگ ناقص خرد

□

آن گنده بغل ما را سر زیر بغل دارد

□

هر گه که مرا گویی کندر همه آفاق

□

نوعروسان حجله‌ی نوروز

□

عشق آمد و رسم عقل برداشت

□

از عصمتیان تو چه گویم

□

از برای آبروی عاشقان بردار عشق

□

بره و مرغ و زیربای عراق

□

کس از فتنه در پارس دیگر نشان

□

هرکسی دارد در سینه تمنای دگر

□

مرد تا بر خویشتن زینت کند از کوی دیو

□

یک دگر را شاید ار یاری کنیم

□

تو کاین روی داری به حسن قمر

□

ایاز ار جلوه‌ای ندهد به بازار

□

«هو ینصرف» لقبش نهادند مردمان

□

در آن جای پاکان امیدوار

□

نو آموز را ریسمان کن دراز

□

آب خوبی همه در جوی تو آنگه گویی

□

نغمه‌ی او هست مرا نیست کرد

□

هیچ بد گوهرم نگوید نیک

□

چو بینی دعا گوی دولت هزار

□

ما نباشیم که باشد که جفای تو کشد

□

نفسش چو فعل عقل معانی نمای بود

□

چون بریدند روزکی دو سه راه

□

سرافرازد این خاک فرخنده بوم

□

جان یوسف کنعانست، افتاده به چاه تن

□

ز عادت بر میان بندد همی هر گبر زناری

□

گر تو یعقوبی به معنی فی المثل

□

که روزی برون آید از شهر بند

□

خاک صفت راه تواضع گزین

□

یا بیا کن دل ز خون چون نار و نفع خلق شو

□

گذرگاه قرآن و پندست گوش

□

اگر چون زنان جست خواهی گریز

□

از برای کشش ما و سفر کردن ما

□

اجرام چرخ چنبری چون لعبتان بربری

□

گرم دست رفتی لگام ادب

□

برانداز بیخی که خار آورد

□

بنگر به نور چشم پیمبر چه می‌کنند

□

آنجا برسانیم خرد را که از آنجا

□

روزکی چند زیر چرخ کبود

□

به حقش که تا حق جمالم نمود

□

لولیانند درین شهر که دلها دزدند

□

ملایک را نشان از چون تو مهتر

□

زو بپرسیدند کای استاد کار

□

دری هم برآید ز چندین صدف

□

پیشه تو عیب هنرپیشگان

□

مصر اگر اقطاع داری دست از کنعان بدار

□

چو نتوان بر افلاک دست آختن

□

مروت نباشد بر افتاده زور

□

کنون شد عام کان با تو بپیوست

□

رنج عاشق باز کی گردد به دستان و فسون

□

در پناه خرد نشین که خرد

□

که من روز و شب جز به صحرانیم

□

ابر کرم قطره بسی ریخته

□

کی کند برداشت دریا در بیابان خرد

□

در خزان داده نوبهار مرا

□

بکاخ اندر آمد پرآزار دل

□

چون بمالی چشم، در هر زشتیی

□

چون غلیواژند خلقان بر شده نزدیک چرخ

□

شاه نبو آنک در هر کشوری

□

عندلیبان را غذای روح باشد بوی گل

□

گور که خاکش به دهان ریختند

□

که مصاریع گنج خانه‌ی فضل

□

چه قدر آورد بنده حوردیس

□

زانکه این علمی است کز دقت نیاید در قلم

□

موسی برد عصا، و بجوشید آب خوش

□

مرد زی در راه دین با رنگ رعنایی مساز

□

غصه‌ی بی‌طالعی بین کز فلک

□

اوست نوروز من و چون فتدش جعد به پای

□

به راهش سبزه تر سرنهاده

□

باز گفتم کابلهی باشد که در دیوان شرع

□

وین که پیوسته با تو خواهد بود

□

فرو گویم به چشمت قصه‌ی خویش

□

ای چو درخت بلند، قبله‌ی هر دردمند

□

پای نه و چرخ به زیر قدم

□

حضرت حق هست دریای عظیم

□

مرا گریک سوا لی از لب تست

□

اینهمه درها که سرشک تو سود

□

تو مستی زان نیاری رفت در بازار عشاقان

□

وگر شرمت از دیده‌ی ناظرست

□

بیش شد از لب تو گریه‌ی من

□

همگی فربهی و پرورش و افزونیست

□

چون نفس ما و نفس تو کشته‌ی حسام تست

□

فکر و نطقش چو نکهت لب دوست

□

آخر شب صبح را کردم غلط

□

گر دهد گلبرگ خندانت به گیتی خاصیت

□

یار کرد از ناز عین عشق را با غین غم

□

پدید آمد چو مینو مرغزاری

□

دعوی که مجرد بود از شاهد معنی

□

بس نادره یار آمدی بس خواب دلدار آمدی

□

ای سنایی دل از جهان برکن

□

چند باشد همچو آب روشنت

□

نی نی پیت فرخ بود خلقت شکر پاسخ بود

□

به توفیق خداوند یگانه

□

در میان زهد کوشان خویشتن قلاش ساز

□

خبر ده به درویش سلطان پرست

□

شطرنج به شاهمات بر بندم

□

ریش دلهای همه صحت پذیرد در نشان

□

گام اندر عاشقی مردانه‌وار

□

شاه شیران توئی که طرفه غزال

□

به عشق اندر ز بیم هجر بنمای

□

در مصیبت خانه‌ام پاگشت کاهی لاجرم

□

کار خام دشمنان را آب شو آتش مباش

□

طلب کردش به خلوت شاهزاده

□

به هرچ انفاسها داند تو آن انفاس میدانی

□

در دلنهی امانی هر سوش می‌کشانی

□

ز حرص دو روزه مقام مجازی

□

کی رسیم آخر به سیمرغ رفیع

□

ور ره دین و شریعت ناگزیران بایدت

□

آن نغمه بر آور که فتد مرغ هوایی

□

چون ملک بر آسمان نتوان پرید ای اهرمن

□

رفیقی که غایب شد ای نیک نام

□

هر خستگی که از رمضان در وجود ماست

□

چون از دم او پر شد و از دو لب او مست

□

سیم و شکر فرستم و خجلم

□

چو افتاب شدم با عطاردی چه کنم

□

میجهد باد صبا هر صبحدم بر بوستان

□

بزمت که مفر آرزوهاست

□

نداند که از دور پرگار قدرت

□

که شاهنشاه عادل سعد بوبکر

□

شکمش طبل و سینه‌اش چو سپر

□

گر نمرود برپرد فوق به پر کرکسان

□

من کاین سخن شنیدم کردم هزار شکر

□

لیک چون ره بس دراز و دور بود

□

هر که زان باده جرعه‌ای بچشید

□

قلمم باز در سیاهی شد

□

عمرا گر بهر رزق موقوف است

□

سر گاو و عصار ازان در که است

□

شیخکان گر به نصیحت هذیانی گویند

□

گه خیره‌ی تو، که تو کجایی

□

چو خورشید آوازه‌ی او برآمد

□

نازنینانی که دیر آگه شدند

□

درین کاخ زنگاری افکن خروش!

□

مسمار سم خرت توان گفت

□

مهر تب یافتم از خدمت تو

□

من آن مورم که در پایم بمالند

□

خواجه داند که مرا دل ریش است

□

خود چه بود خاک که در چرخ تست

□

سروری بی‌بلا به سر نشود

□

زر پرستیدن بود از کافری

□

من هم از میر اجل خواهم می

□

گر چه شود ریش به غایت دراز

□

شب نبینی که تیره‌تر گردد

□

ز مسکینیم روی در خاک رفت

□

پاسبانش برون در قفل است

□

بار دگر عقل قلمها شکست

□

رفتم تا بر سرش نثار کنم جان

□

بر هیچ دوست تکیه مزن کو به عاقبت

□

شروان به فر اوست شرفوان و خیروان

□

آه کان باغ پر از لاله و گل یافت خزان

□

خردمندی که از رایم خبر دارد به ایمایی

□

ز صد فرسنگی آید بر در غار

□

سکندر به آیین فرهنگ خویش

□

گر شیره خواهد می شدن، در خنب جوشد مدتی

□

دایما حیران و عاجز بوده‌ام

□

در سجودش روز و شب خورشید و ماه

□

اگر گرمست شیرین هست معذور

□

بگداختم چنانکه نشستم به روز شمع

□

درخت سیب را گویی ز دیبا طیلسانستی

□

شد در آن باره فلک پیوند

□

بجوشید در کوه و صحرا بخار

□

نورهان خواهیم بوس از پای رخش

□

من میان هر دو حیران مانده

□

گر شعر من به شاه رساند که دولتش

□

بسی برداشت از دیبا و دینار

□

مرا گفتا جوابی گوی در دم

□

تو جان جان ماستی، مغز همه جانهاستی

□

چو شیر ماده آن هفتاد دختر

□

شکم کرده پر زیر شمشاد و سرو

□

آمد سماع زیور دوشیزگان غیب

□

چون ندارم من قبول و رشد غیب

□

عشق چیزی کان زوال آرد پدید

□

ز رویش گشته پیدا بی‌قراری

□

روان ز دیده‌ی افلاکیان شود جیحون

□

هم دایه جانهایی و هم جوی می و شیر

□

آمدی در سرای ما هر ماه

□

بفرمود تا عبره روم و روس

□

پی غولان روزگار مرو

□

نیست هرگز، گر نوست و گر کهن

□

آنچه گویم هزار چندان است

□

به نوشانوش می در کاس می‌داشت

□

بخواهشگری آمدم نزد شاه

□

چنان نوری که من دیدم، چنان سری که بشنیدم

□

ز بس کاورد یاد آن نوش لب را

□

نهادند سر خسروان بردرش

□

چه عجب گر نرسد دست به فتراک مراد

□

در عجایب مانده‌ام زین بی‌وفا

□

من گرفتم خود که شاهان جهان

□

چنان پنداشت کان حوض گزیده

□

همه مرزها کرد بی‌تار و پود

□

بگذار به لطف طفل جان را

□

مردمان در نظر نشاندندش

□

چو شب را گزارش درآمد به زیست

□

که فروشد به قدر یک جو صبر

□

هرکه خورد او از اجل یک تیغ دست

□

عادت این داشتم به طفلی باز

□

نشاط آغاز کرد و باده می‌خورد

□

گرانمایگان نزد شاه آمدند

□

ز فر جان عشق‌انگیز شاهی

□

ز شادی درخواست جستن خسرو از جای

□

به تشنه گیاهی جلاب گیر

□

ناهید دست بر سر ازین غم رباب‌وار

□

کوههای آتشین در ره بسیست

□

ناچار شود چهره‌ی تو پی سپر خاک

□

چو گردد باغبان خفته بیدار

□

گر در آن کوچه باریابی تو

□

ای رفته در خون رهی، تورشک خورشید و مهی

□

شام دیلم گله که چاکر تست

□

بسی رخنه را بستن آغاز کرد

□

اذا لم یسبه القواد لوما

□

هیبتی زان راه برجان اوفتاد

□

سوخته بید و باده‌بین رومی و هندویی بهم

□

چنان دیدم که اندر پهن باغی

□

آنچه مرا طاقت و اندازه بود

□

شکفتست این زمان گردون بریحانهای گوناگون

□

واو به خوبی ز روم باج‌ستان

□

جهان خانه وحش بود از نخست

□

ساقی می توبه را برده پس کوه قاف

□

یک نفس بی او نمی‌یابم قرار

□

سه ماهه سفر هست چل‌ساله رنج

□

چو بر پائی طلسمی پیچ پیچی

□

آب و نان و شتر و راحله تشویش دلست

□

ای شادی سرمستان، ای رونق صد بستان

□

داد نعمان منذرش یاری

□

به این هفت هیکل که دارد سپهر

□

آستین ز آب دو چشم، این که همی تر گردد

□

دیده‌ی کس را که برخیزد ز گنج

□

عالم که به جهل خود مقر شد

□

در آن ساعت که باشد نشو جانها

□

کشتم از ان ابر پر آوازه کن

□

زهی نور جهان جان، که نورت

□

گوسفندان خر و بخور و گلاب

□

نشسته همه زیرکان زیر تخت

□

به هنگام سختی مشو ناامید

□

گفت تا پیش توست این نفس سگ

□

پیری از دور بیامد عجمی زاد و غریب

□

نیم چندان شگرف اندر سواری

□

گرآید خریداری از دوردست

□

از مردم هشیار بجو قصه و تاریخ

□

داشت با آن همه هنرمندی

□

بدان طفل مانم که هنگام خواب

□

اگر زیرکی با گلی خو مگیر

□

شاه مرغانم در آن قصر بلند

□

روز از فلک بود همه فریادش

□

خداوندی که مار کار سازست

□

سپهریست کاختر برو تافتست

□

هر سیلی او چو ذوالفقاری

□

آمد سوی آن حظیره جوشان

□

درختان ز شاخ آتش افروختند

□

سوادش ز بس سبزه و مشگ بید

□

در بیابانی که طاوس فلک

□

چون رطل‌ها رانی گران خیل نشاط از هر کران

□

نه هر گوهر که پیش آید توان سفت

□

چو بی زعفران گشته‌ای خنده ناک

□

گه سیم و زر کشیدی، که سیمبر کشیدی

□

افتاده بماند هم بر آن حال

□

نکردندی الا ریاضتگری

□

به اصطخر شد تاج بر سر نهاد

□

کار من سودای عشق او بس است

□

به ترکستان اصلی شو برای مردم معنی

□

ز میخ ماه تا خرگاه کیوان

□

دبیری که آن حرفها را شناخت

□

بینی کردن چه سود دارد؟

□

رنج ویرانه نشینی چو تدارک طلبید

□

چنین گفت چون مدت آمد به سر

□

به جز رسم زردشت آتش پرست

□

کی شود پروانه از آتش نفور

□

چو کردم خانه‌ی دل وقف مهرش

□

از برگ و نوا به باغ و بستان

□

به قول دگر کو بسی چیده داشت

□

چو توی حیات جانها، ز چه بند صورتستی؟

□

دل داشت این گمان که رهائی بود ز تو

□

چو قاروره صبح نارنج بوی

□

بتست آدمی را رخ افروخته

□

رفته بودند و طریقی ساخته

□

دل چون قلم در آتش و تن کاغذ اندر آب

□

درگاه تو قبله سجودم

□

بدو گشته بدخواه او چیره دست

□

هله ای مه، ار دل تو سر و سرکشی نکردی

□

میگویمت این سخن نهانی

□

ز دانائی ماست ما را هراس

□

برون آرد آنگه سر از کنج کاخ

□

شد جهان بی او حجابی آشکار

□

چشم مستش را کباب است آرزو زین روی را

□

گفت ای نفس تو جان فزایم

□

شه از خواب سربرزد آشوبناک

□

این چه خورشیدیست آخر کز برای عشق او

□

غیر من بوی می هر که درین بزم شنید

□

گشاینده‌ی راز هفت اختران

□

نه بذلی که طوفان برآرد ز مال

□

من ندارم خویش را در بند هیچ

□

چون قبه کند باده گویند رسد مهمان

□

چون در بر دیگری نشیند

□

کند هر زمان چند بازی بسیچ

□

زان روشنی بزاید یک روشنی نو

□

تا عمر تو با خوشی گذاری

□

همه‌ی فیلسوفان صده در صده

□

لب غنچه را کایدش بوی شیر

□

حد اگر باشد هم بگذرد

□

همه الغریق الغریق است بانگم

□

چون رفت عروس در عماری

□

زر از بهر مقصود زیور بود

□

بنیاد عشرتی که جهان آن ندیده است

□

دانست که نیست دشت و هامون

□

چو حال حکیمان پیشینه گفت

□

سوی ما نامه کرد و ما را خواند

□

فرو کن سر ز روزنهای دلها

□

جائی که عمود و خنجر آمد

□

قسام سپیدی و سیاهی

□

به عزلت کمر بسته باد خزان

□

هر کرا دید در خود پیشی

□

در دل خم خون شده جان پری

□

شود چهره‌ی نار افروخته

□

چو باران بود روز یا باد و گرد

□

بجز می که بر بوی بیهوشیش

□

چیست از سرد و گرم خوان فلک

□

تا هرچه رسر ز نیش آن نوش

□

ره رستگاری در افکندگیست

□

کنون بر سریر هنر پروری

□

دوستان را بپرس برمنشین

□

بنالید چون بلبل دردمند

□

نپرسیده هر کو سخن یاد کرد

□

برفت از کف وقار و طمطراقش

□

ز دارالملک اقبال تو ترمد

□

شه چون شدی از کسی بر آزار

□

نبینی کزین قفل زرین کلید

□

وقت تحریر گناه دوستان او عجب

□

سخن کوتاه شد گر راست خواهی

□

سیاهی بپوشید و در غم نشست

□

به یونان زمین بود مأوای او

□

از آتش آه خلق مظلوم

□

پارم سه دسته کاغذ نیکو بداده‌ای

□

من جز سر دام و دد ندارم

□

گزارنده‌ی صراف گوهر فروش

□

کاین شور بخش مجلس عاشور را به حشر

□

باشد اندر اصل خود خر پس شود تصحیف حر

□

ای مشعله نشاط جویان

□

شنیدم که درنامه خسروان

□

پیغمبر آخرالزمان کرد

□

وگر که نیست در اصطبل مخدوم

□

به صد گرمی بسوزانم دماغی

□

یکی نامش از کان کنی می‌گشاد

□

گنجی که بود پر گوهر از وی بسیط خاک

□

تو بدان صلح کرده‌ای با زن

□

صد وعده مهر داده بیشی

□

طلبکار گوهر که کانی کند

□

تو برفتی ز بوستان و خزان

□

چنگ مدح تو ساختم چه شود

□

لیلی ز گزاف یاوه‌گویان

□

هزار آفرین باد بر زیرکان

□

این خسوف بی‌گمان بر مه چه دیواری کشید

□

نشسته چار حریفند شاهد و شیرین

□

هر ذره که هست اگر غباریست

□

جهان بایدت شغل آن شاه کن

□

پند آنان دهند خلق ای کاش

□

شحنه‌ی امر و نهی تکلیفش

□

برخاست چنانکه دود از آتش

□

به از نام نیکو دگر نام نیست

□

چو بیرون از جهان می‌رفت می‌گفت

□

گفتم ای دوست نرهاتست این

□

آمد به دیار یار پویان

□

چو عاجز شود مرد چاره سگال

□

مدح تو گفتن بهار راست نکوتر

□

ملک‌الموت را ملامت نیست

□

بر فسق سگی که شیریم داد

□

شه از خواب دوشینه سر برگرفت

□

از آب هم مضایقه کردند کوفیان

□

شاید که خورم غم جوانی

□

پرسید ز خاصگان خود شاه

□

ولی تا قوی دست شد پشت من

□

خونهای شریف پاک، هر روز

□

حلم تو زود عفو دیر عتاب

□

چون شب علم سیاه برداشت

□

به می چهره‌ی مجلس آراسته

□

آن که تا روز قیامت از فراق روی خویش

□

تیغ او جفت طبیعی با ظفر

□

به کنجی نشستست با زند و است

□

همه روز خورشید با تاج زر

□

نجسته هنوز از جهان کام خویش

□

هم با دل پر دردی و هم با رخ پر موی

□

ز بسیار و اندک ز کار جهان

□

مهی داشت تابنده چون آفتاب

□

گر از تو بگسلم ای نونهال رشته‌ی مهر

□

ندیمی مرا زیبد از بهر آن را

□

کجاست دور یاری و برابری؟

□

به مشغولی نغمه‌ی این سرود

□

گر کند کهتر نوازی شاهباز لطف تو

□

گفت دی خواجه‌ی جهان زچمن

□

کز غم تو، سینه‌ی من پرشرر شد

□

نبرده جهاندار فرخ نبرد

□

دهن خوش دم تو مرده‌ی دل را عیسی

□

چو در کوی نابخردان دم زنی

□

چون هوا رنگ آفتاب گرفت

□

می نوش و نوشابه‌ی چون شکر

□

نیم روزان بر سر ما برگذشت

□

قراضه قراضه رباید نخست

□

زیر چنگ آردش دمی سیمرغ

□

ولیکن چو بینی سرانجام کار

□

و آخر هم آفتاب رویش

□

چو باران که یک یک مهیا شود

□

زنهار! از آن دو چشم مستت

□

بخور چیزی از مال و چیزی بده

□

در تنگنای ظلمت هستی چه مانده‌ام؟

□

که داند که فردا چه خواهد رسید

□

خاک پای تو می‌کشم در چشم

□

جهانداریت هست و فرماندهی

□

این جام بسر نرفت و زین فیض

□

چو شد بارور میوه‌دار جوان

□

که مرا دور بودن از رویت

□

رونده در او آبهای زلال

□

از هر آسانیی که بی‌تو بود

□

خطرهای رهزن درین ره بسیست

□

هندوی تو یعنی که جرم کیوان

□

چو اقبال شد شاه را کارساز

□

خانه چون خانه‌ی بوبکر ربابیست ولیک

□

نیندازد آن آلت از بار خویش

□

که ز مدح و دعا و شکر و ثنا

□

خزینه بسی داشت خوبی بسی

□

ملک مشرق گر ترا شد ملک مغرب هم تراست

□

در آن داوری هرمس تیز مغز

□

لگام حکم تو خواهد سر زمانه و بس

□

اگر کشتی عز و جاه جز بار تو برگیرد

□

زهی نعل شبدیز و لعل کلاهت

□

مسکن روح قدس شد دل او

□

نسبت عشق و رغبت باده

□

بهر عیش ابدی گنج روانم دادند

□

شاه ایران گر تویی دارای توران هم تویی

□

فصلهائی به دلفریبی راند

□

خاطر و طبع من هراسانست

□

تا نگوید کس، پسر هشیار و دختر کودن است

□

هرچه گویم فزون از آن کردست

□

دل پاک را کرد از اندیشه پاک

□

که کامش از قبل طاعت تو می‌خارد

□

در خانه‌ی ما ز آفت موش

□

اندرو هیچ طرب نیست که بی‌طنبورست

□

جهان جامه‌ای چون تو نادوخته

□

رایمش شاخ و بیهخ و برگ و بر است

□

گر رسد از ما کسی، باشد بدیع

□

همه الواح معقودش جراد منتشر بادا

□

عروسان به گردش کمر در کمر

□

ز تحت‌الثری تا ثریا گرفته

□

خط لبت چو گشت عیان شد کم آن گمان

□

بهرام فلک را وثاق باشی

□

همان کن که او کرد و کوتاه کن

□

نی دل تنگ بوعلی سینا

□

چون شد که ز پا نیوفتادی

□

مانع توبه‌ی نصوحت باد

□

یکی تهمت ره زنی می‌نهاد

□

فروبند از کوس شاهی‌م گوش!

□

وز عهد گذشتگان کنی یاد

□

واندر برم ز گریه‌ی شادی نفس ببست

□

ربایند ازو چون که گردد درست

□

با عروسان ریاحین دست یازی میکند

□

گردن آز راست پالاهنگ

□

رزق موقوف بهر فرمان است

□

نسیم بهاری ز هر سو وزان

□

آنرا به جام باده‌ی صافی دوا کنیم

□

همه را گل به بغل نقل به دامن دادی

□

صفدری بی مصاف برناید

□

که آرد برون سر شکوفه ز شاخ

□

لاف مستی جاودانه زند

□

بر پاش رسید ناگهان سنگ

□

همان گاه ماه مقنع فرو شد

□

که خورشید جمع از پراکندگیست

□

ما به یک جرعه زبان همه خاموش کنیم

□

شایسته‌ی فارغ آرمیدن

□

من شکر گوی خیر و شرف تا رسد مرا

□

برون ناورد موی خویش از نورد

□

شیر دم و پلنگ چنگانا

□

روی هر ناشسته رویی دیدنت

□

مرهمی بر سر ریشی پوشد

□

ز بحران تب یافته رنج و تاب

□

بود نقطه‌ی کل بر از خط اجزا

□

لطف تو در شب امل مهتاب

□

که چرا دسترس همین قدر است

□

به جای کیومرث و کیقباد

□

زان تبم رفت و عرض برگذر است

□

هیچ نیک اخترم نخواهد بد

□

آن زمانی که روز خواهد بود

□

سخن را به گوهر برآمود گوش

□

زان که می رایت غم پست کند

□

که بر تو نیابد سخن زشت گوی

□

پرده دارش درون کلیدان است

□

همه گفته خویش را باد کرد

□

کوست عروسی که امهات جبال است

□

چون دهیم آخر درین ره داد کار

□

وان نه دشوار است کاندر کاغذ و دفتر بود

□

سرانجام بازیش هیچست هیچ

□

از پی فتنه ارغوان ترا

□

که‌ای مرد پر دانش و نیک‌خواه

□

مرغ دشت است آنکه عاشق برجو و بر ارزنی است

□

چو باغ ارم خاصه باغ سپید

□

سعتری از ننگ هر نامرد گردد سعتری

□

شب با زحل بود همه پیکارش

□

اگر آن مست را هشیار بینم

□

محیطی که تاج از گهر یافتست

□

ای در خم گیسوی تو جانها همه جانان طلب

□

ز جوشن گشادند گردان گره

□

راست با روز برابر شدن شب نگرید

□

سخن راند خواهی چو آب روان

□

از ثریا تا ثرا خواهم زدن

□

سازد او از خود ز بی‌مغزی سری

□

ز چشمت ده جواب ناصوابست

□

مخور زعفران تا نگردی هلاک

□

همت اندر راه بند و گام زن مردانه‌وار

□

بپردخت زان خسروانی درخت

□

شهد هر چند کم کند خون را

□

به دست تبر دادنش چون توان

□

که از خلق عالم خرمی کو

□

نورهان زر و زیور اندازند

□

زانکه هم رویش بد و هم ماهتاب

□

به تاریکی آرند جوهر پدید

□

مجد کو تا گویدش کز راه برد

□

به ایوان شهنشاهی درآرند

□

چو شب شد در اقلیم دشمن مایست

□

ز بیچارگی در گریزد به فال

□

رسل را فخر از چون تو مقدم

□

کاملان را آن ملال آرد پدید

□

که نتواند از پادشه دادخواست

□

که روشن زر آرند ازین تیره کان

□

صدر در دست بخیل و ظالم و بطال ماند

□

بشر پرهیزگار خواندندش

□

ولی پیش خورشید پیدا نیم

□

به پائین تخت تو بندد کمر

□

شام عاشق صبح کی گردد به تسبیح و نماز

□

از جمله‌ی صادقین شمارش

□

بکش ورنه دل بر کن از گوسفند

□

دو گیسو پس و پیش پیچیده داشت

□

محروم‌تر از تو نشناسم بشری را

□

عمل تست نفس پاک و پلید

□

کند نام زشتش به گیتی سمر

□

نداد آن دگر رسمها را ز دست

□

داده آوازی به یاران کی کسان دار کو

□

در ره جانان چو مردان جان فشان

□

که روزی پلنگیت بر هم درد؟

□

که با کان گوهر شود هم نشست

□

منقسم باشد درین ره ز اضطراب و ز اضطرار

□

به نکوئی ز چین خراج ستان

□

شوق آمد و بیخ صبر برکند

□

ز کام گل سرخ در دم عبیر

□

دست نه و ملک به زیر نگین

□

ز آتش تر گلاب می‌چکدش

□

نبیند مگر قامت مهوشان

□

نیایش گری کردن از سر گرفت

□

بیدق او شاه مرا مات کرد

□

در او چون آب حیوان چشمه ساری

□

چرا در جهانی به زشتی سمر؟

□

به مقدونیه خاص‌تر جای او

□

برنده باد بر تو و ما بر ما حسام تو

□

قطره‌ی خردست جنات النعیم

□

نه بگسل که دیگر نبینیش باز

□

چو بندش کنی بندی از زر بود

□

نباشد مرده را آنکس که جز بر فرق سر بندد

□

دل نهاد از جهان به خرسندی

□

خداوند را شکر نعمت گزار

□

نه صرفی که سختی درآرد به حال

□

آنرا که چونین رخ بود نبود حدیثش بیش و کم

□

بر این ابلق روز و شب کردمی

□

بلندیت بخشد چو گردد بلند

□

ز بهر کسان نیز چیزی بنه

□

بر فراز تارک نه چرخ و هفت اختر نهید

□

زبان چون تیغ هندی بر گشاده

□

مرو آب مردان جنگی مریز

□

نشد حرف گیر کس انگشت من

□

باطل شودش اصل به چونی و چرایی

□

هست بی سنگ آنک در رنگی بود

□

درختی بپرور که بار آورد

□

درین غار بی غور منزل نساخت

□

پیدا سهیل و مشتری خورشید روشن محتجب

□

در طلب کردن جهانداری

□

برد مرغ‌دون دانه از پیش مور

□

کز ابر سیه بارد آب سپید

□

در جهان می‌فروشان خویشتن ابدال کن

□

غصه‌ی عالم ویرانه مخور

□

ز عدلت بر اقلیم یونان و روم

□

خبر ده که با فور فوران چه کرد

□

ورنه رخ را رنگ ده بی نفع چون گلنار باش

□

سوی شیرین شدند آشوب در سر

□

دگر هرچه دیدم خیالم نمود

□

به پندار امید جانی کند

□

در ششدره مهره‌ای در اندازم

□

پادشاهی را طلب کاری کنیم

□

ز صد چوبه آید یکی بر هدف

□

به شهر خودست آدمی شهریار

□

از علی بیزار گردی دست در قنبر زنی

□

سر به سر کسوتش حریر سیاه

□

بب وفا روی خسرو بشست

□

که باشد بجا ماندنش ناگزیر

□

به هر چه ارواحها داند به خوبی هم تو اعلایی

□

صید کردی به من فرستادی

□

چنو رزم‌خواه و درنگی نبود

□

گوارا چو می گر بود می حلال

□

بر کس این دور جاودانه نماند

□

در او سنبد چو در سوراخ خود مار

□

بدان تا کند بر دل اندیشه کم

□

شود سیل و آنگه به دریا شود

□

نقش نام دوستان را موم شو آهن مباش

□

کرد پیشانی خود بر خاک راه

□

وز مدت تو یافته ایام پود و تار

□

بدان جان اگر در جهان دل نهی

□

پس خبر ده ز مالک ملکوت

□

چون ابر شد از درون خروشان

□

وایام را به جاه و جمال تو افتخار

□

کزو روزی آسان کند کار خویش

□

به هر گوشه‌ای کرده ذات العمادی

□

کلاه عاریتی را چرا سپارم سر؟

□

به نوع‌نوع شرف در جهان تویی مشهور

□

ز روی جهان گرد برخاسته

□

پروانه ز شمع کم نیاید

□

نه زنبورم که از دستم بنالند

□

سنان رمح تو همواره در دل کافر

□

به ار داستان خرد کم زنی

□

چون رسن گرمی چه داری سر به چنبر داشتن

□

جمله از ظل تو خیزند این زمان

□

بیجاده از تعرض کاهست بر حذر

□

به روشن جهان ره برون برد باز

□

عقل رعنا را برآر و آتش اندر دار زن

□

مشکبو از کیائی در تست

□

ابا کاردانان هشیاردل

□

ز دیده که خواهد شدن ناپدید

□

کاهر من سفلی بود چون تن ملک علوی چو جان

□

زود جام زرفشان درخواستند

□

گوشوار زمردین در گوش سیسنبر کشد

□

بحق گفت اندیشه‌ای داشت نغز

□

در کف مالکست یا حماد

□

دگر ره عقل را شد کار فرمای

□

ایمن از قبض و مکر و استدراج

□

کسی کاین نداند چه فارغ کسیست

□

واندر زبان گرفتش هر کس به مدخلی

□

نیستی آخر ز قوم سامری

□

چون مجرد باشد از زر نیست بر گوهر زکات

□

بد آنکس که نیکو سرانجام نیست

□

گر سوی خود آییم به خود راه ندانیم

□

باره‌ای دید بر سپهر بلند

□

کنی چون سگان رایگان پاسبانی

□

شوم فارغ از شغل دریا و رود

□

طبعش چو ذات نفس معانی‌پذیر بود

□

دشمن نماید و نبرد دوستی بسر

□

یا کنم من قصد هیچ آزاد مرد

□

به یونان نبد خوبتر زو کسی

□

اگر زر بودیی بر سنگ صرافان پدیدستی

□

دهان پر آب شکر شد رطب را

□

تا بدین یک مصلحت کو دید ما را شاد کرد

□

به کارش درآورده گیتی شکست

□

ناودان بام گلخن سیل رود نیل را

□

یوسفت ندهند کمتر کن حیل

□

زامید گیتی شده پیروسست

□

گلشن امید مرا تازه کن

□

وز شعله‌ی کیفر خداوند

□

وآنچه باید ز نقل و شمع و شراب

□

بدو نیک زو کس نکردی نهان

□

بهر دم می‌کشی گوشم که ای پس‌مانده، هی پیش‌آ

□

هر دو یکسان شدند نور و ظلام

□

که من غرقه‌ام در شنا می‌گریزم

□

داد با شغل دولتش خویشی

□

به لب جان در خبر گیری نشسته

□

پر و بالش به هم پیچد و ساقش

□

توشه‌ای را که داشتند نگاه

□

کنم جلوه‌ی ملک اسکندری

□

چشم ازین خلق ببندی چو دریشان نگری

□

بردش برتر از سپهر برین

□

هرکسی از رفتنش رنجور بود

□

نی سیر چندان که می‌نوشیش

□

ز خطش کار او بر پا فتاده

□

نوری که قدیم بود و بی‌حد

□

یک ماه و شنیده‌ام که یک سال

□

جهان گویی همه پر وشی و پر پرنیانستی

□

زان سر چشمه کزو زاد تمنا برگو

□

شد صورت جسم و جان هویدا

□

فالنار احرقته و الماء حل به

□

نه از خورشید و ماهست و سراجی

□

نیست دلت را چو مفرح چه سود

□

شد ز کافور، بوستان اندای

□

لب به شیرینی از شکر خوشتر

□

غزلگویی که مرغان را به بانگ آرد به آوایی

□

چرا پنهان همی خندد؟ مگر از بیم خارست آن

□

فریاد! از آن دو زلف کین توز

□

قصد دلها می‌کند یعنی کباب است آن همه

□

داد آن کشش خمارت هنگام جان کشیدن

□

چشمه آب بقا بود از آن پیدا نیست

□

که ز عشق تو می‌دهندم پند

□

بلندیت باید بلندی مجوی

□

کافرم، گر شاد هرگز بوده‌ام

□

بر آدمست لقمه، بر آنکس کزو بزاد

□

تا کی چو کرم پیله همی گرد خود تنم؟

□

وانچه گوید هزار چندانم

□

اگر از خویش ببریدم، عجب باشد؟! چه فرمایی؟

□

که بر وی شیر سیلی آزماید

□

تا شنود مدح مردم متملق

□

دل نهادند بر سماع و سرود

□

خلق را رد می‌کنم از خو به عیب

□

چو نهاد این لبون برسر آن شیر لبان

□

درس عشق تو می‌کنم از بر

□

مهمان رسدت زهره کثار نمود آنک

□

زمین کف در حنی دارد، بدان شادی که می‌آیی

□

از سر کین چرخ دندان ثریا بشکند

□

کز غم تو سینه‌ی من پرشرر، پرشرر، پرشرر شد

□

گل آلوده‌ی معصیت را چه کار؟

□

می‌دود در کوه و در صحرا به رنج

□

وی شاد آن مرید که باشی توش مراد

□

گشت آب حیات در جهان عام

□

چون ماه عید قبله‌ی عالم شو از نوی

□

از عین جان برخاستی، ما را سوی ما می‌کشی

□

عیب شمار هنراندیشگان

□

بر خاک منازعت روان شد

□

گردها و کلیچها و رقاق

□

چون کنم در چاه و زندان مانده

□

کینه بکشیم آخر زان کوردل کودن

□

چو به خاور شد ز ما نادید گشت

□

درد هست و نیست تسکین ای دریغ

□

هم جنت فردوسی و هم سدره‌ی خضرا

□

دشنام به تو نمی‌توان داد

□

ندیده به واقع سرانجام خویش

□

به بهتان و باطل شنیدن مکوش

□

تا چرا می‌اوفتد در آشنا

□

بر در خانه‌ی ما تخته منه جامه مشو

□

ساز از شفاعت نبی و آل کامکار

□

که به‌رنجم ولی نرنجانم

□

کین سابقه کی آمد، وان خاتمه تا کی »

□

به سد محنت ز پا انداخت ما را

□

حیات جاودانی و صفای او

□

وز پدر مانده یادگار مرا

□

از برت ابلیس نگریزد به تگ

□

دل بلبل بستانست، افتاده درین ویران

□

گر بجنبد خامه در دست کرام‌الکاتبین

□

که از تیه موسی برون آمدیم

□

با این همه شاهنشهی، با خاکیان آمیخته

□

گر نمودش بود ندارد بود

□

شکن طره‌ی تو زنده‌ی جان را زنار

□

ضروری است با گردشش ساختن

□

هم قلم شد تیغ و هم دستش شکست

□

پیک بر پیک همی آید از آن اصل وجود

□

بال عنقا را ز عزت سایبان سازد مگس

□

عشرت زنگیانه را برگ و نوای تازه بین

□

از هر حسن بزاید هر لحظه احسنی

□

خاکی‌و از خاک نیاید جز این

□

در زیر خاک رفت و درین خاکدان نماند

□

که زیر قبا دارد اندام پیس؟

□

وین چنین کاری نه کار هرکسیست

□

بار دگر عشق گریبان درید

□

زبان هاتفان الخلد مثواه

□

گر چهره‌ی خاک است کنون پی سپر تو

□

با آن که دهان زنی چو گربش

□

این چشم کوفیان چه بلا چشم بی‌حیاست

□

خوش داشتند حرمت مهمان کربلا

□

نه ای بی‌بصر، غیب دان حاضرست؟

□

آتشی در جان ایشان اوفتاد

□

صورتی بینی کمال اندر کمال

□

صبح عیش و خرمی را بر قبایل ساخت شام

□

چشم پوشیده و نالان ز برهنه قدمی

□

چو توی قرار دلها، هله، بی‌قرار چونی؟

□

لقمه طلب بود از آن ریختند

□

به تیغ کین رگ جانم بریده باد چو تاک

□

که سلطان ز درویش مسکین ترست

□

کفرم آید صبر کردن زان نگار

□

نجس شد چونک در کردی درو دست

□

وین کسوف ناگهان با نیر اعظم چه کرد

□

همچون خیال دلبران ناخوانده مهمان آیدت

□

نهد بر اطلس بختش طرازی

□

به جفا سازد و سد جور برای تو کشد

□

نبشتند برنام اسکندروس

□

دو چیزست از او بر رفیقان حرام

□

یوسف خود را به چاه انداخته

□

بس دیر و دشوار آمدی بس زود و آسان می‌روی

□

صاحب رصد سرود گویان

□

به چین صورتی تا کی پی مردم گیا رفتن

□

می‌بسوزد همچو هیزم جان و دل خفاش را

□

نیابد همچو محمودی خریدار

□

ولایت خداوند هشتم قران

□

غبار گناهم بر افلاک رفت

□

هیچ می‌سنجد درو بی‌هیچ شک

□

گه سوی بستگیها گه سوی دل گشایی

□

اندیشه تو گره گشایم

□

خط مهر ابد بر در نویسم

□

کله جلالتت را به خسوف کی ربودی؟!

□

ور کند تأثیر خاک خرمت در روزگار

□

سرم هم فرو ناید از راه مهر

□

که از کنجدش ریسمان کوته است

□

وین چنین سودانه کار هرکس است

□

تنگ آمد و مستانه، برآورد علالا

□

خواهد که دگر ترا نه‌بیند

□

با تن مردم چو جان آمیخته

□

شاد بمان تو که مخلد شدی

□

به پایان آرم آن شیرین فسانه

□

ورقهای رنگین بر او سوختند

□

آنجا چه نفس توان برآورد

□

برفشانم جمله چند از بند هیچ

□

گر ببیند ریش ایشان دولت این ریش را

□

دادیش بدان سگان خونخوار

□

جز دو نان این سپید و آن زردی

□

که چاره نیست هیچ از روشنایی

□

با وسعت خلد توأمان باد

□

یخ خرد کرده دهد ز مهریر

□

کز آنجا نفع گیرند اهل عالم

□

پس ز نور النور در پیوست کار

□

آن ذوالفقار بود، ازان بود آبدار

□

نه پای تو پای خود ندارم

□

کی از آن کوچه باز گردی، کی؟

□

خورشید را چه کار بجز گرمی و ضیا؟!

□

تو دگر چون سفید خواهی شد

□

بخندید خورشید و شبنم گریست

□

نصال تیرت اگر قبضه‌ی کمان لیسد

□

زان فنا و زان بقا کس را سخن

□

گه خیره‌ی خود که ما کجاییم

□

زنده به وجود تو وجودم

□

خورد آن مرحله از خون جگر باید کرد

□

هر نکته‌ی او یکی سنانی

□

زان رشته گره بر پر بیهوده پران زن

□

در او بانوا هر گیاهی که رست

□

بی‌رقص و حال چو کر عنین چه مانده‌ای

□

زانک او را هست در آتش حضور

□

زود فتد که نیستش قوت پر جعفری

□

با برگ و نوا هزار دستان

□

وصل باندازه‌ی آن دیده‌ام

□

اندر بر دایه در خزیده

□

تا ز گل این نخل بر انگیخته

□

ترنجی شد از آب این سبز جوی

□

تا به نرخ هزار جان بخرم

□

چون کشم آخر درین وادی گزند

□

این فلک روشن نیلوفری

□

کاین شخص چه می‌کند در اینراه

□

دامنم بی‌تو پر از خون جگر می‌بایست

□

بسی بسته‌ها را گره باز کرد

□

قفل کس استرت توان گفت

□

بردش به بسی بزرگواری

□

بلکه ز کوه عدم ز آستر انداخته

□

شکر خنده زد میوه بر میوده‌دار

□

برگ و برش خیره کن، شاخ ترش باوفاست

□

در پرده مملکت بکاریست

□

همان از پی طوس و بهر سپاه

□

نشاید شدن مرگ را چاره‌گر

□

کاه برگی شد تن کاهیده‌ام از لاغری

□

دارم به فریضه تن فراموش

□

کان ابن الزنا شر الزناد

□

که زیر افتد از شاخ سر و بلند

□

خواهد قفا که رو شود، بس خوردنش باید قفا

□

روزی ده جمله مرغ و ماهی

□

همی رفت پیروز تا کاسه‌رود

□

فلاطون به بالا برافکنده رخت

□

ریش درازت نکند نکته ساز

□

به دست آرم به شب‌ها شب چراغی

□

تو و بیغوله‌ی سرای صبوح

□

حکیمان بخفتند و او نیز خفت

□

بنگر به تهی‌دستان، هریک شده مهمانت

□

با نیم وفا نکرده خویشی

□

بران نامور بارگاه آمدند

□

ملوکانه برشد به اورنگ خویش

□

لاله‌ها شد همه داغ دل و گلها همه خار

□

در خانه غم نشست مویان

□

نوحه‌کنان نشید سرای اندر آمده

□

به گهواره‌ی خوابش آید شتاب

□

که گفتی سواری بدیشان سزاست

□

لبیک زنان و بیت گویان

□

کز بلندی است به جائی که نظر می‌نرسد

□

چو وقت آمد او نیز هم رخت بست

□

آتش نشان آه شرربار من کجاست

□

(لاعیب له) دلیریم داد

□

کفتابش آسمان‌وار آمده است

□

چو تاجی در او لعلها دوخته

□

ز برگ درخت و زکشت و درود

□

چون دود عبیر بوی او خوش

□

خیمه بر آب و خاک آدم زد

□

خروس صراحی ز خون تذرو

□

کز پیری خود چو بررسیدم

□

شبرنگ تو رقص راه برداشت

□

جلال گنبد اعلی گرفته

□

به فرماندهی گشته فرمان برش

□

تویی آنکس دگر والله اعلم

□

چو افتادی شکستی هیچ هیچی

□

ای سرو لقا محنت از این بیش نیاید

□

به بسیار دانی و اندک خوری

□

آنکه خواهد اصل هر اندوه مر تیماردار

□

نکرد است آدمی هست آفریده

□

در این همسایه شخصی می‌فروشد

□

که از رهزن ایمن نشد ره شناس

□

امسال از آن حدیث ورق چون بشسته‌ای

□

که شیرینی به گرمی هست مشهور

□

که چو بربط شوم عتابی‌پوش

□

به پائینگه تخت او صف زده

□

بدانکه تا ز می لعل سرگرای شوند

□

ز جنس چارپایان نیز بسیار

□

این سخن بر زبان نشاید راند

□

بر او بگریسته دوران به زاری

□

که به بیمار گل شکر ندهد

□

غم آن لعبت آزاده می‌خورد

□

من بدین با خدای جنگ کنم

□

به باغ اندر نه گل بیند نه گلزار

□

حزم تو پیش بین دوراندیش

□

ز دورا دور شه را پاس می‌داشت

□

رایتش با سرفرازی توامان

□

گل تسبیح روید بر زبانها

□

که آداب آن نیک دانم تو دانی

□

نه هرچ آن بر زبان آید توان گفت

□

ناگهانی چو سوی قصر چمید

□

که آرم پای با شیر شکاری

□

مشو آبستن از خر قاضی

□

درو پرداخته ایوان بر ایوان

□

به دست آوردمی روشن چراغی

□

ز ما و خدمت ما بی‌نیازست

□

بدان مرز لشکر فرود آورید

□

که گردیدیش افلاطون، بدان عقل و بدان قانون

□

که اگر بنده انوری هرگز

□

از آن کوچگه رخت پرداختند

□

ساغری پیش از آفتاب بخواه

□

پاک بازی می‌کنم در کوی او

□

ز اقبال تو درج گوهر کون

□

نه شیرین خود همه خرما دهانی

□

به نخچیر شد شهریار جهان

□

چون ناله‌ی ما به گوشت آمد

□

ور اسیر شهوتی باری کنیزک خر به زر

□

جوان‌مردی باغ پیرایه سنج

□

اذا الح عزة و سود مجد

□

مانده‌ام زین جمله غم در خویش من

□

زایینه‌ی معاینه بدیدم

□

ز گاو و گوسفند و اسب و اشتر

□

چنان دان که کس بی‌بهانه نمرد

□

بیا، پهلوی من بنشین، که خندیم از طرب پیشین

□

تو جهان نیستی جهانداری

□

رخ سرخ سیب اندر آید به غنج

□

زرین همای چتر سپهر است بالشت

□

جمله را در مسند قربت نشاند

□

شرابشان نرسیدست زان همی ترسم

□

اگر نازی کنم مقصودم آنست

□

بدو گفتم چه حاجت کین مسائل

□

جز این بنگوییم، وگر نیز بگوییم

□

آخر این قوم عادیان بودند

□

جهاندار نالنده‌تر شد ز دوش

□

تا شاه باز بیضه‌ی شاهی گرفته مرگ

□

ای دریغا کز جهانی دست و تیغ

□

دوش در پیش خدمت تو که باد

□

نه در خسرو نگه کرد و نه در تخت

□

به خاک خفته‌ی تیغ تو از حلاوت زخم

□

از برق آن رخسار تو، وز شعله‌ی انوار تو

□

سوی اقلیمی که یک ره بنگرد

□

به بازار دهقان درآمد شکست

□

سیل خونین که به ساق آمد و تا ناف رسید

□

صد هزاران سر درین ره گوی شد

□

اگر نامه باید نوشتن نویسم

□

بدان نگذاشت آخر بند کردش

□

آبرویم ببرد هر نفس این دیده‌ی تر

□

ماییم چون لا سرنگون وز لا تومان آری برون

□

مگر اندر میان آن حرکت

□

به رقص آمده آهوان یکسره

□

بر لب باریک جام عاشق لب دوخته

□

برکشیدند آن همه بر یک دگر

□

هریک از بهر آن خجسته چراغ

□

نهفته باز می‌پرسید جایش

□

روی چون در سفر کعبه کنند اهل سلوک

□

ای دل پرکینه مصفا شدی

□

صد قرن گذشته و تو تنها

□

از آن پیش کز تخت خود رخت برد

□

دل جوی ندهد به بیاع فلک

□

چون دلم در پس بود در خون خویش

□

ز مغرور دنیا ره دین مجوی

□

چه گوئی کز غم گل خون نریزد

□

رخ ننمودست به من ذره‌ای

□

آن ترک سلامم کند و گوید: « کیسن »

□

خنده‌ی گل گرچه در کارت کشد

□

ز سرو سهی رفت بالندگی

□

چند گوئی که غم مخور ای مرد

□

کار آوردم به جان در عشق یار

□

چند حلوا که آن نبودش نام

□

زبان هر که او باشد برومند

□

بگذر از اختلاف امشب و دی

□

هر آن زاغی که چید از خرمن او

□

این عادت دور روزگار است

□

بزرگان لشگر نمودند جهند

□

بنام ایزد آراسته پیکری

□

کی بود مرغی دگر را در جهان

□

بهشت آن ستاند که طاعت برد

□

نه هر آبی که پیش آید توان خورد

□

شکسته جهان کام در کام او

□

نزد آن خورشید شمس‌الدین تبریزی برید

□

تو و گنجی، مه صدر و مه ایوان

□

درآمد رقیبی که اینک ز راه

□

ز تیهو و دراج و کبک و تذر و

□

شهریاری چون دهم کلی ز دست

□

زهره‌ای دل ز مشتری برده

□

چراغم را به نور شمع و مهتاب

□

سرانجامش آزاد نگذاشتند

□

ای رفته از تباهی، در خون مرغ و ماهی

□

لیک فردا در بلا عمر داز

□

ز هامون سوی کوه شد عندلیب

□

به کنجی کند بی علف جای خویش

□

عشوه‌ی ابلیس از تلبیس تست

□

دو چشم از پی صنع باری نکوست

□

کواکب را ز ثابت تا به سیار

□

به پیرامنش بیشه‌های خدنگ

□

چو عقلی بی‌تو دیوانه شود مرد

□

وز هیچ دشمنی مشکن کو از آن قدم

□

شه از نسبتی کو در آن پرده ساخت

□

سهی سرو را یال برکش فراخ

□

گرچه ما را دست ندهد وصل یار

□

خیر می‌خورد و شر نگه می‌داشت

□

بلی باشد ز کار آدمی دور

□

تماشای گنج نظامی کند

□

زو تلخ شده دهان دریا

□

قطره باشد هرکه را دریا بود

□

من آن اوج گردون پنا خسروم

□

زمستان برون رفت و آمد بهار

□

هم چنان کو دور دورست از نظر

□

گرت زندگانی نبشته‌ست دیر

□

نه پیکر خالق پیکرنگاران

□

چو کارش ز دشمن به جان آمده

□

همه جانها باقطاع مثالت

□

ز آن مربع نهند منقل را

□

نشیننده بزم کسری و کی

□

به بی دیده نتوان نمودن چراغ

□

جان یوسف را به خواری سوخته

□

روزی از راه آتشین داغی

□

درین چنبر که محکم شهر بندیست

□

از این توسنی به که باشیم رام

□

و اگر نه لطف سابق ره مغفرت سپردی

□

هرک را بوییست او رنگی نخواست

□

کمان گر همیشه خمیده بود

□

در ایندم که داری به شادی بسیچ

□

مرا دل گر نه اندر دست آن نامهربانستی

□

نشاید به دستان شدن در بهشت

□

خوردش چه و خوابگاه او چیست

□

که رومی چو آشفتن روس دید

□

بر میوها نوشته که زینها فطام نیست

□

وگر کرده‌ی چرخ بشمردمی

□

به دانستن علمهای نهان

□

نبینم به بدخواهی اندر کسی

□

من و چنگی و آن دلبر که او را نیست همتایی

□

نیک دریاب و بد مکن زنهار

□

فرستم تا ترازو دار شاهان

□

چو دریای ثالث نمط شویخاک

□

سجده کن و سر مکش چو ابلیس

□

شاه آن باشد که همتا نبودش

□

کسی که به خود بر توان داشتی

□

شد آراسته ملک ایران بدو

□

توی جان هر عروسی، توی سور هردو عالم

□

نیاید همی شرمت از خویشتن

□

خواهم که همیشه زنده مانی

□

در آن مجلس اسکندر فیلقوس

□

امسال سال تست، اگر زهره طالعی

□

چو نامم بر برادر خواندگی خواند

□

در آن خواب کافسرده بالین بود

□

مشو ناپسندیده را پیش باز

□

کاردارش نشد به روی زمین

□

ز شرم آب از رخشنده خانی

□

مولای نصیحت تو هوشم

□

کسی کاب حیوان کند جای خویش

□

بیا ساقی اندر قدح پی به پی

□

زانک نبود در چنین عالی مقام

□

به فرخندگی شاه فیروز بخت

□

همه سختی از بستگی لازمست

□

ز دانا هر آن در که نا سفته ماند

□

گدا را کند یک درم سیم سیر

□

سیرابی سبزه‌های نوخیز

□

به شغل جهان رنج بردن چه سود

□

بدین روزگاران بر او شدم

□

گر فرستادیم غلام حبش

□

ز کوه گران تا به دریای ژرف

□

میفکن کول گر چه خوار آیدت

□

ز کار آگهان موبدی نیکخواه

□

بفرمودش در آوردن به درگاه

□

ساقی منشین به من ده آن می

□

همان قول دیگر که در وقت خواب

□

صفت نقطه‌ی یاقوت دهانت چه کنم

□

هست سیمایی ایشان از سجود

□

به خفتن منش رهنمون آیدش

□

کلید آرد از ریگ و سنگی به چنگ

□

دهر کز فیض دم عیسی به خلقی داد جان

□

یکی آن که مالش به باطل خورند

□

روشن کن آسمان به انجم

□

خردمند و با رای و فرهنگ و هوش

□

روز و شب با هم آشتی کردند

□

چون به خوابی صبح ازیشان فوت شد

□

رفیقان خود را به گاه رحیل

□

به خوناب لعلی که آرد به چنگ

□

وز ما به روح او برسان آن قدر درود

□

جواهر جست از آن دریای فرهنگ

□

اورنگ و سریر خود بدو داد

□

چو می‌خواهی ای مرد نیکی پسند

□

باز سیمرغ بر پرد به هوا

□

زانک چون کشور بود بی‌پادشاه

□

به مقدار هر دانشی بیش و کم

□

نو آیین‌ترین شاه آفاق بود

□

بهر دفع ساحران چون قم به اذن‌الله گفت

□

تو یک نوبت ای ابر رحمت ببار

□

زن میل ز مرد بیش دارد

□

سوی لشگر آمد عنان تافته

□

او روی حق است و عین حق نیز

□

ایام دمنه طبع و مرا طالع است اسد

□

پذرفته که پیشت آورم نوش

□

تا بدان عشوه‌های طبع فریب

□

چو او را جان برآمد برنیامد

□

حرم شادی کنان بر طاق ایوان

□

شخصی دو زخیل آن جمیله

□

چو شاهان مکن خوب خوشخوارگی

□

چون زلف، تو کج مباز با ما

□

نسبت ما چیست با او بازگوی

□

خلوتگه عرش گشت جایت

□

در چاره‌سازی به خود در مبند

□

روئی که کارنامه‌ی نقاش صنع بود

□

می‌خرامید روزی از سر ناز

□

ای در کف تو کلید هر کام

□

مخور جمله ترسم که دیر ایستی

□

پیوسته شد، چو شبنم، بودم به آفتاب

□

عاقل شیر دلی باده مگیر

□

هرکس که ز شاه بی‌امان بود

□

بیا تا خوریم آنچه داریم شاد

□

بودند دیو و دد همه سیراب و می‌مکند

□

بدان سنگ سیه رغبت نماید

□

ما را که ز خوی خود ملالست

□

توانگر که باشد زرش زیر خاک

□

جز تو کس نیست در سرای وجود

□

گرچه ره را بود هر یک کار ساز

□

دانم که غضب نهفته بهتر

□

بجو می‌ستاند ز دهقان پیر

□

سرو طوبی قامت کوتاه عمر کم بقا

□

چار بالش نهاده چون جمشید

□

می‌شد سوی یار دل رمیده

□

جهان گرچه در سکه‌ی نام تست

□

زین آب پدید شد حبابی

□

آب رویم رفت و زیر آب چشم

□

ره پیش گرفت بیت خوانان

□

چو بر ملک آفاق شد کامگار

□

ور از پی تو نتازم سمند جان به عدم

□

کجا خود شکر این نعمت گزارم

□

این هفت حصار برکشیده

□

همه کوه گلشن همه دشت باغ

□

ابری بفرست بر سر ری

□

می‌فروزد آتش غیرت مدام

□

ور کند از مهتران عزت ستانی قهر تو

□

چو بیرون جهم گه گه از کنج باغ

□

تپان شد قلبش از تشویش در بر

□

روز رومی چو شب شود زنگی

□

مخزن سرخ گل برفت از دست

□

به طاعتگه آمد نیایش نمود

□

من ره کوی عافیت دانم

□

شحنه‌ی وصلش خراج از عالم جان برگرفت

□

کیش تو جویم مدام و راه تو پویم

□

دراین ده کسی خانه آباد کرد

□

وآن قصه زشت حیرت‌اندوز

□

به مردی هر یکی اسفندیاری

□

نکرده دهانی خوش از زندگی

□

به نیکی ز نیکی دهش یاد کرد

□

فنای جنگ خواهم از خدا که شد

□

هر دلی کز عشق زر گیرد خلل

□

بنده‌ی آن دمم که با ساقی

□

کرا رخت از خانه بر در نهند

□

همی گفتم امروز آخر سر او

□

هفت گنبد درون آن باره

□

چند روی ترش واعظ ناکس بینیم

□

فرو ماندن شهر خود با خسان

□

پیل باشد عزیز پس همه کس

□

به سگ‌جانی ار چون سکندر به طبع

□

از غریوش به وقت غریدن

□

سپارنده پادشاهی به تو

□

من خاک آن، عطارد پران چار پر

□

به مروارید دندانهای چون نور

□

چون وقت ما خوشست به اقبال پادشاه

□

همی تا بود را پر نیشتر

□

نپذیرد ز کس حواله‌ی رزق

□

تیغش لباس معجز و ایمان برهنه تن

□

سرو اگر با قد یارم لاف یاری میزند

□

جهان تازه گردد چو خرم بهشت

□

قحط جان می‌بری و قحط کرم

□

بر مشهد او که موج خون بود

□

به می صاف عقیقین جامش

□

ز هر کس که او حجتی بیش داشت

□

امسال پنجم است کز آنجا بیامدم

□

کف چرخ زنان بر می، می رقص کنان در دل

□

چه عجب آب که گنج هنر است

□

چه عمریست کوراز چندین خطر

□

معما بر از ابجد آمد به معنی

□

بازجستند کز چه ترس و چه بیم

□

اشک جیحون و دم سمرقندی

□

دران خرمیهای با ناز و نوش

□

شعر گفتم به قدر سیم و شکر

□

خود برنجم گرم برنجانند

□

چادر بر سر کشید تا بن دامن

□

نخستین کس او شد که زیور نهاد

□

می‌کشم در فراق سختیها

□

وان یاوگیان رایگان گرد

□

نتوان شرح داد آنکه مرا

□

آن عملم بخش که بی گفتنی

□

پیشانی شیر فلک خراشد

□

نافه‌ی چین کلید زد صبح و کلید عیش را

□

اگرچه همت اعلام تو درین درجه است

□

که کس انجام آن نشیند از کس

□

ای دریغا که برون رفت بدر عمر و هنوز

□

خوانده بود از حساب طالع خویش

□

عروس طبع یک دانا اگر جز بر تو عیش آرد

□

بخوردند یکسر همه بار و برگ

□

هرکه دارد از تو دارد اسم و رسم خسروی

□

امروز غذای تو دهند از جگر خاک

□

به هنگام جود و به گاه سخاوت

□

پایه ازین مایه نگردد بلند

□

سخن از شرع دین احمد گو

□

گنج از آن بیشتر که شاید گفت

□

تا بود راح کارساز صبوح

□

چشم مستش چو کند قصد شکار دل تو

□

چو پیران و گرسیوز رهنمون

□

دل بر سر خوان طرب چون مرغ فردوسی طلب

□

کرده ایزد ز کارخانه‌ی عقل

□

مکن باور که هرگز تر کند کام

□

بجویی که یک روز بگذشت آب

□

مجلسی راست کن چو روضه حور

□

گرت خوی شیر و زور پیل و سهم مار نیست

□

همه تن دیده شد نرگس، دهان سوسنست اخرس

□

بخم کمندش گرفت این سوار

□

دهنش خشک و شکفته رخش از ابر مژه

□

عالم سفلی نه جای تست زینجا بر گذر

□

هجوت ای دزد پربها کردم

□

چو نزدیک آن مرغزاران رسید

□

صاحبا گرچه از پرستش تو

□

با سلامت قانعم در گوشه‌ای

□

خاص مهمانی سلطان جهانست بخور

□

چنین کافتاد خسرو در ره عشق

□

مار زرینش نوش مهره دهد

□

صدر معین را سر تویی دنیا و دین را فر تویی

□

سجده گه پاک دلان گشته خاک

□

هر شبی خسرو که گوید سینه‌ی در کویت بدرد

□

باد تاراج ز هر جا که برآمد تو تمام

□

معرفت خواهی و در معروف کرخی ننگری

□

آدم مگس نزاید، تو هم مگس مباش

□

پا سخش گفتم که من در هر دو معنی کاملم

□

نمی‌خواستم رفت ز ارمن ولیکن

□

ای همه دریا چه خواهی کردنم

□

دل چه کار آید و جان بهر چه باشد که مرا

□

سخن گوید چو خسرو پیش چشمش

□

یک روز، تو هم پدید آری

□

باز نیلوفر که زاهد روی و صوفی کسوتست

□

از عشق پیش دوست ببستم دمی کمر

□

هر دم الحمد میزنم به رخت

□

در سفال خم نگر زراب می

□

بس محال آید ازین قسمت نهادن شکل روح

□

دشمن آن کز هنرش مایه‌ایست

□

زلف برکف شب همی پنداشتم

□

رفتی و گشت دیده لبالب ز در اشگ

□

بر گذرگاه باز روز شکار

□

سیاهی غم ار شاد شوم معذورم

□

از ابلیس هرگز نیاید سجود

□

خود را چو ستوده‌ای نکوهد

□

عدل گم گشت و نمی‌یابد کسی از وی نشان

□

آثار کف گهر فشانت

□

شب تیره پنجه سوار از کمین

□

نه پخته بجای ماند و نه خام

□

این جهان در دست روحست آن جهان در دست عقل

□

تا سفره و نان بینی کی جان و جهان بینی

□

یکی پنج بیتم خوش آمد به گوش

□

مریخ اگر به چرخ یکم بودی

□

تا که به من داد و گفت:«خذ»

□

گریه کنان از غم دل تا به کی

□

بسی بر نیاید که بنیاد خود

□

تا به یک بار سبک‌بار شود رنج خمار

□

لاینصرف تویی ز بزرگان روزگار

□

هر غم و رنج که اندر تن ودر دل آید

□

به خردی درم زور سرپنجه بود

□

دل اندر بند جان نتوان به وصل دوست پیوستن

□

مرحوم‌ترم از تو و این شیوه ندانی

□

کس چه حد دارد که خندد در عزای اینچنین

□

در هیچ زمانه‌ای نزادست

□

شد چهره‌ی زندگی دگرگون

□

به بستان مرگ آی تا زنده گردی

□

می‌افتم و می‌خیزم چون یاسمن از مستی

□

چرا نقش بندت در ایوان شاه

□

درد بخل است جان عالم را

□

حقیقت بت پرستست آنکه در خود هست پندارش

□

آنکه نشد حرص و طمع دور از او

□

که چشم از تو دارند مردم بسی

□

خجسته شهنشاه پیروزگر

□

در قبض و بسط لطف سیاست به راه دین

□

جمع کن جمله هوسهای پراکنده به می

□

سواری که بنمود در جنگ پشت

□

آن کیست که بی‌میانجی صبح

□

این اختران در وی مقیم از لمع چون در یتیم

□

خواهند که بند بند گردی

□

کسی را بده پایه‌ی مهتران

□

سخنها که جان را بود سودمند

□

راه رو تا به عقل بشناسی

□

ای دلبر خورشیدرو وی عیسی بیمارجو

□

مسوزان درخت گل اندر خریف

□

ز کوپال وخنجر بیاسود دوش

□

عیسی و خر هر دو اندر مجلس ما حاضرند

□

میان حسن و عشق افتاد این شور

□

رعیت درخت است اگر پروری

□

در کاخ بگشاد فرزند شاه

□

دست ابراهیم باید بر سر کوی وفا

□

ندیدم هیچ مرغی من که بی‌پری برون پرد

□

چو حاتم، اگر نیستی کام وی

□

قلب ماهیت از شما ناید

□

آه کاندر کار دل هر ساعتی

□

چند صورتهاست پنداری که اوست

□

نشد گم که روی از خلایق بتافت

□

غم هجر تو ما را سوخت چندان

□

همیشه این همی خوانی که دست من درین عالم

□

نسازد گول را بخل و سخاوت

□

از سیر کلک تو همه آفاق در سکون

□

گریه را رخت افکند بیرون ز چشم ماتمی

□

اگر مردان عالم کمزنانند

□

والله ز می آن دو لب ار کوه بنوشد

□

از آب تف هیبت تو برکشد دخان

□

به جاسوسان سپرده راه پرویز

□

از پند تو ای خواجه چه سودست چو ما را

□

در کوی مستفیدی مرده‌ست ناامیدی

□

به جود قدرت آن داری ارچه ممکن نیست

□

یاقوت تشنگی شکند از چه گشت خشک

□

نبودی گر برایت گفت ایزد

□

صدقه کن وصل دلارام جهان امروز خود

□

به احتشام تو بنیاد جود آبادان

□

جز تو کسی میوه‌ی این شاخ نیست

□

سنگ بر قندیل ما زد تا به هنگام صلاح

□

امروز دل درآمد بی‌دست و پا ، چو چرخ

□

گیتی ز فضله‌ی دل ودست تو ساختست

□

بی یار و بی‌کسم ، چه کنم چیست فکر من

□

عاشق آن باشد که کوتاهی نجوید بهر روز

□

گه خیره‌ی بسط خویش و ایثار

□

تا بیابی گر بخواهی از برای حج و غزو

□

ای پیکر تو چو شیشه‌ی شاش

□

چیستی؟ مرغی ستوری آدمستی بازگو

□

گرچه کبوتری به فن کبک شکار می‌کند

□

مگذر از حکم «آیةالکرسی»

□

بود در دستم سلیمانی نگینی ، گم شده‌ست

□

ای باطن تو آینه‌ی ظاهرت شده

□

یک نفری بخت ور از تو خوش و میوه خور

□

ای جان جانها روی تو آشوب دلهای موی تو

□

بانگی که کلاه از سر عیوق در افتد

□

رخت کیانی نه و او روح وار

□

زین بگذشتم به خدا راست گو

□

بر فرش فنا به قعده ننشینم

□

برسیده‌ست در این باغ خزانی هیهات

□

شاهد شیرین نخواهد زاهدان تلخ را

□

آبی که جفت گل بود، کی آینه‌ی مقبل بود

□

همچو گل تر دامنی باشی که رویی در بهار

□

چنین تا برآمد برین روزگار

□

هر آن کاری که شد دشوار آسانی ز تو جوید

□

پرکن قدحی باده، تا دل شود آزاده

□

یار خندان لب نباشی سرو سندان دل مباش

□

کرد زلیخا که نکردت کس

□

همانا به خواب اندری تا ندانی

□

گر شاهد وقت تو بود حشمت و نعمت

□

کفر باشد از طمع پیش در هر منعمی

□

همچو جان بر آسمان از آستان رفتی سبک

□

بر پادشاه مغرب و مشرق دعا کنیم

□

که در مجلسی می‌سرودند دوش

□

بدین سر سزاوار سنگ از چه رو شد

□

جهد آن کن تا کنی در عالم علوی قرار

□

نیست عیبی این حمایت از درازی میکند

□

چو پانصد به هیبت بدرد زمین

□

ور تو گوئی ز دو مرسل اثر است

□

ور به راه آدمی چون آدمت هنجار کو

□

شیر درنده شد هراسانا

□

بکند آن که بنهاد بنیاد بد

□

کو بال آن ستاره‌ی راجع فرو شکست

□

سیرت و خوی و طبع و سان ترا

□

شاهد ما دم از چمانه زند

□

دل زیردستان ز من رنجه بود

□

مغزش از آهنی بفرساید

□

همچو موسی با عصا خواهم زدن

□

چند بر قول پراکنده‌ی او گوش کنیم

□

مادر به جمال چون تو فرزند

□

که ضمان‌دار رزق یزدان است

□

بر مهتران مهتر تویی از تست دلها را طرب

□

هر روز روزی نو از آنجا رسد مرا

□

نه تو چشم داری به دست کسی

□

عیب خاک از سر خویشی پوشد

□

ترا زان کمزدن آخر کمی کو

□

چو معنی که هم برتر آمد ز اسما

□

دژم روی کرده‌ست و زشت و تباه؟

□

یعنی بکرم من این چه لاف محال است

□

اغلب انفاس مرا هات کرد

□

مختصر عذرخواه مختصر است

□

نه از بد گهر نیکویی در وجود

□

یک دهم مست زبر دست کند

□

نه آدم آفریدی و نه عالم

□

دل بخاری و آه سوزان است

□

که بر کهتران سر ندارد گران

□

پیش تو ارزد به پذیرفتنی

□

ظلم جای وی گرفت و چند ماه و سال ماند

□

جهان را همی آرزو کرد مرگ

□

که در نوبهارت نماید ظریف

□

به تعلیم دانا گشاینده گوش

□

گر شب هجران شود جاوید بر جانش دراز

□

جمشید باش و خسرو و سلطان و کیقباد

□

نه خود را که نام آوران را بکشت

□

که آهن بسی خیزد از ریگ و سنگ

□

وی همه گردون چه خواهی کرد گرد

□

بیامد کتایون آموزگار

□

به کام دل دوستان برخوری

□

به شاه جهان قصه برداشتند

□

که ما را جزین نیست دیگر معادی

□

دل نگه داری و سودت نکند چاره‌گری

□

نبردی کس اندر جهان نام طی

□

ازمن ساده طبع برد شکیب

□

زین بیش بصیرت نبود بی‌بصری را

□

بر سرش از فر هما سایه‌ایست

□

که گم کرده خویش را باز یافت

□

به هم بر شده شاخ بر شاخ تنگ

□

وندر خم گیسوی تو پنهان هزاران صبحدم

□

که خامش کن، ز گفتن بس! که وقت اعتبارست آن

□

ره بیرون شدن دشوار بینم

□

ز هر گوهر آراسته گوهری

□

این راجع و آن مستقیم این ثابت و آن منقلب

□

طرح بزم سور اندازد به طبع سوگوار

□

زیر دیوار تو سلطان پاسبان چوبک زنی است

□

دو قرن فلک بستد از آفتاب

□

برداشته ز پیش تو لحم و عظام تو

□

می‌کشد گوش شما را به وثاق موعود

□

زبون غمزه‌ی حاضر جوابست

□

نلیسد مگر دست با پای خویش

□

بس خطا باشد درین تهمت شنودن بوی بار

□

خبردار از شمار گام شبدیز

□

زانکه خوانند برگل افسون را

□

درو سود بازارگان بیشتر

□

دیده در سرماگشا گر باغ دین را عبهری

□

آورد تاج زرین بر فرق من نهاد

□

هر دو را سنجیده بر وزنی که آن بهتر بود

□

که در پرده‌ی کژ نسازند ساز

□

برست از بت‌پرستی چون در پندار دربندد

□

دیگرت بر چراغ پا کردم

□

کز بنا گوشش برآمد آفتاب

□

که سیلی خورد مرکب بد لگام

□

تخت برآورده به چرخ برین

□

رو جان و جهان را جو ای جان و جهان من

□

قراخان و چون شیده و گرسیون

□

قوی گشت پشت دلیران بدو

□

کوه بر عیسی برید و کاه پیش خر نهید

□

ز آب جو نهنگ لجه آشام

□

نسازد خردمند ازو جای خواب

□

که نامی برآری به نیکی بلند

□

در باغ بقا چو سرو بگرازم

□

که ببردست از آن زلف سیه یک سر مو

□

تو این گرد را خوار مایه مدار

□

سپرد از جهان هر چه خواهی به تو

□

در مناسک حکم حج واندر سیر رسم غزات

□

زینت گر راه کهکشان باد

□

ز اسپان و چوپان نشانی ندید

□

سزد گر حجابی برآرد ز پیش

□

شاهدی چون شهد خواهی رطل مالامال کن

□

می‌غلطم در میدان چون گوی از آن چوگان

□

وز سد حزم تو همه آفاق در حصار

□

بروم اندرون سکه بر زر نهاد

□

تا نبرد تیغ بران حلق اسماعیل را

□

به که خورد لقمه لب گور از او

□

وز سنگ جذب همت تو برکشد بخار

□

که روزی به کوشش نشاید فزود

□

بیمار دلت را نبود هیچ شفایی

□

تا رسی اندر جمال ذوالجلال

□

که خلق را برهانی ز روزی مقدور

□

به قمری خبر ده که سبزست شاخ

□

خاک زرگر ز خانه‌ی حداد

□

از بنده بگیر تا به آزاد

□

به احترام تو آثار بخل زیر و زبر

□

ز ثالث ثلاثه جهان شسته پاک

□

مرد دندان مزد نبوی درد دندان کن مباش

□

کاندر پناه کهفت سگ کرد اولیایی

□

در آب ساده گوهر و در خاک تیره زر

□

نوا زاده‌ی عیص اسحق بود

□

همچو مور و پشه و روباه کم آزار باش

□

ز ما غیر نگاهی ناید از دور

□

هر آن بندی که گردد سخت آنرا هم تو بگشایی

□

نکرد التفاتی به چندان عروس

□

ای جنب شرمی نداری با جنیدی در زنی

□

چون ریگ شود کوه، ز آسیب تجلا

□

قامت آزادگی چون حلقه بر در داشتن

□

چو در بشکنی خانه پر هیزم است

□

سنگ بفگن چو یافتی یاقوت

□

خود چه جای خنده باشد در بلای اینچنین

□

گر نبودی تن ز ترکیب چهار ارکان گران

□

زبان را به شکر آزمایش نمود

□

هر نقش که نقاش ازل کرد همانیم

□

یک نفری خیره‌سر گشته که آخر کجاست

□

چون دل او سوی شاه و شمع هفت اختر کشد

□

همی گشت بر کام او روزگار

□

آمن از قبض کی بود دراج

□

زانکه فتد در ره مردان پاک

□

خالی از غش فارغ از ننگ و نبرد

□

بدان پرورش عالم آباد کرد

□

بسوز این کفن ژنده‌ی باستانی

□

که گردد هر دوش مایه‌ی عداوت

□

چون مرکز محیط و هوای اثیر بود

□

که من نیز بدخواه دارم بسی

□

وینک ز نام خویش مر این را دلایلی

□

آنچه آید ز سر ، ز پا ناید

□

پای همت بر قفای هر دو ده سالار زن

□

به از شهریاری به شهر کسان

□

گشاده‌تر ز دست و تیغ سلطان عمیدستی

□

ندیدم هیچ کشتی من که بی‌آبی رود عمدا

□

جان ما را از خرد عریان مادر زاد کرد

□

که جز دیده را دل نخواهد به باغ

□

ز بانگ جرسها برآمد خروش

□

که با خاک سیه گشتیم یکسان

□

شیر نقش پرده از جاجست چون شیر عرین

□

مرادی طلب کرده نایافته

□

کز خون فسرده برکشد خوی

□

زان هوس که پنهان شد ز هوسها برگو

□

بارانش ز هول و بیم و آفند

□

ترنجی به دستم چو روشن چراغ

□

که در خانه می‌آیم و می‌روم

□

مرهم ریش دل وراحت جان پیدا نیست

□

کز وی رسانده ای به شهیدان نامدار

□

ز دزدان بود روز وشب ترسناک

□

خود بی‌تو مباد زندگانی

□

نه ز اقطاع امیرست و نه از داد فلان

□

دهانش باز ماند و چشم اعور

□

که گردن ز دهقانی آزاد کرد

□

به گردن کشی سر برآرد ترنج

□

سبزه صفت پای به گل تا به کی

□

سدره در چشم الوالابصار خوار آید چو خس

□

رسیده به نومیدی انجام او

□

پیرایه ده زمین به مردم

□

آنچنان صدقات اولیتر چنین درویش را

□

خیمه سروبن فتاد از پای

□

ستیزه کند با دل خاره سنگ

□

بدو داد و او را به مادر سپرد

□

بز هم ازین مایه بود بهره‌مند

□

از گران جانی ببین با شاه عیسی دم چه کرد

□

به بزم سخن شادکامی کند

□

در حلقه بندگیت گوشم

□

از بادهای لعل برفته ز سر خمار

□

چه کنم کاوفتاده‌ام به کمند

□

به من می‌فرستند به دیوان میر

□

فرستاده هندو آمد به شاه

□

که در ضمن سخن گفتندشان بس

□

پردر نظاره گاه تماشائیان نماند

□

جهان چشم روشن به زرین چراغ

□

بر هزل نباشد آفریده

□

ای شاد آن قومی که تو در کوی ایشان می‌روی

□

تا ز تن خسته روح گردد زاهق

□

که هنگام سرما به کار آیدت

□

زدشت آمد آواز آهو بره

□

غیر تو زیبنده‌ی این کاخ نیست

□

خاتم ز قحط آب سلیمان کربلا

□

جهان را چو پر کنده طاوس دید

□

حکم همه نیک و بد بدو داد

□

چون او جدا گردد ز گل، آیینه گردد پرصفا

□

سرمایه‌ی عبرت جهان شد

□

که آینده و روفته هیچست هیچ

□

به غربت همی گفت چیزی غریب

□

آن لب که یک ترشح از او چشمه‌ی بقاست

□

بی‌مراد ناامید مشگ بوی تلخ‌کام

□

هراسان شو از روز بیچارگی

□

از لولو تر زمرد انگیز

□

یا قبض که مهره در رباییم

□

نگردیده جمع از پراکندگی

□

به افسونگری برد باید بسر

□

گه از ره خبرداد و گاه از دلیل

□

آنکس که بود یار وفادار من کجاست

□

سرم به دست اجل بسته باد بر فتراک

□

به درگاه شاه جهان آمده

□

اندازه‌اش تا کجا و او کیست

□

رخت ازین خانه کجا می‌بری

□

بقای خلق بسته در فنای او

□

شود خوب صحرا و بیغوله زشت

□

چه و بام او شد به باران و برف

□

بر طنطنه کوکبه‌ی تاجوران زن

□

ز جان خلق غیر از آه جانکاه

□

زمین گر چه فرخ به آرام تست

□

لیکن سوی کام خویش دارد

□

باز سپید کی شود؟! کی رهد از کبوتری؟!

□

کاندر آن دایره اندیشه نمی‌یابد بار

□

کرا تاج اقبال بر سر نهند

□

فریدون کمر شاه فیروز پی

□

بی جهت قدم نشد چون حلقه‌ی انگشتری

□

کار عالم از آن گرفت نظام

□

رسیده ز لب موج گوهر به گوش

□

گفتند به شاه آن قبیله

□

جان سیر خورد جانا، از مایده‌ی خوانت

□

ماند او اندر آن مقام حزین

□

که بسیار تلخی بود سودمند

□

تمامی جز او را نبود از جهان

□

ای شیشه شاش جسته شاباش

□

بل عین حقیقت است و اعلا

□

به پیرایه سر بد بود نیستی

□

پذرفته خویش کرده فرموش

□

بنده خداونده‌ی خود را خرید

□

از قد تو راستی بیاموز

□

برآورده سبزه سر از جویبار

□

نگهبان گلبن در باغ بست

□

کی دگر بلبل ما را بود امید بهار

□

شاید که این زمانه «انا الشمس» در زنم

□

سخنهای او پرورش بیش داشت

□

در جرعه تو رحیق هر جام

□

به خلاف رضای تو دم زد

□

نظر این است پیش اهل نظر

□

درم بر درم چند باید نهاد

□

سوی کوچگاهی دگر تاختند

□

فروغ گوهر معنی گرفته

□

شد هجده‌هزار عالمش نام؟

□

همی رفتشان گفتگوئی بهم

□

پیراهن صابری دریده

□

سروقدی ماه رویی سیم ساقی گلعذار

□

جز خردمند و راستکار و امین

□

نیابی تهی سایه‌ی بید و سرو

□

شود مفلس از کیمیاهای گنج

□

وز شانه به صد زبان شنیدم

□

به عاشق نوازی فرو ریز می

□

غم مرا خورد، غم چرا نخورم

□

آوردن و خوردنش همان بود

□

که شاهدان همه ناگاده باز جای شوند

□

فشانم به نوعی که دانم فشاند

□

خاک پای تو درین دیده‌ی تر می‌بایست

□

طبیعت درآمد به نالندگی

□

که خود از نسلشان کسی بنماند

□

ز من کرده مدیح شاه را هزمان تقاضایی

□

نا فرخی به فر همای اندر آمده

□

وین گفته که شد نگفته بهتر

□

این اشارت به تو ضرر ندهد

□

چون تلخ شد آنچنان دهانی؟!

□

از خود و هستی خود جمله سفر باید کرد

□

عجب ماند کان پرده را چون شناخت

□

ابر آنجا فیض بارد جاودان

□

به دو دستم به شادی بر، می چون ارغوانستی

□

کفتابی را خریدار آمده است

□

برداشته بانک مهربانان

□

آسمانش به خدمت آمده پیش

□

وز حلم موسی‌وار تو، از بحر گرد انگیخته

□

کش نه در آن ذره نشان دیده‌ام

□

قبا دوز را قب دریده بود

□

چین دامن زخاک ره برچید

□

بوک در پاکی ببینم روی او

□

از می آفتاب زای صبوح

□

پرواز پری گرفت پایت

□

به کلک و بنان دیبه‌ی خسروانی

□

چو جانی، کس نمی‌داند کجایی

□

تا برون آید آن بهار از دی

□

ز طبع آرزوها نهان داشتی

□

در گوشه‌ی دخمه ایستادی

□

در تو یک یک آرزو ابلیس تست

□

بی‌بال چون حواصل آگین چه مانده‌ای

□

جوی چندم فرستد عذرخواهان

□

جهاندار بادانش و با گهر

□

که کان لذت و شادی، گرفت انوار بخشایی

□

ابا رستم نامور پهلوان

□

نداند که این خواب چون آیدش

□

جمله از شاهی خود مانند باز

□

بر سری چون راه گیرم پیش من

□

به لب آمد چکنم بو که به سر می‌نرسد

□

با خوی تو ساختن محالست

□

همی مرد بی‌ارز گردد بلند

□

آن را مشمار ناشنیده

□

ازین در سخنها بباید شمرد

□

یکی روز برشد به فیروزه تخت

□

تو و نانی، مه میر و مه سرهنگ

□

چون کنم بی آن چنان قصری نشست

□

اصوغ کلاهما بید الایادی

□

که در گرمی شکر خوردن زیانست

□

جز آواز رامش نیامد به گوش

□

گویم که: « خمش کن که نه کی دانم و نی بی »

□

زمین گشت زان خیمه‌ها ناپدید

□

که با آن ولیعهد بندند عهد

□

روز و شب در ناله‌ی زارت کشد

□

سوختن ما را دهد دست، اینت کار

□

بر سر گیسوی چنگ زهره سر انداخته

□

به کنجی از جهان خرسند کردش

□

برو انجمن شد فراوان سپاه

□

شدی بتر ز من مجنون، شدی بی‌عقل و سودایی

□

نبشتم بارها اندر رسائل

□

نشست یکایک به پائین بود

□

تا مثلث در آذر اندازند

□

بس که خونها زین طلب در جوی شد

□

زبان برآورد و زخم را دهان لیسد

□

ندارد لقمه بی‌استخوانی

□

حرمت شیب یافتم به شباب

□

گویند خسیسان که: « محالست و علالا »

□

از ضعیفان این روش هرگز تمام

□

چو شیران پنجه کرد اندر زمین سخت

□

شکر و شمع پیش او مرده

□

جز دریغی نیست در دست، ای دریغ

□

شمارش سوی دست چپ کردمی

□

بهشت و جوی شیر و حوضه و حور

□

کرده بر طبع هفت سیاره

□

تا صدر الا کشکشان، لا را بالا می‌کشی

□

هرچ جز دریا بود سودا بود

□

به دست آورد هنجار سرایش

□

این غله می‌درود و آن می‌کاشت

□

چه پر و چه بال و چه پای و چه سر

□

هم باز گردد و شود از دوست دوست‌تر

□

چو گل ریزد گلابی چون نریزد

□

پنج نوبت رسانده بر خورشید

□

آنچ چشید جانشان، باید ترا چشیدن

□

عشق یوسف هست بر عالم حرام

□

چو دریا کرده کوه و دشت را پر

□

برخی از پسته برخی از بادام

□

شرح این دورست از شرح و خبر

□

روی چون آب است پرچین ای دریغ

□

بکن تعبیر تا چون باشد این خواب

□

در رهی خالی از نشیب و فراز

□

که بعضی عشری، و بعضی خراجی

□

زانک مرد گوهری سنگی نخواست

□

شود گویا به تسبیح خداوند

□

کرده مهمانیی به خانه و باغ

□

راه چون گیرم من سرگشته پیش

□

حض خرگوش به پیمانه مخور

□

نه هرچ از دست برخیزد توان کرد

□

آن سوخته دل مپرس چون بود

□

بر برگها نبشته، ز پاییز، ایمنی

□

نظم و ترتیبی نماند در سپاه

□

دقایق با درج پیموده مقدار

□

سوی باغ من آمد آن باغی

□

طاقت آن راه هرگز یک زمان

□

بس که ترک ختن فرستادی

□

به حیرت زین شمار اختر شماران

□

از شراب و کباب و نقل و بخور

□

پیش رخ این نگار مه‌وش

□

هر یکی عذری دگر گفتند باز

□

نشان ده گردنی کو بی کمندیست

□

که بد و نیک باز خواهی دید

□

گوییا جانم نمی‌آید به کار

□

روز را رطل گران درخواستند

□

یکی روز ویک شب بر او بدم

□

در سوادی تو ای سبیکه سیم

□

از دل من زاری و افغان و این غوغاش را

□

کی بود بی‌سجده سیما را وجود

□

چنان بد که برخاست بر پیش گاه

□

شده در ظلمت آب زندگانی

□

وانگه او را بر سری بفروخته

□

من پای در گل از غم و حسرت چو شتربه

□

یکی دانه، دمی وا گشت بازی

□

گوهر افزون از آنکه شاید سفت

□

بر سریر عزت و هیبت نشاند

□

در قیامت صورتش گردد بدل

□

وی تن دیرینه، مجدد شدی

□

ز دلگرمی به جوش آمد دل شاه

□

خردم بماند خیره، که تو سوگوار چونی؟

□

ز طوفان بی‌منتها می‌گریزم

□

گره خسوفها را ز دلت کجا گشودی؟!

□

تا نه بیند بلا و درد سری

□

زهره جنی ببست ازین مژده دست و پا

□

جز وفا و جز مدارا نبودش

□

غم هجر تو بر چه سان کردست

□

به چنگ آورد و زد بر دامنش چنگ

□

روباه درت آسمان خراشی

□

آتش اندر ضیمران آمیخته

□

در و دیوار تمنی همه نامعمورست

□

پیرامن او گرفته ناورد

□

هجر یاران به گفتن آسانست

□

زانک نتوان شد به عمیا رازجوی

□

که جود او به سوئالی جهان کم انگارد

□

به تیر انداختن رستم سواری

□

شاه اعظم شان تست و خسرو اعظم تویی

□

دل خال کنان از رخ گلزار نمود آنک

□

زبان جهل صد دانا به جهلش بر مقر بادا

□

گر برونش کنی ز سرهنگی

□

دل و همتت رسم دریا گرفته

□

عیسی فلک نشین شمارش

□

بی‌دلا ابلها و بی‌دنیا

□

که زور مردم آزاری ندارم

□

کار هر صبح با صبوحت باد

□

که ز رنج افریده شد جانم

□

کرا نقد باید بضاعت برد

□

ای دهر بد کنی که بدان تیغ نگروی

□

به رغبت خویشتن بر سنگ ساید

□

فردا غذی خاک دهند از جگر تو

□

ز عیب برادر فرو گیر و دوست

□

بر در عده‌دار خم قفل گشای تازه بین

□

صدف را آب دندان داده از دور

□

در آن راه ظلمات گون آمدیم

□

نه مارت گزاید نه شمشیر و شیر

□

حالی بدوختی به دو مسمارش

□

که مروارید بر تاجش ببارند

□

یک نیمه گویا ای عجب یک نیمه بریان آیدت

□

که بازت رود چادر از روی زشت

□

خراج خویش بر قیصر نویسم

□

کز او فارغ و شرم داری ز من؟

□

بت اندر آستین نتوان به درگاه خدا رفتن

□

خدا بینی از خویشتن بین مجوی

□

جگرش گرم و فسرده تنش از سرد دمی

□

فریدون به ملک عجم نیم سیر

□

جای دیگر شد که می‌داند خراب است آن همه

□

دوم آن که نامش به غیبت برند

□

چون عبیر از لعاب می‌چکدش

□

که در پیش باران نپاید غبار

□

الامان یارب از چنین دردی

□

ساقیان از شفقت رطل گرانم دادند

□

دست طرب از میان برآورد

□

آسایش کودکان نوزاد

□

باز آی تا به پای تو ریزم روان روان

□

در دیدن نماند تاب دیدن

□

سر به خاکستر این سوخته خرمن دادی

□

از سایه‌ی رایت زمانه پوشی

□

خاک در پایش اوفتاد وبه درد

□

حال او دور مشو با کرم خویش بگو

□

از حدیث و قدیم هست مرا

□

دل و جان تا مقیم خوارزمند

□

فلک در پیش عالی درگه تو

□

چشم در شرع مصطفی بگشا

□

گه دایه شوی، گهی پرستار

□

صفای صفه‌ی صدرت به صف صابران دین

□

این قدردانی که چون خیزی به وقت بامداد

□

ز لفظ خطیبان مدحت سرایت

□

گوئی که ز سنگ خاره زادی

□

مور و مار و مرغ و ماهی جمله در حکم تواند

□

به یک دو ساغر پر شان که دردهد ساقی

□

ز بند حکم تو بیرون شدن به هیچ طریق

□

ای دل کناره کن ز بت من که روز و شب

□

چو بهری ز گیتی برو گشت راست

□

تو بکن زیبد ار قضا نکند

□

نباشد مرد هر مردی که او دستار بر بندد

□

سایه‌ی تو گر ندیدی شهریار

□

شوم تا چه خواهد جهان آفرین

□

آن تجاوز نکرده‌ام که توان

□

تا آن خورد اندوه که از دوست بماندست

□

مانا که دل از تپیدن افتاد

□

یکایک خروشیدن آمد ز دشت

□

سوی هر لشکر که آرد روی قهر

□

تیرهای یقین به شاگردی

□

گر دوست از غرور هنر بیندت نه عیب

□

برایشان همه داستان برگشاد

□

وگر شعر خواهی که گویم بگویم

□

ور همی خواهی که دو عالم مسلم باشدت

□

تیغ تقدیر که بد در کف صیاد اجل

□

مرا راحت از زندگی دوش بود

□

بدان تا بخواهد ز شه داد خویش

□

رویت چو «طاها» طاهرست «و اللیل» مویت ظاهرست

□

درگذر از گل که گل هر نوبهار

□

چو خواهی بریدن به شب راهها

□

حبش تا خراسان و چین تا به غور

□

دشمن جاه تو بادا پی سپر همچون منا

□

آن قدر شکر که بد ز اهل عبادت ممکن

□

خرابی کند مرد شمشیر زن

□

نیفتاد از ان تاب در تافتن

□

عدل نوشروان و جور معتصم افسانه شد

□

آن می و نارنج را گر کس ندید

□

بخوردم یکی مشت زورآوران

□

پی پوستی خون خود را خورد

□

بار سازی بر خرت آلت نمی‌بینی همی

□

نبشتم سخن چند بر پهلوی

□

با دست نصیحت رفیقان

□

نشیننده‌ی حوضه‌ی آبگیر

□

نام او میدان و نقش او بسی

□

چون به دریا می توانی راه یافت

□

شنید این سخن بخت برگشته دیو

□

بزرگان بدو تهنیت ساختند

□

روز روشن منورست ولیک

□

ازو گنج گویا نگیرد کمی

□

کرم خوانده‌ام سیرت سروران

□

چو ایمن شود ره ز خونخوارگان

□

تا نگردی فانی از اوصاف این ثانی سقر

□

قفس آهنین کنند و در او

□

بد اندیش را جاه و فرصت مده

□

پسندیدگی کن که باشی عزیز

□

چند چیزک دوست دارم زین جهان

□

کسی را نبد با جهاندار تاو

□

پراگند گانند زیر فلک

□

تهی دست کاندیشه‌ی زر کند

□

من سغبه‌ی تسبیح و نماز تو نیم هیچ

□

گرمیان ما و او نسبت بدی

□

ثنا ماند از آن نامور در کتاب

□

ره من همه زهر نوشیدنست

□

رهاند ترا اعتدال بهارش

□

کسی کو ز بند خرد جسته بود

□

شجاعت نیاید مگر زان دو یار

□

یکی جامه در نیک‌نامی بپوش

□

آنکه همی دعوی بر هر کسی

□

کلید زبان گر نبودی وبال

□

مبخشای بر هر کجا ظالمی است

□

بدست تو شاید عنان را سپرد

□

از پی آن تا ببیند چهره‌ی شاهد درو

□

روزی آزاده‌ای بزرگ نه خرد

□

به بی‌رحمی از بیخ و بارش مکن

□

که آمد تهی دستی از راه دور

□

محکم عنان در چنگ من سوی نگار آهنگ من

□

روز از بسطش سپید افروخته

□

فرق می گویم میان هر دو معقول و درست

□

گراینده بومش به آسودگی

□

در شرع چون بنفشه دو تا بود و راست رو

□

گرت جاه باید مکن چون خسان

□

ای چشمه زلال مرو کز برای تو

□

چو سیاره‌ی مشتری سر بلند

□

مجلس آزادگان را از گرانان چاره نیست

□

منصف که به صدق نفس خود را

□

وز مابقی خوان تو ترتیب کرده‌اند

□

نه‌ایم آمده از پی دلخوشی

□

در نحو وزن افعل لاینصرف بود

□

میوه‌های لطیف طبع فریب

□

تو آن کسی که کند پاس دولتت به گرو

□

یکی آنکه خود بود پرهیزگار

□

ناله‌ی داوود هم برخاست از صحرای غیب

□

شاه دنیا گر وفاداری کند

□

یک‌چند بی‌شبانی حزم تو بوده‌اند

□

سخن گفتن آنگه بود سودمند

□

هفت چرخ و چار طبع و پنج حس محرم نیند

□

مکن، دامن از گرد زلت بشوی

□

تا سد حزم تو نکشیدند در وجود

□

چو تازی فرس بدلگامی کند

□

حکایت چند از ابلیس و آدم

□

حاسدش آسیاست کز دامن

□

کشیده رخت تو خورشید بر نطاق حمل

□

تو نیز ار نهی بار گردن ز دوش

□

گر نخواهی ز نرگس و لاله

□

تا رسیدند هر دو دوشادوش

□

کم عیاران سرای ضرب را

□

سخن می‌شد از کار کارآگهان

□

آل موسی و آل هارون را

□

پس همه با جایگاهی آمدند

□

با دم سرد و هوای گرم کی گردد بدن

□

چه پنداری ای مرد آسان نیوش

□

همیشه خواب این بینی که یارب کاشکی دانم

□

وگر در حیاتت نمانده‌ست بهر

□

کلاه و تخت کسرا از تو نابود

□

منه دل برین دل‌فریبان به مهر

□

نعمتی بود آنکه ما را دوست ناگه زین بلا

□

گر قدح‌های صبوحی شد ز دست

□

ای دل ار چون سرو یازان نیستی در راه عشق

□

بدان داد ملکت که شاهی کنبی

□

مرد چون عیسی مریم باید اندر راه صدق

□

تنگ شکر ز تنگی شکرش

□

چه بیچاره مردی چه سرگشته خلقی

□

زمانه به کردار باغ بهشت

□

ور طریقست سست داری کو تفکرها و فهم

□

چرخ را جمشید و افریدون نماند

□

این عشوه‌ی اوست خاک آدم را

□

چنان زی کزان زیستن سالیان

□

رو رو که از چشم و دهان خواهی عیان خواهی نهان

□

نگهبانی ملک و دولت بلاست

□

سرو خود را گوی ای سرو از پی گلزار رخ

□

دل شه که آیینه‌ای بود پاک

□

عشقت چو جوهریست که بی تو ترا مقیم

□

خادم ساده دل منم که مرا

□

کاین حشمت و نعمت دو حجایند یقین‌دان

□

چنان دادگر بود کز داد خویش

□

رسته ز ترتیب زمین و زمان

□

میهمان کردمش به میوه و می

□

در میان نیکوان زهره طبع ماهروی

□

دیگر داستانی زد آموزگار

□

بندگی کن چون خدایی کرد نتوانی همی

□

ز آب آن میوه که روباه خورد

□

سیم و زر را خوار داری پیش تو آسان بود

□

به فرمان او زرگر چیره دست

□

بدانی هر چه اسرارست اندر طبع هر بنده

□

هر آن کو برد نام مردم به عار

□

نقشبند باغ انواع ریاحین هر زمان

□

چو آورد شرط پرستش بجای

□

قدر سرمه بزرگ‌تر باشد

□

از کیسه‌ی کسان منم آزاد دل که آز

□

سلطان اویس شاه جهاندار کامکار

□

نبینم کس از هوشیاران مست

□

شکر و سیم پیش همت او

□

که بد دل در برش ز امید و از بیم

□

با حریفی سه چار کز مستی

□

شب تیره پهلو به بستر نبرد

□

نحسی که داشت چون مه نخشب مزوری

□

بیاع مغان ساقی بارش گهر احمر

□

جام زر بر کف و از زال زر افسانه مخوان

□

بگیرد سرزلف آن دلستان

□

بخور از بر عنبر آمد به مجلس

□

ز جرمم در این مملکت جاه نیست

□

سر هر سفره چون نهادی پای

□

بگو خواجه‌ی خانه در خانه نیست

□

مور را روزی از سلیمان نیست

□

کوه را کاصل او هم از سنگ است

□

اوست صافی و لبش جام عقیق

□

نهنگی به ما برگذر کرده گیر

□

خرد گفت آن سنگ نامهربان را

□

ز رنج راه بود اندام خسته

□

پس ازین نام تو بر خاتم دهر

□

ازین آتشین خانه سخت جوش

□

یعنی این در چهار دیواری است

□

نه چرخ هشت بیدق شطرنج ملک او

□

مقعد چندین هزار ساله عجوزی

□

ز من رخت این همرهان دور باد

□

همی‌گفت او را من از ساوه شاه

□

رسم انصاف در جهان آورد

□

بدین شایستگی جشنی بدین بایستگی روزی

□

ز یاری ده خود دران داوری

□

که گاهی گنه بگذرانی همی

□

ترک سلاح پوش را زلف چو برهم اوفتد

□

آن معتزلی پرسد، معدوم نه شیء است ؟

□

به ار پای ازین پایه بیرون نهم

□

عهده‌ی ملک چو بر ایشان بست

□

زمین می‌گفت عیشی خوش گذاریم

□

از این فرخنده فروردین و خرم جشن نوروزی

□

ارسطوش فرزند خود نام کرد

□

می کوبه عشق آشنایی دهد

□

نقرس گرفته پای گران سیرش

□

دریاچه بود؟! که از نهیبش

□

نفس به کز امید یاری دهد

□

هنر پرور گنجه گویای پیش

□

لشگر انگیخت بیش از اندازه

□

گر نبودی نقد چندینی غمم

□

در خرج بر خود چنان در مبند

□

به اثر پیش دهان و لب تو بی کارند

□

چو خضر از سرچشمه خوردیم آب

□

چو خمری، در سر مستان درافتی

□

کسی بر گریوه ز سرما بمرد

□

گر ندانی که این چه روز و شب است؟

□

دل روشن به تعلیمش برافروخت

□

گر رسیدن سوی آن دلخواه نیست

□

فزون‌تر درختش ز پنجاه ارش

□

سنبل و یاسمین بریخت ز باد

□

هست این زمین را نه به نو کاس کریمان آرزو

□

در لب، سر شاخ سخت گیرد

□

دری را که در غیب شد ناپدید

□

منم آن مور، آنکه سیمرغم

□

شه چو آید بدین طرف به شکار

□

صد هزاران عقل اینجا سرنهاد

□

ز بس گفتن راز روحانیان

□

بشکن در دوزخ و برون ریز

□

تشنگی بایه برده به لب دجله فتاد

□

چو مرمر بوده‌ام من خود، مگر کر بوده‌ام من خود

□

گفت کان پر ز راست و ره خالی

□

دریاب، که اوست اسم اعظم

□

به فرمان خدا زو گشن گیرد

□

هیچ عاقل رفت از باغ ارم

□

جهان غم نیرزد به شادی گرای

□

زهی کبوتر سپید آشتی!

□

طریق عاشقی چبود؟ به دست بی‌خودی خود را

□

خواهی که بگوییم، بده جام صبوحی

□

دگر باره سرسبز شد خاک خشک

□

ساقی بده، آن می طرب را

□

رنگ هر گنبدی ستاره‌شناس

□

جمله دست از جان بشسته پاک‌باز

□

یکی از طبیعی سخن ساز کرد

□

پس از لختی که فارغ شد خیالش

□

من که خاقانیم ز خوان فلک

□

به اقبال چنین گلشن، بیاید نقد خندیدن

□

یکی مژده ده سوی بلبل به راز

□

آری چو آفتاب بیفتد در آینه

□

دو شکر چون عقیق آب داده

□

وادیی در پیش می‌باید گرفت

□

بکه بر لاله چون مجنون، جگر سوزیده دل پرخون

□

در کلیسا به دلبری ترسا

□

گه بسوزد گه بسازد، الغیاث ای قوم از آنک

□

از تست نفس بتکده، چون مسجد اقصی شده

□

حکایتها میان آن دو رفته‌ست

□

گاه واحد، گهی کثیر شوی

□

بر رهش عشق ترکتازی کرد

□

چون بترسیدند آن مرغان ز راه

□

عاشقانند ترا در کنف غیب نهان

□

امروز به فر بخت فیروز

□

کاس می و قول کاسه‌گر خواه

□

ای شاد آنک از حق آموخت سحر مطلق

□

تو یک تن و دشمن تو خلقی

□

آغاز جهان بین چه چیز است؟

□

به چوگان خود چنان چالاک بودند

□

وقت آن آمد که خط در جان کشم

□

چشم بمالید تا خواب جهد از شما

□

بر پدر و مادرم ز لطف کرم کن

□

خجل سارم از بس نوا و نوالش

□

از شش جهت است یار بیرون

□

گر کست از بوسه کند پای ریش

□

تا به کار آید به کار زائران در راه او

□

به که ما را به قصه یار شوی

□

می‌ندانی تو گدای هیچ کس

□

آنکو برهنه گشت و به بحر تو غوطه خورد

□

نگشته دلش بر غم عشق چیر

□

همچنان مدتی به تنهائی

□

خداوند! شمس دینا! این مدیحت

□

ریش و دستار نکته دان نبود

□

همتت لعل و زمرد در کنار سائلان

□

از دیده چو خون سرشک ریزان

□

رقعه‌ی بنهاد پیش آن همه

□

چون مست نیستم نمکی نیست در سخن

□

چو تاریخش طلب کردم خرد گفت

□

در همه سفره کاسمان دارد

□

عشق شمس‌الدین چو خمر و جان من چون کاس شد

□

دلی باید که چون عشق آورد زور

□

زان تشنگان هنوز به عیوق می‌رسد

□

او خفته چو شاه در عماری

□

لیکن از راه مثال اصحابنا

□

اینها همه رفت ای جان بنگر سوی محتاجان

□

داغ مرگ افتاده بی‌مرهم ندانم شاه را

□

با تو چه گویم؟ که: چنین و چنان

□

ای چشم کن کرشمه، که در شهره مسکنی

□

خویش را زنده می‌گذاری تو

□

حسنی که حسن یوسف ازو بد نشانه‌ای

□

بلی گفتا ولی بر وفق مسول

□

گر کنی یک آرزوی خود تمام

□

روبرو می‌نگرم وقت ملامت بعذول

□

فارس گردون فتاد از پشت زین کان نازنین

□

جانم از تنگی این دل به لب آمد بی‌تو

□

زرایرهای روحی می‌سرایند

□

نه عذرا آگهی دارد نه وامق

□

شبی نمی‌گذرد کز غمت نمی‌گذرد

□

نی زر خالصی ز پی همسری جو

□

نه تو یوسفی به عالم؟ بشنو یکی سالم

□

سلطان سلاطینم، هم آنم و هم اینم

□

دهند آب ریحان فروشان دی

□

سر تراشیدن و احرام گرفتن سهلست

□

ای شمع افلاک و زمین، ای مفخر روح‌الامین

□

در عرصه کبریای تو وهم

□

شبی برخاست تنها با غلامی

□

بیمنی سیف ذوالیزن الیمانی

□

مست همی باش و میا سوی خود

□

گریز از گول اندر سور و ماتم

□

گهی در خزم غنچه‌ای را به کاخ

□

چو بالا رسی، ز لا تا تو

□

و اگر نه قبض و بسطی عقبات این رهستی

□

ز ما خاکستر دور از تو مانده

□

بسی بر دست فرهاد آفرین کرد

□

روز عمر است به شام آمده و من چو شفق

□

خوان ابد، نهاد خدا و اساس نو

□

نیم عمرت به شکایت شد و نیمی در شکر

□

به گوش اندرش از هوای تموز

□

ز لشکر برفتند آزادگان

□

گرت سر گردد از صفرای شیرین

□

بیمار بود آنکه غمش ساخت بیخودم

□

نشستند یونانیان گرد او

□

رطل پرتر بران که خواهد راند

□

چو زین گرمی برآسائیم یک چند

□

مگر صنع غریب تو، که تو بس نادرستانی

□

فسرده شد آن آبهای روان

□

و دیگر کزان بدگمان بدسپاه

□

وز آنجا سوی قصر آمد به تعجیل

□

اگر بر سنگ خوردی نعل شبرنگ

□

چو برزد همه علمها را رقوم

□

با چنین غم محال باشد اگر

□

غم شیرین چنان از خود ربودش

□

ز آفتابی که برآید سپس مشرق جان

□

درین چار طبع مخالف نهاد

□

خبر شد بترکان کز ایران سپاه

□

اگر مرغ زبان تسبیح خوان است

□

دور از آن گوهر نایاب ز بس گریه ، شدیم

□

عروسان رز را زمی گشته مست

□

تا نور جان و ظل خدائی نهفته خاک

□

نه با چنبر توان پرواز کردن

□

آفتابیست به هر روزن و بام افتاده

□

چو شد آهوی گور آدم پدید

□

خط و لب ساقیان عیسی زنار دار

□

نیاید هیچ از انصاف تو یادم

□

تن که تواش پرورش از جان دهی

□

ارسطو جهاندیده‌ی چاره ساز

□

هین تبر در شیشه‌ی افلاک از آنک

□

در آن تلخی چنان برداشت با او

□

خلق را می‌راند و خوبی او

□

به اندرز بگشاد مهر از زبان

□

چند عصا رایت شهرت کنی

□

به ترتیب گهرهای شب افروز

□

مست شدی بوسه همی بایدت

□

بساط گل افکنده برطرف جوی

□

پای به گل چند نشینی بکوش

□

زمین تا آسمان خورشید تا ماه

□

گر نبیند روش ترسا بر درد زنار را

□

نمودند منزل شناسان راه

□

بلبل اگر ز واقعه کربلا نگفت

□

به تعبیرش زبان بگشاد شاپور

□

گفتم: « دلا چه بود که گستاخ می‌روی؟ »

□

چو دیدند کان مرغ علوی خرام

□

عیب کنی مرد هنر کیش را

□

سر برزده از سرای فانی

□

تو سر به سر جانی مگر یا خضر دورانی مگر

□

بپرسید از او کای جهان دیده پیر

□

در بساط خرم انگیزت چه خرم رسته‌اند

□

پند تو چراغ جان فروزیست

□

نی پرده‌ی لب بود که گر لب بگشاید

□

بخندید و گفتا که آمرزگار

□

بلبلی کش قفس تنگ و پروبال شکست

□

لاله ز ورق فشانده شنگرف

□

در دو جهان کار تو داری و بس

□

لبش حقه نوش‌داروی عهد

□

این میکده وقف است و سبیل است شرابش

□

روزی دو سه بر طریق آزرم

□

هر کان طرف شتابد ماهت برو بتابد

□

نکردی تمتع نخوردی نبید

□

کاخ فلک را که برافراختند

□

زین پند خزینه‌ای که دادی

□

گاهی مس و گاه زر خالص

□

نماید که در حضرت شهریار

□

دیده مکروه بین را نوک مژگان بهر چیست

□

فرد ازلی به ذوالجلالی

□

جان ندهد بجز خدا، عقل همو کند عطا

□

سخن راند از انصاف و از دین و داد

□

قاروره‌ی شاش اهل سودا

□

گفتند که زاهدیست مشهور

□

جانی که پران شد ز تن، گوید بدو سلطان من:

□

ترازوی چربش فروشان به رنگ

□

سپهدار ترکان به بیکند بود

□

آن می که چو گنگ از آن بنوشد

□

بس راز نیوشیدم، بس باده بنوشیدم

□

در گنج بر وی گشایند باز

□

به گشتاسپ گفت ای نشسته دژم

□

زن راست نبازد آنچه بازد

□

وین هفت رواق زیر پرده

□

کاشفته جوانی از فلان دشت

□

آورده مرا به دلفریبی

□

ای مهر نگین تاجداری

□

می‌گشت به گرد خرمن دل

□

بود از ندمای شه جوانی

□

از صحبت من ترا چه خیزد

□

لیکن به حساب کاردانی

□

ناگاه رسید در مقامی

□

خدایا حرف گیران در کمینند

□

سوی یک شب نم چرا باید شتافت

□

خود بفارغدلی به باده نشست

□

گر تو، بینی نکنی، از غمشان بوی بری

□

که آمد سوی برکه‌ی خسروان

□

به شمشیر خطر گشته به دو نیم

□

ز تشویش خویشم رهایی دهد

□

چه داری ز اندیشه دل را به غم

□

بر اوج سرای ام هانی

□

مرغ یاقوت پیکر اندازند

□

که گنج هنر داشت ز اندازه بیش

□

چون پاک دل نباشد و پاکیزه اعتقاد

□

چه با اهل یونان چه با اهل روم

□

کینه‌ور تیز گشت و کین تازه

□

ملک را در جهان هر روز جشنی باد و نوروزی

□

که نه آن دیده کس ، نی آن شنفته‌ست

□

دیو از من و صحبتم گریزد

□

هر یکی را سوی او رغبت بدی

□

برآیند از حیا و پارسایی

□

کشف شود کان درخت پهلوی فکر شماست

□

به رامشگری بلبلان نغز گوی

□

غبار از پای تا سر برنشسته

□

نصیب خسرو عادل سعادت باد و پیروزی ...

□

هر جا که قدم نهد میان باد

□

کافتاده سیاهیش بر آن حرف

□

با شفق صبح آنچنان آمیخته

□

پوشید کبود، آسمانی

□

ز عشق دلبر موزون، که چون گل خوش عذارست آن

□

گریزنده شد گور و آهو رمید

□

اجری مملکت دو نان دارد

□

پاک پرسیدن جز اینجا راه نیست

□

شکیبد با وجود یک جهان شور

□

می‌کرد به رفق موم را نرم

□

برتو می‌خندد نه در تو، شرم دار

□

هر سیب که هست نارسیده

□

بی‌برگ شدیم آخر چون گل زدی و بهمن

□

فروزنده‌ی چرخ فیروزه مهد

□

ازین پس، آسمان گفت ارگذارند

□

زین سفر بودی دلی بس خرمم

□

رگ مردی مگر نداری تو

□

نشنیدن من ز تنگ روزیست

□

کی از خامشی قفل لب کردمی

□

چون به خود آیی، تو مقید شدی

□

که دران خال نگر یک نظر ای جان عمو

□

همه سیب و نارنج بینی به دست

□

فتنه با عقل دست‌یازی کرد

□

تا که بیند در سفر داغ و الم

□

که می‌گردند چوم معشوق و عاشق

□

بر سوخته مرهمی نهادی

□

در بلاکی ماندی روز شمار

□

تو خندان‌روتری یا من؟ کی باشم من؟ تو مولایی

□

من خازن سلطانم، پر گوهرم و مرجان

□

به آمرزشم کرد امیدوار

□

وزو بسیار حکمتها در آموخت

□

وانک او ننهاد سر، بر سرفتاد

□

آگاهیم دهید که بیمار من کجاست

□

نطقش به مزاج در بجوشد

□

دشمن به عیب کردنت افزون کند هنر

□

چه اندر بوده‌ام من خود؟! ز بدخویی و بدرایی

□

زیرا تکلفست و ادیبی و اجتهاد

□

گهی بر پرم طاوسی را به شاخ

□

وایشان همه در یتاق داری

□

بار ایشان بس گران و ره دراز

□

غمت ما را به خاکستر نشانده

□

جز زرق نسازد آنچه سازد

□

شب ز قبضش در سیاهی سوخته

□

تا چرخ برقص آید و صد زهره‌ی زهرا

□

حاجتت نیست که در زیر کشی زله نهان

□

که آب آمد و آتش و خاک و باد

□

دو گیسو چون کمند تاب داده

□

صد بلا در بیش می‌باید گرفت

□

این محک جز به جیب جان نبود

□

انداخته دید باز دامی

□

آب کون سگ دیوانه مخور

□

وین عقل چون قندیل را بر سقف مینا می‌کشی

□

گاه از پی هردو کیمیاییم

□

به بیچارگی ماند از آن چاره باز

□

عدل را سر بر آسمان آورد

□

جمع گشتند آن همه یک جایگاه

□

پرورش لقمه‌ی موران دهی

□

بدنام کن دیار ما گشت

□

یک زمان دیگر گرفتاری کند

□

وی دل مرو ز جا، که نکو جای ساکنی

□

که در بحر عدم سازی بهر جانب یکی مینا

□

چنین گفت با مادر مهربان

□

خدا گفتی شگفتی دل پذیرد

□

جام می بر طاعت جانان کشم

□

غرق بحری که در آن بحر کران پیدا نیست

□

وا داده بدست ناشکیبی

□

چون کوس پگه فغان برآورد

□

که میان چاه و زندان، تو باختیار چونی؟

□

چو عیسی ای پدر والله اعلم

□

که چون شه کند کوچ از ین کوچگاه

□

وین سیه را سپید کار شوی

□

گفت بر خوانید تا پایان همه

□

تا بنمایی هنر خویش را

□

حی ابدی به لایزالی

□

سر به سر جویای شاهی آمدند

□

بیخود بر من شیی بود، و با خود لاشی

□

می‌کشاند گوش جان را که تعال

□

برون رفت خواهد بزودی ز دام

□

که گوی از چنبر گردون ربودند

□

در تو صد ابلیس زاید والسلام

□

ریش برآن پرچم رایت کنی

□

آخر به گزاف نیست کرده

□

خادم ساده تن فرستادی

□

ز عشق روی او پرده‌ی حجازی

□

رازم همه پیدا کرد، آن باده‌ی پنهانت

□

برآورده مکنون غیب از ضمیر

□

ساخت با یک تنی و یکتائی

□

می‌فروشی یوسفی در هر نفس

□

وزان خوردن شراری جستی از سنگ

□

از خواب جدا و از خورش دور

□

کز من مسکین کشد کین ای دریغ

□

عشقت نشسته در کمین، خون هزاران ریخته

□

گفتا: « شراب داد مرا یار برنهار

□

پیام آورم باز خواهید بار

□

میهمانی سزای خدمت وی

□

شرح جستند از بقا بعد الفنا

□

گل را چه واقعست که پیراهنش قباست

□

بی‌غیرتی است بی‌زبانی

□

هم به رطلی عذر آن درخواستند

□

بجای جاه و فرت هست هاجی

□

ور مسلمان بیندش آتش زند مر کیش را

□

سفالینه خم را ز ریحان می

□

از رکابش چو فتح دست مدار

□

پیش از اجل چو شیران، پیش اجل دویدن

□

دست نیاری ز تکبر به پیش

□

خاتون سرای کامگاری

□

آزاد را چو کیسه گلو درکشد بزه

□

ز چه کاهدی تن تو ز محاق و کی فزودی؟!

□

هم ملک غیب یابد هم عقل مرتضایی

□

گهی درج می‌بست و گه می‌گشاد

□

به بیابانی از بخار بجوش

□

پرنور شده ز روش هر شش

□

خاصه پی چون تو کسی ساختند

□

در هر هنری تمام دانی

□

دست شستم که نیست پس خوردی

□

از خداوندیش چون آن نور جان ایناس شد

□

یا آب حیوانی مگر کز خلق پنهان می‌روی

□

نوای چکاوک نیامد هنوز

□

بر مزاج ستاره کرده قیاس

□

ز پیلان جنگی و چندان سپاه

□

بر کنار سبزه و آب روان سرو و چنار

□

می‌دوخت دریده دامن دل

□

کز جام و خط ازرق طیار نمود آنک

□

ببد نام آنکس نخوانی همی

□

نی چرخ فلک ماند و نی زیر ونه بالا

□

بود چرب و چربی ندارد به سنگ

□

تنگدل‌تر ز حلقه کمرش

□

بادافره کفر کافری چند

□

به چه امید دگر یاد کند از گلزار

□

حصاری ده که حرفم را نه بینند

□

اصلع شده دماغ سبکبارش

□

آن چنان ریزد که پیش سائلان مشت عدس

□

گرچه که صورتی کند، صنعت کف آزری

□

کزین هر دو گردد خرد ناپدید

□

مردم ز نفیر او گریزان

□

یکی از محرمان پرسید حالش

□

یک کشتنی و هزار جلاد

□

نه بتوان بند چنبر باز کردن

□

عقل صلاح کوش را مست هوای تازه بین

□

هست دائم پشت خنک آسمان در زیر زین

□

که بدو محو شود ظل من و ما برگو

□

ز استاد او تا به شاگرد او

□

از ری انگور و از سپاهان سیب

□

دلهای فسرده شادمان شد

□

بر جمله صلایی ز کران تا به کران زن

□

که رحمت بر چنان کس کاین چنین کرد

□

بشکند زخم سنگ، من آنم

□

فریاد العطش ز بیابان کربلا

□

راست بگو تا بچه کار اندری

□

بجای سکندر برندش نماز

□

که ناگه ز بالا ببندند جوی

□

لاله و نسترن نماند به جای

□

باری از خنجر نگردد کاش کردی نشتری

□

ز سر بیرون مکن سودای شیرین

□

او شاه نصرت از ید بیضای موسوی

□

برون شد شاه یحیی از جهان آه

□

حمد و ذم را بهل و رو به مقام محمود

□

پس او چارپایان میل در میل

□

آمد او را به باغ مهمان برد

□

گفتم: ای جان به دام تو در بند

□

زهر طلب در ره یاری بنوش

□

به بی‌انصافیت انصاف دادم

□

هم الیاس را رهنمون آمدیم

□

گم شد چنان که تا ابد ازوی نشان نماند

□

« عذرا شدی از یار بد، یار منی اکنون، بیا »

□

که جز شیرین کسی نگذاشت با و

□

چنانت کشد نوشدارو که زهر

□

گر صلتی دارد این قصیده‌ی رایق

□

طفل دو سه روزه‌ی یهودا

□

ز بازار شکر برخواست کامی

□

یک جرعه کن در کار او آخر چه نقصان آیدت

□

کرد بر چوبینه مرکب سوی گورستان خرام

□

بوسه بران لب ده، کان می‌چشید

□

چه تسبیح آرد آن کو بی زبانست

□

گدا پادشاه است و نامش گداست

□

که دل برد سرود جانفزای او

□

بسی گرد او خویش و پیوند بود

□

که پروای خود و خسرو نبودش

□

سست تن مانده و از سست تنی سخت غمی

□

شرار آهم از انجم فغانم از افلاک

□

من سال و ماه گفتم، از غیرت خدا

□

خبر داده ز ساعات شب و روز

□

تو خیر خود از وی توقع مدار

□

نخندیده بر چهر معشوق سیر

□

که روزی به قسمت توان یافتن

□

به ترکستان فضلش هندوی راه

□

به فتراک عدم بستن، به دنبال فنا رفتن

□

وقت چون دریافت با آن داغ بی‌مرهم چه کرد

□

ز گردن زنان برنیاری خروش

□

مرا شکر مبارک شاه را قند

□

به چشم حقارت نگه در کسان

□

پسته‌ی چرب زبان و شکر شیرین کار

□

ز نیلی حجابی ندارد گزیر

□

که چشمت روشنی یابد بدان نور

□

خائن شمرد امین شمارش

□

مرغ عرش آشیان سدره نشین

□

کاین بخوانی شتاب کن حالی

□

یا کدام است جام و باده کدام؟

□

ولیکن به ملکی دگر راه نیست

□

زو گشت عیان صفات و اسما

□

که با مهربانان نسازد سپهر

□

بستان ز من این دل غم اندوز

□

کنون زان نوال و نوا می‌گریزم

□

گوید هر آینه که: همه مهر روشنم

□

فرو شسته خاکش ز آلودگی

□

بنگر که چه باشدش سرانجام؟

□

بسته است بهر کشتن اسلامیان میان

□

این سخن عقل کند باور؟

□

گهی یارگی خواست گه یاوری

□

نهاده تخت تو افضال بر بساط قمر

□

خوی مردم نیست، خوی آفتاب است آن همه

□

چون کمان بوده مر گمان ترا

□

ز خانه خرامد سوی گلستان

□

ز چشم‌خانه‌ی باز آشیانه‌ی عصفور

□

بهر این طرفه عیادت به زبانم دادند

□

نقد بر سنگ صفا خواهم زدن

□

که زیرک‌ترین کیستند از جهان

□

گرگ ستم سمین، بره‌ی عافیت نزار

□

آب چون آسیاب می‌چکدش

□

امر «لعمرک» ناظرست دریا ک پاک آمد لقب

□

کز آن گفتن آوازه گردد بلند

□

عالم نیافت عافیت عام را حصار

□

تو گرفتی و به آن غمزه پر فن دادی

□

که بر باطلی باشدت استنادی

□

تمنای گنجش توانگر کند

□

بر خوان دهر هرچه فلک راست ماحضر

□

آستان مبارک تو مب

□

بسپرده ره شبرنگ من گاهی سریع و گه خبب

□

بجز غیب دان کس نداند کلید

□

که رحمت بر او جور بر عالمی است

□

ابر دفتر و کاغذ خسروی

□

سپاه و ملک قیصر از تو درهم

□

کسی جان برد کو بود سخت کوش

□

حذر کن نخست از کمینگاهها

□

بپیوست با هرکسی باژ و ساو

□

بی‌نیازی را نبینی در بهشت کردگار

□

نهنبن برین دیک پر خون نهم

□

و اندوه فراق کوه الوند

□

به زندان نوشین‌روان بسته بود

□

همه ابلیس گشتند آدمی کو

□

نه در کیسه رونق نه در کاسه نور

□

نه چندان که دود دل طفل و زن

□

شنودن بود مرد را خرمی

□

کز حکیمان او زیاد اندر نبرد

□

زبانم بر این نکته معذور باد

□

نکردم دگر زور با لاغران

□

گوش دوران نشنود جز الامان

□

دست را زی گلستان وصل معشوقان میاز

□

درو کم بود سود بازارگان

□

که آن ماهرویم در آغوش بود

□

ز حیرتها کم دعوی گرفته

□

وز بزرگیشان به چشم مردمان تمثال ماند

□

به فرمان او گشت بی دست زور

□

بزاری برآورد بانگ و غریو

□

روی مال خویش بینی نه روی وام دار

□

با صحبت جان و دل بدل سازم

□

به نیکی دگر جامه‌ها میفروش

□

که هم دد توان خواندشان هم ملک

□

به کام بنده همین هر سه چار پای شوند

□

این فضل همی گویی ای خواجه دری را

□

همه کس تن او پوست را پرورد

□

عدو در چه و دیو در شیشه به

□

توبده شاید از قدر ندهد

□

ور به کوی مردمانی عقل عقل آوار کو

□

نظرهای او یک به یک سودمند

□

غلط گفتم، اخلاق پیغمبران

□

داشت جایز به هیچ مذهب و کیش

□

روز و شب از راه کرامات کرد

□

پسندیدگانت پسندیده نیز

□

که افتند در حلقه‌ی کارزار

□

هم از گفته‌ی خود هم از باستانی

□

خون روان در جویبار اکحل و قیفال کن

□

دگر در حرم کرد نتوان شکار

□

که نادان کند حیف بر خویشتن

□

روی در کفش او همی مالید

□

نباشد گبر،هرگبر که او زنار بربندد

□

مگر کز پی رنج و سختی کشی

□

تو را هم ثنا ماند و هم ثواب

□

چو گیو و چو گودرز کشوادگان

□

کاندر دو جهان زین دو بتر نیست بلایی

□

که عمرش دو قرن آمد از روزگار

□

که پیروز گردد بدین دشت کین

□

غرق خونم که شب غم به سحر می‌نرسد

□

هین که آمد خام دیگر دیگ دیگر برنهید

□

چو داور شوی داد خواهی کنی

□

که کین سیاوش همی باز خواست

□

که فرخ برادر نبد نزد شاه

□

خلق جهان را از جهان هم کعبه‌ای و هم صنم

□

به تعلیم او خانه بدرام کرد

□

همه اسپ یک بر دگر برگذشت

□

موقوف حکم نامه‌ی شاهین چه مانده‌ای

□

حضرت سیمرغ کو تا بشنود آن ناله زار

□

ز تو پایمردی ز ما دستبرد

□

گذشته سخنها همه کرد یاد

□

سوس کاسه رود اندر آمد براه

□

با من نشانده دارد و تو در مقام تو

□

وگر هست محتاج بیگانه نیست

□

مردم چنانکه مردم آبی برای آب

□

و ساعد قس ساعده الایادی

□

چون گذشتی زین حدیث اندر نورد

□

طلی‌های زر بر سر نقره بست

□

تا دهد انصاف کز هر دو دانشور بود

□

ز تو منظوم می‌داریم مامول

□

جسته ز ترکیب شهور و سنین

□

از آب و هوا یافته پرورش

□

یک زمان بر وفق صاحب عور و صاحب عار باش

□

بر خط زنار جام جم کمر انداخته

□

بید و آتش نیک ناید صنعت آهنگری

□

که مهد گل آمد به میخانه باز

□

از چه معنا بگذری تو آتش اندر خرنی

□

کش نه چنین و نه چنان دیده‌ام

□

پیش ایزد روز محشر کار چون زر داشتن

□

به طالع پژوهی ستاره شمرد

□

چهره گه زرد و گه سیه چو مداد

□

روز یک اسبه در قفای صبوح

□

چون شکوفه روی بودی چون شکافه زن مباش

□

دم گرگ را بست بر پای میش

□

چون ز لاهوت دان جدا ناسوت

□

از سر این نخوت بیهوده بدر باید کرد

□

زان که باشد بنده را در بند چون تن را توان

□

به شغل می‌و مجلس آورد رای

□

ز توز تموزی و خز خزانی

□

بی‌رونقی به خلق خدای اندر آمده

□

ببینی هر چه پنهان تو درین اجسام پیدایی

□

تو را سود و کس را نباشد زیان

□

حاسد صدر تو بادا سرنگون همچون منات

□

ندری نامه‌ی «الیک» و «الی»

□

در عقل چون شکوفه جوان بود و پیر بود

□

نه کز بهر غم کرده‌اند این سرای

□

در پی اوست ظلمت شب داج

□

خویشتن را ز زندگان شمرم

□

چادر سیمابگون در روی نیلوفر کشد

□

هنر جستم و عیب پوشیدنست

□

تا بداند قدر حرف و آیت انجیل را

□

با چنین دل غم عشق تو چه در می‌بایست؟

□

نام تو احمدست به میزان افعلی

□

شود خرم از ملک آباد خویش

□

خیمه‌ی عشرت برون زین هفت و پنج و چار زن

□

گل به نیل جان غم‌خوار آمده است

□

ما در بر معشوق به اندوه چه مانیم

□

همه گنج ناخورده را خورده گیر

□

سر انگشت من صندوق خلقان را کلیدستی

□

خر مصریان را گرامی کند

□

در جهان روز کوری حجره‌ای بنیاد کرد

□

که آسان پر از در توانکرد گوش

□

تات گوید که چنین‌ها ز مروت دورست

□

که گردی ز ناخوردگی دردمند

□

زمانه می‌نتواند جهان نمی‌یارد

□

که ایزد خود امیدواری دهد

□

گم مکن انگشتری کاکنون بجای جم تویی

□

بر او رشک بردند یونانیان

□

چو وصف جنةالفردوس ماء منهمر بادا

□

که از کاهلی جامه با خود نبرد

□

گر نه‌ای تو به عقل نابینا

□

یکی از الهی گره باز کرد

□

همه عرصه‌ی عالم آوا گرفته

□

که دادن توان آن ترنجش به دست

□

وز دامن همت ستاره پاشی

□

زمین را گل و سبزه مینو سرشت

□

وای بر تن که در خراسانست

□

بدان سر بزرگی سر افراختند

□

این کند رقص و آن چغانه زند

□

از آن دردمندی شده دردناک

□

از لاف آفتاب او خلق باز رست

□

بنفشه برآمیخت عنبر به مشک

□

تا به کی قصه‌ی کاووس و سیاووش کنیم

□

از من و شعر شرمسارتر است

□

خورشید عدل گستر و جمشید روزگار

□

سخنش می که مرا مست کند

□

از برای بزم سلطان کارسازی میکند

□

عقول از بر انفس آمد به مبدا

□

شیر از وی شدی گریزانا

□

گه ز روزی ده سلیمان است

□

که بر فرق آن آسمان علو شد

□

که درش سوی چرخ گردان است

□

هرچه آسیش خردتر ساید

□

بکر کجا ماند این چه نادره حال است

□

صدر عیسی دم یوسف نظر است

□

تا که شد از دیده روان نقش او

□

خیز تا پیش از آنکه مرغ سحر

□

زمین خیز هر کشور از دهر چیست

□

قابله بهر مصلحت بر طفل

□

گرچه از احولی که چشم مراست

□

شیخ ابواسحق شاه تاج بخش کامکار

□

خزان را کسی در عروسی نخواند

□

خود دل و طبع او ز سیم و شکر

□

تا تو باشی و او، جدا باشد

□

روزی اندر شرابخانه شدی

□

ز سختی به سختی توان رخت برد

□

از برون لب به قفل خاموشی است

□

شب قبای مه زره زد بنده‌وار

□

لله الحمد که ما روزه به پایان بردیم

□

گل آگین کند چشمه قند را

□

مگر مشکلی اوفتاده است اگرنه

□

شرح احرام و وقوف و صفت رمی و طواف

□

کواکب بود زیر پای ملایک

□

یکی از ریاضی برافراخت یال

□

موسی و خضر آمده به صومعه‌ی او

□

روز آن سوی کوه سرمست است

□

دیده‌ای هفت نهان خانه‌ی چرخ

□

ز بهبود زن فال کان سود تست

□

زین پیشتر پدیده‌ی من جای آب بود

□

اوحدی را شب هجرت ز نظر نور ببرد

□

کرده بر روی آفتاب فلک

□

جهان در جهان خلق بسیار دید

□

نظم را علمی تصور کن به نفس خود تمام

□

عقرب مه دزدشان چشم فلک را به سحر

□

بازوی خصم پیش زبان چو خنجرش

□

بهر کشوری قاصدان تاختند

□

بخیمه درآمد بکردار باد

□

سپاهی که شد تیره خورشید و ماه

□

برنه قدم ای شمع دین بر شهپر روح‌الامین

□

به دستور شه برد خود را پناه

□

ز خاک پی رخش بر سرکشان

□

ز آتش سینه مرا صبر چو سیماب پرید

□

با صفای دل چه اندیشی ز حس و طبع و نفس

□

گر انجیر خور مرغ بودی فراخ

□

ببگماز بنشست یک روز شاد

□

همان طوس تندست و هشیار نیست

□

گر چو بوذر آرزوی تاج داری روز حشر

□

به تاریخ یکسال یا بیش و کم

□

ز وصف حلم تو باشد بیان من قاصر

□

رمحش به حمله حلقه‌ی مه درربوده باز

□

سخت ننگ آمد که پیش از کینه توزی باد مهر

□

گلوی ستم را بدان سان فشرد

□

پهلوی ملک بستر عدل آنگهی بسود

□

ز تران بیامد دلیری جوان

□

زان به خدمت نامدم زیرا بود

□

چو لختی بغلطید بر روی خاک

□

قدر تو کسوتیست که خیاط فطرتش

□

روزت صلای شام هم از بامداد زد

□

در میان عاشقان بی آگهی چشم و دهان

□

سرانجام کاید اجل سوی او

□

عقلی گه ذکا و سحابی گه سخا

□

پس از الحاح ایشان کردم آغاز

□

رفت سید از جهان و چند مشکل کرد حل

□

جهان بین که با مهربانان خویش

□

به نزد برق ضمیرت پیاده باشد فرق

□

طوطیی را طوق از زر ساخته

□

در شب تاری کجا بیند نشان پای مور

□

گزارنده داستانهای پیش

□

میان دو لشکر چو یک روزه راه

□

چنین گفت موبد به بوزرجمهر

□

انکار و قبول تو مرا هر دو یکی شد

□

جهان از پی شادی و دلخوشیست

□

من نیستم ار کسی دگر هست

□

بری‌خوردمی آخر از دست کشت

□

یاد کن ای سنایی از اول

□

همه ساله ریحان او سبز شاخ

□

چراغی که بیوه زنی برفروخت

□

جهاندار دشواری آسان گرفت

□

حال سنایی دل اهل خرد

□

سکندر بدو داد دیوان خاص

□

مگو شاید این مار کشتن به چوب

□

هرک باشد پیش او نزدیک‌تر

□

تا بدان روزی که قاضی خلق باشد پادشا

□

چو در خورد گوینده ناید جواب

□

که ای نیکبخت این نه شکل من است

□

ز زندانها بندها برگرفت

□

خنجر نو بر سر بهرام ناچخ زن زنید

□

یکایک همه لشگر از شرم او

□

مر او را چو دیدم سر از خواب مست

□

از پی تعویذ جان عاشقان

□

آتش اندر کشور اندازی و می سوزی همی

□

که بازی کند بر پریشه زور

□

زیاد ملک چون ملک نارمند

□

سپردم به گنجور تا روزگار

□

اگر تاج تو خورشیدست تو زان تاجدارانی

□

چو از زر تمنای زر بیشتر

□

دو همجنس همسفره‌ی همزبان

□

هرک داند گفت با خورشید راز

□

گر میل کند جنس سوی جنس به گوهر

□

نشان ده مرا کوی و بازار تو

□

کسان برخورند از جوانی و بخت

□

بارها عقل مر مرا می‌گفت

□

باد بهاری خویش او ناورد و جولان کیش او

□

نبینی که باشد ز مشگین حریر

□

جهان‌سوز را کشته بهتر چراغ

□

در مشبک دریچه پنداری

□

جامه‌ی نو جای خرم بوی خوش

□

شه ز مستی بدان نپردازد

□

که حاتم بدان نام و آوازه خواست

□

مشک با زلف او جگرخواری

□

آفتاب اینک برآمد چند خسبم همچو کوه

□

نرنجید اگر ره به حیوان نبرد

□

که تا برنهادم بشاهی کلاه

□

او سلیمانست ما موری گدا

□

از آن پیش کز استخوان تو مالک

□

ز سیمای سبزه فروشوی گرد

□

این گنج که تو ختم من از هستی

□

گمان کی برد مردم هوشمند

□

در جهان همچو سوسن عاشق

□

چو زینگونه جائی بدست آمدش

□

جمادیست این شوم دنیا که دایم

□

بربط که به طفل خفته ماند

□

اگر بخت و رضا در تحت رای بلحکم بودی

□

خرد نامه‌ها را ز لفظ دری

□

تو به کژی ما به خدمت چون دو دالیم از صفت

□

هر چه در باغ بود و در خانه

□

نشنیدی که چون نهان گردد

□

به تربیع و تثلیث گوهرفشان

□

تا به وصف جان تو نازان باشی اندر راه خود

□

ترسی ز طعن دشمن و گردی بلند نام

□

جوهر خودکامگی زینگونه از ما یافت کام

□

فرو بردن اژدها بی‌درنگ

□

همچو ایوب از برای مصلحت

□

اگر مرغ دولت ز قیدت بجست

□

جهان دیو طبیعت جمله بگرفت

□

در آن گنج‌خانه که زر یافتند

□

میان اولیا صدری و بدری

□

ناجوان مردم ار جهان خواهم

□

چیست چندین آب و گل را سروری کردن به حرص

□

دگر باره از دست این دوستان

□

ور مجسطی‌وار عقلی دور داری از خطا

□

بگذر از نار نقل مستان بود

□

رویت بنامیزد چو مه زلفت بنامیزد سیه

□

سکندر چو آهنگ ظلمات کرد

□

سلوت او خلوتی اندر نهان

□

چون لیقه‌ی دوات کهن گشته

□

معذور دار ازینکه درین راه مر مرا

□

بدان ره که خود را نمودم نخست

□

این هست وجودش متعلق به مجازی

□

نه رستم چو پایان روزی بخورد

□

گر چو نرگس نیستی شوخ و چو لاله تیره دل

□

به فیروز رائی شه نیک‌بخت

□

در نهان خویش پس چون ریسمان گم کرده‌ای

□

چون نهنگان از پی دریا کشی

□

خار را در راه دین همرنگ گل فرسود نست

□

گره در میاور بر ابروی خویش

□

همه ملکی زوال آید زوالی نیست ملکت را

□

بوستانی لطیف و شیرین کار

□

گذشت از رصد بندی اختران

□

زمین فرش سیفور چون درنوشت

□

قلم صنع برد از پی تصویر عقیق

□

خشنودم از خدای بدین نیتی که هست

□

دگر ره در صدف شد لولوتر

□

از این آشنایان بیگانه خوی

□

سریان حیات در عالم

□

گدایی که بر خاطرش بند نیست

□

نه خرم بود باغ بی‌برگ و آب

□

گهی خورد می‌با نواهای رود

□

ز آن گونه که بر مدینه‌ی عاد

□

آسمان نطع مرادم برفشاند

□

مگر شیرین از آن صفرا خبر داشت

□

از آن گنج کاورد قارون به دست

□

آنکه کرد از قفس چنان پرواز

□

کوره‌ای چون تنور از آتش گرم

□

که من رفتم اینک تو از داد ودین

□

خطا گفتم ای پی خجسته رقیب

□

که : « ای گردن‌فراز آهنین‌پی!

□

از ریزش گاو زر شیر تن شادروان

□

ملک فرمود تا بنواختندش

□

چو دریا به سرمایه‌ی خویش باش

□

آن ذات که حق بود صفاتش

□

که اندر قفای تو گوید همان

□

دهی بیند آراسته چون بهشت

□

دگر گونه گوید جهان فیلسوف

□

بلبلان با فغان زارا زار

□

شاهد روز کز هوا غالیه‌گون غلاله شد

□

از این صنعت خدا دوری دهادت

□

نثاری که باشد سزاوار تخت

□

آن رفت که رفتمی به مسجد

□

به گرد چشمه جولان زد زمانی

□

به سقراط گفتند کای هوشمند

□

بفرمود تا کاردانان روم

□

ای که دارد به تار زنارت

□

وآنکس که به خود فرو نیاید

□

درین چنبر گشایش چون نمائیم

□

به عنبر خری نرگس خوابناک

□

سوی سماع قدس گشایم دریچه‌ای

□

تو دانی ضمیر زبان بستگان

□

همه ساله محمل کش بار گنج

□

چنان نیز یکسر مپرداز گنج

□

چشم من از مهر برگشای و نگه دار

□

همه رنج من از وجود من است

□

بروز آرد خدای این تیره شب را

□

بهم جمع گشتند هفتاد تن

□

پیش ارباب صورت و معنی

□

همیشه چشم بر ره دل دو نیم است

□

ز شیرینی چشمه‌ی نوش او

□

همه نامداران ما چین و چین

□

از فر مجاهدان بهروز

□

عارفانه بزی اندر ره شرع

□

چو خسرو بر سر کوی شکر شد

□

فکرتها چشمهاست گشته روان زان درخت

□

هر چیز از آنچه گشت پیدا

□

در شوشه تربتش به صد رنج

□

شمائید بر قفل دانش کلید

□

به روم از بزرگان دو مهتر بدند

□

رسید وقت آنکه جغد جنگ را

□

تشنه‌ی وصلم مرا آن وعده‌های کژ که داد

□

در آن حضرت که آن تسبیح خوانند

□

ترجیع دو، ذوق و میل ایچی

□

رشک آن گنج دفین کش خاک شهد مدفن است

□

ز پرگار زحل تا مرکز خاک

□

چو دیدند کان پیک منزل شناس

□

شبی در خواب فرهاد آن به من گفت

□

چو بلبل نوایش همه دردناک

□

رخ دولت است و فرزین صدر است و شاه شاه

□

وزین پس بر عقیق الماس می‌داشت

□

آب خوش را چه خبر از حسرات تشنه

□

خادمان صد گنج می‌بخشند اگر از مخزنت

□

چاره آن شد که چار و ناچارش

□

چگونه توان راستی یافتن

□

ای سکندر بسی بداندامی

□

آه از دمی که لشگر اعدا نکرد شرم

□

ز غوغای زنگی‌دلان عرب

□

چو زحمت دور شد نزدیک خواندش

□

بخوری می‌کند ریحان، که هنگام وصال آمد

□

جسمی که بار پیرهن از ناز می‌کشید

□

خم گیسوش تاب از دل کشیده

□

درفشنده خورشید گردون نورد

□

خاک به هر پای بود بوسه ده

□

بر آتش دل خود سوختن چو ممکن نیست

□

آب برداشتن از دجله مگر زور نداشت

□

شناسائی که انجم را رصد راند

□

آن کز عنایت تو سلاح صلاح یافت

□

بانگ ماتم غلغل اندر عالم بالا فکند

□

پیکری دید در لفافه خام

□

بفرمود شه تا شتاب آورند

□

کشور هستی‌ست مسلم ترا

□

خاتم شاهی که به روی نام شاهی نقش بود

□

به فریادم از بس عطای شگرفش

□

دهد بی حق خدمت خلق را قوت

□

سیریم ازین خرمن زین گندم و زین ارزن

□

لیک چون دل هست پر خون، چون کنم

□

هران کره کزان تخمش بود بار

□

نسیم گل و ناله‌ی فاخته

□

اگر داری دلی در سینه تنگ

□

چه می‌ترسی ز مردن؟! رو تو بستان

□

آسمانی است کز گریبان آب

□

دل خسرو به شیرین آن چنان شاد

□

شمس تبریز! چو در جوی تو غوطی خوردم

□

گلخن دنیا که زندان آمدست

□

از یمن تا عدن ز روی شمار

□

پریوارم از چشمها ناپدید

□

گر همه روی زمین شد گل و گلزار چه حظ

□

توی گلشن منم بلبل، تو حاصل بنده لایحصل

□

چون جرعه‌ها رانی گران باری بهش باش آن زمان

□

زلفین بنفشه از درازی

□

پهلوی شهنشاهم، هم بنده و هم شاهم

□

در چنین راهی که مردان بی‌ریا

□

خدنگ ترکش اندر سرو بستند

□

ز بس نار کاورده بستان ز شاخ

□

هنوز آثار گرمی با شرر بود

□

جان در پی تو می‌دود وندر جهانت می‌جود

□

گه از سوز جگر در سور سر دلبران بودن

□

آید همه روز سرگشاده

□

درون سینه چون عیسی نگاری بی‌پدر صورت

□

بود راهی خالی السیر ای عجب

□

کرد با دادپروران یاری

□

کامید بهی در شهنشه ندید

□

با خواب نور دیده به سیلاب گریه رفت

□

نباشد حسن بی‌تصدیع عشاق

□

محتشم بهر من اندیشه‌ای از مرگ مدار

□

کار من و تو بدین درازی

□

خاک کوی دوست را از بو بدان

□

آن کجا اینجا توان پرداختن

□

امید تاج و تخت خسروی بود

□

ز گرد آمدن سر درآید به گرد

□

سمند عیش گردد گرد ما کم

□

ماییم سرشته‌ی نوازش

□

داغی که میهنی به دل از دست آن نگار

□

با نخل رطب چو گشت گستاخ

□

ای رحمت بی‌پایان وقتست که در احسان

□

من زمانی بی‌رخ آن ماه روی

□

گنبدی کو ز قسم کیوان بود

□

خم خان دهقان چو آید به جوش

□

در گوشه ذکر گوشه گیران

□

دلدار امروز سخت مستست

□

محتشم دیر نکردی به وی اظهار نیاز

□

فرمان تو کردنی است دانم

□

مشهور آمد این، که مس از کیمیایی زر شود

□

پیش هدهد آمدند از خود شده

□

کمتر اجری خور ترا به قیاس

□

من آن وحشی آهو کز دست زور

□

دیده کز او مور شود طعمه خوار

□

از بیم، که تا نیفتد از شاخ

□

بر گرد حظیره خانه گردند

□

لیکن چه کنم من سیه روی

□

وهم کی دارد ازان سوی جهان زو آگهی

□

بر جمالش چشم و جان روشن کنم

□

بازگوئی ز نیک خواهی خویش

□

چو لختی سخن گفت از آن در که بود

□

از شیر سگت بزرگ کرده‌ست

□

ولیک آن ماه‌رو دارد، هزاران مشک بو دارد

□

دل درانداز و جان پذیری کن

□

بسیار جفای زن کشیدند

□

امروز شیر گیرم، و بر شیر نر زنم

□

رقعه‌ی آن قوم از راه مثال

□

اهل حاجت را درش دارالشفا

□

ملک زاده را عزم شاهی نبود

□

زین هنر آنکس که بود هوشمند

□

شاهان سفیهان را همه، بسته به زندان می‌کشند

□

حسام فتح تو دنیی گشاده

□

دادیم زبان به مهر و پیوند

□

ز چه ترسیم که خورشید کمین لشکر اوست

□

یوسفت چون پادشه خواهد شدن

□

ور به کس رغبت نداری برگذر زو برحقی

□

زما زحمت خویش دارید دور

□

محک جان به دست هر کس نیست

□

بسیار اغنیا چو درختان سبز هست

□

اگر عزیز کنی شان به شیشه‌ای دو شراب

□

جان داد و به جانور جهان داد

□

سخت خوشی، چشم بدت دور باد

□

امیر عالم عادل نبیره‌ی خسرو غازی

□

کمر عمر تو مبادا سست

□

من وحشیم و تو انس جوئی

□

زلیخا خفته و یوسف نهفته

□

هرجا ترشی باشد اندر غم دنیا

□

هیچ دانی چگونه خواهم خواست

□

از خلق جهان گرفته دوری

□

ای قبله‌ی اندیشها شیر خدا در بیشها

□

نبینی باغ را کز گل چگونه خوب و دلبر شد

□

وگر نرد و شطرنج خواهی ببازم

□

آن کس که ز شهر آشنائیست

□

از پا فتاده است درخت سعادتی

□

لب بر لب دلدار چو خواهی که نهی تو

□

یعنی از بنده در مکش دامن

□

ای طیبتی لطیف رایان

□

او را کسی چه گوید کو مستمند جوید

□

ایا تبریز، بستان باج جانها

□

مرهم سینه آزرده دلان پنهان است

□

می‌رفت نوان چو مردم مست

□

آواز ده اندر عدم ای نای و نظر کن

□

و اگر نه مهر کردی دل و چشم را قضاها

□

همچو خرم دل جوانان در شب نوروز و عید

□

سخن بی‌حرف نیک و بد نباشد

□

دردسر تنی مکش کوست به حیله نیم خوش

□

روح چو بست و بدن همچو خاک

□

زور بازو می‌نماید چرخ چون پشتم شکست

□

ترسید که شاه آشنا سوز

□

ور بنگویی تو گواهی دهد

□

هله آسمان عزت، تو چرا کبود پوشی؟

□

کرد عصایی و بلند اوفتاد

□

جبریل رسید طوق در دست

□

چه فضولی تو؟ که این آمد و آن بیرون شد

□

دو گوش را ببستن، از عشوه‌ی حریفان

□

هیچ به از یار وفادار نیست

□

در دام گوزنی اوفتاده

□

شش جهت انس و پری محرم آن راز نیند

□

عیش می کرد و کام دل می راند

□

پر گنده دماغ و گه نهادی

□

چنین داد پاسخ چو آمد سخن

□

ای شاه، کژنهاده‌ی از مستی آن کلاه

□

بیا مطرب آن پرده‌های حکیم

□

بگذار که ما بی‌خود و مدهوش بیفتیم

□

هم این را دگر باره آویز شست

□

اما دهان مست چو زنبور خانه‌ایست

□

نظر چون براین جام صهبا گماشت

□

گر هندسه‌ی مدح تو نبودی

□

صلت و بخشش و مرسوم و مواجب بگذار

□

خوشدلی در جهان طمع کردن

□

نه دیر زود ببینی که بار دیگر ملک

□

ز بهر حفظ جانت را به هر جایی که بخرامی

□

به یک حمله در خدمت شاه عالم

□

یوسف و موسی و عیسی نیستی لیک از ملوک

□

ازان گفته روزگار کهن

□

زمام حکم به دستت چگونه بسپارد

□

باده می خورد و گنج می افشاند

□

قادر که شدی بر سخن تراشی

□

گنهکار اگر چند با پوزشست

□

همه ملک جمشید و دارا گرفته

□

کزو گشت پوسیده عقل سلیم

□

آخر ار مزد نباشد کم اگر مزدورست

□

با تو گفتم جمله، اکنون چون کنم

□

شاه یوسف روی و موسی دست و عیسی‌دم تویی

□

ستد صافی و درد بر ما گذاشت

□

هم ز سودای طبع انسانست

□

پرورده‌ی نازنین جهانی

□

عنان دولتت در دست الیاس و خضر بادا

□

سرخی از لعل لب تو به زبان چون پرگار

□

چو سر زیر سنگ تو دارد بکوب

□

سر به سر اقطاع شیطان آمدست

□

باز لاف از آبروی صاحب کشور زنی

□

از زمین تا آسمان است آسمان را بر زمین

□

بماند، بزن خیمه بر جایگاه

□

تو از چه و زندانشان سوی تماشا می‌کشی

□

هم خلقان بفرسایند و تو بی‌شک نفرسایی

□

صرصر شرر عدم پراکند

□

بسی دیده باشی که شهری بسوخت

□

چادری در سرکشیدند از حیا

□

چهره زیبنده باش و طبع آزاد

□

خازنان ز اندیشه جودت نمی‌گویند بس

□

از دوست به یاد دوست خرسند

□

آبی و از خاک مجرد شدی

□

دست در صبر و بلا خواهم زدن

□

که بود او کاین چنین ترسیدی از وی؟»

□

بدو گفتم ای سرو پیش تو پست

□

ذره‌ای نه شر نه خیر ای عجب

□

سر حق با سکینه در تابوت

□

بروی چه بارها که ز خاک گران نماند

□

ولیکن قلم در کف دشمن است

□

که نبود عیدها بی‌روستایی

□

میان انبیا مهری و خاتم

□

قمریان با خروش هایاهای

□

یکی به در آتش که خلقی به داغ

□

چون توانم بود هرگز راه جوی

□

گل بسان خار پشت از بیم روی اندر کشد

□

کاسمان نخل بلندی این چنین از پا فکند

□

شب و روز چون دد ز مردم رمند

□

ز تو دام کی نهفتی؟! به تو دانه کی نمودی؟!

□

عشق جانان مر ترا هرگز نگردد دلنواز

□

هر سر موی من جدا پیوند

□

بکوشند در قلب هیجا به جان

□

می‌شود معلوم این شوریده حال

□

گر چه بر بد ترا نهاد مزاج

□

کردند رو به خیمه‌ی سلطان کربلا

□

که با زیردستان نگیرند سخت

□

ماند بی‌ذوق و پژمریده

□

دریغا از حقیقت رستمی کو

□

گوهر ایمان من ز پنجه‌ی سارق

□

تو را سعی و جهد از برای خداست

□

جمله طالب گشته و به خرد شده

□

روی خوب و کتب حکمت تخت نرد

□

بهر زه می‌کشم از سینه آه آتشناک

□

ز نعت عدل تو گردد زبان من مضطر

□

چگونه پای او دارد، یکی سودای صفرایی؟!

□

آب و گل خود مر ترا بسته میان در داوری

□

جدا کنند سر به پیش پای او

□

کاقبال کرد بالش عالیت آشکار

□

با وصالش دست در گردن کنم

□

اشک عاشق‌وار پاش و نعره عاشق‌وار زن

□

دست حکاک اجل با نقش آن خاتم چه کرد

□

بحری گه کفایت و کوهی گه وقار

□

می‌غرد و می‌پرد از انجای دل ما

□

تجربتهای فنون قبه‌ی زنگار کو

□

آن را که دل تو خواست آن شد

□

بردوختست از ابره‌ی افلاک آستر

□

پیشوای پیشگه خواهد شدن

□

یار در غارست با تو غار گو پر مار باش

□

چون می و جام فهم کن تو مدام

□

به پیش رای منبر تو سایه گردد نور

□

این نادره درخت ز سبزی بود غنی

□

ترا نیست الا بر او اعتمادی

□

گریبان بختش چو گل چاک‌چاک

□

اکنون ببین که هست همه خون به جای آب

□

نو کتابی باید آن را ساختن

□

در جهان دین تو باشی مفتی و اقضی القضات

□

کاثرش در نیافت روح‌الامین

□

کو نه محتاج سماع و صوت خنیا گر بود

□

بیا کافتاد صد غلغل، به پستی و به بالایی

□

هم عذر با تو هم گنه هم نور با تو هم ظلم

□

او را بنگر، چه باشد اسما؟

□

یکی ترگ دیگر بسر برنهاد

□

نبینی راغ را کز لاله چون زیبا و در خور شد

□

وگر لوح و قلم در دست شاگرد یزیدستی

□

اکنون چو قلندران شب و روز

□

ز گردان لشکر همی کرد یاد

□

از خویش تهی باش، بیاموز ازان نی

□

دعوت او دولتی اندر کمین

□

تا آفتاب غیب درآید ز روزنم

□

پدید آمد از دور پیدا نشان

□

جلال دولت عالی امین ملت تازی

□

آنکه او در روز روشن هم نبیند پیل را

□

هست از آفتاب روشن‌تر

□

مرا گشت خورشید و تابنده ماه

□

آنک آخر او ببرد، پیشین ازو بریدن

□

پروای تو نمانده ز شادی سلام تو

□

آن چیز بود به کام و ناکام

□

بی زور چون به برج کمان جرم تیر بود

□

که فرمان ده توی بر جان و باجی

□

در بوته‌ی نیستیش بگدازم

□

سوادش پر از سبزه و آب و کشت

□

پس باده جوان آر که ما نیز جوانیم

□

هله آفتاب رفعت، تو درین دوار چونی؟

□

یک الف را بهر الفت ردف جفتی دال کن

□

دستی به رطب کشید بر شاخ

□

سگان سقر را کند میهمانی

□

صد گنج آخر کی شود؟ در کاغذی درپیخته

□

و آن هست حصولش متولد ز ریایی

□

به هر جا که خواهم توانم پرید

□

دولت بیدولتی زینگونه با ما داد کرد

□

ز عشقش عمر بی‌مرگی، درازی

□

پس دو روی و ده زبان همچون گل و سوسن مباش

□

و امروز همی کنی زبان بند

□

نقش دستان و داستان ترا

□

پرفتنه و غصه و مخمش

□

در حقیقت خاک را هم بوی عنبر داشتن

□

درافکنده دیوار گشته خراب

□

کرو بیانت بر یمین روحانیانت دست چپ

□

کوشم که کنم نمی‌توانم

□

تا سر تو پای شد پای تو سر چون ریسمان

□

شده گوش او حلقه در گوش او

□

زخمه‌ی نو بر کف ناهید خنیاگر نهید

□

کافتاده بخودنیم در این کوی

□

پیش بینا مرد عریان روی زرد

□

چنان کن که گویند بادا چنین

□

باش چون منصور حلاج انتظار دار دار

□

زین بیش خزینه چون توان داد

□

بوحنیفه رفت و زو در گرد عالم قال ماند

□

چو بیرون رود جان ازین شهر بند

□

بیهوده همی گویی زین صعب‌تری را

□

در پای فتاده وقت بازی

□

خاک گمان بر سر طامات کرد

□

ز باد خزان نیش عقرب نخورد

□

صحرا و دریا پیش او چون مهره پیش بوالعجب

□

وز هیچ زنی وفا ندیدند

□

که طاووس ملایک تخت تو بر شاهپر بندد

□

به منزل شود بی رقیبان پاس

□

در شعاع نور افتم بی سر و بن دره وار

□

آن نوع طلب که جنس اوئی

□

آفتاب هفت کشور سایه‌ی پروردگار

□

ز رای شما دانش آمد پدید

□

صومعه دارد مگر فقیر مثال است

□

در ساخته با چنین صبوری

□

بال زرین بر آشیانه زند

□

نیاساید از محنت و درد و رنج

□

وز درون دل به بند ایمان است

□

داند که متاع ما کجائیست

□

عید کردیم و ز دست رمضان جان بردیم

□

نبود آنچه مقصود بودش در آن

□

کان طمغاج و باغ شوشتر است

□

خلق تو عبیر عطر سایان

□

از برای شکار موشانا

□

قصب بفکند پیر پشمینه پوش

□

چرا بر در حجره‌ی عقل او شد

□

کز بهر تو آسمان کمر بست

□

وقت نافه زدن نبخشاید

□

پر از نار پستان شده کوی و کاخ

□

حواری بود بر زبردست حورا

□

جوقی چو سگ از پی اوفتاده

□

که در آن خانه چه ماده چه نر است

□

چو یاران محرم بهم ساخته

□

کمند خیر تو عقبی گرفته

□

همه کس نیک خواهد خود نباشد

□

که چشمم زیر کوه بیستون خفت

□

در اندازه‌ی کار او ره ندید

□

کاندرو یک نفع بینی و کدورت صد هزار

□

می‌زد به سر و به روی بر دست

□

پاک کن از جو وحل، کاب ازو بی‌صفاست

□

به پای خودم رفت باید به گور

□

حریف و بنده‌ی تو تا شراب گای شوند

□

کوتاه کنم که نیست بازی

□

یار چون نیست مرا با گل و گلزار چه کار

□

مغان را سوی آفتاب آورند

□

تافلک را قبا کمر ندهد

□

بیگانه شود بدو یکی روز

□

یوسفان را چه خبر از نمک و خوش پسری

□

شما وین‌سرا ما و دارالسرور

□

عذر بی‌خردگی و مستی خویش

□

گردن ز رسن به تیغ داده

□

کز آن در مجلس شیرین خبر بود

□

به خلوتگه خویش رغبت نمود

□

سایه‌ی تیغش بود دارالامان

□

زمرد را به افعی پاس می‌داشت

□

چناران دست بگشاده، که هنگام کنارست آن

□

ز کژی بباید عنان تافتن

□

آسمان انبساط خاک بدید

□

که چندان سر که در زیر شکر داشت

□

خرک لوله‌ی سیه کامی

□

که در وی جز ایزد پناهی نبود

□

حریفانه سحر حلال از روانی

□

ز نزدیکان خود برتر نشاندش

□

بی‌سنبله و میزان ای ماه تو کن خرمن

□

چو سر بایدت گرد آفت مگرد

□

که به بود تو اصل بهبود تست

□

بهر گامی نثاری ساختندش

□

خاک به فرقت که ز تو خاک به

□

به سنگ خویش تن در داد گوهر

□

نگشتند یک ذره ز آزرم او

□

سپاهان قصر شیرینی دگر شد

□

با این چنین صلاح چه غم دارد از فساد

□

خرد ز این کار دستوری دهادت

□

کابی از دست بر رخ اندازد

□

زبان بی‌زبانان نیز دانند

□

این ذکر طرار هر زبان باد:

□

که با صد بند گفتا هستم آزاد

□

به تخت رونده برآمد ز تخت

□

بگیری در کنار آن نوش لب را

□

در دادن و در گرفتن از چی

□

از آن تخت آسمان را تخته بر خواند

□

بی‌انباشتن در دهان نهنگ

□

نگارد بی‌قلم در سنگ یاقوت

□

مجال غم در او فرسنگ فرسنگ

□

چو نگشادست کس ما چون گشائیم

□

ره از اژدها پر خطر یافتند

□

جامه گم کردم و خود نیست نشان از لب جو

□

همیشه در او ناز و نعمت فراخ

□

کزبوستان دهر چو او گلبنی نخاست

□

کزو دید غم‌خوارگان را خلاص

□

جبریل کجا گنجد آنجا که من و یزدان؟!

□

سخن یاوه کردن نباشد صواب

□

بی‌هنریهای تو داند که چند

□

یکی هندسی برگشاد از خیال

□

موجی بزند ناگه بحر گهرافشانت

□

فشاندند بر شاه پیروز بخت

□

آن نوربخش دیده بیدار من کجاست

□

در آنجای فرخ نشست آمدش

□

پیش خدای سر نهی، سر بستان آن سری

□

چنین گوید از پیش عهدان خویش

□

بلی توسن ز خاکستر کند رم

□

کمر بست و زد دامن درع چاک

□

ای خنک آن چشم که روی تو دید

□

به شادی گزارد دمی چند را

□

شعر ترا هیچ بلندی نداد

□

فروشنده‌ی مشک را ناگزیر

□

که ماند چون خری بر یخ ز فهمش بوعلی سینا

□

وبال تن او شود موی او

□

نه نام و نی نشان هم شنفته

□

بدست آوریدست چندین درم

□

خاک کویش خوشتر از آب زلال

□

که تا دانم آمد طلبکار تو

□

نقد جیب قبای اطلس نیست

□

به هر کشور از پیشه‌ها بهر چیست

□

کز تفکر جان بسوزد عقل دوراندیش را

□

نه پیلی نهد پای بر پشت مور

□

چند به هر خوان نهیش کاسه وار

□

مربع نشین و مثلث نشان

□

زیرا که مست آمدم از سوی مرغزار

□

به یونان زبان کرد کسوت گری

□

مادر، که به مرگ تو نشیناد

□

که در راه حیوان چو حیوان نمرد

□

کارافزایی تو غیر ندامت نفزود

□

همه سکه بر نام او ساختند

□

مردم دیده صاحب نظران پیدا نیست

□

نه از بهر بیداد و محنت کشیست

□

ای رهنمای پیشها چون عقل در جان می‌روی

□

که روشن به شستن شود لاجورد

□

حکم رسد برهمه عالم ترا

□

ز نامهربانی چه آورد پیش

□

که ز نورست مر او را سپر و تیغ و سنان

□

که دارا بدان داوری رشک برد

□

پایها اندر حنا و دستها اندر نگار

□

توانگرتر آنکس که درویش تر

□

دامن پر از زر آید کدیه کند گدایی

□

مگر وقت آن کاب و هیزم نماند

□

آنکه وفا نیست در او یار نیست

□

بدان داوری گشت ازو دادخواه

□

سر بگردان سوی بیجا و همانجا برگو

□

قدم داشتم تابه آخر درست

□

از کون کدام سگ فتادی

□

گه آیی ز بیهوده خواری به رنج

□

صد لیلی و مجنون و دو صد وامق و عذرا

□

در آیینه فتح بین روی خویش

□

بیش از ین بایست با من کردش این زور آوری

□

خرامند نزدش ز هر مرز و بوم

□

چشم تو آن فتنه گر عبهری

□

نبودی یک انجیر بر هیچ شاخ

□

این نعمه‌ی مستانه به گوش دگران زن

□

به انکار او ساختند انجمن

□

این کیمیای نادره، کردست مس را کیمیا

□

هم از بود خود سود خود برتراش

□

نشسته بمرز کروشان زمین

□

به گوگرد و نفط آتش کس نمرد

□

چندان گرو شود به خرابات ما قبا؟

□

دوروئی نگر یک زبانی مجوی

□

که با تاج و با گنج و افسر بدند

□

عنایت به ترک مهمات کرد

□

زنبور جوش کرد، بهر سوی بی‌مراد

□

سرانجام در خاک بین چون نشست

□

داس سر سنبله در بصر انداخته

□

رمید از همه با کسی نارمید

□

جواب نامه در الفاظ ایجاز

□

چو کافورتر سر برون زد ز خاک

□

صبر پران شده را مرغ به پر می‌نرسد

□

که شد دشمنی با غریبان غریب

□

شمع رخسار تو در پیش نظر می‌بایست

□

گریز آورم سوی آن بوستان

□

از نفس‌های جان‌فزای صبوح

□

گهی داد بر نیک عهدان درود

□

خون دل از دیده روان دیده‌ام

□

ابومعشر اندر کتاب الوف

□

کن زره زلفین کله‌دار آمده است

□

برآورد سر صبح با تیغ و طشت

□

آسمان از زمین و نور از فی

□

که از این بارگاه روی متاب

□

غم یک روزه را دو می‌نگرم

□

بلای چشم بر راهی عظیم است

□

با دل خویش به تقریر دگر باید کرد

□

که به این مژده ازین ورطه امانم دادند

□

رخنه به رمح حلقه ربای اندر آمده

□

معنی آیت سیاهی خویش

□

و دیگر که جان پسر خوار نیست

□

ای محتشم ز دیده‌ی مردم نهان نه آن

□

تو در نماز دیگر و پیشین چه مانده‌ای

□

ده اندر ده ندید از کس نشانی

□

همی رفت با یوز و با باز شاه

□

نیک رفتی که مرا زود به گشتن دادی

□

پلاشان بیداردل پهلوان

□

چون در ابر سیاه ماه تمام

□

برآید بخواند مگر شهریار

□

فرو خواند آفرینش‌های افلاک

□

همه شهر ازو دست بر سر گرفت

□

در هم افتاد صدهزار سوار

□

که‌ای نامورتر ز گردان سپهر

□

ز دوران تک برد وز باد رفتار

□

همه ساز نخچیر و میدان گرفت

□

قوت هفت اختر است جرعه کاس

□

کی تواند ماند از یک ذره باز

□

به گیسو سبزه را بر گل کشیده

□

از اباحت دم فرغانه مخور

□

مهربانی بود سزاوارش

□

هدهدی را پیک ره برساخته

□

چو سروی بر خدنگ زین نشستند

□

آب مشک و زعفران آمیخته

□

با ستمکارگان ستمکاری

□

کار او بی‌شک بود تاریک‌تر

□

ازین غافل که تابوتش درآرند

□

که ندارد جهان جوان مردی

□

یک زمانش لگام‌گیری کن

□

درنگر کو از کجا ما از کجا

□

پیش او ریختم به شکرانه

□

کافتاب زحل خور اندازند

□

پیچید چنانکه مار بر گنج

□

اگرنه ز مومی رطب کردمی

□

کاهن از وی چو موم گشتی نرم

□

بینی غرور دوست، شوی پست و مختصر

□

در سیاهی چو مشک پنهان بود

□

بر زمین خراب می‌چکدش

□

گل ز ریحان باغ او خاری

□

نه شهش ماند و نه فرزین ای دریغ

□

زان گور گه آشیانه گردند

□

از صد هزار گنج روان گنج فقر به

□

دوستان زو لطیف‌تر صدبار

□

ساغر کشتی نشان درخواستند

□

هنوزش سر رشته داری به دست

□

پوسیده گوشت در تن مردارش

□

خود همه خانه نار پستان بود

□

از مشک تر آهو انبار نمود آنک

□

شغاد از نهادش برآورد گرد؟

□

لاجرم زین وجود نالانم

□

به از پادشاهی که خرسند نیست

□

فیل و فرس نجوم و سپهر از تهی دوی

□

که پیش تو گفت از پس مردمان

□

پوینده‌ی حق گزین شمارش

□

که در سرگرانی است قدر بلند؟

□

شاهد توست جام می زو تو هوای تازه بین

□

تو مرهم نهی بر دل خستگان

□

که نوان بود ز لرزان تنی و پشت خمی

□

گه از راه صفت برخوان اخوان الصفا رفتن

□

گریزان ندانی که چون آمدیم

□

کی کند سیری که می‌دانم سراب است آن همه

□

بانگ از بر دایگان برآورد

□

علی‌الله زنان از عطا می‌گریزم

□

کز زیر خاک دوستان آواز عطشان آیدت

□

چو چوپان بر شاه توران رسید

□

من کمر بسته‌ام به دمسازی

□

بلعجب کاریست چون تو بنگری از روی عقل

□

چون به اندازه زان خورش خوردیم

□

درفشی دگر جست و اسپی دگر

□

چو دیدش که دستور دانش پژوه

□

نور روی از سیاهی مویت

□

کرده موری را میان چاه بند

□

بدیبا بیاراسته گاه شاه

□

سبق جست بر وی به شمشیر و تاج

□

بوقت راز گفتن با خداوند

□

از این نامورتر محلی مجوی

□

گر کسی بی زیر و بم نظمی فرو خواند رواست

□

ز سرسبزی او جهان شاد خوار

□

هین که عالم سر به سر طوفان نااهلان گرفت

□

عارف که نگشت خویشتن بین

□

هر آن کس که بر دزد رحمت کند

□

که چون دین دهقان بر آتش نشست

□

بر لب دریای قهر از بوی لطف

□

گرمسیری ز خشک ساری بوم

□

گر او پیشدستی کند غم مدار

□

یکی سکه بر نقد فرهنگ زد

□

نازان ز قربت جد و عم، خرم به دیدارت حشم

□

دایما از شاه باشد بر حذر

□

این جور که می‌بریم تا کی؟

□

ز سرچشمه نیل تا رود گنگ

□

جان شیرین بر بساط عاشقی بی تلخی

□

وگر دیر شد گرم رو باش و چست

□

ازان بهره‌ورتر در آفاق نیست

□

که هرچ او بگوید بدو نگرویم

□

شیر مردان در جهان چون ذره باشد نزد تو

□

روی و موی شاهدان چون آبنوس

□

دمی نرگس از خواب نوشین بشوی

□

سپاس از خداوند گیتی پناه

□

اگر دعوی کنی در ملک بنمای

□

تا شب آنجا نشاط می‌کردند

□

قلم زن که بد کرد با زیردست

□

مگر چاره‌ی آن پریوش کنند

□

کز ضعیفی دیدگان شب پره‌ست

□

هرک کل شد جزو را با او چه کار

□

که ننگ آیدش رفتن از پیش تیر

□

چنانم نماید که از هر دیار

□

راه با همره روی همره نگویی تا کجاست

□

بخسبند خوش روستایی و جفت

□

قوی بازوانند و کوتاه دست

□

به اندازه‌ای کن بر انداز خویش

□

از حدیث عشق جانبازان مزن بر خیره لاف

□

وز چوب زدن رباب فریاد

□

اگر زیردستی درآید ز پای

□

مرنج ار نزاری که فربه شوی

□

هر چینت از مشکین کله دارد کلیمی در تله

□

قدی افراخته چو سرو به باغ

□

تکلف بر مرد درویش نیست

□

عنان کرد سوی سیاهی رها

□

نیست گویی در جهان جز فیلی از اصحاب فیل

□

مرغ گردون در رهش پر می‌زند

□

ز ناچخ تو شود گاه خشم شیر نهان

□

دل لاله را کامد از خون به جوش

□

پس ای خواجه دعوی رسد آن کسی را

□

کسی پیش من در جهان عاقل است

□

گردون بر نتایج کلکت بود عقیم

□

سر تاج بر زد به سفت سپهر

□

فرمان تو بردن نه فریضه‌ست پس آخر

□

همتم رستمی است کز سر دست

□

جایی رسیده پاس تو کز بهر خواب امن

□

بدان موینه قصد خونش کنند

□

بوده چو یوسف بچه و رفته باز

□

خورد و خندید و خفت و آرامید

□

هم عقل پیش نطق تو شخصی است بی‌روان

□

نهادند اورنگ بر پشت پیل

□

با دل و با دیده‌ی چرخ فلک

□

صاعقه بربام عمر من گذشت

□

صفای طبع تو بفزود آب آب روان

□

دهن را به مسمار بر دوختن

□

دانم ز روی عقل که تو صورتی نه‌ای

□

اگر چه هیچ غم بی‌دردسر نیست

□

مرا بود بر مهتران دسترس

□

چو اندوهی آمد مشو ناسپاس

□

نیاساید سنایی وار آن کو زین جگر خواران

□

آن طعن دشمن است تو را دوستی عظیم

□

تا این دو رفیق بد همراه تو باشند

□

علف گاه مرغان این کشور اوست

□

از نعل او پر مه زمین و ز گام او کوته زمین

□

زن چو از راستی ندید گزیر

□

این بربط غم گداز در وصلت

□

جهان آن جهان شد که درویش راست

□

سینه‌ی فرزانگان را کین چه گردی مهر گرد

□

یا در آن خانه‌ی مگس گیران

□

خاک جسم و آب چشم ما به دست عشق تست

□

از آن خوش‌تر آید جهان‌دیده را

□

هر کسی بر تخت ملکت کی تواند یافتن

□

فرود آمد به یک سو بارگی بست

□

نیک بودی از برای گفتگویی بد مشو

□

به تختی که نیرنگ سازی نمود

□

یار نیک و بانگ رود و جام می

□

چون جان صبر در تن همت نماند نیست

□

که آمرزد خداوندا رهی را گر تو نامرزی

□

همان نوبت پاس در صبح و شام

□

سوی میزان شد برای سختن زر آفتاب

□

وانکه بودش ز مشتری مایه

□

راستی در راه توحید این دو شرطست ای عجب

□

یکی گفت نیرنگ و افسونگری

□

آخر تست جیفه‌ی مطروح

□

کوه زهره عاشقانند این چنین

□

گر نهان داری سر خود را به تن در چون کشف

□

به مهمانی خویش تا روز مرگ

□

باد صد چندین ترا عمر ای فتی تا از سخات

□

به اندک عمر شد دریا درونی

□

مهرش اندر شهر ما را پاکبازی چست کرد

□

هوا سرد و خرگاه خورشید گرم

□

از هوای آدمیت سینه را معزول کن

□

صبح است ترازویی کز بهر بهای می

□

در حل و عقد نکته در حد شرع و شعر

□

وزان خشت زرین شداد عاد

□

در علم جان آب عنب دان غذی ما

□

فارغ از بشر می‌گذشت به راه

□

به پیش همای اجل کش چو مردان

□

به گلگون می تازه همچون گلاب

□

زندگی ضعف یک دو روزه‌ی تو

□

به لسانش نگر که چون بلسان

□

گر همی خواهی که گردی پیشوای عاشقان

□

دباغت چنان دادم این چرم را

□

نباشد آنکه تو خواهی و گر نه این چنین بودی

□

چنین گوید همیدون مرد فرهنگ

□

جز سنایی که داند این حکمت

□

که گر شه گمارد بر آن ده دبیر

□

دست از اقطاع او کوتاه دار

□

من هم از باد سر به درد سرم

□

پدروار با بندگان خدای

□

دو سوراخ چون رو به حیله ساز

□

بس سنگ یک منی ز سر کوه درفتد

□

خاتم نصرت الهی را

□

که استادیت را حق چون گذاریم

□

جهان آن کسی راست کاندر جهان

□

از چو من مسکین چه خیزد جز غبار

□

من بنده را که قائم شطرنج دانشم

□

چه خوشتر در این فصل ز آواز رود

□

جهاندار اگر چه دل شیر داشت

□

اگر چیزی نمی‌دانم به عالم

□

همه برقع فرو هشتند بر ماه

□

سرش گر سرکشی را رهنمون بود

□

که چون بر سکندر سرآمد زمان

□

بود خامشی و آرامش درو

□

شربتی آب طلب کرد ز ملاحی و گفت

□

چو نرمی برآراید از بامداد

□

تماشای این باغ دلکش کنم

□

چه عمری، عمر شیرینی، لطیفی

□

قفل غم را درش کلید آمد

□

ز پای آن پیل بالا را نشاندند

□

در این جای سختی نگیریم سخت

□

دردم از دارو و درمان درگذشت

□

از آن زاغ فعلان گه شبروی

□

شب و روز می‌گشت در چین و زنگ

□

گشادم من از قفل گنجینه بند

□

خو کرده به سلسبیل و تسنیم

□

شده گرم از نسیم مشک بیزش

□

چو شیرینی و ترشی هست در کار

□

کنیزی که خاقان بدو داده بود

□

پس بدو گفتند ای دانای راه

□

نیست جهان تنگ را جای طرب که دم زنی

□

ز دانندگان خوانده‌ای هیچکس؟

□

بدان تیغ کز طشت بنمود تاب

□

دریغا جان ندادستم، چو آن پر برگشادستم

□

چندگونه کنیز خوب خرید

□

همان به کاندرین خاک خطرناک

□

در ما به روی کسی در مبند

□

زانک اسرار البقا بعد الفنا

□

آشنای دل بیگانه شدی

□

درین ره پناه خود از هیچ‌کس

□

برو باز گسترد رومی بساط

□

جان نیست ازان جماد کمتر

□

چه شد پاکیزه‌رویان حرم را

□

بدین مژده بیا تا باده نوشیم

□

یکی آنک نر اژدها را بکشت

□

تو به آخر هم گدا، هم گرسنه

□

آبش ز روی رفته و باد از سر

□

سریرش که تاج از تباهی رهاند

□

دیدن روی تو بسی نادرست

□

برخیز و بخیلانه در خانه فروبند

□

همه پولاد پوش و آهن خای

□

حلاوتهای عیش آن عصر می‌داشت

□

که آن افسانه کس نشنیده از کس

□

زمین از نقش گوناگون چنان دیبای ششتر شد

□

مگر فضل من ناقص است ارنه من

□

خبر بازجستند از آن هوشمند

□

آب اگر منکر چشمه‌ی خود می‌شود

□

توی کامل منم ناقص، توی خالص منم مخلص

□

شاه بهرام خوی خوش دارد

□

بر آوردی مرا از شهریاری

□

شاخ گلی شکست ز بستان مصطفا

□

ملک بو احمد محمود زیبای سرافرازی

□

آن نازنینان زیر خاک افکنده‌ی چرخ‌اند پاک

□

به فرمان شه سوی مغ تاختند

□

سر و سرور چو که با تست چه سرگردانی

□

از خاک زاده‌ی وز بستان خاک مستی

□

از بیم درندگان چپ و راست

□

نشاندی ماه را گفتی میندیش

□

خبر دادند شیرین را که خسرو

□

تن را که لاغر می‌کنی، پر مشک و عنبر می‌کنی

□

کاشکی رنجه شدی باری بدیدی کز غمش

□

فروماند از جنبش اعضای تو

□

حقایق جان عشق آمد، که دریا را درآشامد

□

تیره بدی در بن خنب جهان

□

مایه گیرد صواب او ز خطا

□

ز مرغ و مور در دریا و در کوه

□

زین علم زرق به میدان نو

□

اندیشه مرا برد سحرگاه به باغی

□

رئیسم ز سیل سخا کرد غرقه

□

بجای می و ساقی و نوش و ناز

□

سر که دهی شکربری، شبه دهی گهر بری

□

و اگر نه بند و دامی سوی هر رهی نهادی

□

به شهر اندرون هرک ترسا بدند

□

کسی کو تخت خسرو در نظر داشت

□

صلای عشق درده ورنه زنهار

□

مزاج دل اگر چون برف گردد

□

جرس وار ار تو را دردی است، تا کی ناله کردن

□

غزالان که در نافه مشک آورند

□

هرکس که اعتماد کند بر وفای تو

□

پدرت ز جنت آمد، ز بلای گندمی دو

□

چه دانی که بیشیش بگزایدت

□

به هور هندوان آمد خزینه

□

کز حادثه باد میرمیران

□

مخدوم شمس‌الدین! مرا کشتی درین یک ماجرا

□

بدیدم که این گنبد دیرساز

□

ز شاهان و لشگرکشان عذر خواست

□

ماییم چو فراشان بگرفته طناب دل

□

جان دارد صدهزار حیرت

□

نشست اندر ایوان گوهرنگار

□

آراست به نور عقل جانرا

□

شد از نقش سم اسب مصیبت

□

جستی از مطربان چابک دست

□

نقش نام زمانه افروزت

□

چو پرداخت زین نقش پرگار او

□

زنبورهای مست و خراب از دهان شهد

□

من ار چه بدانمی گران سر شوم

□

جاودان خلق جهان را مدحتش

□

زین ره که نه برقرار خویشم

□

یار اگر هست به هر جا که روی گلزار است

□

نوازش چنان کن که جان نژند

□

شیوه‌ی اهل زمانه پیش کن بگزین غلام

□

از آن فیلسوفان گزین کرد هفت

□

شمس تبریز که زو جان و جهان شادانست

□

بپرسیدم از پیر مهران ستاد

□

غیرت غیر برد بر پایش

□

صیاد بران گوزن گلرنگ

□

آنکه تو عیب هنرش میکنی

□

بپاسخ چنین بود توقیع شاه

□

وگر هزل خواهی سبک روح باشم

□

به دزدی هم از شاخ انجیردار

□

تو حلق همی دری از خوردن خون خلق

□

برقع روی تو از پرتو رخساره‌ی تو

□

به یک لحظه میان جمع بسیار

□

زان نخل رونده خورد خاری

□

فچه موش خسته‌ای، آقا

□

انکشاف حجاب علم یقین

□

چو در پیش او کشته شد ریونیز

□

در او مردمانی همه سرپرست

□

اندران آب زلال اندر نگر

□

بفکن ز پی این اساس تزویر

□

خانه خدای مسیح یعنی سلطان چرخ

□

شه چون ورق صلاح او خواند

□

خواجه آکنده به کبر و منی

□

چون به گردش نمی‌رسد جبریل

□

همه بوم ایران سراسر بگشت

□

به شه گفت کای شمع روشن روان

□

این همه رفت، بماناد شعاع رویت

□

به پاسخ گفت کای فرزانه دلبر!

□

این چرخ زهرفام چو افعی است پیچ پیچ

□

چون آهن اگر حمول گردی

□

نفس ظاهر که در برون در است

□

اسمی که بود صفات او حق

□

بیامد که لشکر همی بنگرد

□

درین گفتگو بد که خوابش ربود

□

عجایب صورتی شیرین، نمکهای جهان در وی

□

این زمان روزگار عزت توست

□

چه عجب گر موافقت را کوه

□

ولی آن کز معانی با نصیبست

□

ز بیرون آگهی نه وز درون سوی

□

در میکده می‌کشم سبویی

□

راست نیاید سخنش در مکان

□

بود چار دیوار آن خانه سست

□

در مرغزار چرخ که ثورست با اسد

□

ره به وحدت نیافتن تا کی

□

از مژه در نعل اسبش دوختن

□

بر من ز خرد چه سکه بندی

□

دل زار شد ز نوحه من نامراد را

□

چون پیش آفتاب شوم همچو ذره باز

□

هر دلی را که ز تحقیق سخن بویی هست

□

شد آمد به قدر زمان کی کنم

□

گر گذر دارد ز لطفش سوی قهرستانها

□

وز تابش مهر عالم‌افروز

□

بر گرد نعش آن مه لشکر بنات نعش

□

غنچه کمر استوار می‌کرد

□

به که چنان دیده نمکدان شود

□

که به غیر از تو در جهان کس نیست

□

نقش خود برتراش و او را باش

□

بدانجا رسیدند از آن رسم و رای

□

پای در باغ خرد نه، به طلب امن و خلاص

□

هنوزش نپیوسته پر تا میان

□

چابک استاده‌ام به زیر فلک

□

دیباچه ما که در نورد است

□

آه بر چرخ رسانید در این روز سیاه

□

آن را که ز می سرشت طینت

□

ای دلم برده، مرا بی‌دل و بی‌هوش مکن

□

مردی که کند زن آزمائی

□

گه جام هش را می‌برد پرده‌ی حیا برمی‌درد

□

آسمان از کهکشان وهاله بهر کلب تو

□

کاشتم تخم امل برق اجل پاک بسوخت

□

صد زخم زبان شنیدم از تو

□

ذات تو کجا و آدمیت

□

ای معظم کعبه‌ات را عرش اعظم آستان

□

نی تاج خواهد نی‌قبا، این آفتاب از داد حق

□

در حله ما ز راه افسوس

□

هر که به غیر از تو سپاه تواند

□

دردا که آن رخ از کفن آخر نقاب کرد

□

هین شاخ و بیخ این را نوعی دگر بیان کن

□

لطفی کن ازان لطف که داری

□

در خزانت از گل تر تازه طرف گلستان

□

اجل چو جامه‌ی جانم نمی‌درد بی‌تو

□

بگشاید هر ذره دهان گوید: « شاباش »

□

چون کار دلش ز دست بگذشت

□

در ربود از حقه‌ام تریاق چرخ مهره باز

□

دست دوران شد تهی کان نقد جان برجا نماند

□

تا دامن هر جانی، پر در وگهر گردد

□

وانکو به کژی من کشد دست

□

کرم گه کیستی؟ عیان کن

□

آن دم فلک بر آتش غیرت سپند شد

□

جان چو دریای تو تنگ آمدست

□

بر هفت فلک دو حلقه بستند

□

داری اگر یار نداری غمی

□

آهوی ورا به سگ نماید

□

چند باشد چو تنور این شکمت پر ز خمیر؟!

□

از بس که سرشک لاله‌گون ریخت

□

ما گوشه نشینان خرابات الستیم

□

ای روز جهان از تو عید دولت

□

جانها فنا شوند ز جام خدای خویش

□

عید بگذشت و عروسی شد و سور آمده گیر

□

جهان پر ز خرگاه و پرده سرای

□

ز روزگار مکن عذر کردهاش قبول

□

با مغان باده‌ی مغانه خوریم

□

به فر و به اقبال سلطان عالم

□

سیم و سنگ است پیش دیده‌ی آنک

□

حمله بی‌شرک پذیری جمله بی‌منت دهی

□

در پس خم می‌نمود کمین

□

هست همانا بزرگ بینی آن زال

□

شهد الفاظ داری اهل حسد

□

خانه در بسته دار بر اغیار

□

هم ببین خانه‌ی خاقانی را

□

ببین نه طبق برتر از هفت قلعه

□

هست چون ابر که از برق شود آتش‌بار

□

تا به کی غصه‌ی زمانه خوریم

□

که بنیادش اول نباشد درست

□

چادر از آن عیب پوش بینی زال است

□

پیشکش آورده زرین طوق با سیمین مرس

□

همچو دزدی که در بیابانا

□

دانی نه باختیار خویشم

□

هر تراشش ز کلک او گهر است

□

بنگر که چه باشدش مسما

□

تا در او این غریب مهمان است

□

که بودش فزون از شما دسترس

□

که در این خانه چه خشک و چه تر است

□

کز خوف خصم در حرم افغان بلند شد

□

ببین هفت خاتون بر از چار ماما

□

زاه چو منی ملول گردی

□

بگزد شهد و پس بپالاید

□

چون شب و روز فرض کن، وسلام

□

آن روز مبادا که تو نباشی

□

به دود افکنی طشت آتش به چنگ

□

خسروا در یک قبا صد رستم و حاتم تویی

□

خشت لحد مقابله با آفتاب کرد

□

سر و افسر و ملک دنیا گرفته

□

با حاجب خاص سوی او راند

□

که وام عذر تو جز کردگار نگزارد

□

چه عجب گر نماندش او به زمین؟

□

زانکه کابین شود آن را خلفی مقدورست

□

در آویخته مرغ انجیر خوار

□

ز خنجر تو کند وقت کینه ببر حذر

□

بر جناب اعظمت ناموس اکبر پاسبان

□

دل برآورده به قهر از کلی جانشان دمار

□

کز درد نخفت روزگاری

□

دریا بر لطافت طبعت بود شمر

□

باشد که بیابم از تو بویی

□

گرد همت گرد تا بر اوج گردون پر زنی

□

نشیند در آن بزم چون کیقباد

□

هم نطق پیش کلک تو نقدیست کم‌عیار

□

پشت گردون شد دو تا کان گوهر یکتا نماند

□

کرده مغزول پاسبان ترا

□

نز بهر هوی و خواب و خورد است

□

بگرفت فتنه را هوس کوک و کو کنار

□

معذور باشم ار ز «انا الشمس» دم زنم

□

شو نوای بیخودی چون ساز موسیقار زن

□

زمان را کجا پی نهم پی کنم

□

مسیر امر تو بربود گوی باد دبور

□

درین هوس به عبث می‌کنم گریبان چاک

□

رخ سوی عصمت سرای نوح پیغمبر نهید

□

بر سکه کار من چه خندی

□

به بازوی خود کاروان می‌زند

□

جز تو موجود جاودان کس نیست

□

عشقش اندر دهر ما را جانفروشی راد کرد

□

وزآن آب گل کز گل آید فرود

□

ور افراسیاب است مغزش برآر

□

بگسل ز هم این نژاد و پیوند

□

بنمای هان ای محتشم قرب دو عالم در دو لب

□

پیکان کشیی ز خار می‌کرد

□

که در ملکرانی بانصاف زیست

□

بی می نفسی نگیرد آرام

□

این امید از تو وفا گردد مرا پیش از وفات

□

کشیدند خط نیز بر کار او

□

وین صبر که می‌کنیم تا چند؟

□

نبود او جز کلاغی زشت و لاغر

□

تا تو اندر بند عشق خویش باشی استوار

□

بداند کاین سخن طرزی غریبست

□

چو گلبن بخند و چو بلبل بگوی

□

نبسته به شاخی هنوز آشیان

□

دیگ چرب و نان گرم آب سرد

□

عمامه به تاج الهی رساند

□

قلم بهتر او را به شمشیر دست

□

در عزت به روی ما بگشای

□

کو بماندست از رخ خورشید فرد

□

زن بهتر از او به بی‌وفائی

□

حذر کن ز نالیدنش بر خدای

□

ننگ تثلیت بر یکی تا چند؟

□

دیده‌ی دیوانگان را گل چه باشی، خار باش

□

نسازم جز از پاک یزدان و بس

□

خردمند شیدا و هشیار مست

□

ایران فردوس جاودان شد

□

شد نجاشی وز فسونش چند گون اشکال ماند

□

وافروخت به هر دو این جهان را

□

برادر به چنگال دشمن اسیر

□

آنچه بی می توان شد از وی مست

□

با چنین حکمت سخن مسکوت

□

کجا به بود ساختن جای تو

□

وصیت همین یک سخن بیش نیست

□

شود رسته زین عقل ناسودمند

□

منقاد ز بهر چه شوم چون تو خری را

□

گه رقص کند گهی زمین بوس

□

دگرگونه جوشن دگرگون سپر

□

کجا با حریفان برابر شوم

□

به عیاری این خانه‌ی استخوانی

□

که بر جزمنی شغل دارید راست

□

بدو باز گفت آن شگفتی که دید

□

شهنشاهی که روز جنگ با شیران کند بازی

□

هزاران درد خون‌آلود بر جان و جگر بندد

□

یک مرهم دل ندیدم از تو

□

نهاده بسر بر کیانی کلاه

□

از حسن منقش منقش

□

همچو گیسوی عروسان دسته‌ی زنبیل را

□

که برخاست بنیادشان زین سرای

□

نی به معنی هیچ نقصان نه به لفظ اندر بود

□

هزار آوای مست اینک به شغل خویشتن در شد

□

دال دل خویش مباهات کرد

□

نظاره تست هر چه هستند

□

عنان مرا برنتابید کس

□

کانجا که توی خانه شود گلشن و صحرا

□

زان که روی باغ را گردون به میزان در کشد

□

به تو چشم روشن همه خسروان

□

وز هنگ او آگه زمین وز طبع او خالی غضب

□

سوی او خواهی شدن هم برهنه

□

اول تست نطفه‌ی امشاج

□

خصمش نه منم که جز منی هست

□

بانگ بر خوف و رجا خواهم زدن

□

با ساقی چون شکرستانی

□

نی ما چو تو در هر دو جهان در غم نانیم

□

دد و دام کرده بدو ترکتاز

□

نیامد مر ترا یک مرد محرم

□

آن شناسد کو بود آنرا سزا

□

آنجای اوقلیدس و اینجا جریر بود

□

آورده چو شیر شرزه آهنگ

□

که در انگشت ملکت خاتمی کو

□

همی دانم که تو بس جان‌فزایی

□

همه رو سالکان خواهند گر هر روز عیدستی

□

که بر خاطر کس خطائی نرفت

□

در هوای مهر جانان پاکبازی کن بباز

□

تا نباشد هیچ کس را با تو کار

□

آتش فتنه در جهان افتاد

□

بر خرگه یار مست بگذشت

□

دین اگر بار یار داری مرد مردا یار کو

□

با دایه‌ی عقل برگزیده

□

چون تو اندر آشنایی عقل و دین در کافری

□

چو مادر شدی مهرمادر نمای

□

تا فلک از جذبه‌ی حبل‌المتین

□

کار من از کفر و ایمان درگذشت

□

ور نه بدیده روفتمی گرد گام تو

□

در نیش سگانش آزماید

□

که معبود او گشته باشد جمادی

□

که تا این دم فتادستم، ازان اقبال و بالایی

□

هر بوست از لب حامله دارد مسیحی در شکم

□

کباب‌تر و نقل خشک آورند

□

در بهر نهم و بشرط بنوازم

□

گر کنم عزمی بیمرم زارزار

□

که بخشاید درین بیدادمان گر تو نبخشایی

□

بگشای در امیدواری

□

خاک را صلصال کردی آب را سلسال کن

□

چو هوای جنتستت، تو هریسه خوار چونی؟

□

هرگز نبود خواجه ترا راه به جایی

□

رها کرده فرمان یزدان زدست

□

مرد بودی از برای رنگ و بویی زن مباش

□

نه فزایش بود نه کاهش درو

□

خویشتن را چون کشف باری سپر کن ز استخوان

□

لاله ز گیاه گورش انگیخت

□

چشم صورت کور و گوش مادگی کر داشتن

□

آن سنگ کوه گردد، کو، رست از منی

□

چونکه برونش ز مکان دیده‌ام

□

رهش باز دادند و بنواختند

□

ای خنک آن، گوش که نامت شنید

□

بی‌ادب نتوان شدن در پیش شاه

□

در بند گنج و مهره‌ی نوشین چه مانده‌ای

□

ز جور خاک بنشینیم بر خاک

□

ز خیمه نبد نیز بر دشت جای

□

لب را بشو ز شیرش، در قوت دل چریدن

□

کار دل سهل بود، عهد فراموش مکن

□

که پیدا کن احوال چرخ بلند

□

خاک سیه بر سرش باد، کهبس ژاژخاست

□

توی سور و منم راقص، من اسفل تو معلایی

□

بر در سلطان عهد تاج زر انداخته

□

تقاضای دلش یارب که چون بود

□

فراوان بلا دید و ننمود پشت

□

این عفو بسته شد چرا؟ ای خسرو هر دو سرا

□

بشناسد که سخن را بجزین رویی هست

□

تو گفتی که بیداریش خود نبود

□

جان اندیشه چو با تست چه اندیشه دری

□

راوقی اکنون و مصعد شدی

□

صدره شکاف و جعد گشای اندر آمده

□

که ما خود مزد شاگردان ندرایم

□

که من خواهم که بنیوشند از این پس

□

مر پشه‌ی را پیش کش، شهپر عنقا می‌کشی

□

تا شود جمله‌ی جهان یک شی

□

زمین را کیمیای لعل پوشیم

□

که استسقای حق دارد، که تشنه شهریارشت آن

□

به حفاظ و صبر کس را گه عرض کی ستودی؟!

□

نعل اسبش لعل مسمار آمده است

□

از این صفرا و سودا دست مگذار

□

در حفظ دعای گوشه گیران

□

لطیفی، مست عشقی، پاک‌بازی

□

بگفتم جمله را بی‌فکر و تکرار

□

که روزی هست هر کس را چنین پیش

□

سرمه دهی بصر بری، سخت خوش است تاجری

□

ز آتشهای تو گردد نتاجی

□

رقص درگیرد از قوای صبوح

□

که شکر کوی و شیرین قصر می‌داشت

□

کوهش اگر هیکل گردن کنی

□

که از روزگاران چه داری بیاد

□

به آباد و ویرانی اندر گذشت

□

نماند جاودان کس را در اندوه

□

پا برنهد به فضل برین بام بی‌عماد

□

که آنکس که خستو شود بر گناه

□

مگر از چنبرش برون گذرم

□

به پایش پیل بالا زر فشاندند

□

گربه‌ی پا شکسته‌ای آقا

□

کنون خواهی که از جانم بر آری

□

درفش سران را همی بشمرد

□

هزاران جام کیخسرو ز برداشت

□

سربنه، پای بکش زیر درختان مرود

□

به سنگستان غم رفت آبگینه

□

کشتن تخم چه سود است چو بر می‌نرسد

□

به شکر کرده پیمان هوس نو

□

زرسپ آن جوان سرافراز نیز

□

تا خیمه زنیم امشب بر نرگس و بر سوسن

□

کی رسد در گرد سیمرغ بلند

□

گل گلزار که بی یار بود مسمار است

□

اگر جاثلیق ار سکوبا بدند

□

با نوش و نیش خود، شده پران میان باد

□

روز و شب در یک مکان آمیخته

□

در همه جا نامورش میکنی

□

نخواهد همی لب گشادن به راز

□

آنک دارد طرفی از غم او شاد آنست

□

جان او پیوسته باشد پر خطر

□

دود از مشعل خورشید برآرید ز آه

□

چوکمی بود روز بفزایدت

□

ور دلق همی پوشی، مانند سگ عریان

□

چون کودک عشر خوان برآورد

□

سر کوی فراغ از دست مگذار

□

همی رای زد با می ومیگسار

□

که دیدست ای مسلمانان نمک زیبنده در حلوا؟!

□

وانک جان شد عضو را با او چه کار

□

ای همدمان مراد دل زار من کجاست

□

غمی از چشم بر راهی بتر نیست

□

یک آتشی زنم که بسوزد در آن شرار

□

دیو آز افکند به ناوردی

□

تن خاکی سراسر داغ محنت

□

کامد او فرخی پدید آمد

□

پرشکر گردد دهان مر ترکش و ترکیش را

□

بر درش چون حلقه‌ای سر می‌زند

□

کی ز حال درونیش خبر است

□

به هر فنی که گفتی ذو فنونی

□

هست او دو صد کل را کله وز بهر هر عریان قبا

□

کو نردبان توست به بام کمال بر

□

به هم ناز و نیاز اندر تک وپوی

□

گفت کاحوال این سیاه حریر

□

تا غوطه خورد ماهی در قلزم احسانت

□

بر او تکیه‌گاهی عجب کردمی

□

گوش به در چشم به راه تواند

□

ره اندیشه بر نظارگی بست

□

تا ببینی عکس خورشید و هلال

□

سرخ زنبور کافر اندازند

□

کاو ز طمع کاسه‌ی هر خوان شود

□

باد ناگه ربود برقع ماه

□

گه روح را گوید خرد: چون سوی هجران می‌روی

□

روغن دیر یاب می‌چکدش

□

آدم نشوی به آدمیت

□

که شبدیز آمدست از نسل آن سنگ

□

وندر دل هر ذره حقیر آید صحرا

□

معصوم خدای‌بین شمارش

□

وین زمانم می‌کند در جیب افعی پروری

□

خدمت کس سزای خویش ندید

□

این بحر بی‌نشان را مینا کن نشان کن

□

کتشین دریا چنان درخواستند

□

کز رنگ و بو فتاد گلستان مصطفا

□

دماغ نرگس بیمار خیزش

□

زین وطن مختصر ششدری

□

گو قالب نیاز ممان هرگز و مزه

□

کشور معنی نشود زان تو

□

ختم بر تست پادشاهی را

□

ای خمیری دمی از خمر مصفا برگو

□

هات یا شیخ ذهیبا حرمی الرقم

□

وز مبرز کیستی؟ بیان کن

□

روان گشتند سوی خدمت شاه

□

ز اندیشه باز رسته و از جنگ و ماجرا

□

بر نطع آفرین ز سر خاطر قوی

□

در تموزت از نم شب شسته روی سبزه زار

□

آمد شد خلق جمله برخاست

□

که هر آنک رخ تو دید ندارد سر جان

□

ابرم، از باد باشد افغانم

□

عالم یاری‌ست عجب عالمی

□

که بر سر کاه و بر زیور غبارند

□

باغی که برون نیست ز دنیا، و نه در وی

□

ای بس که نالی دردناک ار یاد ایشان آیدت

□

تا بوی میی‌هست در این میکده مستیم

□

صندلی داشت رنگ و پیرایه

□

بمرد آتش و سوخت آتش پرست

□

نه درش ماند و نه پرچین ای دریغ

□

دل ناخوش شاه را خوش کنند

□

ز دیر آمدن غم ندارد درست

□

چو گوئی کز این به شوم به شوی

□

در کفه شباهنگش دینار نمود آنک

□

کشیدند شمشیر گردش دو میل

□

کین کش و دیو بند و قلعه گشای

□

اگر شیر مرغت بباید، در اوست

□

در دل تاریک خاقانی چه تاب است آن همه

□

بود آن خلل خلق را در گمان

□

که خوانند خلقت پسندیده خوی

□

به از گفتن و گفته را سوختن

□

ز صف کلنگان فزون آمدیم

□

که باشد میانه نه اندک نه بیش

□

طبع آزاد ناز کش دارد

□

چه آمد به جز مردن نامراد

□

آب و نان از در بیگانه مخور

□

دهد درس دانش به چندین گروه

□

به ذوقی که سلطان در ایوان نخفت

□

یکی سوی شهوت یکی سوی آز

□

ز آن سوی خیمه‌ی فلک خم زن و جای تازه بین

□

سخن گر چه زیبا بود نشنویم

□

وز شراب آنچه خواست آشامید

□

به رسوائی از سر برونش کنند

□

افتاده در متاع گرانبارش

□

یکی لاف ناموس و نیرنگ زد

□

که مشغول خود وز جهان غافل است

□

که بیند همی ناپسندیده را

□

نجیب آسا گرت باری است، تا کی راه نارفتن

□

ز محکم‌تر اندوهی اندر هراس

□

روئی افروخته چو شمع و چراغ

□

ز شوراب چین تا به تلخ آب زنگ

□

چو موران ز سیل سخا می‌گریزم

□

که هم خویشتن را و هم خویش راست

□

گاه می گاه میوه می‌خوردند

□

که بیشست از این قصه انصاف شاه

□

گر درنگت شود بدل به شتاب

□

ز هندوستان خیزد ار بنگری

□

به می آهنگ پرورش کردیم

□

ز نوبتگه او برآورد نام

□

کرده باد شمال را به سموم

□

نهان شد چو مه در دم اژدها

□

در حضر بی‌بی و خاتون در سفر اسفندیار

□

از تو تیغ و ز من سراندازی

□

سکه از دوستی به زر ندهد

□

ز تفصیل آن عاجز آید ضمیر

□

چون کلام انوری ورد زبان

□

فرو مال و خونی به خاکی بپوش

□

نباشد ز من بر تو بیم گرانی

□

برافراخت رایت برافروخت چهر

□

قوت غیرتش چو درجنبید

□

فرستاد کس تا فرستد خراج

□

بدان تخت گیران چه بازی نمود

□

نداری دری جز در شهریار

□

همی کرد با تازه رویان نشاط

□

که برتابد آسیب و آزرم را

□

از این چاه بی بن برآریم رخت

□

بدو خاطر خویش را خوش کنم

□

جهان را ز چندین ملک یادگار

□

جهان جمله در زیر شمشیر داشت

□

شود آگه از کار کارآگهان

□

به صحرا علم برکشیدم بلند

□

ز سر درد می‌برد و از مغز تاب

□

درختی شو از خویشتن ساز برگ

□

سرافکنده‌ی تیغ گشت آفتاب

□

به روس آن همه رزمش افتاده بود

□

زمین خشگ و بالین جمشید نرم

□

که در بستن در بود ناپسند

□

زمان و زمین را بساط کلامت

□

گر بود بر خوان احسانش دمی

□

پادشاه نسل آدم تا جهان باشد تو باش

□

به انصاف شه چشم دارم یکی

□

دانم این قطعه چو برخواند خواهد گفتن

□

بر زند از بهر تو دامن به وقت کاه زیر

□

ترا خدای چو بر عالم از قضا نگماشت

□

ز مهرش که یونانیان داشتند

□

حاضر خدمتش غلامی چند

□

کافران را چه باک باشد اگر

□

ارسطو که بد مملکت را وزیر

□

زمینش به آب زر آغشته‌اند

□

چنین داد پاسخ که شاه جهان

□

رخ ترش کرد و آستین بر زد

□

عجب ناید ز خوبان زود سیری

□

چو رشته ز سوزن قوی‌تر کنی

□

چو بیمار زارست و ما چون پزشک

□

ز مطرب غزل آرزو در نخواهم

□

چو پروردگان را نظر شد زکار

□

سکندر بفرمود که ایرانیان

□

ور نشد این بیان تو را روشن

□

جود و سخا و لطف خو سجده‌گری، چو آب جو

□

گه نعمت دهد نقصان پذیری

□

از آن دادخواهی هراسان شده

□

برکن ز بن این بنا، که باید

□

ز وحشی دید یاری روی یاری

□

در آن انگبین خانه بینی چو نحل

□

رسولان رسیدند با ساو و باج

□

زیبد ار بفکند قفس سیمرغ

□

گر ترا دست دهد آن مه از دست روی

□

بیارائیم فردا مجلسی نو

□

برهنه ز صحرا به صحرا شدن

□

به شب خفته بر شاخه‌ی آرزو

□

گور خود کندم به ناخن خاک آن بر سرکنان

□

سرآینده‌ی ترک با چشم تنگ

□

چه می‌گویم ای نانیوشنده مرد

□

و آن نور که حق بدو توان دید

□

شعشعه‌ی جام تو عالم گرفت

□

بگرییم از برای خویش یکبار

□

شب و روز خوش میخورد بی‌هراس

□

جوابش گفت : «باشد صعب حالی

□

نان سر خوان لیمان مخور

□

مگر شاهشان در پناه آورد

□

شه روم را بود رایی درست

□

چون شمع شد وجود من از شمع تفرقه

□

ای طمع ژاژخا، گنده‌تر از گندنا

□

ز بادی کو کلاه از سر کند دور

□

بدان خوبروی هنر پیشه داد

□

باغ را زیوری دگر بربند

□

چرخ جنیبت کش فرمان تست

□

ز خشگی به دریا کشیدند بار

□

بساطی چه باید بر آراستن

□

و آن کس که هنوز در خمار است

□

بهر تواضع بر خری، بنشست عیسی، ای پدر

□

از آن در خوشاب آن سنگ سوزان

□

تغییر دهیمش به انکار خویش

□

نام حق یگانه چون شاید

□

گر ز هنر نیست غرض نام و بس

□

که بر من حرامست می خواستن

□

مگوی آنچه دانای پیشینه گفت

□

آتش روی تو را دود بود از مه و خور

□

زهی عشق مظفر فر، کچون آمد قمار اندر

□

چو گوهر در دل پاکش یکی بود

□

یکی گفت بر مردم شور بخت

□

شد شامش روز و روز نوروز

□

این کرم ز معده که افتاد

□

شما نیز چون عزم راه آورید

□

ولیکن چو کژدم به هنگام هوش

□

روز کین از پردلی گردان نصرت جوی شد

□

چون نشوی سیر ازین آب شور

□

شده از سرخ روئی تیز چون خار

□

یکی نانوا مرد بد بینوا

□

ز ابر دیده به خوناب اشگم آلوده

□

در آن توفان که عشق آتش انگیز

□

نزد دیگر از آفرینش نفس

□

سرنسترن را زموی سپید

□

تذرو جفت گم کرده کنون با جفت همبر شد

□

مغفور ما تقدم و هم ما تأخرست

□

به در بر حلقه زد خاموش خاموش

□

چو شاهان نشستند در بزم شاه

□

به میان کاسه‌لیسان، تو چو دیک چند جوشی؟

□

گه سگ چیست، جسم ناپاکت

□

چو شیران درید از سردست زور

□

نبود اعتمادش بر آن مرز وبوم

□

ایا شاه جهانداری که فردی و بی‌انبازی

□

چند چون زاغ بود نول تو در هر سرگین؟!

□

ز گوهر شب چراغی چند بودش

□

می شادی آور به شادی نهیم

□

این مه ز کجا آمد و این روی چه رویست؟

□

چنان افتاده‌ام زین داغ از پا

□

گذشت از صد و سیزده سال من

□

چنان خواهم از پاک پروردگار

□

کفر من و ایمان من از عشق اوست

□

تا چند ازین کو کو چون فاخته‌ی ره‌جو

□

چنین تختی نه تختی کاسمانی

□

به جامی که یک مست را شاد کرد

□

هرآن جان و دلی کان زنده باشد

□

رفتی و داغ فراقت همه را بر دل ماند

□

گرفته زبان مرغ گوینده را

□

به آیینه شد خلق را رهنمون

□

تو بسی پیش سلیمان بوده‌ای

□

باد امرود همی ریزد اگر نفشانی

□

من از بی‌دانشی در غم فتادم

□

تفاخر کنان هر یکی در فنی

□

با جمع شکر لبان رقاص

□

از آن پیمان شکن یار هوس کوش

□

به پروردن داد و دین زینهار

□

چون خبرهای شاه بشنیدم

□

چون از و کار تو بر خواهد فروخت

□

یعنی که ما ز خانه‌ی شش گوشه رسته‌ایم

□

از خواب و خورش به اربتابی

□

زمین خسته کرد از خرام ستور

□

چه جولانها کنند جانها چو ذرات

□

مور در چاه کی خبر دارد

□

نشینند شاهان به رامشگری

□

درین باغ رنگین درختی نرست

□

تا تو هستی در وجود و در عدم

□

در آخر آن گاوان، آخر چه کنی مسکن؟!

□

من بسته و بندم آهنین است

□

چنان داد فرمان در آن راه نو

□

سه بوسه ز تو وظیفه دارم

□

نیاز وناز را رایت به عیوق

□

خیالی برانگیخت زین کارگاه

□

نهان پیکر آن هاتف سبز پوش

□

شبی دیدم به خواب اندر، که می‌فرمود آن مهتر

□

چنان صورت که گر تابش رسد بر نقش دیواری

□

اگر شیری غریبان را میفکن

□

کسانی که در پرده محرم شدند

□

تا شیرخواره باشی، دندان دل نروید

□

روز خزان نهاد گلستان عمر من

□

چو کوشم نهم بر سر سدره پای

□

ز ما قرعه بر کاری انداختن

□

و اگر نه هر غمی را دهدی مفرح آن شه

□

یک زبانه‌ست از آن آتش خود در جانم

□

گل یافت ستبرق حریری

□

در لهو بگشاد بر همدمان

□

ولیکن ناز، او را زیبد ای جان

□

مشکل اگر سرکشیش کم شود

□

درآمد مغ خدمت آموخته

□

بهرجا که هستی کمر بسته‌ام

□

زیرا که هر وجود همی ترسد از عدم

□

سنگست و آهنست به تخلیق کاف و نون

□

لیلیش طپانچه‌ای چنان زد

□

ستاره که بر چرخ ساید سرش

□

چو تو آیی، بنامیزد، دوی از پیش برخیزد

□

طرح تو شیرین تر از شیرین به چشم کوه کن

□

بگو تا چه جوهر شد این آسمان

□

چو پیله ز برگ کسان خورد گاز

□

خواست چراغت که بمیرد ولیک

□

هجران چه هرجا که تو گردی برای جست‌وجو

□

در خاطر من که عشق ورزد

□

برون آمد از پرده‌ی تیره میغ

□

از عشق زمین پر از شقایق

□

کوس کند نوحه بر آن پادشاه

□

تبسم کنان گفتشان اوستاد

□

برون رفت از چاه دلو آفتاب

□

زاغ تن مردار را، در جیفه رغبت می‌دهی

□

زود از حبش تن بسوی روم جنان رو

□

زن چیست نشانه گاه نیرنگ

□

سپه را به آیین پیشینه روز

□

ز بی روغنی خاک بادام دوست

□

کارگردانی چو فتد پیش کس

□

صبرم شد و عقل رخت بربست

□

چو ما را سخن نام دریا نهاد

□

هردم غزلی دگر کند ساز

□

گر تو این معشوقه را با پیرهن گیری کنار

□

تا بی گهنیش خون بریزد

□

مه حلی زهره را کرده به زر نثار

□

زان یار که او دوای جانست

□

جهانجوی پر دانش افراسیاب

□

زین گونه بسی گهر فشانده

□

هران بوم و برکان نه آباد بود

□

حاجب سوی زاهد آمد از راه

□

تا شنیدم گفتن شیرین او

□

خاموش دلا ز هرزه گوئی

□

از نثار خون دل در راه او

□

گر آب شوی به جان نوازی

□

دگر آنک بر گرگ بدرید پوست

□

از بیم سگان برفت پیشی

□

گر او برفروزد نباشد شگفت

□

بر رسم عرب نشسته آنماه

□

وقتیست که سرمستان گیرند ره خانه

□

برخیز هلا نه وقت خوابست

□

در کام افعی از لب و دندان زهر پاش

□

خوناب جگر چو شمع پالود

□

گوید که: « چون بدیت دران غربت دراز »

□

ناگهان موشکی ز دیواری

□

بلشکرگه اندر یکی کوه بود

□

گفتم چادر ز روی باز نگیری

□

پرسیدم کای باغ عجایب تو چه باغی؟

□

برگ عیشی مساز خاقانی

□

بر خاک او ز مشک شب و دهن آفتاب

□

رنجه‌ای تا به رخت چاشت خورم

□

بسی انجمن کرد بر خویشتن

□

اتصال نجوم خاطر او

□

در چه زمین و چه زمانم؟ مپرس

□

زمین زیر به کو کثیف است و ساکن

□

چو قصد چشمه کرد آن چشمه نور

□

آنکه از نحل خانه گیرد شهد

□

زهد بس کن رکاب باده بگیر

□

ور کند مطرب بسی هان و هون هون درسرود

□

اگرمرد برخیزد از تخت بزم

□

این نه بس ما را ز عشقش کز پی یک حقشناس

□

روی آن بت، که اوحدی دیدست

□

که تنها گله برد رستم ز دشت

□

درهم آمیختیم خنداخند

□

چراغی گر شود تیره مر او را هم تو افروزی

□

من که خاقانیم به باغ جهان

□

بیامد چو نزدیک رستم رسید

□

چنین داد پاسخ که کمتر خوری

□

تا ابد بیش ذات پاک ترا

□

کنون از لطف و احسانی که دارند

□

نشسته بگاه اندرون می بچنگ

□

مبادا هیچکس را چشم بر راه

□

سلیمان‌وار اگر خواهی همی ملک

□

ریژی از چاشنی کام به کامم نرسید

□

بر ملک پرده کلک تو دارد همی نگاه

□

یکی شارستان کرد به آیین روم

□

ای سنایی گرت قصد آسمان چارمست

□

هر زمان از نشاط پرورشی

□

شرف به لطف همی پرورد ترا در ملک

□

زود جنبش مباش همچو عنان

□

کم‌زنان را بر بساط نیستی

□

دل از غفلت به آگاهی رسیدش

□

در ابر اگر ز دست تو یک خاصیت نهند

□

شاه دنیا فی المثل چون آتش است

□

از برون سو آب و روغن سود کی دارد ترا

□

تازه روئیش تازه‌تر ز بهار

□

از خواب امن و مستی جود تو در وجود

□

از دهان دین برآمد آه آه

□

تویی زی اقربا درویش ایمن

□

برون شد حاجب شه بارشان داد

□

عبارت تو چرا شد چو گوهر منظوم

□

خسروی کار گدایی کی بود

□

مطربی جلدی بدان هر ساعتی بی زیر و بم

□

شر خبر داشت کان زمین خراب

□

جفا پیشگان را بده سر بباد

□

خواجه‌ای وعده‌ی نوالم داد

□

یک زمان از گنج دانش وام نادانی بتوز

□

کنون زان دیر اگر سنگی بجوئی

□

ندانی که لشکر چو یک روزه راند

□

گر تو هستی مرد کلی، کل ببین

□

گر هوایی مطهری ز صفات

□

چون زمانی به گرد باغ بگشت

□

چو نوبت رسد زین جهان غربتش

□

چنگ است پلاس پوش پیری

□

زیر قدم کرده از اقلیم شک

□

فسونگر کرده بر خود چشم خود را

□

چون مرغ به طمع دانه در دام

□

چرخ را دور شبان‌روزی دهد

□

یک چند اگر ز جور زمین در گزند بود

□

نه گر چون تویی بر تو کبر آورد

□

چه می‌خسبی ای فتنه روزگار؟

□

از نثار جام زر بر فرق خاک

□

خلق عالم گر ز حکمت ظاهرت گویند مدح

□

نشاید پاره کردن جامه و روی

□

گه آسوده در گوشه‌ای خرقه دوز

□

بر لب خشک جام رعنا فش

□

برنگردم زین سخن تا زنده‌ام

□

هنوزت اجل دست خواهش نبست

□

مدبر که قانون بد می‌نهد

□

ادب داشتم دولتم برنداشت

□

پس آن گه رسیدن به تحقیق معنی

□

هریکی تا به هفته کم و بیش

□

که چندان که جهدت بود خیر کن

□

خور ز رشک کفش به تب لرزه است

□

سنگ در قندیل طالب علم عالم جوی کوب

□

اگر پادشاه است و گر پینه دوز

□

چو بینی که یاران نباشند یار

□

از زکات جرعه‌ی دریاکشان

□

ور به شرع سیدی آگاهی از سر خدای

□

فتنه را باد رهنمون آمد

□

ز هنگام رزم منوچهر باز

□

دشنام که خود به خود دهد مرد

□

مست‌ست جهان از پی تقدیر همیشه

□

کار عالم ز نو گرفت نوا

□

هر بیت که از سماع او گویم

□

دولت به من نمی‌دهد از گوسفند چرخ

□

با فراوان سیم و زر خورشید هنگام سخا

□

آسمان کافتاب ازو اثریست

□

باز صیاد اجل را آتشین منقاردار

□

پس دوست دشمن است به انصاف بازبین

□

ازین مرگ صورت نگر تا نترسی

□

وانکه مریخ بست پرگارش

□

تو بسته شده در گره آز شب و روز

□

فرزین دل است و شه خرد و رخ ضمیر راست

□

اگر بودی دلت مشتاق در گفتار بسم‌الله

□

نظارگیی که دیدی از دور

□

در لباس شیرمردان در صف کم کاستی

□

مادر روزی ار افگانه فکند

□

وآن گه‌ی باشد سزای آتش ترسا درخت

□

چونکه ناگفته باز نگذارید

□

آدمی اصلی بود با احتیاط و اصطفا

□

هنوز اندر بیابان باشی آن ساعت که جانت را

□

از برای خمار مستانت

□

هر یکی در نورد خود شیری

□

لب محرم رکاب تو ماند که بوسه داد

□

همچو خاکم سزد که خوار کنند

□

هر که را رنگیست همچو نیل در آب افکنید

□

چون ببیند نیازمندی تو

□

از باد و آتش نیستی تو آب و خاکی چیستی

□

گویی که خروس از می مخمور سر است ایرا

□

گر از تو نشنیدی صلا شمع نبوت بر ملا

□

ز خون خوردن و حبس جستیم عور

□

چشم روشن بین ما گر چون فلک بیند ترا

□

زیر پل فلک مجوی آب وفا ز جوی کس

□

ساختم جلابی از جان جانت را

□

گر داد آزادی دهی قد خم کنی در خم جهی

□

شد ملک محمود و ماند اندر زبانها مدح اوی

□

منبر گرفته مادر مسکینم

□

چون طلعت خورشید عیان گشت به صحرا

□

پیر گفت ای فتی آن زر که ندارم چه دهم

□

دیده‌ی بردوخته چون برگشاد

□

از حیاتش گر فروغی یا نسیمی مانده هست

□

نه موسیی شود هر کس که او گیرد عصا بر کف

□

باطن تو کی کند بر مرکب شاهان سفر

□

آهو سرین ضرغام بر کیوان منش خورشید فر

□

ز من این خردگیها در گذارند

□

نبد دست ایران بتوران دراز

□

خواست کز عشق باغ گیرد دشت

□

تا به نهانخانه‌ی عین‌الیقین

□

دست زمانه غالیه‌سای اندر آمده

□

از راز دهر اگرچه گرفتست پرده بر

□

دور باش از وی که دوری زو خوش است

□

کبرویش رفته باشد در میان شاخسار

□

جهانجوی را کین نباید گرفت

□

هنر به ناز همی پرورد ترا در بر

□

بر میان تو کمترین کمریست

□

شعاعی گر فرو میرد مر آن را هم تو افزایی

□

کرکس شب کبک منقار آمده است

□

دست تهی برون ندمد هرگز از چنار

□

عاشقان بوسه‌ی تر اندازند

□

هر که را بوییست همچون عود بر آذر نهید

□

بلند و بیکسو ز انبوه بود

□

کس نیست جز که بخت تو بیدار و هوشیار

□

من و چون من فسانه گوئی چند

□

وز دست هوا خورده به ناکام قفایی

□

عندلیبم ولیک نوحه‌گرم

□

کتابت تو چرا شد چو لل منثور

□

شب برد روز آورد روزی دهد

□

نوش دان کرده بوسه‌دان ترا

□

تبه بود و ویران ز بیداد بود

□

چون سخن نبود همه بی معنی و ابتر بود

□

شوریدن آن ددان چو زنبور

□

تویی زی انبیا سلطان اعظم

□

که نگیرد صلاح جای صبوح

□

ز ما کشت بسیار و اندر گذشت

□

بر زبان عزیزتر مردی

□

خورشید بفگندی قبا ناهید بشکستی قصب

□

چون نه زمین و نه زمان دیده‌ام

□

همی بود تا یال و شاخش بدید

□

دوریی درد و ندارد آب

□

با خرد یک تک برآ بر مرکب همت بتاز

□

در آرزوی بوسه‌ی شیرین چه مانده‌ای

□

دل و گوش داده بوای چنگ

□

این به بازوی چو مائی کی بود

□

وز دم خرسندی آنرا کرده سرد

□

نتوان دید جز ببینش وی

□

ستم بر ستم پیشه عدل است و داد

□

ماه از ابر سیه برون آمد

□

پای همت بر قفا خواهم زدن

□

در سم شب رنگ شاه سربه‌سر انداخته

□

ز تو خیر ماند ز سعدی سخن

□

مفلسان گنج روان درخواستند

□

عنصری رفت و ازو گرد جهان امثال ماند

□

روزیی کان ننهاده است قدر می‌نرسد

□

سر پنجه‌ی زورمندش نماند

□

کارها بر خلاف آن دیدم

□

هان مگر خود را به نادانی مسلم نشمری

□

تو گوئی در آن زعفران کشته‌اند

□

ترحم فرستند بر تربتش

□

کل طلب، کل باش، کل شو ،کل گزین

□

آنجا چه بقا ماند نور قمری را

□

شد آراسته حلقه‌ی بزمگاه

□

چون گرگ به بوی دنبه در بند

□

بر نفسها گشاده گشت هوا

□

ز بادت خنگ و ز ابرت ادهمی کو

□

همایون کنان شاه را تخت و تاج

□

بیا و می لعل نوشین بیار

□

سینه سوی کتف از آن برآورد

□

راز دل خویش مقامات کرد

□

به انکار نتوان سخن برد پیش

□

گه آشفته در مجلسی خرقه سوز

□

خوب رنگیش خوبتر ز نگار

□

زیرا نبود واقف وقت کلام تو

□

کزو ناگزیر است برخاستن

□

تو را می‌برد تا به دوزخ دهد

□

جرعه بین با خاک جان آمیخته

□

تا نگردد رای تو بر مرکب همت سوار

□

ز هر تیغ کوهی یکی کوه تیغ

□

هزیمت ز میدان غنیمت شمار

□

پای بیرون نهادی از حد خویش

□

جم را بگو تا کیستی او را روانی ده ز شم

□

که در در نشاید دو سوراخ سفت

□

نه یعقوبی شود آنکس که دل اندر پسر بندد

□

ادب کاشکی کم طلب کردمی

□

آب حنا بر ترید و سنگ بر رخسار کو

□

به از غرقه در آب دریا شدن

□

خارا دل و سندان جگر رویین سم و آهن عصب

□

هردم از گونه دگر خورشی

□

اول سخنی ز عشق آغازم

□

گشایند از آتش پرستی میان

□

لحن او در بلخ ما را شاعری استاد کرد

□

که خوی تب ز تاب می‌چکدش

□

چرخ گیرای امل را کاغذین چنگال کن

□

بر آن بام داران چه بیداد کرد

□

چون درونسو نور نبود ذره‌ای قندیل را

□

گوهر سرخ بود در کارش

□

همچو نامردان گریبان خشک و تر دامن مباش

□

که ماند از قفای تبرزن درست

□

همچو عیسا پیش دشمن یک زمان بر دار باش

□

پس دشمن است دوست به تحقیق درنگر

□

چشم را چون خارپشت از تن برون آور سنان

□

بر او دانش‌آموزی آسان شده

□

پرده‌ی دیگر نوازی زخمه‌ی دیگر زنی

□

برآور به درگاه دادار دست

□

تمنی کنی با چنین اعتقادی

□

که بیند در این داستان اندکی

□

ور خرابی مسلمی ز خراج

□

از بهر درد دنبه و بهر چراغ په

□

هر چه از ابلیس معروفست منکر داشتن

□

هنر پیشه را دل به اندیشه داد

□

یا به دلوی سیم بخشد یا به میزان زر کشد

□

گویم ارزان که باورم دارید

□

از جهان هیچ کار بد مرساد

□

ز تاریکی آورد جوهر برون

□

یک روز اگر ز دور زمان در زحیر بود

□

سرمایه‌ی آفرین شمارش

□

چنگ در فتراک صاحب درد دردی خوار زن

□

برآراست سالار گیتی فروز

□

ما مست عصیریم که فرزند جهانیم

□

بزرگش نبینی به چشم خرد؟

□

گر خرد داری تو زین هم بر نگرد

□

سیاهی ده از سایه مشک بید

□

ترا هر دم هزاران نعره‌ی «هل من مزید» ستی

□

چون فرو شد ناصر دین ای دریغ

□

ازین زندگی ترس کاکنون در آنی

□

به فرهنگ خود عالمی هر تنی

□

اگر پرسدم بازگویم نهان

□

سر در آرد به سربلندی تو

□

جهان آفرین را طلب کرد و بس

□

رضا جست و با او خصومت نجست

□

ز دارو گریزان و ریزان سرشک

□

غم مبر انده افگانه مخور

□

خونی که چنین از او چه خیزد

□

به کاغذ برش نقش بنگاشتند

□

جهان چون خانه‌ی پر بت شد و نوروز بتگر شد

□

چو خفتند گردد شب هر دو روز

□

بلیناس برنا و سقراط پیر

□

ترا گوش بر قصه‌ی خواب و خورد

□

همه تیغ و تیر بودی، نه سپر بدی، نه خودی

□

آن عزیزان که خاک ایشانم

□

با سگبانان گرفت خویشی

□

بسا چشم سوزن که در سر کنی

□

چه اندر مملکت گیری، چه اندر مملکت سازی

□

قایم کشوری به شمشیری

□

ز پیوند گشتند پرهیزگار

□

کزین ره نگردم سرانجام کار

□

مکن زنهار با نازش، تو نازی

□

چشمش چو لب کبکان خون‌بار نمود آنک

□

تدبیر چه سود قسمت اینست

□

گران کوه را در سرافکند شور

□

آتشی در جان من از عشق اوست

□

کز او رخ زرد گردد عمر کوتاه

□

وزان گمرهی باز راه آورد

□

نه سوراخ دیده نه سوراخ گوش

□

که تو خورشید از مشرق برآیی

□

بیدق رموز تازی و معنی پهلوی

□

کافتاد چو مرده مرد بی خود

□

نه آبی روان و نه نانی روا

□

بر بساط ملک سلطان بوده‌ای

□

فلک را آب در چشم آمد از دور

□

نظر دار بر فیض پروردگار

□

همه تن شد انگشت و قی کرد باز

□

به میان این حریفان، تو درین قمار چونی؟

□

تو گوئی ز مادر کنون آمدیم

□

شد باد به گوشواره‌گیری

□

در آن داوریگه فراهم شدند

□

از چه او را رایگان باید فروخت

□

قدم بر پایه شاهی رسیدش

□

به ده سالگان ماند احوال من

□

که هست ایمن آباد رومی به روم

□

ای بر رخ من سحر گزیده

□

بگذر از این پل کهن آب وفای تازه بین

□

عالم همه حبه‌ای نیرزد

□

که خضر پیمبر بود پیشرو

□

کی توانی زد درین منزل قدم

□

نیابی گردبادش برد گوئی

□

به جوش آمده ذوفنونان فحل

□

به خدمتگری با تو پیوسته‌ام

□

هر لحظه عروسیی و خوانی

□

ور پی ز خود بیرون نهی آتش گلستان آیدت

□

در ظاهر صلح و در نهان جنگ

□

ز شادی نهاده به شادی دهیم

□

کزان میهای جان‌پرور، تو هم با ما و بی‌مایی

□

شه آنکاره دل در کارشان داد

□

که بر رفتگان دل نباید نهاد

□

ز کار آفرین کارها ساختن

□

از قوت روح آید دندان دل دمیدن

□

از دست آن مناره‌ی خونخوارش

□

مه منتظر تو آفتابست

□

زده سکه عبده بر درش

□

در عشق فلک چنین منعش

□

زبان بسته به افسون چشم بد را

□

به پاکیزه یزدان پناه آورید

□

که خواند سراینده آنرا سروش

□

کندر حضیض افتد، از ربوه‌ی سنی

□

از ثنای صاحب مالک رقاب است آن همه

□

دریاب و گرنه رفتم از دست

□

به ماهی گرفتن سوی حوض آب

□

این نور خدایست تبارک و تعالا

□

که مردم تحت امر کردگارند

□

کزو دور شد هر کسی را گمان

□

ز بابل رسد جادوئیهای سخت

□

تصرفها فرو ریزد به مستی و به شیدایی

□

ازین کرخ فنا باید به بغداد بقا رفتن

□

با آتش من شبی نسازی

□

نه از شحنه بیم و نه از دزد پاس

□

رو که به خورشید موید شدی

□

نهد برکف خویش جان را برزم

□

فروهشته گیسو به گیسوی چنگ

□

در ما چو دریا بباید گشاد

□

ز مهر تستشان دایم تناجی

□

گفت: اخسا قطع الله یمین العجمی

□

وانگاه حدیث عشق رانده

□

ز در دور غوغای نامحرمان

□

طوطی جان پاک را، مست و شکرخا می‌کشی

□

سواران گردنکش و تیغ‌زن

□

بجای پدر مجلس آراستن

□

که رای شما را بدان نیست راه

□

گشته همتاش در کمان و کمند

□

دیر آرام باش همچو رکاب

□

هم خوش غزلست و هم خوش آواز

□

بر زند خود را به صف کین به گاه کارزار

□

جمله ز آغاز کار تا انجام

□

فزون از دو فرسنگ بالای بوم

□

چو خواهم کنم در دل صخره جای

□

جوع نفتد حاجتش دیگر به نان

□

مرغ روح از شوق جانبازی نگنجد در قفس

□

تن آسان شوی هم روان پروری

□

تا آوردش به خدمت شاه

□

خشم تو مایه‌ی سقر ندهد

□

بی‌صدف قدر یافت در ثمین؟

□

همه روم یکسر پرآواز اوست

□

گهی ساق گاو و گهی سم گور

□

سیلی خصم‌وار باز کشید

□

کجاست برق اجل تا مرا بسوزد پاک

□

گویند : « آنچنان که بود درد بی‌دوا

□

غریبان را سگان باشند دشمن

□

نگویم فلانی دگر یا همانی

□

باشد همه والضحی و طاها

□

کند باد جنون را آتش آمیز

□

خورند آب حیوان اسکندری

□

ور ترا راه زند آن پری ما بپری

□

سحرگاه با عشق در گفتگو

□

دستم آمد با کفن دوزی ز پیراهن دری

□

بوئی برسان که وقت آنست

□

ولوله‌ی صبح قیامت دمید

□

مطلق بود وجود من، ار چه معینم

□

زهر خور و سبزی هر خوان مخور

□

مغانه چو آتش برافروخته

□

دو عالم باخت و جان بر سر، هنوز اندر قمارست آن

□

از ریشه بنای ظلم برکند

□

پیش هر دل ز تو سد واقعه‌ی مشکل ماند

□

کین در همه گاو و خر بیابی

□

تات نگیرد بلا، هیچ نگویی خداست

□

هم مست شود ولی به ایام

□

نه عاشق زان هنوز آگه نه معشوق

□

خسک بر گذر باد پوینده را

□

ور نی سواری کی کندبر پشت خر باد صبا؟

□

که ترسد شرزه شیری از شغالی»

□

این بچه‌ی چار ماهه چون زاد

□

می‌خور جگری به تازه‌روئی

□

خبر جان چو طوطی شکرخا برگو

□

شعر زلفین تو را پود بود از شب تار

□

تف غیرت نهادش در جگر نوش

□

ز سر کنده بادام را مغز و پوست

□

ایمن ز انقطاع و ز اعراض و ارتداد

□

راغ را زینتی دگر بخشای

□

پشم آن موی روی ناپاکت

□

بر بسته ز در شکنج خرگاه

□

ترک هوا و آرزو هست سر پیمبری

□

که اب و ابن و روح قدس نهند؟

□

که چون فرداست گردم نیست برجا

□

نگهدار فرمان پروردگار

□

می‌درد این عالم از شاهد سیمین تن

□

زین بهتر نیز می‌توان شد

□

که ستاره کجا گذر دارد

□

بگشاد زبان آتش آلود

□

چونک امیر آب دو صد کوثری

□

کند هنگام حیرت دستگیری

□

در ره تعظیم قدش خم شود

□

که عقد گوش گوهر بند بودش

□

مسکین شو و قربان شو، در طوی چنان خاقان

□

گیاه آسوده باشد سرو رنجور

□

آن گل که بود رونق گلزار من کجاست

□

به باده سالخورد و نرگسی نو

□

می‌فتد در دهن هرکی دهان را بگشود

□

چو آتش گاه موبد شد فروزان

□

به ز تو شهرت که دهد نام کس

□

چنانک از سگ سگی وز شیر شیری

□

زان خسروی که شربت شیرین به نحل داد

□

ز گوهرها زر و خاکش یکی بود

□

گوی فلک در خم چوگان تست

□

برون آمد غلامی حلقه در گوش

□

شب گشت چه غم از شب با ماه درخشانت

□

خوشا خاری که آرد سرخ گل بار

□

وصالش داشت از یاری به کاری

□

شدم خشک از غم اندر نم فتادم

□

همان ساعت بگیرد جان، شود گویا، شود بینا

□

که بر ما کم کسی گرید چو ما زار

□

وان بناها چون اساس قصر شیرین استوار

□

بر او شاهی نه شه صاحبقرانی

□

که از آن پنج زبانه‌ست مرا پیچ زبان

□

چو خورشید بالا و پهنا گرفته

□

کاو شود اقلیم گشای سپاه

□

تا چنین عید و عروسی است چه جای سورست

□

بی‌کنایت گو لقب تو آن رئیسی پیش را

□

بجای تو دگری واثقم که نگمارد

□

رفع شود از مدد یار و بس

□

زانکه اهل پادشاهی از بنی آدم تویی

□

گفت: « آنک نترسم ز زمستان و نه از دی »

□

جست بر خم می خروشانا

□

نشسته بکندز بخورد و بخواب

□

بکر نه‌ای شرم داشتن چه خصال است

□

چون ابر با چشمان تر با ماه تابان می‌روی

□

که فلک بر دل من چاشت خور است

□

حراقه‌ایست کون و عدم در ستاره‌بار

□

فیض طبع مرا نویدگر است

□

می‌فزاید گفتن خویشم ملال

□

که وجودش ورای امکان است

□

تا برکشدت قیصر، بر قصر معلا

□

بزند نحلش ارچه نگزاید

□

فلک به ز بر کو لطیف است و دروا

□

با چنین روی، چو در گوش کنی مروارید

□

سر به خم برنهاد و می نوشید

□

مجنون چو رسید پیش صیاد

□

برگ مهمانی تو ساخته‌ام

□

که از شست کیوان یکی تیر جست

□

از پس بکران غیب چادر غیرت

□

ز نغزی هر دری مانند تاجی

□

زین سپس ابروار پاشم جان

□

بار هستی بر شتر بندد عماری‌دار تو

□

عالم از چار علت است به پای

□

هر روز شدی و گوسفندی

□

عاقل آنگه رود به خانه‌ی نحل

□

زین بی‌خردان سفله بستان

□

الف را بر اعداد مرقوم ببینی

□

بهر موئی که تندی داشت چون شیر

□

شاخ طوبی با قلم در دست اوست

□

روا بود که تو در زیر خاک باشی و من

□

به میدان قیصر به ننگ و نبرد

□

این بند به خود گشاد نتوان

□

داد بنده نمی‌دهد در تو

□

خروس پهلوان باماکیان گفت :

□

ای روح، اندر جست و جو کن سر قدم چون آب جو

□

چو از مشرق بر آید چشمه نور

□

روز و شب دوزنده‌ی خصم و عدو باشد به تیر

□

جام گیتی‌نمای را به کف آر

□

نشست اندران مرز زان کرده بود

□

گفت ار دگر این عمل نمائی

□

خاک مسکین زبیم سیلی او

□

باغ دیری است دور مانده ز تو

□

چون ترا گرم کند شعشعهای خورشید

□

چو از شکرش فرامش کار گردیم

□

نه چشمم چراگه کند روی ساقی

□

چون نگنجید زیر نه پرده

□

بسی در معانی هردو سفتند

□

با من تو نگنجی اندرین پوست

□

درین پرده کانصاف یاری دهست

□

لب شیرین گشود و با من گفت

□

عقل نیابند به دارو، دگر

□

ز روی او که بد خرم بهاری

□

در آن تب بسی چارها ساختند

□

فی‌الجمله کمال صورت اوست

□

ریش بز بسته‌ای، برو آقا

□

نیلوفر از آفتاب گلرنگ

□

شبی کاسمان طالعی داد چست

□

روزی دو سه صبرکن به امید

□

چون ماهیان طپان شده بر ریگهای گرم

□

چو مهمان را نیامد چشم بر زر

□

درم بر درم کیسه‌ی کوه و شخ

□

چون عکس آفتاب در آیینه اوفتد

□

از آن بد عهد دمساز قدم سست

□

در دشمنی آفت جهانست

□

هر آن جانور کو خودآرای نیست

□

خرم دل آنکه از لب یار

□

خر ز زدن گشت فرد، کژروی آغاز کرد

□

شبه با در بود عادت چنین است

□

چو صیاد را آهو آمد به دست

□

بزرگی را و شاهی را هم انجام و هم آغازی

□

سوگواران مجلسی دارند و خون در گردش است

□

بختم نه چنان به باد داد است

□

ز دود از جهان شورش زنگ را

□

خاموش و شراب عشق کم‌نوش

□

درونش روضه و بستان، بهار سبز بی‌پایان

□

هر آنچ او فحل‌تر باشد ز نخجیر

□

کنون لعل و گوهر فروشی کند

□

درخت رود از دیبا و از گوهر توانگر شد

□

اساسی گر نداری کوه بنیاد

□

گفت ای از جهان بریده پیوند

□

گر افسانه‌ای بیند از کار دور

□

خداوند شمس دین، زان جام پیشین

□

احمد چو مرا بیند، رخ زرد چنین سرمست

□

در آنجان گر ز من بودی یکی سوز

□

چنان عهد بستند با یکدگر

□

چون نه این ماند نه آن در ره ترا

□

ای ریش تو در کمال زردی

□

کاین نامه که هست چون پرندی

□

لب نارون را می‌آلود کن

□

تو بسی سخن بگفتی، خلل سخن نهفتی

□

روضه‌ی روح سبز بین، ساکن روضه حور عین

□

جوانی دید زیبا روی بر در

□

دو لشگر نگویم دو دریای خون

□

جان آن مرغان ز تشویر و حیا

□

ز راه نسبت هر روح با روح

□

دلداری بی‌دلی نمودن

□

چه دانی که من خود چه فن میزنم

□

تا صلح کنیم بر دو، امروز

□

سرسبز گشت عالم زیرا که میرآب

□

چو پیلی گر بود پیل آدمی روی

□

سپه راند از آنجابه تخت سریر

□

گر ندارم من در این اندوه کس

□

دور زده دست به فتراک تو

□

او گوید و خلق یاد گیرند

□

خرامنده بر سبزه‌ی آن زمی

□

هزاران مکر سازد او، هزاران نقش بازد او

□

هر شاهد چون ماهی ره‌زن شده بر راهی

□

فلاطون و والیس و فرفوریوس

□

ارسطو به دلگرمی پشت شاه

□

رسم خدمت سر به سر دانسته‌ای

□

خوش آن بادی که گرد خاکساری

□

در نسخ عطارد از حروفت

□

مگر در گذرهای اندیشه گیر

□

به جانبازی گشاده‌دار، دو دست

□

این بود رزق کریمی که وفادار بود

□

شتابنده راه دیگر سرای

□

شتابنده خنگی که در زیر داشت

□

هم قادر و هم فاخر و هم اول و آخر

□

پر سیمرغ بر دهد مگرت

□

آن دید درین و حسرتی خورد

□

همان دین دیرینه را نو کنند

□

ای زاده‌ی عدم، تو بهر دم جوانتری

□

ترجیع، بندخواهد ، بر مست بند نیست

□

لب لعل عناب شکر شکن

□

بر آن پهن صحرای دریا شکوه

□

تو ما باشی مها ما تو، ندانم که منم یا تو

□

آن هنر اندیش شود نامدار

□

چون گل به رحیل کوس می‌زن

□

به آواز پوشیدگان گفت خیز

□

جان تو خفاش بد و باز شد

□

زین گذر کن، بده آن جام می روحانی

□

گرم باز یابید گیرید پای

□

چو بر جای خود کلک صورتگرش

□

در آن بازار کز تو هست بویی

□

گوهرشناس و جوهری نظم و نثر کو

□

وانگاه به دخمه سر فرو کرد

□

کسی را که دولت کند یاوری

□

و اگر نه جان روشن ز خدا صفت گرفتی

□

نه ز اشراق جان آمد کاوخ جسمها زنده؟

□

زنان را ز مردان بپرداختند

□

دل از قصه داد و بیداد شست

□

نزدیک مریم بی‌سبب، هنگام آن درد و تعب

□

گرده‌ی گرمی که دهد مبخلت

□

زان مایه که طبعها سرشتند

□

ازین جام گفت آن خداوند هوش

□

میل کباب جستن، طمع شراب خوردن

□

آن خداوند شمس دین را جان بسی لابه کند

□

همان آرزو خواهیم در سرست

□

فراوان خزینه فراوان غمست

□

بیک دارو ار او نگردد درست

□

آمدم گریه کنان سینه خراشیده ز درد

□

بسا منکر که آمد تیغ در مشت

□

چو شه پای بر تخت زرین نهاد

□

شهنشاه فرمود تا در زمان

□

رست ز پای تو به فضل خدا

□

چو شب خون خورشید درجام کرد

□

در خانه بگشای و آبی بزن

□

خاص‌تر ز آن همه کنیزی بود

□

ای سرت از قاف گرانتر بسی

□

از آن پیشتر کامد این سیل تیز

□

چو کیخسرو هفت کشور توئی

□

به دشت و به دریا توانم گذشت

□

ای نور هر عقل و بصر روشنتر از شمس و قمر

□

چه گفتم دگر ره چه زاد از سخن

□

سخن می‌شد از هر دری در نهفت

□

در آن کشف کوشید کز روی راز

□

تا نکنی غارت نظمی نخست

□

درین گفتنش خواب خوش باز برد

□

جهان را به نیروی شاهنشهی

□

در ایام با حور و گرمای گرم

□

استارهای سعد جهد سوی عاشقان

□

تماشا روان باغ بگذاشته

□

یکی گفت کاید گه اتفاق

□

چو هر دو فنونی به فرهنگ و هوش

□

این عمارتهای شیرین ترا معمار کیست

□

مرا با حساب جهان کار نیست

□

برنجد سر از درد سرهای سخت

□

بسی ساز ابریشم از ناز او

□

دامن او گیر یعنی درد او

□

به فرمانبری کوش کارد بهی

□

چو دی رفت و فردا نیامد پدید

□

چو تابنده خورشید را دید زود

□

آنچه به یک دست نشاید ربود

□

افتادم و مصلحت چنین بود

□

بفرمود شه تا غنیمت کشان

□

نفس را چون بر جگر آبیست آتش در زنید

□

اینجای نه آنجاست که اینجا بتوان بود

□

بدو نیک مردم چو می‌بگذرند

□

فلاطون پس از آفرین تمام

□

گر یکی دم بر تو افتد باز پرس از باد فقه

□

نزدیکم و دورم ز تو چون ماه و چو خورشید

□

تو آسوده بر لشکر مانده زن

□

همه دانند کین کس در همه عمر

□

تا بود دل در فریب نقش جادو جای گیر

□

این عیش و طرب دریغ باشد

□

نگه کرد شوریده از خواب و گفت

□

یک رکابی مپای بر سر زهد

□

لفظ بر ما خلعتی بخشید بهر چاکری

□

هر دو از فرقت تو در تف و پیچاپیچ‌اند

□

نه سودای خودشان، نه پروای کس

□

من به یقینم که جزو نیست هیچ

□

از برون تن تو بتوان دید

□

ای عید، بیفکن خوان، داد از رمضان بستان

□

مگو ملک را این مدبر بس است

□

شمع گویای من خموش نشست

□

گرد غم بنشان به می خوردن ز عمر

□

مه که از چرخ تخت زر کرده است

□

نای زن را بین که صوتی دارد و گفتار زنی

□

سالها شد که راه می‌پویم

□

هستی سزای منزلت هم ابتدا هم آخرت

□

بدو اندرون کاخ و ایوان و باغ

□

شبیخون کند تا در خان من

□

گر چرخ را کلیچه‌ی سیم است و قرص زر

□

مدح خواجه‌ست این قصیده اندرین دعوی مکن

□

سهیل از شعر شکرگون برآورد

□

تا در ضمان رزق خلایق نشد کفت

□

نشسته برو گیو و بیژن بهم

□

چون بزرگان نوش کن جلاب جان

□

فراز آمدندش تنی سی‌هزار

□

دو شاهزاده که هستند از این درخت سخا

□

دین فروشان را به بوی کفر او

□

خواجه را بین کز کمال رادمردی زر و سیم

□

پنداشتی آن غریب خسته

□

در ملک دهر کیست که بودست سالها

□

بدو گفت خسرو که ای پهلوان

□

خاک شد کسری و از هر دل برون شد مهر او

□

ز کردار نیکی چو بیشی کنی

□

عدل تو سایه‌ایست که خورشید را ز عجز

□

تب کرده کژدمی و چو مارش گزیده سخت

□

که از مرگ صورت همی رسته گردد

□

در آمد نقش بند مانوی دست

□

به تیغ کره تو آنرا که کشته کرد اجل

□

درم داد و آباد کردش ز گنج

□

آیام فراخیست ز الفاظ سنایی

□

زمین را بپردازد از دشمنان

□

ز ترکان برآمد یکی گفت و گوی

□

از سر تیغش که هست سبز چو پر مگس

□

گر ز چاه جاه خواهی تا برآیی مردوار

□

بشر کان دید سست شد پایش

□

برامش نشسته بزرگان بهم

□

خاک روزی است دلم گرچه هنر ریزه بسی است

□

ای برادر روی ننماید عروس دین ترا

□

دوش با یار خویش می‌گفتم

□

برستم چنین گفت کای نامدار

□

به سحری کاتش دلها کند تیز

□

از بهر سماع و می آسوده نه اکنون

□

زان بود در پیش شاهان دور باش

□

بحر محیط او به یکی دم بخورد

□

وانکه از آفتاب داشتش خبر

□

زین جا غریب رفت گر آنجا قریب بود

□

دف کز تن آهوان سلب داشت

□

بسا پیر مناجاتی که بر مرکب فرو ماند

□

چو پیدا شد بر آن جاسوس اسرار

□

وگر عاجز سنایی نیستی در دست نااهلان

□

چون دمی در گل دمد آدم کند

□

در راه چو شبرنگ جم با شیر بوده در اجم

□

گاو نازاده گشت زاینده

□

خیز و اکنون خیز کانساعت بسی حسرت خوری

□

ز تو تا غایت مقصد چه یک روزه چه صد ساله

□

لیک آن زمان ز عشق تو بر نعل مرکبت

□

نوازش کرد شیرین را و برخاست

□

از برون عالم جان و خرد

□

با آنکه بهترین خلف دهرم

□

تا به معنی بگذری از منزل جان و خرد

□

سر برافراختی به خاتونی

□

نگیری خشم از دندان شکستن

□

گفتم آن مرد را که به دلت

□

فروغ از تست انجم را برین ایوان مینوگون

□

وزان کرسی که خوانند انشراقش

□

مثله کردی بهر بدنی پیش هر دون اختری

□

شب رخ چرخ پر خوی است مگر

□

چو در دین بر خلاف امر و نهیی

□

من کنیز فلان ملک بودم

□

ور پی بوبکر خواهی رفت بعد از مصطفا

□

جام می چون لوح طفلان سرخ و زرد

□

چون عشق را ذات آمدی نفی قرابات آمدی

□

ولیکن با چنین داغ جگرسوز

□

کرده قناعت همه گنج سپهر

□

با هرکه دوستی کنی از دل مکن غلو

□

دامن تر دامنان عقل در آخال کش

□

بر چنین منظری ستاره سریر

□

ور چو ماهی جوشن عصمت فروپوشیده‌ای

□

گرچه میران لشکرند همه

□

این است جواب آن کجا گفتم

□

خواب نرگس خمار دیده او

□

بفروخته دین را به یکی گرده و کرده

□

مرغزار جان طلب خاقانیا

□

در سرای تیره‌رویان همچو جان گویا مشو

□

در روارو فتاد موکب شاه

□

ندانی همی ویحک اینقدر باری

□

الحق غریب عهدم و از قائلان فزون

□

بگذر از رنگ طبیعت دست در تحقیق زن

□

شه به هنگام آشتی و نبرد

□

سر تیغت از خون او داج دشمن

□

عصای کلیم ار به دستم بدی

□

فایض است از رایت و از پرچمت صبح و سحر

□

تو نیز ار تکبر کنی همچنان

□

مباد روزی جز ملک تو جهان که جهان

□

آز چون نیست در سفله مزن

□

شب چو از مشک برکشید علم

□

آبی از دجله چوبینم که به پیری ندهند

□

مخسب ای گنه کرده‌ی خفته، خیز

□

لهجه‌ی راوی مرا منطق طیر در زبان

□

هرکسی سرگذشتی از خود گفت

□

مست است خروس آری از جرعه‌ی شب خیزان

□

چو سیلاب خواب آمد و مرد برد

□

جور خواران را جهان انصاف داد

□

گفت بر من فروش باغت را

□

چون اسب و فیل نیست دلم خون همی شود

□

مشکی از آب کرده پنهان پر

□

اگر سرنگون خوانده‌ای مان رواست

□

چون از نیازت بوی نه، کعبه پرستی روی نه

□

صاحب و مالک رقاب دوده‌ی آزادگان

□

آنکه او را صبح رایت وز سحر پرچم تویی

□

نکرده هیچ قصد گفتن شعر

□

به روز روشن از آن پس ستاره بشمارد

□

نهانی‌های این گردنده پرگار

□

ز شنگرف و سیماب سیما گرفته

□

من چرا بانگ بر فلک نبرم

□

هم دمم در عشق او اندوه بس

□

وز کف و دودی همه عالم کند

□

بگشاد زبان چو نیش فصاد

□

دلم پر ز تیمار شد زان جوان

□

وی رهن عشق دوست، تو هر لحظه ارهنی

□

تا دهم روشنی چراغت را

□

جداگانه شان کشتیی ساختند

□

ریزه بگذار که روزی به هنر می‌نرسد

□

موضع امن و خطر دانسته‌ای

□

نو بهاری با خزان آمیخته

□

واین بار زخود نهاد نتوان

□

ز داد و ز بخشش نیامدش رنج

□

ایمن شو از ارتعاش و مرعش

□

نفیر از شعری گردون برآورد

□

بسا یکفنان را که مالیده گوش

□

طیلسان در وجه زنار آمده است

□

شد حیای محض و جان شد توتیا

□

کی شده نزدیک شاهان دور باش

□

چون دوست شود هلاک جانست

□

همی رفت هرگونه از بیش و کم

□

بریزا در دهان جان ریشین

□

ناز نسرین درم خریده او

□

بهرجا که خواهید سازید جای

□

سستی به دست مارفسای اندر آمده

□

خواب چون می‌آید ای ابله ترا

□

بپذیرم یکی ره آوردی

□

از خویشتن و زمن برائی

□

چون نخواهد شد این بیابان طی

□

اگر با تو بسازد او، تو پنداری که همتایی

□

زمین را نقشهای بوسه می‌بست

□

سخن را چه خسبانم او نیز مرد

□

کرکس گردون ز هول شاه‌پر انداخته

□

گوزن از لاله اندر دشت با بالین و بستر شد

□

کخور گیتی است سنگین ای دریغ

□

بر آب سپر فکند بی جنگ

□

تا تو نگویی: به گمان دیده‌ام

□

زیرا که ملولی و رمیده

□

کارهائی کند که شاید کرد

□

مغان از چمن رخت برداشته

□

گو باش چشم گرسنه چندین چه مانده‌ای

□

جهانداری ز تو نازد تو از فضل و هنر نازی

□

آواز گوزن سان برآورد

□

کز هیچ شنیده‌ایم یاد است

□

چون شود دل عنان گرای صبوح

□

محک خدای دیدی، تو در اضطرار چونی؟

□

سری بینی فتاده زیر ساقش

□

هم الیاس دریا و هم خضر دشت

□

اگر پرده کنج نیاری بهست

□

که حاتم را تو استاد سخایی

□

به چوبش ادب را ادب کردمی

□

من خود کشم و تو خویشتن دوست

□

خرد کی در این ره خموشی کند

□

زهی مر یوسفان را بی‌رواجی

□

یکی از طاق و دیگری از جفت

□

که روح القدس کردشان دست‌بوس

□

خیالی نیابد بجز خرمی

□

شکر هم تو، شکر خا تو، بخا، که خوش همی خایی

□

جرعه بر میر لشکر اندازند

□

ما را ورقی دگر نوشتند

□

که تا بیند آن تخت را تخت‌گیر

□

چونک درین نور معود شدی

□

لبش را صد زبان هر صد شکر ریز

□

چرا بر نیامد ز ما رستخیز

□

که از باز گفتن بود ناگزیر

□

اول غم و سودا و بخرید بیضا

□

چون آبت اندر جوی نه، پل کردن آسان آیدت

□

منسوخ شد آیت وقوفت

□

برافزود بر هر یکی پایگاه

□

از شاخ خشک بی‌رطب هر لحظه خرما می‌کشی

□

نقره را قیر درکشید قلم

□

در آن منزل آن شب شه آرام کرد

□

نه سایه بر او گستراند نه نور

□

نه فن و صفاش بودی، نه کرم بدی نه جودی

□

هرچند کاهل عهد کهان را کنند مه

□

ما را و ترا به باد گیرند

□

چو مه خیمه‌ای در خرابی بزن

□

اندر مزید ناید، با شیرها مزیدن

□

نشاندش پیش خود بر جانب راست

□

براندازد این هفت کحلی طراز

□

زهی دولت مرد گوهر فروش

□

افتی در ته سپهر کبود

□

با هرکه دشمنی کنی از جان مکن خطر

□

وانگه به خلاف قول بودن

□

به بسیاری از آب دریا فزون

□

شود از عکس رخت دانه‌ی در چون گلنار

□

در خریطه نگاهداشت چو در

□

دریده بر ابریشم ساز او

□

کزان طالع آید ضمیری درست

□

تا ببینی به چشم دوست مدام

□

آید ز فضل و فطنت من عارش

□

از غم زده‌ای به دردمندی

□

که چون هرمس از کان برآرد گهر

□

جگرگاه مرغ سخنگوی خست

□

نمی‌شاید که فریادی ندارند

□

چه بازی بر آراست چرخ کهن

□

طمع را بر آزار او رای نیست

□

شد، سراپرده زد به علیین

□

چون نعره‌ی کوس آید هشیار نمود آنک

□

وین دید در آن و نوحه‌ای کرد

□

گره بسته چون پشت ماهی ز یخ

□

داد دل مردم خردمند

□

نمایی، که پیشت تکبر کنان

□

چنین گفت کایزد بود رهنمای

□

گرایش سوی دین خسرو کنند

□

آن دم ازو بپرس نگوید که آهنم

□

کز خود انصاف جهان درخواستند

□

در مطرح آن سگان فکندی

□

حصاری زد از موج لشگر چو کوه

□

« کس از یار موافق راز ننهفت

□

که ازو گرچه مرد خوشنودم

□

زده بوسه بر فندق بی دهن

□

ز دارا ستد تاج و اورنگ را

□

جام می ناب می‌کند وام

□

که آن خوی از افتاب می‌چکدش

□

مرا زد تیغ و شمع خویش را کشت

□

برآراست آرایشی در خورش

□

زود بشتاب و سوی باغ گرای

□

به عذر گناه آب چشمی بریز

□

که از تاب خورشید شد سنگ نرم

□

به خیری زمین را زراندود کن

□

آیینه‌ی ذات حق تعالی

□

که از ما از رحم سرنگون آمدیم

□

بر دست کشنده بوس می‌زن

□

به تعلیم دانش کمر بست چست

□

وز شکرخند ریخت از لب قند

□

گاه شهدش دهیم و گاهی شیر

□

که فرمانبری به ز فرمان دهی

□

که یارد که با او کند داوری

□

دل طپد در کالبد روئین‌تنان را چون جرس

□

از بهر اسب و فیل دلا خون همی شوی

□

گشته به چنین خراب خرسند

□

بدو داد کو زهره شیر داشت

□

از رحمت حق مباش نومید

□

چه بر تخت سلطان، چه بر دشت کرد

□

کهن من شدم آرزو نوترست

□

ز گنج سخن حصن روئین گشاد

□

سیاه پوشم و بر سر کنم ز ماتم خاک

□

چو راهی در میان داری که می‌باید تو را رفتن

□

می‌گفت و همی گریست از درد

□

نشد سیر از آن آهوی شیر مست

□

زوان از پزشکی نخواهیم شست

□

تیر یک زخمه دوخت برجایش

□

که این رشته را سر پدیدار نیست

□

دهل بر در خویشتن میزنم

□

بشد نزد او نامداری دمان

□

من ز بغداد چه گویم صفت بی‌کرمی

□

وزو هر دانه شهری راخراجی

□

ز فرهنگ پر کرده و ز غم تهی

□

به رسم مغانش پرستش نمود

□

آنجاست به رسم خود نشسته

□

شد آن آتشکده چون لاله‌زاری

□

گزارش کن از خاطر گنج ریز

□

شکارافکن بدو خوشتر زند تیر

□

کستان بوس در او شد دل آزاد من

□

بمالد گوش تا بیدار گردیم

□

تنش را ز تابش نپرداختند

□

ز لب بگشاد خسرو گنج گوهر

□

خواستی گنجهای قارونی

□

برانگیزد ز دریا گرد کافور

□

سرود از خراسان و رود از عراق

□

به گیسو رفتمی راهش شب و روز

□

موی چون نیست غم شانه مخور

□

کلید گنج زرین آهنین است

□

به شادی یک امشب بباید برید

□

نمودار جهانداریش در سر

□

زرد بود از چه؟ از حمایل زر

□

هزاران موی قاقم داشت در زیر

□

نه زانسان که از زخم شمشیر و لخت

□

چو شیر ار شیر باشد عنبرین موی

□

بر در شاه جم نگین، تحفه دعای تازه بین

□

مست شد همچو شیر غرانا

□

ولایت ستان سکندر توئی

□

که به گل چهره را بینداید

□

آب در جویها فزاینده

□

که یکی زان چار ارکان است

□

کمست انده آن را که دنیا کمست

□

بفکن خاقانیا که بر تو حلال است

□

همه نیزه‌داران خنجرگزار

□

این قدر فتح باب ماحضر است

□

دهند از شمار غنیمت نشان

□

گرچه بس ساخته‌ی مختصر است

□

با سریر تو سر به سر کرده است

□

که اعداد فرعند و او اصل و والا

□

کس افسانه‌ای بی شگفتی نگفت

□

امکان پیسه کردن آن نیست در شمار

□

شود ایمن از رنج آهرمنان

□

یادگار عمر خواجه بصره و بغداد کرد

□

چنین گفت کاین چرخ فیروزه فام

□

مبارک و هنری کامران و نام‌آور

□

نم به ماهی رسید و گرد به ماه

□

لاف تسلیم و رضا خواهم زدن

□

سال ومه باشد جماع و بوسه را پیشت چو پار

□

زین روی پرده‌دار و زان روی پرده‌در

□

به یک دست رود و به یک دست راغ

□

پیش از آن کز تو برآرد چرخ گرد

□

حبذا گر دهد وگر ندهد

□

ترکیب معده را نه به پیوست پود و تار

□

سخنی دوست‌وار از هر باب

□

ز آتش فتنه چو ماهی شو به آب اندر نهان

□

نونهال باغ جنت نایبان

□

خدای زنده نگردانش به نفخه‌ی صور

□

همی برهماورد پیشی کنی

□

اسیر ارغوان و امیر ارغوانی

□

نه گوشم بدزدد حدیث نهانی

□

از ایران بیازند بر جان من

□

غم خود خور که کاهی در ره باد

□

گام در راه حقیقت نه در راه مجاز

□

مضطرب گشت و جرم در دزدید

□

بی‌بند نگیرد آدمی پند

□

او دست مرا بوسد، من پا ای ورا پیوست

□

چون ببینی بر سر خود تیغ عزراییل را

□

این رازگه که رنگ کردی

□

که نادان ستم کرد بر خویشتن

□

عقل ازین حیرت شد ناپدید

□

شفاعت مر ترا باشد مسلم

□

دری از آشنایی هست مفتوح

□

همان به که نامت به نیکی برند

□

فراغت نیست خود او را، که از بیرون بهارست آن

□

خواجه این معنی نکو داند تو زیرک‌سار باش

□

آمده محراب فلک خاک تو

□

مرا فتنه خوانی و گویی مخفت

□

راه رها کرد و رفت آن طرفی که گیاست

□

شعاع از تست مر مه را برین گردون مینایی

□

تراوشهای اشکش رخ به خون شست

□

نه در کنج توحیدشان جای کس

□

آخر زمانیان را آب حیات داد

□

نه بپیماید به کیل و نز ترازو بر کشد

□

من در آن مجلس فرو رفته ز جام آخری

□

مدبر مخوانش که مدبر کس است

□

فارغ آیی ز رسالات نسیم سحری

□

ز کامت ناله‌ی زیر و بمی کو

□

کوه به این سنگ نیابد کسی

□

لاجرم محتاج در قول کسی دیگر بود

□

هر یک چو شهنشاهی هر یک ز دگر احسن

□

چنگ در زنجیر گوهردار عنبربار زن

□

چون دو شود دست ربایند زود

□

که تنها بجنگ آمد این کینه‌جوی

□

که ز دست و دهن تو نتوانندربود

□

مثله بودن بهر بدنی هست از دون اختری

□

رساند تا حریم کوی یاری

□

فریبرز کاوس با گستهم

□

چه بند و پند گیرد ؟! چون هوشمند نیست

□

قال قالی پیش گیری چنگ در دفتر زنی

□

بد اگر گفته‌ام بگو آقا

□

کمندافگن وگرد و جنگی سوار

□

مست و خراب می‌روی، نقل ملوک می‌چری

□

پای بر دندان مار و دست بر دینار کو

□

داغ جگر سوز نهد بر دلت

□

دیریست که مولای مغنی و مغانیم

□

صفت شعشعه‌ی جام معلا برگو

□

چون در خرابات آمدی کم کن حدیث خال و عم

□

جوهر فزای گوهر اشعار من کجاست

□

زین جا اسیر رفت گر آنجا امیر بود

□

ای عقل، بهر این بقا، شاید زدن طال بقا

□

دل صدهزار بوسه همی زد به نام تو

□

کش تو کنی عیب شماری شعار

□

ز سر سامری عالم پر از پیک و بریدستی

□

هی، جای خوشی جوی و درآ در صف هیجا

□

«کی باشد کاین قفس بپردازم»

□

که شود اوج قاف پی سیرت

□

از لطیفی درون جان ترا

□

زهی انوار تابنده، زهی خورشید جان‌افزا

□

در صدف گوهر روحش دفین

□

به مقداری که بد مقدور ، گفتند

□

عقل را چون بر کله پشمیست بندش بر نهید

□

مهجور از لقای تو ای ماه کبریا

□

ساعد هودج کشان عشق پر خلخال کن

□

همچو لوحم به سر قبر تو پا در گل ماند

□

آری عزیز مملکت هستی تو ملکت را نسب

□

منتظر جان بر لب من از پی آریش را

□

پوشیده تن خویش به رنگی و عبایی

□

ره ننماید به تو آن نظم سست

□

می بخردان مان و گرد می‌مگرد

□

جمعیت نومان ده، زان جعد پریشانت

□

در میان خیره‌رایان همچو تن الکن مباش

□

جان فدای طبعش این معمار شیرین کار کیست

□

دانی خطری نیست کنون محتکری را

□

رویدت از درد او صد پر و بال

□

که جای دو معنی نباشد فوادی

□

همی به آسمان اندر آرند گرد

□

در مداین از بنای قصر او اطلال ماند

□

ترجیع سوم را نگر نیکو برو افگن نظر

□

ننگ باشد با پدر نسبت به مادر داشتن

□

که کندز فریدون برآورده بود

□

بسا رند خراباتی که زین بر شیر نر بندد

□

حراقه‌شان شودز ستاره چو صد نگار

□

پس بشد و قصد سماوات کرد

□

وین دور نماند چو کند راه،خدا طی

□

کی شود در حلقه‌ی مردان میدان پایدار

□

کاشفته شود به امتحانی

□

آمخته جولان در عجم خورده ربیع اندر عرب

□

باورم می‌نکنی، هین بشنو بانگ امان

□

تا هوای نفس تو در راه دین شد ره سپار

□

بهر ره چرخ پر جعفری

□

پس درینصورت ضرورت صاحب صوت و سماع

□

معربد نباشم که نیکو نباشد

□

ور به کوی عمری کو داد و کو مشک و مهار

□

برآورده در کندز آتشکده

□

مستوجب این و بیش ازینم

□

هم حریف و هم قرین و هم ندیم و هم رفیق

□

دست به هم بر زد و ناگه به شوق

□

در بحر زاده‌ایم و به خشکی فتاده‌ایم »

□

چو دشمن شکستی بیفگن علم

□

جود تو حق از آن فراوانست

□

در نهاد خویش چون خرچنگ داری چنگها

□

به نام خسرو و فرهاد و شیرین

□

در ایام سلطان روشن نفس

□

پای میمونش از تزلزل خاک

□

پرده داری به داد گویی طبع

□

باز نیاید، بدود تا هدف

□

سعید آورد قول سعدی به جای

□

مغان را به آتش سپارند رخت

□

ترا دانند زیف و ضال و مجنون

□

افسر افشار بردی تا نهی برفرق خویش

□

پریشیده عقل و پراگنده هوش

□

رها کن که آیند جویندگان

□

ور درین مجلس شما عاشق‌تر از شمع و می‌اید

□

ور سلامی شنوی از دو لب یوسف مصر

□

ای چرخ استمالت و مریخ انتقام

□

سمن را درودی ده از ارغوان

□

تا درون سو جان تو یک دم نگردد عود سوز

□

از این در کان به روی هر دو باز است

□

گزیده سیف‌الدین اختیار ملک و شرف

□

بدان ترک چینی چنان دل سپرد

□

در جام جانها دست کن چون نیست کردی هست کن

□

سوم ترجیع این باشد که بر بت اشک من شاشد

□

حکم تو همچو باد دهد خاک را مسیر

□

کنون تخت آن بارگه گشت خرد

□

بدایع را به گیتی در به حکمتها تو بر سازی

□

ای گوزک چرخی از کجایی

□

تا حشر منکسف نشود آفتاب اگر

□

چپ و راست پیرامن آن حصار

□

ورد جوید روز مجلس مرد عقل

□

آن طرفی که گیاست امن و امان از کجاست؟

□

به آب رفق تو آنرا که تشنه کرد امل

□

که چون رومی از زنگی آنکین کشید

□

زخمه‌ی اخلاص اندر صدر جان

□

یکی بحر است عشق بی کرانه

□

دلاور شد آن مردم نادلیر

□

دو نقش دگر بست پیکر نگار

□

هر گهی بانگی برآید گرد شهر از مردمان

□

بختی که قرن پیشین در خواب جسته‌اند

□

بباید کشیدن یکایک سلیح

□

بلی کاین چنین گوهر سنگ بست

□

همه سور هوای نفس سازند

□

چون گه گربه است پیکر تو

□

چو گودرز کشواد و فرهاد و گیو

□

بدان تا بدان ترکتازی کند

□

چون دختر دوشیزه نیاید به جهان در

□

جان‌بخش و مترس ای جان بر بخل مچفس ای جان

□

بیزدان که بیزارم از تاج و گاه

□

فرستاد و دستور خود را بخواند

□

بر رویت از بهر شرف با ما گه قهر و لطف

□

از آن زخمی که بر دل کارگر داشت

□

ز معنی بیخبر باشی چو از دعوی کمر بندی

□

ز دریای او آب ریزی کنند

□

هر که دارد آشنایی با همه کروبیان

□

فرجه‌ی باغ می‌کنی، شادی و لاغ می‌کنی

□

برهمن تا بر نیاید از همه هستی خود

□

متاع گران مایه دارم بسی

□

راست چون بکری بود کو داده عذره را ز دست

□

پشه نازد بدین که پر دارد

□

چشم آن نادان که عشق آورد بر رنگ صدف

□

ز گنجی که آکنده شد کوه کوه

□

کرده براعت همه ترکیب عقل

□

چندان بکن تو ذکر حق، کز خود فراموشت شود

□

در منزل «سلما» و «می » گشتم همی ناخورده می

□

درین پیشه چون پیشوای نوی

□

ای عامه‌ی رسوم و همه شهر خاص تو

□

منم در گرد باد بینوایی

□

آفتاب شرق و غرب آن سرور نیکو نهاد

□

به خدمتگری پیش دانای دهر

□

عاشق مالست حرص و دشمن مالست می

□

مست کن پیر و جوان را، پس از آن مستی کن

□

نسیه را بر نقد مگزین و بکوش

□

دلا پرده تنگست یارم تو باش

□

بویی نرسید به مشامت ز حقیقت

□

یاری نماند و کار من از دست می‌رود

□

به درگاه مرگ آی ازین عمر زیرا

□

به تدبیر خون ریختن تاختند

□

دلبری داری به از جان اینت غم گو جان مباش

□

در پوش لباس نو، خوش بر سر منبر رو

□

باز اگر در صدر فقهت مفتیی لازم کند

□

وگر بیند از در در او موج موج

□

تو گر راه حق را همی جویی اول

□

آنکه چو پروانه‌ی آتش پرست

□

آفتاب اهل فضل و آسمان شاعری

□

چنان به که امشب تماشا کنیم

□

از برای بخشش آموزی چو اقبال و خرد

□

بهر روزن شده تابان، شعاع آفتاب جان

□

نی نی که شدستیم ز بس جود و لطافت

□

ز سودای هندو ز صفرای روس

□

اندر طویل احمقی بود از آن سبب

□

یار مخوانش که چو شین در رقم

□

تا تو بر پشت ستوری بار او بر جان تست

□

دمه دم فروگیر چون چشم گرگ

□

بس که کردی بهر دلی آرام

□

سر نمی‌ارزد به درد سر، عجب

□

وزان پیش کاین می‌بریزد به جام

□

که باد آفریننده‌ای را سپاس

□

دگر موبدی گفت انوشه بدی

□

حیرتم از گردن پر زور تست

□

گشاد از گوش با صد عذر چون نوش

□

سریری خبر یافت کان تاجدار

□

تن پیر ازان کاخ برداشتند

□

ای برای آفتابت فتنه گشته آفتاب

□

بدین آرزو چون زمانی گذشت

□

فرستاد چندان بدو گنج و مال

□

ز هر بیغوله و باغی نوای مطربی بر شد

□

حیف که باشی به چنین آبروی

□

به حکم اوست در قانون بینش

□

نه آن سرخ سیب از تبش گشت به

□

خامش، که کریم دلبرست او

□

قایمم مات نیم، تا بنگویند که مرد

□

به سوهان زده سبلت آفتاب

□

برون آی از این پرده‌ی هفت رنگ

□

تو آن شاهی که گیتی را ز بدکیشان بپردازی

□

آب بقا باد بر او ناگوار

□

می کافور بو در جام ریزیم

□

نه پیشه نه بازارگانی نه زرع

□

به چرخ چارمت عیسیست داعی

□

استارهای نحس، به نحسان سعدرو

□

چو طاوس خورشید بگشاد بال

□

در آیینه و جام آن هر دو شاه

□

عشق او در خاک و در خونم فکند

□

دولت وصل تو چون مدت گل رفت و مرا

□

به جور از نیکوان نتوان بریدن

□

که اهل خرد را منم چاره ساز

□

نپنداری ولی مستی، ازان تو بی‌دل و دستی

□

هین، وقت جهادست و گه حمله‌ی مردان

□

سخنهای برسخته بر بانگ ساز

□

به بزم آفتابیست افروخته

□

در نگر تا اول و آخر چه بود

□

آنکه بود دخل ز دخلش زیاد

□

ثز گرمی کان هوا در کار او بود

□

یکی گفت بر پایه‌ی دسترس

□

یوسف میان خاک و خون در پستی چاهی زبون

□

گیرم که نبینی به نظر چشمه‌ی خورشید

□

به مردانگی خون خود ریختند

□

بسی کار کز کار مشکل‌تر است

□

هم فراز و شیب این ره دیده‌ای

□

نظاره شو انجا که قیصر بود

□

زمین تا آسمان رانی گشاده

□

یکی قصه کرد از خراسان و غور

□

چون لعل لبت نمود تلقین

□

حیفست که مجلس لطیفان

□

همان هفتمین هرمس نیک رای

□

از آن بیشتر ساخت افسونگری

□

چون شدند از کل کل پاک آن همه

□

شیر را گر نچشیدی بنگر تربیتش

□

چو کوه از زلزله گردد به دونیم

□

بر آن طبعم اگر چه بود قادر

□

ز چه رو خموش کردی، تو اگر ز اهل دردی

□

شاعر تو دست دهان برنهاد

□

چنان بیند آن دیدنی را که هست

□

خسرو اقلیم بخش تاج ستان ملوک

□

ای در هوس نشسته، وی هردو گوش بسته

□

تا رسیدم بدین که عقل شریف

□

به هر نکته که خسرو ساز می‌داد

□

یار مرا دوش نهان رخ نمود

□

مکش پای از گلیم خویش افزون

□

یکی نامه بنوشت نزدیک خویش

□

درآمد بدو نیز طوفان خواب

□

شیر میدان و شمسه‌ی مجلس

□

هستی میان پوست که از مغز بهترست

□

گه سگی را ره دهد در پیشگاه

□

کمان ابرویش گر شد گره گیر

□

من و آن دلبر خراباتی

□

شده است آن جمالش ز دو چشم بد منزه

□

شود پادشا بر جهان سر به سر

□

نشسته به هر گوشه گوهر کشی

□

مرگ از پی خلاص تو غم‌خوار واسطه است

□

هم نفسی آمد، لب را ببند

□

که آن دوستی و دشمنی کاین چنین بود

□

خر از دکان پالان گر گریزد

□

به هر شهر بنشست و بنهاد تخت

□

آن دل که نلرزیدت و آن چشم که نگریست

□

چنین گفت پس یزدگرد دبیر

□

درختان مگر سور می‌ساختند

□

ما درم ریز از مژه وز گاز ما

□

وفادارست میعادت، توقف نیست در دادت

□

روز و شب را ز آشتی با یکدگر

□

فرود آوردش از شبدیز چون ماه

□

درفش پلاشان ز توران سپاه

□

من آن روزی که بودم جوجه‌ای خرد

□

چنان بد بروم اندرون پادشهر

□

ضرورت مرا رفتنی شد به راه

□

آه خدایگان که فلک زیر کعب اوست

□

از هجوم فتنه برخیزد غبار انقلاب

□

که بسا مخلصا که شربت زهر

□

کای چون سگ ظالمان زبون گیر

□

کنون پند تو داروی جان بود

□

که گر از سر وحدت آگاهی

□

چو استاده‌ای بر مقامی بلند

□

گمانم نبد کان جهانگیر شاه

□

شهر بند فلکم خسته‌ی غوغای غمان

□

چرا تو جامه نکردی سیاه در غم من

□

نای است گلو فشرده پس چیست

□

گوئی که بکن نمی‌نیوشد

□

روز اگر رهزن صبوح شود

□

که به هر گوشه‌ای ز تو سخنی است

□

وان تیغ زنان به قهرمانی

□

جز این هر چه یابی در ایوان من

□

اگر نه دشمن خویشی چه می‌باید همه خود را

□

بحر لطفی و ز اوصاف تو بر روی تو موج

□

چو حکم ضرورت بود کبروی

□

بگذار مرا در این خرابی

□

اگر در هنرها هنر دیدمی

□

که همه اوست هر چه هست یقین

□

صورتی دید کز کرشمه مست

□

به فرمان شاهش رقیبان دست

□

چون همه جان شوند چون می و صبح

□

از حدود صفات بیرون شد

□

چو بینی توانگر سر از کبر مست

□

هر یاد که بود رفت بر باد

□

بیمار جان رمیده برون آمدم ز ری

□

در آینه مصطفی چه بیند؟

□

ملکی بود کامگار و بزرگ

□

سکندر ز چین رای خرخیز کرد

□

آن مذن زردشتی گر سیر شد از قامت

□

ساقی، بیار دانه‌ی مرغان لامکان

□

من همان سفته گوش حلقه کشم

□

تنها نه منم ستم رسیده

□

ساقیان نیز از پی یک بوس خشک

□

ای بی‌خبر از شراب مستی

□

آب باران که اصل پاکی شد

□

بسی رهبری بر فلک ساختم

□

کانعام شه که باج ستاند ز ترک و هند

□

تا در نگریم و راز جوئیم

□

خیر فارغ که آب در راهست

□

سوگند به آفریدگارم

□

همچنین در پی یاران می‌باش

□

سنبل سر نافه باز کرده

□

ناله کرنای و روئین خم

□

بسا گویا که با من گشت خاموش

□

تا زهد تو زرق است بس، بر کفر داری دست رس

□

چندان بنواختشان بدان سان

□

گفتم این باغ را که جان منست

□

یعنی زمن حصار بسته

□

قلعه‌ی گلستان شه قله‌ی بوقبیس دان

□

در هر غزلی که می‌سراید

□

گر چنین کار سودمند شود

□

دور اوفتد از بزرگواری

□

بی‌درم لاف ز بغداد مزن خاقانی

□

یاری نه چه می‌کنی در این کار

□

آمد افسانه تا به سیمبری

□

زهره طبق نثار بر فرق

□

گفت مدحی مرا که از هر حرف

□

نان خورد ز خون خویش می‌دار

□

میوه‌ها بر درخت بار گرفت

□

لیلی چو ستاره در عماری

□

کای کاش جولهستی خاقانی

□

کای تازه گل خزان رسیده

□

آب گل خاک ره پرستانش

□

گه از خون دل رنگ یاقوت داده

□

بود در خانه کوژپشتی پیر

□

در این که هستی مردانه‌وار پای‌افشار

□

عیش خوش بودشان در آن بستان

□

گفت کو گربه تا سرش بکنم

□

وانکه از زیب زهره یافت امید

□

خانه را هم چهار حد باید

□

ز خدمت خوشترش نامد جهانی

□

تا ابد نام او بر افسر عقل

□

چه دید؟ الحق بتانی شوخ و دلبند

□

قدری کوفته و بریان هست

□

پرندی آسمان گون بر میان زد

□

نه شاخ از بر بیخ باشد مرتب

□

زمین بوسید و خود بر جای می‌بود

□

خضر و دیوار گنج کردن و بس

□

به ماتم داری آن کوه گل رنگ

□

نمک دارد لبش در خنده پیوست

□

بلی شاید که مهجوران بگریند

□

پوستش پر کنم ز کاهانا

□

ولی گفتن نبود الا به نادر

□

کان چهار اصل کار بنیان است

□

گه کند از گربه‌ای مکشوف راه

□

مهر بر سیم و نقش بر حجر است

□

جان کن نثار واسطه، غمگین چه مانده‌ای

□

نه بار از بر برگ باشد مهیا

□

کار ما هردو زو بلند شود

□

لیک پالوده‌ی تر بیشتر است

□

وگر چه دل از درد پیچان بود

□

دست موسی به گل نیالاید

□

نوش کرد از برای هم‌دردی

□

به مهد اندرون تیز بگذاشتند

□

قرة العین جان ابوالفارس

□

سپردم به تو شغل دیهیم و گاه

□

نبودی فارغ از خدمت زمانی

□

بداد و دهش نیز توشه بدی

□

بدیدار ایشان برآمد ز راه

□

کان دشواری بدو شد آسان

□

کز سرفه قنینه جان برآورد

□

گنج حسنی و بر اطراف تو از زلف تو مار

□

نیم دینارش به آزار آمده است

□

که عناب و فندق برانداختند

□

ایمنی داده میش را با گرگ

□

جان و جانان و دلبر و دل و دین

□

چنانچون بود خسرو نیک بخت

□

کز من دم همدمی نیابی

□

دولت شاه اخستان آمیخته

□

راه بر گشتن ز پیشت گم کند پیک نفس

□

رستم خورشید رخش مالک جان ملوک

□

چو سوهان پر از چین شده روی آب

□

به رسم بندگان بر پای می‌بود

□

وندر اقطار ذات یافت مکین

□

فاش کنم هرچه نهان دیده‌ام

□

درازیش از زبان آمد سوی گوش

□

به خاقانی آن را نسب کردمی

□

چرا تو خاک نکردی بسر ز ماتم من

□

چون زیم گر به من از اشک حشر می‌نرسد

□

برانگیخته آبی از آتشی

□

آنچنان صدهزار توبه شکست

□

جز حسن و جمال ذات والا

□

فی طریق الهوی کمایاتی

□

جز فرمشیم نماند بر یاد

□

جان به شاه مظفر اندازند

□

کلاغ از پیش رویم جوجه‌ای برد

□

جذر اصم شنیده به وای اندر آمده

□

زر اندود شد لاجوردی هلال

□

شد اندر آب و آتش در جهان زد

□

در پیش مرغ همت من دانه‌ای افشان

□

چاشت تا شام کن قضای سبوح

□

سررشته کار باز جوئیم

□

شاخ حیات سوخته و برگ راه نه

□

وز خس و خار طرفه انجمنی است

□

که کرد آفرین گوی را حق شناس

□

تو گوئی و او گوید از چنگ باز

□

بر شاه کنند پاسبانی

□

ننهاده ز خویشتن برون گام

□

ز روس و ز برطاس و دیگر گروه

□

دام از سر عاجزان برون گیر

□

از عادت یهود و نصاری دهد خبر

□

تهمت کافری به ما مپسند

□

به دولت توان آوریدن بدست

□

بمردند و با زن نیامیختند

□

سیه جامه نشسته یک جهان سنگ

□

به دلارا میش برآمده نام

□

چنین مایه را چون بود اصل و فرع

□

گوئی که مکن دو مرده کوشد

□

وز حی علی کردن بیمار نمود آنک

□

به تیغ و تیر خان و مان بدخواهان براندازی

□

سخنهای پوشیده با او براند

□

که بر هفتمین آسمان کرد جای

□

زنی از ابلهان ابله گیر

□

به پیش دولتت چاوش ساعی

□

کز آنجا توان یافتن زر و زور

□

کودیده که صد چو من ندیده

□

با زر تر نقد جان درخواستند

□

دگر باید شدن ما را کنون کفاق دیگر شد

□

ز پرده در آن پرده دارم تو باش

□

فلک فرش او نیز هم درنوشت

□

نمک شیرین نباشد وان او هست

□

بر دل ننهیم بند لعلین

□

یکی بر یمین و یکی بریسار

□

مجنون چو فلک به پرده‌داری

□

بخشد هم اسب ترکی و هم فیل هندوی

□

یافتند از نور حضرت جان همه

□

کهن پیشگان را مکن پیروی

□

نشاندند جایی‌که شاید نشست

□

در جگر کرده زهره‌ها را گم

□

بنظر چو ره‌نوردی، تو در انتظار چونی؟

□

نه زابروی شه دور گشت آن گره

□

رفته ز جهان جهان ندیده

□

یار یارا زن و بهنانه مخور

□

گر به آخر دانی این آخر چه سود

□

سراینده را سر برآرد به اوج

□

فرو برد چون دیگران سر به آب

□

سرائی پر شکر شهری پر از قند

□

عریان میان اطلس و شعری و ادکنی

□

چو فردا رسد کار فردا کنیم

□

کار است به صنع خود نگارم

□

می گیر و صافی کن نفس، تا کفر ایمان آیدت

□

زلف او از پرده بیرونم فکند

□

فروشست عالم چو بیت العروس

□

در خواب را تنگ دهلیز کرد

□

با تو چون چشم شور خاکی شد

□

که تا داناتر آیی از کسایی

□

که هندوی غم رختش از خانه برد

□

گل دست بدو دراز کرده

□

حصن شما خیش حرم کعبه سرای تازه بین

□

هم بسی گرد جهان گردیده‌ای

□

روان کن سوی گلبن آب روان

□

نه من همنشینیست بر خوان من

□

روا باشد که مظلومان بزارند

□

ز می بد هرچه کردستی، که با می هیچ برنایی

□

سوی آب‌خور چاره سازی کند

□

نزدیک تو ای قفس شکسته

□

تا این سخنوری نبدی کارش

□

اخلاق و خصال او حمیده

□

کزو دور شد مالش بد سگال

□

بدین دل که من پرده بشناختم

□

سکه‌ها بر درم قرار گرفت

□

تا بکی ام دم تو درآمد شدی

□

چنان به که به بینی از هر دو راه

□

تا نور تو کی برآید از شرق

□

درون‌سو شسته جان کندن برون‌سو ناروا رفتن

□

پنبه ز گوش برکش، تا دانی این شنیدن

□

دبیقی و دیباش را باد برد

□

چرا جان ما بر نیامد ز کام

□

بریزند باری بر این خاک کوی

□

یارب، خبرش ده تو ازین عیش و تماشا

□

ببینند در شاه گویندگان

□

صد پرده‌دری همی‌نماید

□

همه در خوشاب می‌چکدش

□

عطا و بخشش شادت، نه نسیه‌ست و نه فردایی

□

برآتشکده کار گیرند سخت

□

به روز جوانی کند عزم راه

□

بود رویش چو روی زهره سپید

□

که بلندتر ازان شد که بدو رسد حسودی

□

برآن گنجدان خاک بیزی کنند

□

یاران به از این کنند یاری

□

گر چه امروز به میزان سخن یک درمی

□

به دست آرد آنرا که ناید به دست

□

سکندر کجا رخش در زین کشید

□

سر نیست کلاه پیش می‌دار

□

برو شکر یزدان کن ای تنگدست

□

کرشمه بر هدف می‌راند چون تیر

□

به هم تیغ و رایت برافراختند

□

قوتی نه چه می‌خوری در این غار

□

می‌نماید مرا طریق صواب

□

وز این دریا در آن زورق گریزیم

□

نیارم برون تا نخواهد کسی

□

شفاعت کرد کاین بستان و بفروش

□

چون فروشم که عیشدان منست

□

تغیرهای حال آفرینش

□

شده کار گرگینه دوزان بزرگ

□

جوابش هم به نکته باز می‌داد

□

ز قیصر چو آیین تاریک خویش

□

بباید ناز معشوقان کشیدن

□

که زنگی بود آینه زیر زنگ

□

هوا گفتی که گرمی دار او بود

□

بر افتاده گر هوشمندی مخند

□

ثریا تاثری خوانی نهاده

□

پرستنده‌ای گشت گستاخ بهر

□

چو بیند جو فروش از جای خیزد

□

که‌ای مرد گوینده و یاد گیر

□

فرس را راند حالی بر علف گاه

□

برآن تختگه کرد خواهد گذار

□

ز افتادن بلندان را بود بیم

□

با خود از چین و با تو از حبشم

□

گوزن اندر آمد ببالین شیر

□

ز علم دگر بخرادان بی نیاز

□

تخت همت باید از عیوق برتر داشتن

□

بیابد سخنها همه دربدر

□

ای آقتاب تخاطر و ای مشتری خطر

□

به رزم اژدهائی جهان سوخته

□

کز جمال روی خوب او بود مه را جمال

□

بی‌خبر کاب نیست آن چاهست

□

ستوده عزالدین آن افتخار عدل و هنر

□

تن آسان کسی کو قوی دل‌تر است

□

تا به چنگ آری به هر چنگی دگرگون نام و نان

□

که کسری بپیمود و برداشت بهر

□

علم تو همچو خاک دهد باد را قرار

□

ز بانورتر از تازیان نیست کس

□

که آنجا امانست و اینجا امانی

□

گل کمر بند زیر دستانش

□

آید به زیر سایه‌ی عدلت به زینهار

□

که یابد دل ما بدان رهبری

□

کواکب را به گردون بر به قدرتها تو آرایی

□

باده در دست و نغمه در دستان

□

سپهر برشده ننمایدش سراب غرور

□

ز پولاد بستند ره بر غبار

□

قرة العین جهان صاحب قران شاعری

□

شهد در شیر و شیر در شکری

□

از برای شعر محتاج سخن پرور بود

□

هم غلام و هم کنیزک هم پیاده هم سوار

□

خوش نکردی گر بوی دایم برون سو عود ساز

□

مگر بر دلت رنج کمتر بود

□

باشد که چو مردم خردمند

□

کار او بود اگر وگر ندهد

□

آفتاب از اوج خود شاگرد این درگاه باد

□

صفرا مکن و درشکن از حمله تو، صف را

□

که ترتیب ملک است و تدبیر رای

□

که می را بود جز خرد قهرمانی

□

گهی ساحر گهی کاهن منجم

□

همه زند و استا بزر آژده

□

که بازش نیاید جراحت به هم

□

مگر از جای خویشتن بخزید

□

عمرش چو دست و چو امل او قصیر بود

□

تیر چو از قوس مجاهد جهید

□

نبیند دگر فتنه بیدار کس

□

بیان عشق را بستند آیین

□

آب شهوت می ببردش آبروی دختری

□

ناخوش شود از چنین گرانی

□

ز قول نصیحتگر آگنده گوش

□

لیک عنقا پری دگر دارد

□

تا نباشی یک زمان از عیش فرد

□

شکر اندر شکر اندر شکر اندر شکری

□

چو گرگین میلاد و شاپور نیو

□

در او آتش زبانه در زبانه

□

بر نوای لا الا خواهم زدن

□

تا سجده‌ی شکر آرد، صد ماه خراسانت

□

که این کار بر ما گذشت از مزیح

□

آن یار را که بود غم کار من کجاست

□

فقه را منکر شوی با شیخ شبلی بر زنی

□

برآشوبد، زند پنجه، رخم از خشم بخراشد

□

که چون تو ندیدم یکی رزم‌خواه

□

کز پی نان است سگ داغدار

□

ز آه و درد دینشان ماتمی کو

□

ای زاده‌ی وفاش تو چونی درین جفا؟

□

چون به ترک خر بگفتی آتش اندر بار زن

□

از کون کدام چارپایی

□

گه لعل گوید «لا تخف» گه جزع گوید «لا تنم»

□

آخر زمانیان را کردست افتقاد

□

مولای تو ای خواجه که احرار جهانیم

□

گذار گریه بر خون جگر داشت

□

همچون سگ دیوانه به هر گرد سرایی

□

مصباح فزون سوزی افزون دهدت روغن

□

از پی مغز استخوان ترا

□

فکر خود کن ای فلک کاری نکردی سرسری

□

یک دراعه‌ی هفده من ده سال یک دستار کو

□

واندر دعا دو تو شوی، ماننده‌ی دال دعا

□

پس چو شمع و می قدم در آب و آتش در نهید

□

کاو به چنین بار بماند درست

□

وی خاصه‌ی خدای و همه خلق عام تو

□

مست بیرون رو ازین عیش و تماشا برگو

□

ما را ز کوثر مست کن این بس بود ماء العنب

□

ای گه گربه خاک بر سر تو

□

مال دشمن را به سعی باده دشمن مال کن

□

با صنمان شرم‌گین، پرده‌ی شرم می‌دری

□

با خرد همخوابه کی دیدند او را اهل غار

□

ره آمد شد ناز و نیاز است

□

گر رانی هست فر به گو برو گردن مباش

□

که از خورشید رقصانند این ذرات بر بالا

□

زان همه شب دوش لباسات کرد

□

داخل شادیست نه داخل به غم

□

در کنف نکته‌ی نظمش مبین

□

که چه کوتاه قیامست و درازست سجود

□

بوالهوس جوید به مجلس خارورد

□

به خاک افتاده در کوی جدایی

□

طلب کرد باید سبیل الرشادی

□

روی سرخ من توی از روی زردم رو مناب

□

آه و دردا و دریغا خواجه رفت و مال ماند

□

بر سر این گوی چو طفلان کوی

□

کم گیر ز ذریت آدم پسری را

□

در وقت وعده چون گل و وقت وفا چو خار

□

والله ار دیدش رسد هرگز به در شاه‌وار

□

گرد تو گشت از تو در آتش نشست

□

چه داند قدر معنی آن که از دعوی کمر بندد

□

نی گرمیت از شمس بدافسردگی از فی؟

□

تن همچو اندر آب نی دل همچو بر آتش قصب

□

خار غم حاصل از این دولت مستعجل ماند

□

گه از رنگ خون رنگ مینا گرفته

□

غره به سبزی مشو، گرگ سیه در قفاست

□

که بر سر تو فلک موی هم نیازارد

□

دست به درویش نباید گشاد

□

تیر را گر بندیدی بشنو بانگ کمان

□

تا که کند شاه به خود شاعری

□

خود بیندیش و رها کن قیل و قال

□

از راه پنهان هردمش ای جان به بالا می‌کشی

□

تویی سرفرازی که هست آفرینت

□

سه آهو کدامند با دل به راز

□

در فرج به همه حال زود بگشاید

□

بدو گفت گشتاسپ کای خوب چهر

□

من چو بی‌طاقت شدم در کار او

□

ور آبت نماند شفیع آر پیش

□

بگذار که این اسیر بندی

□

هدهد جان چون بجهد از قفص

□

گر زانک نخل خشکی در چشم هر جهود

□

که بر جندشاپور مهتر تویی

□

ارم را خشک بد در مجلسش جام

□

ولی ز آن قصه چیزی بود باقی

□

رای ما آنست کین ساعت به نقد

□

هرکسی را در آتشی داغیست

□

از منت دست زیر پایش

□

گوش به ترجیع نه، جانب ره کن رجوع

□

عدو را مار و ما را یار می‌باش

□

شود دستگاهش چو خواهد فراخ

□

چو وقت آید کزین به دست یابیم

□

آب کزو گشته هر آلوده پاک

□

باز از سر بنده‌ی نو جان شدند

□

نداری بحمدالله آن دسترس

□

چونی ز گزند خاک چونی

□

همه مخمور شدستیم بگو ساقی را

□

تا شید برآرد به سر کوه برآید

□

برآورد زو کاخهای بلند

□

ملک دانست کامد یار نزدیک

□

از آن نیشش که در جان کار می‌کرد

□

نطفه‌ی پرورده در صد عز و ناز

□

دلفریبی که چون سخن گفتی

□

سایه نه به خود فتاد در چاه

□

ای جان بداندیشش، گستاخ درآ پیشش

□

رخت از ضمیر و فکرت به یقین اثر بیابد

□

چون سگی را مرد آن قربت کند

□

گهی راحت کند قسمت گهی رنج

□

این زنگلک گردن خر کیست

□

بدین شایستگی جشنی بدین بایستگی روزی

□

بسا ایستاده درآمد ز پای

□

چو عیسی بر دو زانو پیش بنشست

□

حلوا نه او خورد که بد انگشت او دراز

□

پنبه اگر نکندی، پنبه‌ی دگر میفزا

□

گفتی ار من به معسکر برسم

□

سنان در غمزه کامد نوبت جنگ

□

شعله زنی بر تن خود شمع وار

□

از این فرخنده فروردین و خرم جشن نوروزی

□

دخترم خود کنیز خانه تست

□

کز من غرض تو بر نخیزد

□

هین دور شو از سردی و بفزای ز گرمی

□

هین، خواب مرو که دزد و لولی

□

کز دوستی مسیح نصاری است در سعیر

□

رخ شاه از طرب چون لاله بشکفت

□

اینکه قاسم بیگ قسمی کشته شد تحریک تست

□

چو از عقلت همی کاهد، چو بی‌خویشت همی دارد

□

تو گوئی بینیش تیغیست از سیم

□

شمشاد به جعد شانه کردن

□

شاهی و معالی جو خوش لست ابالی گو

□

ساقی جان آمد با جام جم

□

از بس که ره دهان گرفته است

□

همه خوبان چنین باشند بدخوی

□

میان آن دو دل کاین در بود باز

□

چه غمست قرص مه را تو بگو ز زخم تیری؟!

□

به جز از خوبی و شکر خندی

□

گر در طلبم رهی بریدی

□

دانی که بازار امل، پرحیله است و پر دغل

□

به ترجیع سوم یارا، مشرف کن دل ما را

□

خواجه وعده وفا نکرد و وفا

□

چو مهمانان به ایوانش درون برد

□

بر صفت راست پسندیده یار

□

او روان کرده سوی رضوان انس

□

جهاندار از جهانش دوستر داشت

□

خورشید به صورت هلالی

□

هله ترجیع کن اکنون که چنانیم همه

□

بجست و کرد مسکن بر سر شاخ

□

خسرو مشرق جلال الدین که کرد

□

کسادی چون کشم گوهر نژادم

□

اگر مرغابیی اینجا مزن پر

□

کو عاشق روی حق؟ بیا گو

□

هم در آن باغ دل گرو کردند

□

زاهد قدری گیاه سوده

□

منت خدای راست که بازآمدی به بحر

□

در سه آیینه شاهد ازلی

□

سر سامانیان و تاج کیان

□

هر آن پخته که دندانش بزرگست

□

گوز کون پلید شیطانی

□

در صومعه چند دیگ سودا

□

وز آن غافل که زور و زهره دارند

□

چون غم خوری او نشاط گیرد

□

آمده ماه روی تو، جانب های و هوی تو

□

باز سودای تو را زقه‌ی جان در چنگل

□

شب تا به چاشت راه روم پس به گرمگاه

□

من آنم که خواهم شدن برفراز

□

تنی پر خار غم، اندوهگینی

□

از سپاه خود مظفروار فردآئی برون

□

در بیابان گرم و راه دراز

□

امروز مگو چه خورده‌ای دوش

□

زهی شیرینی حکمت که سجده می‌کند قندش

□

سپهدار گرگان برفت از نهفت

□

با این همه که سوخته و پخته است

□

سخن می‌شد از هر دری دلپسند

□

در خاک رفت گنج مرادی که داشتیم

□

چو آمد برشاه مرد کهن

□

گرامی کردش از تمکین خود شاه

□

قولی که در او وفا نه‌بینم

□

قومی اگر ز سعد و ز نحسش گذشته‌اند

□

قامتی در خوشی چو عمر دراز

□

ها بلبله مذن شد و انگشت به گوش آمد

□

تهی مانده باغ از رخ دلکشان

□

بر همه خلق است تقدم ترا

□

لیلی ز نفیر او به داغست

□

مرد سرهنگ لعل ماند به جای

□

چنین هفت پرگار بر گرد شاه

□

ترجیع سوم رسید یارا

□

آزار کشی کن و میازار

□

بگذار زهد بی‌نمک، هل تا فرود آید فلک

□

ز سرمستی انگور مشگین کلاه

□

کی به عنقا رسی تو با مگسی

□

بینیم زمین و آسمان را

□

فلک را کرد کحلی پوش پروین

□

گرفتم رهی دور فرسنگ پیش

□

ترجیع سوم آمد و گفتی تو خدایا

□

ای یار قدیم عهد چونی

□

رستم کیقباد فر حیدر مصطفی ظفر

□

ازو بوسه وز تو غزالهای تر

□

باش چو آهوی ختا پوست پوش

□

لیلی کله بند باز کرده

□

حل و عقل جهان بدو شد راست

□

به گیتی چنین بود بنیادشان

□

شرح این زرق که پاکست ز ظلم و توزیع

□

رها کرد خاقان چین را به جای

□

چون کناری را بها گفتیم چند

□

فرو ماند ایوان اورنگ را

□

روز محشر به تو گویم که چه با جانم کرد

□

چو خواهم شد اکنون به بیچارگی

□

به خشمی کامده بر سنگلاخش

□

ملک پرورانی ملایک سرشت

□

یونس به بحر بی‌امان محبوس بطن ماهیی

□

شدند آگه آن زیرکان در نهفت

□

شاها تو را چه فخر به بخشیدن اسب و فیل

□

نخواهم که موئیت لرزان شود

□

مهر خموشی به لب خویش نه

□

جهان‌جوی بر بارگی بست رخت

□

خرمنی گل ولی به قامت سرو

□

در این وعده می‌کرد شبها بروز

□

سر خمارت داد و مستیها دهد

□

گربه در پیش من چو سگ باشد

□

در این منزل ز سربازی پناهی ساز خاقانی

□

سرو شادابی و گمان بردی

□

ورا نام کندز بدی پهلوی

□

قیاس از درختان بستان چه گیری

□

نمی‌دانم حدیث نامه چونست

□

علت عیش را سه چیز نهند

□

مثل او نقش نگردد به نظر در دیده

□

چیست پالوده سرشک تر من

□

موکب ابر چون به شوره رسد

□

بسی در قفای هزیمت مران

□

شاه همی گوید ترجیع را

□

بر نهاد خویشتن چون عنکبوتی بر متن

□

رنجها دیده باز کوشیده

□

بنشینم و صبر پیش گیرم

□

فرو ریخت آن تازه گلها ز بار

□

بتخت و بخت چون نازی که روزی رخت بربندی

□

کرد در زیر لب تبسم و گفت

□

به دریا نخواهد شدن بط غریق

□

از آنجا که شه دل دراو بسته بود

□

زیر پای حرص دنیا چون دلت فرسوده شد

□

کوس روئین بلند کرد آواز

□

نظم را حاصل عروسی دان و نغمه زیورش

□

سکندر که با رای و تدبیر بود

□

از نحیفی همی نبیند هیچ

□

هر کنیزی که شه خریدی زود

□

برین کینه گر کار سازیم زود

□

ز مشغولی او بسی روزگار

□

هیولا را تو دادستی به حکم عنصر و جوهر

□

آگاه نه زانکه شاه مرد است

□

اسیر ناچخ این گشته ژنده پیلی مست

□

سر چون منی را ز بالین خاک

□

دست در سنگی زده کی کوه بیند بت به دست

□

لعل با تیغ تو خزف رنگی

□

حرص ثنا و عشق جمالت مبارکت

□

یکی گوهرش داد کاندر مغاک

□

سر بنه در بی خودی چون آب و خاک اندر نشیب

□

وانکه بود از عطاردش روزی

□

نی چرخ را به سرعت امر تو ره‌نورد

□

شد آیینه‌ی چینیان رای او

□

بست در صومعه و خویش را

□

به نثر ارچه کتب بسیار می‌ساخت

□

رای تو بر محیط فلک شعله‌ای کشید

□

که فردا چو رخ در نقاب آورم

□

تو آن بودی که بودی و نگشتی

□

گریه گه گه نکند یاری از آن گریم خون

□

بزرگوارا من بنده و توابع من

□

بس این جادوئیها برانگیختن

□

می قبای آتشین دارد شما در بر کشید

□

کانچه دل اندر طلبش می‌شتافت

□

چنین زار گشتیم و خوار و زبون

□

ز دیگر طرف روسی سرفراز

□

آن شبی کش عرس باشد خلق ازو با نای و کوس

□

مرگ است چهره شوی حیات تو همچو می

□

شه نوذر آن طوس لشکرشکن

□

خریدار در چون صدف دیده دوخت

□

بر یاد او کن جام نوش چشم از همه عالم بپوش

□

چو از دور گیو دلاور بدید

□

ز تو بگذرد زین سپاه بزرگ

□

به هر شغل کامروز رای آوری

□

طرف دولت از برای بندگی

□

مسکین طبیب را که سیه دیده روی حال

□

تا تو مرد صورتی از خود نبینی راستی

□

چو نیروی بکر آزمائیت هست

□

رویت بهی تریاقفا بالا سهی تریاقبا

□

بپوزش بیامد سپهدار طوس

□

زان که مقلوب سنایی یانس است

□

صواب آنچنان شد که شاه جهان

□

ور در عثمان گرفتی شرم کو و حلم کو

□

دیده‌ی روز را چو روی شفق

□

رفت کدبانو کلید اندر کف نوروز داد

□

به نو رستگان چمن باز بین

□

به شرع اندر ز بهر طوف کعبه

□

همه بدره و جام و می خواستی

□

آمد به گوشم هر زمان آواز خضر از هر مکان

□

ز دیگر کنیزان پائین پرست

□

خال خود در چشم ما زن صبحهامان شام کن

□

خرج‌ها از گل شکر رفته است لیک

□

امر اذقال الله اردانی صلیب از کف بنه

□

در این گنجنامه زر از جهان

□

نفس الف شدی تو ز تجرید چون ز عشق

□

تا بود بر طبع تو باری بزی با سنگ و سیم

□

به گرد سرا پرده‌ی او نگردد

□

سرین گوزن و کفلگاه گور

□

گرد خرمن گشتی و خوی ستوری با تو بود

□

دست میمون تو از آن دستست

□

از برای آنکه گل شاگرد رنگ روی اوست

□

بدان خرج خشنود شد شاه روم

□

با نفسش سحر نمایان هند

□

یکی کم خورم خوش روم سوی خانه

□

برشد بر آن شجر که به بستان غیب بود

□

به عرض دومیدان در آن تنگجای

□

زیادت بود مر ترا هر زمانی

□

هم از این بود آنکه وقت سحر

□

آن نیست مگر خواجه‌ی ما تاجی ابوبکر

□

چنان بود رسم اندران روزگار

□

در دعوی مطلق چو رسولی شده مرسل

□

به حق گفتنش درنیارند هوش

□

که چون ملک ایرانم آمد به دست

□

ز فرهنگ فرومانده آگاه بود

□

همان نقد حکمت به من شد روا

□

غم نامده خورد نتوان به زور

□

ز روشن روانی که دارد چو آب

□

یکی گفت نقاشی اهل روم

□

دبیران پژوهش به کار آورند

□

دو قرن از سر هیکل انگیخته

□

یکی از سپاهان و ری کرد یاد

□

چو دیدند لشگر ره آورد خویش

□

گر آن‌ها که پیشینگان ساختند

□

هوس انگیزتر ز عشق مجاز

□

ور ز دل گردد مزاجت هست او زر عیار

□

جوئیم یکایک این و آن را

□

وزان نار و نرگس برآمد غبار

□

مرغ اندوه تو را دانه‌ی دل در منقار

□

که به کشت طمع مطر ندهد

□

ز خاک زمین تا به چرخ بلند

□

جز او کس نشد محرم آب دست

□

وز ملایک لشگر فتح و ظفر از پیش و پس

□

غلامی بود مر مرا رایگانی

□

کازرده تو به که خلق بازار

□

بدین کاسدی در نشاید فروخت

□

بخورد آن جوجه را گستاخ گستاخ

□

دوش گیسوی شب زبن ببرید

□

درین ره نبینم جز آوارگی

□

فشردند چون کوه پولاد پای

□

ما ز شوقش تپان چون روح‌القدس

□

ای ترا نام در عنا و عذاب

□

روزی دو کند نشاط‌مندی

□

که باشد در آتشگه آموزگار

□

پرتو از روی تابناک افگند

□

کسی را که هست آبروی از تو بیش

□

نه از بلبل آوا نه از گل نشان

□

که گنج فریدون از آنجا گشاد

□

بنگر رخ خوب مصطفی را

□

که دارند وهستند زان بی‌نیاز

□

از مطرح آهوان دروده

□

چو جادو به کس درنیامیختن

□

پختیم؟ و هنوز کار ما خام

□

کانچنانش هزار داد خدای

□

پذیرا شود دخمه تنگ را

□

به پهلوی شیران درآورده زور

□

ملک را در جهان هر روز جشنی باد و نوروزی

□

هم‌آواز و هم‌کیش قیصر تویی

□

گشتند سگان مطیع رایش

□

به هر بیوه خود را میالای دست

□

ترجیع دیگر آمد، یک دم به خویش بازآ

□

که افتادگانش گرفتند جای

□

ندانم که آیم بر اورنگ خویش؟

□

که فیروز و فرخ جهانشاه بود

□

نصیب خسرو عادل سعادت باد و پیروزی ...

□

کند گلشن و باغ و میدان و کاخ

□

در ظلمت این مغاک چونی

□

به نیروی دولت جهانگیر بود

□

که موسی صفا را تو عصایی

□

زخمه بر کاسه ریخت کاسه‌نواز

□

دگر باره سوی سفر کرد رای

□

به آب آزمودن شدی تابناک

□

یک نفس نشکیبم از دیدار او

□

نبد نزد کس درجهان ناپسند

□

زحمت ز ره تو کرده خالی

□

به انجم رسانید چون نور پاک

□

چه برد ز سر احمد دل تیره‌ی جهودی؟!

□

که برخیزد از دستت آزار کس

□

یکی چون طبرزد یکی چون شکر

□

رهاورد فردا بجای آوری

□

چون تویی ما را امام حل و عقد

□

شیرمردی را به سگ نسبت کند

□

خری با چارپا آمد فرادست

□

سر تخت کیخسروی جای او

□

چو درون کوزه چیزی بود از برون تلابد

□

پیره‌زن در گزاف دیدی سود

□

کلید در باغهای بهشت

□

ز تیمار بیمار دل خسته بود

□

باز از نوعی دگر حیران شدند

□

کی کند هیچ بخل پروردی

□

ور تیغ تو خون من بریزد

□

مکش خط در آن خطه نازنین

□

با درد مریم، آری صد میوه‌ی جنی

□

جهان چبود ز جانش دوستر داشت

□

در آن دایره شه شده نقطه گاه

□

از احوال او باز جوید نهان

□

تا شده هم عاقل و هم کار ساز

□

بانگ از ره دیدگان برآورد

□

گلنار به نار دانه کردن

□

ز سوزنده آتش نگهداشت موم

□

همی عذر تو می‌خواهد، چو تو غرقاب میهایی

□

شسته روئی ولی به خون تذرو

□

که تخمه به گیتی برافتادشان

□

بگیرند از انکار گوینده گوش

□

نوبت عشرت شد خامش کنیم

□

قطرها بر سراب می‌چکدش

□

بر اوج به خویشتن نشد ماه

□

کلید بسی گنج کردم نهان

□

دزدید کلاهت از فضولی

□

موصل کرد نیلوفر به نسرین

□

که استاد دانا بدیشان چه گفت

□

برآراست لشگر به آیین و ساز

□

بگردان جام صهبا را، یکی کن جمله دلها را

□

ذوالجلالش کامران مملکت

□

از چون تو کسی روا نه‌بینم

□

نخواهم به یک جا شدن پای بست

□

فریاد برآرد که تمنیت تمنا

□

وز تظلم سیاه پوشیده

□

برانگشت پیچیده زلف سیاه

□

ز گیله به گیلان شتاب آورم

□

ببیشه درآمد زمانی بخفت

□

وز دشمنی مسیح یهودی است در سقر

□

کان خود سخنی بود فراموش

□

به حکمت منم بر همه پیشوا

□

دلی پر زدانش سری پرسخن

□

به میدان از سواری بهره دارند

□

برون دان زمن هر چه یابند باز

□

نیامد به تعلیم آموزگار

□

چون شاد شوی ز غم بمیرد

□

ملک ابن الملک میان ملوک

□

شبی طالعش گشت گیتی فروز

□

نهادند سنگ ره آورد پیش

□

کاین باد هلاک آن چراغست

□

دو هوائی ز مملکت برخاست

□

ز فتراک او سربرآورده بخت

□

کم و بیش آن در شمار آورند

□

وای مهدی هفت مهد چونی

□

نان ترکان خورم آن خانه مخور

□

ترا موی افتد مرا جان شود

□

به دو چشم روشن شد است آفتاب

□

ای من رهیت که رنج دیدی

□

که کرد آن تیغ سیبی را به دو نیم

□

فلک را حلقه بد بر درگهش نام

□

پسندیده شد در همه مرز و بوم

□

مجنون گله‌ها دراز کرده

□

بر هر در دهی طلبم منزل نزه

□

گهی افلاس پیش آرد گهی گنج

□

بر او لاجورد و زر آمیخته

□

بادش کمر و کلاه برداست

□

کوه با حلم تو سبک سنگی

□

عروسی کی بود بیرنگ و بی‌بوی

□

به بزم اندرون رفت نتوان به گور

□

چو نرگس در نشاط این سخن خفت

□

صد بهای کاویان درخواستند

□

ز حق خدمتت سر بر نتابیم

□

به نیرنگ و افسون برافراختند

□

بدید امید را در کار نزدیک

□

شکوفه‌وار کرده شاخ شاخش

□

بدان مهمان سر از کیوان برون برد

□

ز قیصر مرا کی بود داد و مهر

□

به دنبالش بسی دندان گرگست

□

حلقش ز صلا گفتن افگار نمود آنک

□

به هر جنگی درش صد آشتی رنگ

□

تا که بی‌صرفه دهد باده‌ی مشتاقی را

□

نخوانده چون روم آخر نه بادم

□

بود پیروزه‌گون ز پیروزی

□

که یک تن سوی ما گراید بخون

□

اگر پهلوانی سخن بشنوی

□

غرور شیاطین انسی و جانی

□

هر رخنه کید یک به یک، بر طاق ویران آیدت

□

چو رهام و چون بیژن رزم‌زن

□

می‌پرد از عشق به عرش مجید

□

مر اسطقسات را پستی گهی و گاه بالایی

□

همی بینم که عنوانش به خونست

□

نبینم همی نامداری سترگ

□

که پرشد ساغر هر دو ز ساقی

□

تا کی از عیساکران جویی و لاف از خر زنی

□

خود هند و چین دهی به سالی که بشنوی

□

وگرنه برآرند زین مرز دود

□

هش دار ای میر اجل، تا درنیفتی در دغا

□

گر همی چون کرم پیله بر تنی بر خانمان

□

من بی چاره را همین باغیست

□

نباید که دور افتی از یاوران

□

این گوزک کون استر کیست

□

شد سوی آن ثمر که به جوی ضمیر بود

□

همره رخش و دل دلش فتح و غزای راستین

□

سمندر چه داند عذاب الحریق؟

□

من مجرم تو باشم، گر گیرد دربانت

□

دلبر همت چه سود آنگاه در بر داشتن

□

نشاند او را و خالی کرد خرگاه

□

دنباله‌ی کار خویش گیرم

□

درون سنگ را افکار می‌کرد

□

ایزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر

□

که ره پر لشکر جادوست نتوان بی‌عصا رفتن

□

نیست عیبی گر عروسی خوب بی زیور بود

□

زانک ملاقات گرگ تلختر آمد ز جوع

□

تا چو باد و آتش از پاکی برآیی برفراز

□

تاج من خاک آستانه تست

□

گر در قوای نامیه پیدا کند اثر

□

آمده در راحت و رنجت به کار

□

گر هزارت بوسه باشد بر سر یک خار زن

□

جان و دلم ز خامی گفتارش

□

مطیع خنجر آن گشته شرزه شیری نر

□

آنکس خورد که باشد مقبول کپقباد

□

ز مدحت شادمان رنجور از ذم

□

هر دو می‌تاختند با تک و تاز

□

نه وهم را به پایه‌ی قدر تو رهگذار

□

بود در راه دایم قاصد راز

□

پای بر مرغی نهاده کی رسد کس بر مدار

□

خرمی تازه عیش نو کردند

□

در سقف او هنوز سفر می‌کند شرار

□

از شیر بگیر این خو مردی نه‌ی آخر زن

□

بر دوال کبریا خواهم زدن

□

داشت پیرایه هنرمندی

□

همیشه جفت نفیرم از جهان نفور

□

هر چه شد از شومی روی شب تاریک تست

□

مرد معنی باش و گام از هفت گردون در گذار

□

مرغ و ماهی بران سخن خفتی

□

ز چینی و ز زنگی محرمی کو

□

چون صوفیان ببند لب از ذکر مامضی

□

چشم سر صورت دهان ترا

□

بپیش سپهبد زمین داد بوس

□

مادرش خندان و او زان شرم در رسواگری

□

در این آتش سمندر شو سمندر

□

چاکر و شاگرد خرابات کرد

□

کاهش به عقل نور فزای اندر آمده

□

منعت غنی‌تر یا عطا ذاتت هنی تر یا شیم

□

گلبن مشک بوی تو، با قد چست عرعری

□

شمع تاج آتشین دارد شما بر سر نهید

□

بزد دست و تیغ از میان برکشید

□

سینه‌ی روشن بدین و دیده‌ی بیدار کو

□

جعل مبرز جهودانی

□

گندم نمای جو فروش آخر مباش ای بوالعجب

□

که چو خواهم مددی ساخته‌تر می‌نرسد

□

پیوسته گشت با الفت عین و لام تو

□

تا صیف شود بهمنت و رشد شود غنی

□

رفت خواجه ده به دست زیرک جیپال ماند

□

به دینار گیتی بیاراستی

□

در هوسش چهره گشایان چین

□

بسان خار بن صحرا نشینی

□

گر نگیرم انس با من بد مگرد

□

گازها بر نیم دینار آمده است

□

چون فرشته خو شدی مرد خر و خرمن مباش

□

بنه از بهر غیرت را، دگر بندی بر آن بندش

□

کایزد تعالی را بخوان در قعر قاع مرتهب

□

به نظم مثنوی هرگز نپرداخت

□

در لفظ به هر ساعت چونی و چرایی

□

پر عنقا بجوی تا برسی

□

بتخت و تخت چون نازد کسی کو رخت بر بندد

□

لعل گردان به جرعه‌های صبوح

□

زلف خود بر دوش خود نه روزهامان سال کن

□

هم بر سر عیش آر ما را

□

به اعمال و افعال خویش اعتدادی

□

در پس این پرده نهان بود، یافت

□

ز اقصای چین تا به بطحا گرفته

□

وجه شرف چیست به مردم ترا

□

چو مرد حادثه بر صبر پای بفشارد

□

می بر کف است چهره پر از چین چه مانده‌ای

□

که شود روبرو بمیدانا

□

همچون ستاره مجو، به خورشید حسن یار

□

کان مکان و زمان و اخوان است

□

می‌شود آلوده به یک مشت خاک

□

که تو را هیچ غم نپیراید

□

« برگم شده مگری که مرا هست عوضها »

□

کوفته سینه و بریان جگر است

□

برگ گیا میکن ازین دشت نوش

□

ببین شاخ و بیخ درختان دانا

□

تا سه تمامش کن و باقی ترا

□

ما را نماند خاطر شادی که داشتیم

□

زیر آن مستی بود سحر هلال

□

تا دگری از تو شود داغدار

□

گوش را پهن گشا تا شنوی در ترجیع

□

از تو داغی که مرا بر دل بی‌حاصل ماند

□

که می از جام و سر از پای ندانیم همه

□

پستی خود را نکنی فاش نه

□

او را چو گوهر سوی خود از قعر دریا می‌کشی

□

هیچ دیده بندیدست مثال سلطان

□

سزد ز پیکر خورشید چتر آنرا طوق

□

نه سلام ترا ز بخت علیک

□

تا برین خاکی کزو با دست کار جاه و مال

□

ترا با من از شهر بیرون کند

□

این در زبان خامش سوسن نهد کلام

□

ز بهر جان درازیش از جهان شاه

□

قوت اسلام و دین بود اقتضای ایزدی

□

در باز شود والله، دربان بزند قهقه

□

از خاک زور بازوی امرت برد شکیب

□

او نهد از بهر سکان فلک

□

بی کام او زمانه و با کام او زمین

□

ز دور جام مردافکن فتادند

□

حلم تو بر بسیط زمین سایه‌ای فکند

□

وانچه آن خائن خرابی خواه

□

هر زمان چون آب گردی خیره گرد آبخور

□

تیغ و کفن می‌برد و می‌رود

□

مرا نه در خور احوال عادتیست حمید

□

گرچه او سرد کرد خاطر من

□

ور همی دندان ما را از لطف خواهی شکرین

□

چالاکتر از خران شهر است

□

هوابینی از گرد هیجا چو میغ

□

ز ماهش صد قصب را رخنه یابی

□

تا نگردی چون بنفشه سوی پستی سرنگون

□

زیرا که ذکر وحشت هم وحشتیست نو

□

تهیدست مردان پر حوصله

□

چون شاه حبش دم تظلم

□

از پی یک مه که برگ گل دمد بر وی همی

□

نه غیرت با دلش می‌کرد کاری

□

همه باده‌ی خسروانی بدست

□

برگشاد از عقیق چشمه نوش

□

ندانم در عرب یک خانه کو را

□

دریای رحمتش ز پری موج می‌زند

□

همی بفگند نام مردی ز ما

□

گرچه مسیح را حذر است از دم یهود

□

غلام خاطر اویم، که او همت قوی دارد

□

پخ سقل، بد عمل، جعل سیما

□

دلیری که چندین بجوید نبرد

□

بپرسید از نشان کوه و دشتش

□

تنگدستی را همی گر مدبری خوانی ز جهل

□

پا در ره پرخون نه رخ بر رخ مجنون نه

□

سزد گر کنون گرد این کشورم

□

نان ترکان مخور و بر سر خوان

□

کشف که داند که کند آنکه او

□

یکی خیل است عشق عافیت سوز

□

من کسی را آدمی دانم که داند این قدر

□

دانش آموخته ز هر نسقی

□

بجز در عالم تسلیم و تحقیق

□

روح و عقول سو به سو، سجده‌کنان به پیش او

□

از لطیفی همی نیابد باز

□

بیماری گران و به شب راندن سبک

□

تیر توفیق از کمان اعتقاد

□

هر که در این خاک عداوت فن است

□

ناحفاظیرا چو سگ ار تاختید از پیش در

□

ز بهر عرض آن مشکین نقابان

□

گیرم کرم وقت کرب ز اهل عجم باشد عجب

□

جام بر دست به ساقی نگرانیم همه

□

یک گره را خانه‌ها در غیبت و وزر و بزه

□

باد نوروز چون رسد بر گل

□

بسان تخت جمشیدی تو گردون را کنی جلوه

□

اگر عالم همه گردند همدست

□

انس گیرم باژگونه خوانیم

□

چون به گرمی شدند روزی هفت

□

ور همی گویی که هستم چاکر شیر خدای

□

خورشید نماید خبر بی‌دم و بی‌حرف

□

نرد کی بازند با خورشید در پیش قمر

□

چرخ و انجم بر طراز روز نو

□

تا جسم و دلت هست به هم هر دو مرکب

□

صعوه کز باز اخذ بال کند

□

خسته دل من در حزن گفتی مر الاتعجلن

□

فلک گوئی شد از فریاد او مست

□

اکنون نشانش آنکه ز سینه به جای موی

□

خواهی که اندر جان رسی، در دولت خندان رسی

□

عشق یک رویست او را بر در عیسی نشان

□

او نایب خداست به رزق من

□

اول و آخر همه سر چون عنب

□

فرورفته به کام محنت خویش

□

همچو کژدم گر نداری چشم بی‌نیشی مرو

□

بود مهتابی آسمان افروز

□

پس از نیستی ساز آن راه سازی

□

از پی این مه به شب بیدار باش

□

به نفسی و عقلی و امرت رساند

□

کشتی است قدح گویی دریاست در آن کشتی

□

گربه این را شنید و دم نزدی

□

محمل کیست که فریاد کنان بر بستند

□

هنرمند کی زیر نادان نشنید

□

حصارش نیل شد یعنی شبانگاه

□

ز آن نگفتند چارمین یعنی

□

در پیش سرمستان دل، در مجلس پنهان دل

□

هنرت مشک نافه‌ی آهوست

□

بر یاد خاقان کبیر ار می خوری جان بخشدت

□

تو مرا بوده چو دل را طرب و تن را جان

□

آهوی چین گشته چنین خوش نفس

□

چه باک از طعنه خاکی و آبی

□

باغ پندار کان تست مدام

□

در صورت او حق ار ندیدی

□

نی خوف و نی رجا و نی هجران و نی وصال

□

بزرگی بایدت دل در سخا بند

□

دولت ستانه بوس درست باد تا به کام

□

چنانم وحشتش بنشست در دل

□

آب که رو جانب پستی فکند

□

مریخ ملازم یتاقت

□

به قهر ار براند خدای از درم

□

در میکده نیز روزکی چند

□

لیک از جستن او نیست نظر را صبری

□

نمک در خنده کین لب را مکن ریش

□

به ترک نفس‌گوی از خاصه‌ی عشقی که زشت آید

□

سه نگردد بریشم ار او را

□

آنکه پی حفظ تو فانوس وار

□

برداشت بدو که خوردم اینست

□

کوه و صحرا ز بس نفیر و خروش

□

حمله‌آور چون شوی بر لشگر اعدا شود

□

کنون نام کندز به بیکند گشت

□

به هر جا کاتشی گردد زر اندود

□

چنین داد پاسخ که باری نخست

□

بنه برد ار گیل و او برهنه

□

صحبت ناجنس گزند آورد

□

زین جفته خون کرانه گیرد

□

گرفتم که خود هستی از عیب پاک

□

بپرسید هرمز ز مهران ستاد

□

گر به لباست بود این برتری

□

کدامین گل بود بی‌زحمت خار

□

همه شهر ازو پرگنهکار شد

□

بر چو نارنج نو به شاخ درخت

□

چو فتح سکندر در آمد به کار

□

روزی به طریق خشمناکی

□

رفت و از گنجهای پنهانی

□

خاک را هم غرقه در خون چون کنم

□

لقب کردشان مرد هیت شناس

□

بر آن گنجینه فرهاد آفرین خواند

□

یکی کاخ کرد اندران شهریار

□

تمسک کن به اسباب سماوات

□

کند گنجهائی در او پای بست

□

نرگس ز دماغ آتشین تاب

□

خواب غمزش به سحر کاری خویش

□

بر سر منبر شوی این جایگاه

□

غنیمت کشان بر در شهریار

□

جهان را نیست کاری جز دو رنگی

□

نهد گنج و فرزند گرد آورد

□

ز جمال فرخش گو، ترجیع گو و خوش‌گو

□

چو عمرش ورق راند بر بیست سال

□

چون ابن‌سلام دید سوگند

□

فلک از طالع خروشانش

□

کرده و ناکرده‌ی دیرینه شان

□

مکن جز طرب در می اندیشه‌ای

□

ز مریم بود در خاطر هراسش

□

خواندی آن نو خریده را از ناز

□

مینا کن برونی، و بینا کن درون

□

نه گوگرد سرخی نه لعل سپید

□

کاین کار و کیائی از پی چیست

□

پادشه زادگان به هر طرفی

□

کرده او را واقف اسرار خویش

□

سراینده استاد را روز درس

□

ملک چون بر بساط کار بنشست

□

پادشاهان که در جهان هستند

□

بدیدم شعله‌ی تابان، چه شعله؟ نور بی‌پایان

□

به ایرانم آورد از اقصای روم

□

آن خال چو مشک دانه چونست

□

وانکه مه کرده سوی برجش راه

□

نگذاردش آن عشق که سر نیز بخارد

□

ز تخم کیان هیچکس را نکشت

□

چو ز آب حوض تر گشتست زینم

□

وای آن رزمگه که حمله‌ی تو

□

از پیکر پیل تا پرمور

□

مرا با چنین گوهری ارجمند

□

من از خدمت خاکیان رسته‌ام

□

هم از این بود آنکه زاول روز

□

ای خازن گنج آشنائی

□

جرسهای روسی خروشان شده

□

به اندازه‌ی هر کس هنر می‌نمود

□

چنین گفت کامد پلاشان شیر

□

این کار زنان راست باز است

□

بجز هیزم خشگ و سیلاب تر

□

جهان فیلسوف جهان خواندم

□

خاک ره پرنافه‌ی مشک است از آنک

□

چون یافتیم غریب و غمخوار

□

جهاندار فرمود کان زاد مرد

□

کدو بر کشیده طرب رود را

□

همی آفرین کرد بر شهریار

□

گر زآنچه رود در این زمانم

□

مخور غم به صیدی که ناکرده‌ای

□

وزیری به تدبیر بیش از نظام

□

خوانچه کن باده کش چو خاقانی

□

بنمای به قهر گوشمالش

□

توئی تاج بخشی کز آن تاجدار

□

طرازنده بزمی چو تابنده هور

□

وز آنجا سوی شهر دیگر شدی

□

بی‌یار منم ضعیف و رنجور

□

به سرسبزی از عشق چون من کسان

□

گرآیم چنان کن که از چشم بد

□

خاقانیا نه تشنه دلانند زیر خاک

□

وان جیفه خون به خرج کرده

□

ز پرهیزگاری که بود استاد

□

بسی گنج در پیش خاقان کشید

□

عروض و قافیه معنی نسنجد

□

لیلی ز خروش چنگ در بر

□

اگر دولتش نامدی رهنمای

□

چو گفت این ترنم به آواز نرم

□

آه ازین گریه که گه بندد و گه بگشاید

□

سروش آمد از حضرت ایزدی

□

چو هرمس سخن گفتن آغاز کرد

□

زده خار بر هر گلی داغها

□

شریانش دیده چون رگ بربط، نه خون نه حس

□

ولیک از چنین شربتی ناگزیر

□

کسی کان کلید زر آرد به دست

□

به بوسه غزلهای‌تر میدهی

□

فرود آمد از تخت و برشد به بام

□

خرامند میرفت بر پشت بور

□

به گردندگی چون فلک مایلم

□

من مدح‌خوان را شب و روز نکبت

□

بدو گفت کاین راه را پیش و پس

□

ترا هنوز مقامات ملک باز پس است

□

در آن معرکه عارض رزمگاه

□

کباب‌تر از ران آهوی‌تر

□

بسا کس که آید خریدار من

□

یکی داستان زد ز خوارزم و چین

□

همه سنگها سرخ یاقوت بود

□

یکی گفت نشنیدی ای نقش بین

□

چو شمشیرش آهنگ خون آرد

□

فلان علم خوب از من آمد پدید

□

یکی گویم از صد دراین روزگار

□

یکی روز فرخنده از صبحگاه

□

چنگ و دندان زدی بسوهانا

□

دهد و نصرت وظفر ندهد

□

نیست چیزی که چارم آن است

□

همی حاجت آید به گوهر پسند

□

که بالای سرطان نشسته است جوزا

□

صبح برخویشتن قبا بدرید

□

چه عجب مشک دردسر زاید

□

که شوریده کمتر پذیرد مقام

□

در انواع تیمار تنها گرفته

□

بدو اندر ایوان گوهرنگار

□

خطاست آنکه همی حاسد تو پندارد

□

نه بینی در آن بیشه چیز دگر

□

سراسر فرستادگان گسترم

□

تعنت مکن بر من عیب‌ناک

□

شاید ار آتش به آب و جاه و مال اندر زنی

□

نداند کسی راز آموزگار

□

برآرد همی از دل شیر گرد

□

بسی روز برآرزو بشمرد

□

دلی پر غم و پشت پر خمی کو

□

نباشد کسی را بدان گنج دست

□

بتیغ او براند ز خون آسیا

□

بر طبقهای آسمان زد جوش

□

بستان سیر بود نه پستان شیر بود

□

که مشگش چنانست و دیبا چنین

□

همه پهلوانان خسروپرست

□

سر بخت برگشته بیدار شد

□

نایدت زد و برد قبایی و کلایی

□

به فرمان من سنگ را کرد موم

□

رسد ز شهپر سیمرغ تیر این را پر

□

روان بزرگان شفیع آورم

□

یاد آب لب گیر و بوسی بر دهان مار زن

□

کزو دیده را روشنی قوت بود

□

وز آب نعل مرکب عزمت کند غبار

□

دل از عیب جستن ببایدت شست

□

ذوالفقار احمد اندر دست حیدر داشتن

□

نسودی سر خصم را زیر پای

□

وان در طباق دیده‌ی نرگس نهد بصر

□

بانوی روم و نازنین طراز

□

چشم سر سیرت نهان ترا

□

نظر بست هر گه که او رخ گشاد

□

طبع اندرو هنوز دفین می‌نهد وقار

□

نه سال ترا ز بخت جواب

□

هر نفس چون باد گردی خیره گرد بادبان

□

که جوینده باشد ز تو ناامید

□

همی به راز گشادن نباشدم دستور

□

ز هر دستی درازی کرد کوتاه

□

گرمی و سردی کشد در باغها یک سال خار

□

دماغ از تف خشم جوشان شده

□

بگیرند گردت به زوبین و تیغ

□

گرده‌ی خورشید بر خوان فلک

□

کی چو نیلوفر شود چشم تو بر خورشید باز

□

که یخنی بود هر چه ناخورده‌ای

□

بیابان نوردان بی قافله

□

یک به یک ساخت برگ مهمانی

□

آن گه‌ی با یار آهو چشم برتر بر نهید

□

سریر پدر را شدی یادگار

□

ور نداند پرسد از من ور نپرسد خر بود

□

گرم شد هم نگفتنش سردی

□

نبودست از برای دینت ماتم

□

طلسم بسی گنج داند شکست

□

که دارد هر دو عالم را و دل در یک نظر بندد

□

شگفتی‌ها که بود از سر گذشتش

□

بر دل کام و هوا خواهم زدن

□

که افسانه شد در جهان نقش چین

□

زرق چون سازند بی افلاس در کوی شمار

□

رفیق بولهب بودن، طریق مصطفی رفتن

□

وای از آن اقبال تو وی مرحبا زین مدبری

□

به شاهنشهی بر دهل زد دوال

□

خویشتن را باژگونه کس نکرد

□

بسته خواب هزار عاشق بیش

□

باری تو هستی از عرب این الوفا این الکرم

□

غنیمت کشیدند بیش از شمار

□

یک گره را گنجها بر طاعت و اهمال ماند

□

پیش قزل ارسلان برآورد

□

بسان تاج نوشروان زمینها را بپیرایی

□

سلامی به هر سبزه‌ای می‌رسان

□

فضل برو سید سادات کرد

□

ز چرخ نیلگون سر بر زد آن ماه

□

تن فدای تیغ و جان در خدمت دادار کو

□

همه راستان را قوی کرد پشت

□

چون گفتمی با دیده من «انا صببنا الماء صب»

□

از گفته‌ی نصاری هم می‌کند حذر

□

ظاهر و باطن همه دل همچو تین

□

دگرگونه شد گردش روزگار

□

جز حرف عاشقی ندماند مسام تو

□

خوانده شاه سیاه پوشانش

□

یا چو ماهی گر زبانت نیست بی‌جوشن مباش

□

فرو شوید از دامن خویش گرد

□

عقل یک چشمست او را در صف دجال کن

□

به ادب نان خور و ترکانه مخور

□

کجا بهتر از نیستی هست زادی

□

جز آفاق گردی نخواهد دلم

□

ز حیوانی و از نباتی و کانی

□

چو ماهش رخنه‌ای بر رخ نه یابی

□

کزین ترک جنگی چه داری بیاد

□

در دانش ایزدی باز کرد

□

عشق از تو گرفته روشنائی

□

شهد تر چون شراب می‌چکدش

□

همی‌بازگردد ز بهر بنه

□

دو فرخ فرشته ز روی قیاس

□

به گور افکنی همچو بهرام گور

□

هر یک ابری به دست بر بستند

□

حال من اینست اکنون چون کنم

□

تویی پیش‌رو نیست پیش از تو کس

□

چون تب زدگان بجسته از خواب

□

روز آب چون به من نرسد زان خران ده

□

دنیا کجا بماند، در دور تو، دنی؟!

□

پدید است بازار هر چه پیشه‌ای

□

به اکفی الکفاتی برآورده نام

□

به نزهت سوی میدان شد شتابان

□

پس بساز این قوم خود را ساز راه

□

ز تعلیم او در دل افتاد ترس

□

زان بت به سلام گشت خرسند

□

وز موج زدن دریا کهسار نمود آنک

□

که در تنویر قندیل سمایی

□

نیابد رهی سوی دیدار من

□

گلوگیر کشته به امرود را

□

داشت سرسبزیی ز طلعت شاه

□

پاک گشت و محو گشت از سینه‌شان

□

ز سنگ آب و آتش برون آرد

□

او کیست کیای کار او کیست

□

بل کان شه اقلیم گر، اقلیم توران بخشدت

□

بگفتم: « گوهری ای جان، چه گوهر؟ بلک دریایی

□

فلان کس فلان نکته از من شنید

□

رصد بند هفت آسمان داندم

□

به سنگستان او در شیشه بشکست

□

داده او را معرفت در کار خویش

□

نمک ریخته آب را بر جگر

□

موکب رو کمترین وشاقت

□

صد سال تخم عدل بکاری و بدروی

□

که مباد ز آب خالی شب و روز، اینچنین جو

□

برآراست لشگر به فرمان شاه

□

خبر دادش از خود درآن بیخودی

□

یافتند از شکوه او شرفی

□

شاباش زهی سلسله‌ی جذب و تقاضا

□

ز فرزانگان بزمی آراست شاه

□

با جفت خود آشیانه گیرد

□

یارب ز نائبات نگه دارش

□

که آن وحشت هنوزم هست در دل

□

چو بیند مرا مردمی چون کند

□

به گفتار خود قدر خود می‌فزود

□

من ترا باغبان نه بلکه غلام

□

حاملان عرش را نظاره‌ی حربت هوس

□

سخن از لب ، ز کف خامه نهادند

□

شه دید در آن جوان خاکی

□

کنیت شاه اخستان درخواستند

□

پرنیان خوانی و حریر و پرند

□

زمانه پر از بند و ترفند گشت

□

به ایزد پرستی میان بسته‌ام

□

آب شر ماند و آب خیر برفت

□

من تو را گشته چو مه را کلف و گل را خار

□

خاک شود آخر اگر آهن است

□

وان چشمک آهوانه چونست

□

در نبشته ز هر فنی ورقی

□

اینجا به یقین ببینی آنجا

□

گفتن ز بعد صلح: « چنین گفته‌ی مرا »

□

وز آنجا سپه در بیابان کشید

□

به شکایت نبشته بود ز شاه

□

بنشین تو ز وقت روز تا شام

□

گمان این مبرکاین در توان بست

□

ره توشه و ره نوردم اینست

□

عاشقانه برآورید خروش

□

سخت رسته ز صحبت دل سخت

□

بربند لب از ابجد و از هوز و حطی

□

نه تو خیره باشی نه من چشم زد

□

شبی الحق به روشنائی روز

□

کس نیست که نیست بر وی این زور

□

این لوله خرک تمام زهر است

□

هم از باده خالی هم از باد دور

□

که نوشه بدی تا بود روزگار

□

الله معک بگوی و بگذار

□

نی غصه نی سرور، نی پنهان نه آشکار

□

سوی همرهان بارگی کرد گرم

□

کاریز دیده بی‌نم خونین چه مانده‌ای

□

افسوس زنان بد دراز است

□

شب همه شب ساخته پا استوار

□

طبرزد ستانی شکر میدهی

□

یکی نامداری سواری دلیر

□

تا باز رهد مه از وبالش

□

خوان ملایک می‌نهی، نزل مسیحا می‌کشی

□

نوائی و برگی نه در باغها

□

یاد شه گیر در صفای صبوح

□

پرسی که چه می‌کنی ندانم

□

زشت گو، یاوه گو، کریه لقا

□

نباشد کس ایمن زبرنا و پیر

□

همی با می و تخت و افسر شدی

□

چون تشنه ز آب زندگی دور

□

روح سوی قیصر و قصرمشید

□

سر کیسه به برگ گندنا بند

□

خال و خسش به دیده‌ی رای اندر آمده

□

چو دارم درع زرین آفتابی

□

کز آسیبش توان کردن شماری

□

گهی رومی نماید گاه زنگی

□

به هر ظرفی درون معنی نگنجد

□

دری به غبار درج کرده

□

بوسد کف پای تو، چو نبیند حیرانت

□

بسوی نیکوان خوشتر رود دود

□

موکب زلفش به آوار آمده است

□

مجنون چو رباب دست بر سر

□

پستی خود گفت به بانگ بلند

□

کدامین خط بود بی‌زخم پرگار

□

که به کعب آید و گاهی به کمر می‌نرسد

□

خطا باشد که در دریا نشینم

□

هر لحظه‌ی بغرد و گوید که: « یا عباد »

□

درستی چند را بر کار بشکست

□

هجومش در ترقی روز در روز

□

ز دستش بستد و در پایش افشاند

□

شمشیر وغا برکش کمیخت اسد برکن

□

بهر لفظ مکن در صد آشتی رنگ

□

پر خود نیز پایمال کند

□

که مریم روز و شب می‌داشت پاسش

□

کای هوس و مراد جان، سخت لطیف منظری

□

گیاه آسا سری افکنده در پیش

□

می‌باش خندان همچو گل، گر لطف بینی گر جفا

□

سد دل آسوده به بند آورد

□

سر منه جز در دعا و ابتهال

□

زانکه خورد برگ گیاهی و بس

□

فارغ از غصه‌ی هر سود و زیانیم همه

□

این که نباشد به چه فخر آوری

□

از ملک تا بسمک از پی او در دوران

□

که به حسرت همه را دیده بران محمل ماند

□

ز آمیزش عالم و طبع عالم

□

گه عصائی را سلیمانی دهد

□

تو آفتاب ملوکی و سایه‌ی یزدان

□

ترجیع دیگر این بود، کامروز چون خوان می‌کشی

□

شرح گویی رسم و آداب ملوک

□

یکی حلقه‌ی کعبه دارد به دست

□

چونست عقیق آبدارت

□

شدند اندر هوای وصل جانان

□

به ترجیع سوم مرصاد بستیم

□

سلطان کرم مظفر الدین

□

وز آنجا راه صحرا تیز برداشت

□

وقت ترجیعست برجه تازه شود

□

آفتاب قربت از پیشان بتافت

□

همه طومارها بهم در پیخت

□

دراجه مشتری بدان نور

□

کوس نه‌ای، زمزمه کوس چیست

□

ای جان و ای جهان جهان‌بین و آن دگر

□

نم شبنم به گل رسد شب‌ها

□

درم داری که از سختی در آید

□

رسته ز اندیشه که دل می‌فشرد

□

بعد از آنش محو کرده محو کل

□

خوردهای ملوک‌وار سره

□

ای خون تو داده کوه را رنگ

□

بود هرجا دری از خشت و از گل

□

مهی، یا بحر، یا گوهر، گلی، یا مهر، یا عبهر

□

دل که آزرد اگر بدانستی

□

گه از بیداد این آن را دهد داد

□

ترجیع سوم را چو سرآغاز نهادیم

□

در شهر چو من گول مگر عشق ندیدست؟

□

مغز ماهان چو گرم شد ز شراب

□

فرمود به سگ دلان درگاه

□

این توله سگک ز ترکمانی‌ست

□

چو به دنبال چشم کرده نگاه

□

طعن حرام زادگی ارچه بد است بد

□

تو در دستی اگر دولت شد از دست

□

ای قمران آسمان، زو ببرید رنگ رو

□

بتوقیع پاسخ چنین داد باز

□

داشت اول ز جنس پیرایه

□

آن جفت که امشبش نجوید

□

فراغ بال اگر داری غنیمت

□

چنین داد پاسخ بدو مرد پیر

□

از بیم تیغ خور سفرم هست بعد از آنک

□

چه فرمائی دلی با این خرابی

□

خنده بر یار من، پنهان نتوان کردن

□

بر سر گردنکشان چون دست و تیغ آری فرو

□

شر که آن آبرا ز خیر نهفت

□

سنگ از دل تنگ من بکاهد

□

کون دهن، خایه سر،ذکر قامت

□

در صورت شرح او عراقی

□

خط بر لب ساغر بین چون خط لب ساقی

□

ز خوبان توسنی رسم قدیمست

□

هم اصل نوبهاری و هم فصل نوبهار

□

سپر افگندم در وصف کمان ابروت

□

برکشیده بر این صفت پیکر

□

حاجب ز غرور پادشائی

□

دو جا غیرت کند زور آزمایی

□

می‌نوش به کام دوست باده

□

مدار عالم خلقت، مراد خلقت آدم

□

قصب بر رخ که گر نوشم نهانست

□

ای مطرب طوطی خو ترجیع سوم برگو

□

ز عهد کودکی تا این زمانه

□

گفت شیرین سخن جوانی بود

□

ترسم چو به لطف برنخیزی

□

آینه هر چند بود صاف دل

□

ما در این گفتگو که از یک سو

□

بوالمظفر ظل حق چون آفتاب

□

اجازت داد تا شکر بیاید

□

در بزم اولیا نه شکوفه نه عربده‌ست

□

خورشید ز قطره‌های باده

□

لشگری بیشتر ز مور و ملخ

□

به مهد آوردنش رخصت نمی‌یافت

□

منم چون لاله در هامون نشسته

□

هر خط که برین ورق کشید است

□

همه شوشه‌ی طاقها سیم و زر

□

چو در هندو آمد نشاط سخن

□

این ترک جوش آمد ولی ترجیع سوم می‌رسد

□

چون آگه گشت شحنه زین حال

□

خوانده نیرنگ نامهای جهان

□

سروش درفشان چو تابنده هور

□

نیست چون فر و زور بال گشای

□

دانست کزو فراغ دارد

□

خبر زین به شهر مداین رسید

□

نه دل می‌دهد گفتن این می بنوش

□

این معلم که خرد بود بشد ما طفلان

□

دانم پدری تو من غلامت

□

جز یک ابر تو کابر نیسانیست

□

دلم باز طوطی نهاد آمدست

□

مس که ز اکسیر طلا می‌شود

□

گر از من کوکبی شمعی برافروخت

□

بی‌آهو کسی نیست اندر جهان

□

پدید آمد آن سبزه و جوی و باغ

□

هین چو خورشید و مهی از مه و خورشید تو به

□

شرطست به تشنه آب دادن

□

هر گهی کافتدت به باغ شتاب

□

برآسود از آشوبهای جهان

□

ور تو به گنج و درمی محترم

□

لیلی نه که صبح گیتی افروز

□

فر از آورد لشکر وخواسته

□

دل شه در آن مجلس تنگبار

□

ترجیع ثالثم چو مثلث طرب‌فزاست

□

از زلزلهای دور افلاک

□

چون کنیز آن غرور دیدی پیش

□

وگر زامدن حال بیرون بود

□

پاس تو شب تا به سحر داشته

□

فرو کوفت بر کوس دولت دوال

□

طیره‌ای گاه سلوت از اعدا

□

چو شه چون ملکشه بود دستگیر

□

ولیکن ترا گر چنین است رای

□

جهان مدخل از دانش آراستم

□

دعا برداشت اول مرد هشیار

□

سبدهای انگور سازنده می

□

ساربان ناقه بر انگیخت ز پی بشتابید

□

بر این سرسری پول ناپایدار

□

لب چو برگ گلی که تر باشد

□

به هنگام آن برگ ریزان سخت

□

نبیره فریدون بد افراسیاب

□

ناگهان جست و موش را بگرفت

□

به شمعش بر بسی پروانه بینی

□

وقت باشد که نافه بگشایند

□

رشته به انگشت که مارش گزید

□

نه لعل از بر خاتم زر نشیند

□

کارداران ز حمل کشور او

□

به دنبال غارت نراند سپاه

□

توانگر که میراث خواری نداشت

□

پای پیری گیر اگر خواهی که پروازی کنی

□

منادی را ندا فرمود در شهر

□

ندارند چشم از خلایق پسند

□

جریده به هرسو عنان تاز کن

□

شرط باشد دین به حرمت داشتن در حکم شرع

□

چو در بازی گه میدان رسیدند

□

ز ترکان وز چین هزاران هزار

□

ببینم که در گرد آفاق چیست

□

از دست خود زمانه مر او را به مکر و فن

□

تن سیمینش می‌غلطید در آب

□

همی بگذراند بیک تن گله

□

ز دستی چنان کاب از او می‌چکید

□

تا زین تن آلوده برون ناید کبرت

□

خدا را گر چه عبرت‌هاست بسیار

□

ز شهر و نژاد و ز آرام خویش

□

همانا که آن رستنیهای چست

□

چهره چون دینار گردان در سرای ضرب دوست

□

جز تو کس را نشاید آدم گفت

□

می اندر قدح چون عقیق یمن

□

ز رومی و چینی دران داوری

□

تا دهان دارد گشاده اژدهای حرص تو

□

یا ربش هیچ تلخییی مچشان

□

از عشق نقش خاتم تست آنکه طبع موم

□

به دشواری آید گهر سوی سنگ

□

در میانست هر کرا هستی‌ست

□

زمین بنده‌ی تاج و تخت تو باد

□

مرا نه در خور ایام همتیست بلند

□

یکی را ز کم گوهری دل به درد

□

گر همی عمر ابد خواهی بپرهیز از ستم

□

شاه ایرانیان جلال الدین

□

سخای این شده ایام عدل را قانون

□

به مردم درآمیز اگر مردمی

□

گر غم دین داردت رو توتیای دیده ساز

□

شوم گر سرش را ببرم ز تن

□

آنجا که یک پیاده فرو کرد عزم تو

□

چه باید به خود بر ستم داشتن

□

روانت را همه جام پیاپی

□

گردون قبا زره زده بر انتقام مرگ

□

قهر تو گر طلایه به دریا کشد شود

□

نیوشنده‌ای خواهم از روزگار

□

چون ز روی هستی از من در من ایمانی نماند

□

همی رفت تا آذرابادگان

□

ما را شرابی یار کن یا چیزکی در کار کن

□

به هر نکته‌ای حجتی باز بست

□

گر تن و جانم به خدمت نامدند

□

گر جان سگ نداری از این چرخ سنگ‌سار

□

از خجالت پیش دین گستاخ نتواند گذشت

□

هوا معتدل بوستان دلکش است

□

پیش از آن کادم نبود و نام آدم کس نبرد

□

معانی هرگز اندر حرف ناید

□

کفر و دین را در مقام نیستی

□

که در پیکری کایزد آراستش

□

اگر یک چند کی بخت سنایی به بگردد پس

□

یاد او خورده است خاقانی از آن

□

ز خار ار چاکری جوید همی گل تو برون آری

□

دویم ره که بر بیست افزود هفت

□

ماند سنایی را در دل هوس

□

به نمک ماند گریه به گه بست و گشاد

□

روح امین داده به دستش چنانک

□

اگر شاه فرمایدم اندکی

□

زین سپس شاید سنایی گر نگویی هیچ مدح

□

وگر گنج پنهان نیارد پدید

□

ز بهر عدت گور و قیامت

□

سران را رسانید تارک به تاج

□

راهی چنان بگذاشتم باغ ارم پنداشتم

□

بجائی رسانید کار مرا

□

گر تویی شبلی به یک سجده بنه ده روزه خوان

□

یکی گفت قیصور به زین دیار

□

وامیست دوست را ز ره عشق بر تو جان

□

نه دولت نه دنیا به دارا گذاشت

□

صلاح سنایی در آنست دایم

□

تو شادی کن ار شاد خواران شدند

□

ریسمان وار ار نخواهی پای چون سرسر چو پای

□

به خلوت کند شاه را دستبوس

□

عشق را روز عزیمت باد بر فتراک بند

□

مگر نقشی از کلک صورتگری

□

سه خط خدایند این هر سه لیکن

□

چو تیر از کمان کمین افکند

□

دروغی نگویم در این داوری

□

ز باریدن ابر کافور بار

□

که گوئی چه ره زد هنر پیشه را

□

گشادند سر بسته گنجینه‌ها

□

ز عکس سرتیغ و برق سنان

□

چنان داد فرمان به سالاربار

□

ز پولاد پوشان الماس تیغ

□

یکی لحظه پیرامن بام گشت

□

با انگبین همی نبرد دوستی به سر

□

عقل مشاطگی به خر ندهد

□

چون شکستی بت روا باشد که بر بتگر زنی

□

نه از دانه کز دامن عدل رست

□

عطای آن شده فرزند جود را مادر

□

که از این سهل شربتی که چشید

□

گر نور نبود نار کن آخر نباشد کم ز کم

□

که چون نور در دیده و دل نشست

□

همی به پرده دریدن نداردم معذور

□

گاه موری را سخن دانی دهد

□

پس به نام مفخر دین مهر بر دینار زن

□

شود خرم آخر به زرین کلید

□

در در صمیم حلق صدف دانه‌ی انار

□

یکی در خراباتی افتاده مست

□

چون نهنگ اندر کشد آزت همه ملک جهان

□

ز تشنیع برنارد آوای کوس

□

ملکی توان گرفت به نیروی یک سوار

□

در جسم ظفر روان دولت

□

لوزینه داد لیک درون سوش سیر بود

□

بر آتشکده مال خود را گذاشت

□

کمربستگان از در کارزار

□

که شه را زندگانی باد بسیار

□

سپاهت را همه فتح دمادم

□

خلافی برآمد به فخر آوری

□

که خالی بماند پس پشت شاه

□

کو کسی نیست هم نیازردی

□

گرد نعل مرکب این افتخار روزگار

□

تواناتر از من در آفاق کیست

□

که ایشان پسندیده حق بسند

□

هفت گنبد به طبع هفت اختر

□

زان که از روی ستمگاریست اندک عمر باز

□

فرشته بود بر چپ و راستش

□

سخن گوی و از تخمه و نام خویش

□

اما حجالت دم ابن‌اللهی بتر

□

از پی نیستی میان ترا

□

ز سنگش تو آسان کی آری به چنگ

□

بپیش اندرون لاله و نسترن

□

زنازش سوی کس پروانه بینی

□

حاصل نشود بهر خدا هیچ رضایی

□

یکی را ز بی گوهری باد سرد

□

نشاید چنین کار کردن یله

□

روز افکند کلاه و زند شب قبا زره

□

گر مسلمانید یک ره نام من کافر نهید

□

به پیغمبری رخت بر بست و رفت

□

هر دلی کو کرد سلطان هوا را چاکری

□

برگ آن گل پر از شکر باشد

□

زان کجا ممدوح تو خوالی پز و بقال ماند

□

بگویم نه از ده که از صد یکی

□

بر نوای بی‌نوا خواهم زدن

□

هم نمی بر سداب می‌چکدش

□

عذرشان بپذیر کمتر کن نبرد

□

هوای دل دوستان زان خوشست

□

به بحر ار بنده‌ای جوید همی در تو بپیمایی

□

که وای آن کس که او بر کس کند قهر

□

در دمغ عاشقان بودست ازین سودا خمار

□

سر از راه میرفت و دست از عنان

□

لیکن مباد توخته صد سال وام تو

□

کز نیل خم عیسی زنار نمود آنک

□

همه الفاظ شیرین ملایک بر بصر بندد

□

سنان را سر از سنگ خارا گذاشت

□

ترا در چشم دل نار و نمی کو

□

مرغ و ماهی و گوسپند و بره

□

صومعه پر هزل و خرافات کرد

□

که کافور و صندل دهد بی شمار

□

ور جنیدی شست روزه معده‌ی ناهار کو

□

قوام مرکز سفلی، امام حضرت اعظم

□

از صبر تخمی کاشتم آمد ببر بعدالتعب

□

که با آدمی خو گرست آدمی

□

ده زبان چون سوسن و یک چشم چون سوزن مباش

□

پریرویان ز شادی می‌پریدند

□

عقل را وقت هزیمت خاک در دنبال کن

□

بسی خرجها داد ونستد خراج

□

چون عروس بکر را با زر و زیور داشتن

□

مالک الملک جهان در شرق و غرب

□

داده به مریم زره آستین

□

که گویم به دور از آموزگار

□

شود در ره عشق بی چون سدادی

□

گرم کینه چو آتش دوزخ

□

ازین زندگی تا نمیری ندانی

□

چه شورید در مغزش اندیشه را

□

وز زبردستی رسد ضربت ز فارس برفرس

□

خجلی وقت دعوی از احباب

□

از گم شدنش ترا چه گوید؟

□

که محمل کشد چرخ بار مرا

□

اگر پرد کلاغی زآشیانه

□

چو غلطد قاقمی بر روی سنجاب

□

نظام دوم باید او را وزیر

□

همه ساله خود را به غم داشتن

□

چون دید حقیقت آشکارا

□

ازان که آمد از پور کسری پدید

□

دلتنگی خویشتن که خواهد

□

تو با تاجی ار تاجداران شدند

□

شد ز ناقوس این ترانه بلند

□

حمل‌ها ریختند بر در او

□

ز مشرق درآمد به حد شمال

□

به حجت زنم لاف نام آوری

□

پس هم به دور چشم آن لارام

□

بزر اندرون چند گونه گهر

□

تا پیش سگان برندش از راه

□

نظر کرد از آن بام بر کوه و دشت

□

بی‌زبان مانده‌ام همچو دهان سوفار

□

قیامت را بس این عبرت نمودار

□

ز وسواس دیو فریبنده دور

□

نگارنده بینند بر دفتری

□

برده صد ره رونده را از راه

□

شود کاخ و ایوانش آراسته

□

از رنج ضرورتی گریزی

□

کزو خیزد آسایش سینه‌ها

□

زان همه عزت درافکنده بذل

□

سرخ و زردی عجب گرانمایه

□

به ابرو فراخی درآمد به کار

□

سر آسمان بر زمین افکند

□

و ای گردشی نهاده تو در شمس و در قمر

□

چه در آشکار و چه اندر نهان

□

ساکن شده چون عقیق در سنگ

□

سمن رسته از دستهای چنار

□

جمله را از پرتو آن جان بتافت

□

میوه خور باده نوش بر لب آب

□

به هش باش تا عاقبت چون بود

□

به هشیار مغزی نظر باز کن

□

که بر بوی رجوع یار مستیم

□

باز ماندی ز رسم خدمت خویش

□

گفتش که در این بلا چرائی

□

که با من ندارد کس امروز کار

□

زانک نتوان کرد بر جهل این سلوک

□

داد تا پیک پیش خسرو ریخت

□

جهان در جهان روشنی چون چراغ

□

جز آبی که بر دستش آمد ندید

□

ملی یا باده‌ی احمر، به خوبی و به زیبایی

□

آن دیگر ابرها زمستانیست

□

شک نیست در آنکه آفرید است

□

به خورشید روشن درآورد میغ

□

هر لحظه مرا گیرد این عشق ز بالا

□

تابش ماه دید و گردش آب

□

که هندوستانش به یاد آمدست

□

ز کندز برفتن نکردی شتاب

□

که‌ای شاه گوینده ویادگیر

□

جادوئیها و چیزهای نهان

□

واگاه نیم که چیست نامت

□

به گیتی یادگاری ماند از آنان

□

که هستیم ازان لشکری بی‌نیاز

□

با وی از خیر و شر حدیث نگفت

□

گل تازه رست از درخت کهن

□

وی ملکان بابلی زو شنوید ساحری

□

وآن غالیه‌های تابدارت

□

کز ظریفی شکرستانی بود

□

که جشنی بود مرگ با همرهان

□

غلغل بیهوده چو ناقوس چیست

□

خون از رگ ارغوان گشاده

□

فلک مایه‌ی فر و بخت تو باد

□

که میخوارگان را برآرد ز هوش

□

جسته ز هر خار که پا می‌خلید

□

جز وی دیگری چراغ دارد

□

بعد از وفات تاج سلاطین چه مانده‌ای

□

زروی سبد کش برآورده خوی

□

باد به نزدیک تو نگذاشته

□

مجنون نه که شمع خویشتن سوز

□

گرش بسته آرم بدین انجمن

□

چگونه توان کرد پای استوار

□

چون جمالش بی‌حد و اندازه شو

□

دزد آبله پای ز شحنه قتال

□

بوسه گاهش دست خمار آمده است

□

فرو پژمرید آن کیانی درخت

□

در راه غریب پاسبانی‌ست

□

از راه تو گفته چشم بد دور

□

ابا او بزرگان و آزادگان

□

نبشتم درو هر چه می‌خواستم

□

بس مرغ نهان را که پر و بال گشادیم

□

گنجی به ده خراب دادن

□

سر سامانیان جلال الدین

□

گه از تیمار آن این را کند شاد

□

چنان گیرد کز و نتوان رهایی

□

شد ریخته و فشانده بر خاک

□

که بحر قلزم اندر ظرف ناید

□

چو دریا اشک صحرا ریز برداشت

□

ترجیع سیومست هلا قصه گوش‌دار

□

کس از من آفتابی در نیاموخت

□

گرچه او را ز دی و تیر خبر می‌نرسد

□

سرو کارش به بدبختی گراید

□

زنگ برآرد چو بماند به گل

□

بنا گوشم به خرده در میانست

□

مرگش ز راه درز قبای اندر آمده

□

به رفتن نیز هم فرصت نمی‌یافت

□

فردوس جان را از کرم در پیش مهمان می‌کشی

□

چو مار آبی بود زخمش سلیمست

□

ازین لشکر هزیمت کن هزیمت

□

چو تو هستی همه دولت مرا هست

□

هردم رطلی خنده می‌ریزد در جانت

□

کنم با اژدهائی هم نقابی

□

بی‌حیا، بد لقا، نجس خلقت

□

به مهمان بر ز لب شکر گشاید

□

تا روح روان گردد چون آب روان در جو

□

دلم نفرت و طبع عنقا گرفته

□

برآوردن توان الا در دل

□

تویی که مثل تو خورشید سایه بنگارد

□

در خرمن خدای، نه رخصست و نی غلا

□

چون پلنگی شکار کوهانا

□

گو به خود بند پشه بال همای

□

مرد را خون ز مغز بگشاید

□

ای جان پاکی که ز تو جان می‌پذیرد هر جسد

□

نه لعل و زر کل چنین است عمدا

□

به خاک افتاده و در خون نشسته

□

گر سر گران شوی ز مثلث، بشو، سزاست

□

چون کنی آن دم که نباشد درم

□

می‌ستان نور ز سبحان و بخلقان می‌ده

□

از اثر برگ گیا می‌شود

□

یکدگر را ز جنون تخته زنانیم همه

□

بست خرد کیش و همین نکته دید

□

نپیچم ز رای تو ای رهنمای

□

وای بر آنکه در این بادیه‌ی هایل ماند

□

موش گفتا که من غلام توام

□

از عصایی آورد ثعبان پدید

□

بوی مشکت جهان گرفت سزد

□

بیامد به میدان قیصر رسید

□

دبیری چو من زیردست وزیری

□

گر آن را بخواند، که نگذاردش؟

□

کجا پاسپانی کند بر سپاه

□

کنون آن خامه در دست من افتاد

□

ای چشمه خضر در سیاهی

□

دیر دانست دل که او کس نیست

□

بدانگه کجا مادرت راز چین

□

خود و ویژگانش نشسته بدشت

□

به شادی شغل عالم درج میکن

□

درکشیده نقاب زلف بروی

□

نیم دزدیده خنده زیر لبش

□

خضر نه‌ای، چشمه حیوان مجوی

□

بر هر چه نشانه طرازیست

□

بر ره چو اسب سایه کند گویدم غلام

□

می‌بین رخ جان فزای ساقی

□

چرخ ازو چرخ زد و گفت ماه

□

به پیغامی قناعت کرد از آن ماه

□

چشم چون نرگسی که خفته بود

□

آدم آن روز همی گفت ثنای تو که بود

□

یکی آنجا که بیند عاشق از دور

□

که گر در راه خود یک ذره دیدم

□

بوی می نوروزی در بزم شه شروان

□

امید که از شفاعت او

□

ای جان، ز شراب مر، فربه شدی و لمتر

□

چه خوش گفتا لهاوری به طوسی

□

شه چو برخواند نامهای وزیر

□

لافتی الا علی گویند اهل روزگار

□

بگذر ازین خاک و گل عمر کاه

□

کای آنکه ترا ز من جدا کرد

□

گر عقلت این سخن نپذیرد که گفته‌ام

□

همان وحشت شود نو در دل من

□

سخت مفرح غمی، عیسی چند مریمی

□

ازین سو حلقه لب کرده خاموش

□

راح و ریحان که مجلس آراید

□

که یکی هست و هیچ نیست جز او

□

ز ما تا عشق بس راه درازیست

□

وان سگ‌منشان سگی نمودند

□

بکر طبعش نقاب هندی داشت

□

هر یکی راهست در دل مشکلی

□

آنجا سعادتیست که آن را قیاس نیست

□

ز بیم آنکه کار از نور می‌شد

□

خیر چون دید کو ز گوهر بد

□

هر داد و گرفتی که ز بالاست لطیفست

□

فرزندک خرد ارده است این

□

گر خدمت شاه ما کنی ساز

□

گر ای دون که درویش‌باشد به رنج

□

هم ز عکس روی سیمرغ جهان

□

پا برهنه خرد از مجلس ما دوش گریخت

□

شکر لب نیز از او فارغ نبودی

□

هفت کشور تمام در عهدش

□

توی ای شمس دین حق، شه تبریزیان مطلق

□

سر زده او را ز تو دود از نهاد

□

در هیت او ز هر نشانی

□

نگهبان مرز مداین ز راه

□

باز گردانیده او را خاک راه

□

کیسه بر، دزد کاسه هر جابر

□

چو آن درگاه را در خور نیفتم

□

عیسیی گاه دانش آموزی

□

نقشت به چه رنگ می‌طرازند

□

تپیده آنقدر چون سیل بر خاک

□

رهائی خواهی از سیلاب اندوه

□

چومهتر بود بر تو رشک آوری

□

لیلی بگذار باغ در باغ

□

من به خود برنبسته‌ام این بال

□

برون آمد شکر با جام جلاب

□

قلعه داران خزینها بردند

□

زان چشمه سیم کز سمن رست

□

چند نشینی به سر خوان آز

□

بیابان و ریگ روان دید و بس

□

یکی گنبد از آبنوس وز عاج

□

بخت بد من مرا بجوید

□

کاین سخن از اهل خرد یاد دار

□

به دانندگان راز بگشاد و گفت

□

و آنچه خیزد ز مطبخ چو منی

□

در گوش سلام آرزومند

□

تنی سهل است کردن از تنی دور

□

نهفته بدان گوهر تابناک

□

تو چو هر غافلی و بی‌خبری

□

لیکن به طریق سر کشیدن

□

گوهر آدم اگر از درهم است

□

همه در شناسائی اختران

□

پایگه جوی تخت شاه شدند

□

گر سلسله مرا کنی ساز

□

بار بربسته وخلقی ز پیت بهر وداع

□

چنان کن که فردا دران داوری

□

گرد آن باغ گشت چون مستان

□

تنها نه پدر ز یاد من رفت

□

اگر کان گنجی چو نائی بدست

□

نه گفتن توان کاین صراحی بریز

□

چون گل باغ بود مهمان دوست

□

شمشیر کشید و داد تابش

□

یکی گفت هندوستان بهترست

□

بسی نکته‌های گره بسته گفت

□

صبا از زلف و رویش حله‌پوش است

□

کیوان علم سیاه بر دوش

□

بکاوم به الماس او کان خویش

□

دهی چون بهشتی برافروخته

□

ای بسا بوالفضول کز یاران

□

همانا که بیش از پدر نیستم

□

چو زن دید کاستاد پرهیزگار

□

شده خوشه پالوده سر تا به دم

□

مظفر باد بر دشمن سپاهش

□

زهر کشوری کرده شخصی گزین

□

همه چیز ار بنگری لخت لخت

□

سکندر سهی سرو شاهنشهی

□

خوان نهند آنگهی که خون بخورند

□

سپهدار با چار پیل و سپاه

□

نمودند هر یک به گفتار خویش

□

چون قبول مفخر دین بلمفاخر یافتی

□

اگر اسبی چرد در کشتزاری

□

جز از تو کسی را ز ایران سپاه

□

چنان بینم از رای روشن صواب

□

بگفتم صلاح دل از روی معنی

□

عجب باشد که گل را چشمه شوید

□

پریچهرگان پیش خسرو بپای

□

به تعلیم او بود شاگرد صد

□

جامه مومن سینه کافر رستم ترسایان بود

□

روان شد هر مهی چون آفتابی

□

بیاریم بر گرد ایران سپاه

□

بدان رسم کافاق را رنج بود

□

گر چو گرگ و سگ بدری عیبه‌های عیب را

□

چو اندر چار صد سال از کم و بیش

□

زمانه هرچه بپوشد نهان بنتوان کرد

□

در آن پستی از بام قصر بلند

□

خورشید شرع و چشم و چراغ و ضیاء دین

□

نور بر جرم آفتاب فسرد

□

نشگفت اگر نگین ترا در قبول مهر

□

تو دانی که این گوهر نیم سفت

□

دوزخست انباشتن در ملت فردوسیان

□

گرچه بسیار درد دل دارد

□

رفیع همت این کرده با ستاره قران

□

چه پیچیم در عالم پیچ پیچ

□

ور سنایی همچو زنجیرست در حلق شما

□

بدو گفت بیژن که گر شهریار

□

مهر تو دوستان را در دل شکفته گل

□

گر آن پرورش یابد امروز باز

□

تو آن مردی که در میدان مردان

□

نسخه‌ی رویش چو توقیع وزیر

□

ور یک نسیم حلق تو بر بیشه بگذرد

□

درم دار مقبل به فرمان شاه

□

هیچ باکی مدار گر زه نیست

□

گهی باده خورد و گهی تاخت اسپ

□

سپه را نگهبانی شهریار

□

درختان شکفتند بر طرف باغ

□

بیرون کن ازین خانه‌ی خاکی دل خود را

□

پنداری این سخن به اراجیف رانده‌اند

□

عزیزان پوشیده از چشم خلق

□

ز شادی دو منزل برابر دوید

□

دم کجا زد آدم آن ساعت که بر اطراف عرش

□

منم دل پر از غم ز کردار خویش

□

تا به جان آسوده باشی هیچ کس را دل مسوز

□

در این داستان داوریها بسیست

□

صدر تو چرخست و تن را بال سست

□

گه که بگشاید جیحون سوی آموی شود

□

گر چه این معشوق رعنا خوبروی و دلبرست

□

اجازت رسید از سر داستان

□

برو همچون سنایی باش، نه دین باش و نه دنیا

□

چو ما از حرف خود در تنگناییم

□

خویشتن را در مصال «قل کفی»

□

پذیرفتم از داور آسمان

□

روز آمده درمان من آسوده از غم جان من

□

گوئی شبی به خنجر روز و عمود صبح

□

تو آن حیی خداوندا که از الهامها دوری

□

نه چندان گرانمایه دربار بود

□

از دستت ار آتش بود ما را ز گل مفرش بود

□

از آن روز کوشد به پیغمبری

□

ور همی گویی که چون بهلول من دیوانه‌ام

□

ترنگ کمان رفته در مغز کوه

□

چو در نی بست تن ایمن نشستی

□

پشیمان شد آنکس که باقی گذاشت

□

ای سنایی خویش را چون طبع خرم وقت کن

□

ز بهر دل شاه و تمکین او

□

در میان تیرگی از روشنایی چاره نیست

□

کجا آب حیوان برآرد فروغ

□

چندی تو بر دوام چه سازی مدام وام

□

سخن بین کزو دور چون مانده‌ام

□

ز سبع سماوات تا بر نپری

□

ندید آن سخن را برایشان پسند

□

نظم همه رقیه دیو خسیس

□

بنفشه نکرده سر غنچه تیز

□

شب محنت من ز امداد فکرت

□

فرنگ فلسطین و رهبان روم

□

چو آفتاب فلک را غروب نیست هنوز

□

جداگانه از موکب هر گروه

□

چو آن هر سه پیکر بدان دلیری

□

درین باغ رنگین چو پر تذرو

□

فرستید و خوانید سقراط را

□

گر صادق و جدست و گر عشوه و تیبا

□

خوی ز اندام آسمان بچکید

□

مجنون غلطم که داغ بر داغ

□

از آن به شود آستین را طراز

□

می‌بباید راه را فارغ‌دلی

□

جز به اندازه درد سر ندهد

□

رسانید وحی از خداوند پاک

□

نه گل در چمن ماند خواهد نه سرو

□

فرستادت جمال حق برای علم آرایی

□

تن ز دستی درین وثاق خراب

□

پروانه شمع صبحگاهی

□

که ناسایم از داوری یک زمان

□

چهره‌ی سیمرغ دیدند از جهان

□

وراین را براند، که باز آردش؟

□

که در بزم شه کرد نتوان ستیز

□

چو برگ بهار آسمان برف ریز

□

باز کرده فانی او را چندگاه

□

وز تنوری آورد طوفان پدید

□

به صد دستش علم بالا کشیدم

□

کنم بسته در جان او جان خویش

□

کرده تعلیم دزدی عجبش

□

میفتاد از سر دولت کلاهش

□

که آن در ناسفته را کس نسفت

□

که رخشنده گوهر نگوید دروغ

□

ز بد خویشتن راندارد نگاه

□

آب گل و سیب تر بر بار نمود آنک

□

ترتیب گواه کار سازیست

□

بسی گنج از اینگونه در خاک هست

□

فرستاد خاقان به ایران زمین

□

دختر هفت شاه در مهدش

□

فرو گفته احوال گردون درآن

□

نموداری از نقش پرگار خویش

□

طین لازب، که توی گوهر و انسان فخار

□

ورنه از نیست یاد چون کردی

□

مأخوذ مباد جز بدین درد

□

که چون من کنم گرد گیتی شتاب

□

که آکنده است در آب و گل من»

□

گهی قاقم گهی قندز فروش است

□

بزرگ آفرینش بزرگ آفرین

□

که آنرا شماری پدیدار بود

□

ساکنان آسمان لاسیف الاذوالفقار

□

کب حسن از نقاب می‌چکدش

□

چون سگ به تبر کش ربودند

□

به سختی برون آید از جای سخت

□

وحده لااله الاهو

□

فتنه در خواب او نهفته بود

□

بهشتی صفت حله بردوخته

□

که هیچست ازو سود و سرمایه هیچ

□

حاصل شودش کلام اعلی

□

آن عقل را نتیجه‌ی دیوانگی شمر

□

از خوردن این گیا رهی باز

□

چه گنجینه‌ها دارد اندر نهفت

□

در جام جهان نمای باقی

□

پدید آمد ز هر کبکی عقابی

□

که تا کی بود راز ما در نهفت

□

که دانا فرو گوید آن داستان

□

نسرین ورقی که داشت می‌شست

□

کاین سایه فرش توست فرود آی و سربنه

□

نگیرد زبانت به عذر آوری

□

هر آتشکده خانه‌ی گنج بود

□

بدبختی را زخود که شوید

□

وز یمن سوی تختگاه شدند

□

نه پرنده دروی نه جنبنده کس

□

پذیرای فرمان مهرش چو موم

□

شمعت به چه طشت می‌گدازند

□

سواری برافگند نزدیک شاه

□

شد از رنج پر، وز سلامت تهی

□

نبشتند تاریخ اسکندری

□

در بندگی تو حلقه در گوش

□

و گر غصبی رود بر میوه داری

□

ز چرخشت شیرش شده سوی خم

□

پشمیان‌تر آنکس که خود برنداشت

□

نامانده به جا جز استخوانی

□

چوکهتر بود زو سرشک آوری

□

پدر چون فرو رفت من کیستم

□

برافروخته هر گلی چون چراغ

□

می نتوانست از او بریدن

□

خنده می‌زد چو سرخ گل در پوست

□

به بادی دل نهاد از خاک آن راه

□

فشافش کنان تیر بر هر گروه

□

پذرفته نشد حدیث آن پند

□

فراز آرد از هر سویی نام و گنج

□

به صد مردی ز مردم دور می‌شد

□

مرا گوش بر گفته‌ی هر کسیست

□

گفتا که بدین دهم جوابش

□

رسد کوهی چنان را این چنین پیش

□

خراجش میستان و خرج میکن

□

شبان دید و در پیش او گوسفند

□

خود یاد من از نهاد من رفت

□

به پیکر ز پیلسته و شیز و ساج

□

که مرگ خر بود سگ را عروسی

□

که هیمش همه عود و گل عنبرست

□

ورنه شده گیر شیفته‌ای باز

□

قلعه را با کلید بسپردند

□

دلش دادی و خدمت می‌نمودی

□

حصاری برآورد مانند کوه

□

قدم بر جای باید بود چون کوه

□

غلط گفتم که گل بر چشمه روید

□

ز دیگر سو نهاده حلقه در گوش

□

کجا بودم ادهم کجا رانده‌ام

□

به زور آن به که از در درنیفتم

□

نان دهند آنگهی که جان ببرند

□

دهانی پر شکر چشمی پر از خواب

□

ز کافور او گشت کافور خوار

□

خدای سایه‌ی خود را چنین بنگذارد

□

تیز شد چون قلم به دست دبیر

□

درازی شبهای یلدا گرفته

□

جز انکار کردن به بانگ بلند

□

عفو کن بر من این گناهانا

□

نوش و نقلی که بزم را شاید

□

ندارند حاشا که دارند حاشا

□

به فرسنگها فرش دیبا کشید

□

که دلت شکر ایزد آراید

□

پیشت آرم به دست سیم تنی

□

که روزگار بود در بنات دهر قصور

□

زبانها موافق به تحسین او

□

آن کمان شکل ابروان ترا

□

آورد کبر در پرستاران

□

چون موم نرم سجده‌ی طاعت برد حجر

□

که برد از دو پیکر بهی پیکری

□

وآن گه ز دلت ساز تو ارضی و سمایی

□

یوسفی وقت مجلس افروزی

□

بدیع دولت آن گشته در زمانه سمر

□

نگهبان ترکیب و اخلاط را

□

حلق او گیرید چون حلقه برون در نهید

□

دارد آبی در آبگینه خود

□

کین تو دشمنان را در جهان شکسته خار

□

به خدمت روان شد سوی بارگاه

□

صلاحیست این مشمر اندر فسادی

□

سرکشیده ز بارنامه شوی

□

از کام شیر نافه برد آهوی تتار

□

که آموختندی ازو نیک و بد

□

درد بود ردا قلم میراند بر لوح نگار

□

تا رسید از چمن به نخلستان

□

بسازیم هر سو یکی رزمگاه

□

کز فربهی گردن، بدرید گریبانت

□

تو داری پهلوانی چون غشمشم

□

چرا چیزی دگر بر وی فزاییم

□

پس رستم اندر گرفتند راه

□

که آرد قصه‌ای شیرین ز فرهاد

□

روی تو مهرست و جان را چشم درد

□

بینیم پای مرگ ز جای اندر آمده

□

ندیدم که دارد دل رزمگاه

□

منک لنا کل غد الف عید

□

تشنه لب را در کنار حوض کوثر داشتن

□

بغم بسته جان را ز تیمار خویش

□

سر زلفشان بر سمن مشک‌سای

□

کالبدی منزلت جان مجوی

□

کسی کو چون سنایی شد در این هر دو در بندد

□

تا ابد تعویذ احرار آمده است

□

به از جنگ در حلقه‌ی کارزار

□

جان هزار جنتی، رشک هزار کوثری

□

تا ز بند آزاد باشی با کسی مکری مباز

□

مرا داد خلعت بدین کارزار

□

نه زنار داران پوشیده دلق

□

به هر گامی نشیبی و فرازیست

□

از خیمه‌ی جانان من آمد به گوش من شغب

□

یا خاصگانش در پس پرده نشانده‌اند

□

چون سنایی دل از آن سوی تو افتد دل بری

□

هر لحظه نو به نو متراقیست اجتبا

□

روی چون بوذر نمایی راه چون آزر زنی

□

بیامد سوی خان آذرگشسپ

□

تو آن فردی خداوندا که خود را هم تو می‌شایی

□

مهره‌ی خر فروش، بد گوهر

□

میر و امام امت سیف المناظرین

□

گه که بسته شود آتل به خزر می‌نرسد

□

هرچ آید از تو خوش بود خواهی شفا خواهی الم

□

چونک بیرون ز حد عقل و گمانیم همه

□

آتش اندر لاف دی و کفر و فخر و عار زن

□

ز شمع خویش بزم غیر پر نور

□

روح را چون خود همایون بخت و فرخ فال کن

□

همی بود تا زخم چوگان بدید

□

بر نشسته بر پلنگ و در دو دستت مار کو

□

یا بچه‌ی موش مرده است این

□

ز دل در جان جانت طارمی کو

□

سپهر از سپاهش همی خیره گشت

□

ندانی تو تفسیر سبع‌المثانی

□

دل از دل دور کردن نیست مقدور

□

در جهان تیره‌ای بی‌باده‌ی روشن مباش

□

چند کنی آیینه دل سیاه

□

چون بهایم عاجزی در پنجه‌ی شیر ژیان

□

زین عمل زشت ترا شرم باد

□

بر صف اهل رضا خواهم زدن

□

که ز اوج اوفتم شوم پامال

□

از وام خود جدا شو آنک دوام تو

□

گر نبود نان به گیاهی بساز

□

نکته‌ی او زاده‌ی روح‌الامین

□

دست مکن باز به سوراخ مار

□

که در دل خاک را افکند سد چاک

□

آمد و گریه کنان بی تو به هر منزل ماند

□

خر که زرش بار کنی آدم است

□

ز خواب بنده‌ی خسرو معبران فالی

□

سه دیگر سخن چین و دوروی مرد

□

مرا صنعت چرخ توسن شکسته

□

ز دیبای چینی سراپرده بود

□

چو گشتند نزدیک رستم کمان

□

نه مستظهرست آن به اعمال خویش

□

سنگ با معنی به از یاقوت با دعوی چرا

□

چو شرح حال خود را کوهکن گفت

□

مرا مهربانیست بر مرد جنگ

□

سخن هرچ بشنید با او بگفت

□

شو از خود بری گرد تا بر حقیقت

□

شد گه ترجیع و دلم می‌جهد

□

همه بزمگه بوی و رنگ بهار

□

بر هلاکش سپاسداری کرد

□

شیخ الاسلام و جمال دین و مفتی المشرقین

□

روبه حیله ساز پر تزویر

□

همه موبدان رای هشیار خویش

□

ز روی ریا هرچ گرد آورد

□

ور به گوش هوش و چشم دل همی کور و کری

□

ترجیع سیومست، اگر حق نخواستی

□

مرا فلک عملی داد در ولایت غم

□

آگهی یافت تخت گیر جهان

□

زان که تیر فلک همی هر دم

□

لب بدران حرص دهن باز را

□

قهر تو آتشی است چنان اختیارسوز

□

ز روم وز هند آنک استاد بود

□

تو آن شمسی که بر گردون دو نیمه

□

این غزل ای ندیم من بی‌ترجیع چون بود؟!

□

مثال ملکت این فخر ملکت سلجوق

□

دید شخصی ز دور کامد پیش

□

عقل را تقدیر چون از پرده بیرون کرد گفت

□

سفله که تیز است به راه ستیز

□

چون مور هرکه با کمر طاعت تو نیست

□

روز و شب محرم تو کلک و دوات

□

جهاندارا جهانداری که عالم مر ترا شاید

□

میرمجلس توی و ما همه در تیر تویم

□

جائی که از حقیقت باران سخن رود

□

همه اسباب کار ساخت تمام

□

جان من آزاد کن تا عقل من

□

در آن قربی که باشد قرب جانی

□

پر از میوه و سایه ور چون رزند

□

چون فلک را کره‌ای سرکش کند

□

گر خاطر اوهام برنده شود از خلق

□

با چهره‌ی چون اطلس، زین اطلس ما را بس

□

آواز اسب من شنید آن ماهپیش من دوید

□

وقت وقت از رفیق پنهانی

□

هر که او از موکب صورت پرستان شد برون

□

ای قامت تو برابر کیر

□

آتش فکرت یکی در باطن خود بر فروز

□

از تب چو تار موی مرا رشته‌ی حیات

□

نفس را اندر گرفت و خوردن هر رنگ و بوی

□

ازیشان یکی گوی و چوگان بخواست

□

هم چو مستان در صف میخوارگان

□

میهمانخانه‌ای مهیا داشت

□

خرقه و حالت به هشیاری محال و مخرقه‌ست

□

نشیبش چیست خاک راه گشتن

□

ان لم یکن طود فتل ان لم یکن وبل فطل

□

سبزه‌ی سر نهاده عرض دهد

□

ازین جان ببر زان که اندر جهنم

□

خیز و صفایی بده آیینه را

□

همه گوینده‌ی فسق و فجوریم

□

آگه از علم و از کفایت نیز

□

اینهمه کردی که گفتم وز همه پرداختی

□

دگر جایی که معشوق وفا کیش

□

یوسفت محتاج شلواریست ای یعقوب چشم

□

جمشید ملک هیت خورشید فلک هیبت

□

کشوری اندر طلب و در طرب

□

نظم دلاویز که جان‌پرور است

□

چون پست همتان دگر در طریق عشق

□

کرده هر دختری به رنگ و به رای

□

ای خوشا دولت عشق تو که با محنت او

□

به بخت خود چو مجنون مانده در جنگ

□

لیلی چو قمر به روشنی چست

□

گفت ازین در گذر بهانه مساز

□

تا هر نفسی به دیده‌ی حق

□

ای سفر کرده کجا رفتی و احوال چه شد

□

به چشمی ناز بی‌اندازه می‌کرد

□

هرکسی روزنامه نو می‌کرد

□

سختی تلخ در لبی چو نبات

□

جور به پاداش وفا میکنی

□

ای از تو فتاده در جهان شور

□

آنکه در دور خویش طاق بود

□

هر عشوه که دربان دهدت دفع و بهانه‌ست

□

این پری را که من برآوردم

□

چنین میده چنان کش میستانی

□

عکس رویش به زیر زلف به تاب

□

چون نگه کردند آن سی مرغ زود

□

رو که ز زر خر نشود آدمی

□

بستند و بدان سگانش دادند

□

موکل کرده بر هر غمزه غنجی

□

گروهی خویش گم کرده، به ساقی امر قم کرده

□

ستمدیده را داد بخشی کنم

□

نه هر قسمت که پیش آید نشاطست

□

منجنیقی بود به زیور و زیب

□

مشکل دلهای ما حل کن نخست

□

بخور چون تو خوردی به نیک اختری

□

صیاد تو روز خوش مبیناد

□

مرادش با سعادت رهسپر باد

□

پس میان این فنا صد گونه راز

□

زر و زیور خود فرستم به روم

□

نبودی یک زمان بی‌یاد دلدار

□

تو بر آن کس که سایه‌اندازی

□

دگر گفت انوشه بدی جاودان

□

گریزیم از این کوچگاه رحیل

□

و گر سنگی دهن در کاس من زد

□

تو بر لختی کلوخ آب خورده

□

بخواهندگی من بدم پیشرو

□

سکندر چو کرد آن بناها خراب

□

گر از هر باد چون کاهی بلرزی

□

و گر کس روی نامحرم به بیند

□

زاهد گفتا چه جای اینست

□

ز یونان به دیگر سواد افتاد

□

شکر نامی که شکر ریزد او بود

□

در آب انداخته از گیسوان شست

□

گر دست رسی بدی در این راه

□

چو بر دین حق دانش‌آموز گشت

□

که در دولت چنین بسیار باشد

□

چو خسرو دید که آن مرغان دمساز

□

زان گرگ سگان استخوانخوار

□

ز پولاد بر لخت گردن شکن

□

ببین تا چند بار اینجا فتادم

□

حرمت تو نه آن درخت بود

□

گل دیده ببوس باز می‌کرد

□

چو دور افتد از میوه خور میوه‌دار

□

چنین گفت کافزون‌تر از کوه و رود

□

بفرمان مرا بست باید کمر

□

کز دیدن آن مه دو هفته

□

درخت گل از باد آبستنی

□

کنون کز یقین گفت باید سخن

□

یا تیغ شاه گردن مرگ آنچنان زده

□

گفتا به خدای اگر بکوشی

□

زمانه چنین پیشه‌ها پر دهد

□

چو شه در ده سرپرستان رسید

□

جهان‌آفرین را ستایش گرفت

□

بر چشم که جلوه می‌نمائی

□

دوالی و گردان ایران زمین

□

دمه سرد و شه بادم سرد بود

□

گریه چون دایه‌ی گه گیر کز او شیر سپید

□

در کوکبه چنین غلامان

□

گهر جست نتوان به آسودگی

□

فلک راز لب حقه پرنوش کرد

□

همان نیز جانم پر از شرم شاه

□

در خودم غلطم که من چه نامم

□

بران شد سرانجام کار اتفاق

□

چو گل خوردن باده‌شان نوشخند

□

صاحب صاحب قران در عالم اوست

□

گر لیلی را به من رسانی

□

به مرغ زبان بسته آواز ده

□

سخن چون به سر برد برداشت رخت

□

نه فخر است این سخن کز باب شکر است

□

سوگند دهم بدان خدایت

□

چو آسود روزی دو شاه از شتاب

□

دریغا چراغی بدین روشنی

□

نشاط از تو دارد گهر سفتنم

□

از عامریان یکی خبر داشت

□

همایون یکی پیر بافر و هوش

□

بسی شب به مستی شد و بیخودی

□

چنین آمد از هوشیاران روم

□

نه خواهم شدن زو جهان گیرتر

□

جهاندیده‌ی دانای روشن ضمیر

□

بسی رفت و کس در بیابان ندید

□

بلی گر فراغت بود شاه را

□

لب خم برآورده جوش و نفیر

□

در آن انجمن بود پیری کهن

□

گربه گفتا دروغ کمتر گوی

□

ز میلی که باشد زنان را به مرد

□

دبیر است خازن به اسرار پنهان

□

اگر شد سهی سرو شاه اخستان

□

ناسپاسی به فعل کافور است

□

فرستاده سقراط را بازجست

□

چو دیدم که بر تخت فیروزمند

□

دگر باره گنجینه نو گشاد

□

ز نزلی که بودش بدان دسترس

□

فلاطون برآشفت ازان انجمن

□

زر کانی و نقره زیبقی

□

درون رفت و بوسید شه را زمین

□

اگر ارشمیدس نبودی بجای

□

که دخل آن نپذیرد به هیچ خرج قصور

□

کسیب آن ز حلق بنای اندر آمده

□

از گریبان پاره برداری به دامن بر زنی

□

روان کرد گنجی چو دریای آب

□

کاسیب او دخان کند اندیشه در فکر

□

به نزد اهل دل تمهید عذر است

□

چون ز خود بی خود شدی در خرقه‌ی دل حال کن

□

تو سرسبز بادی دراین گلستان

□

نشان دولت آن تاج دولت سنجر

□

به دو طفلان سیه پوش بصر می‌نرسد

□

سیف حق تاج خطیبان شمع شرع اقضی القضات

□

شب تیرگان را درخشی کنم

□

بیرون کشد قضای بد از پوستش چو مار

□

زبان پر ز پوزش روان پر گناه

□

خداوندا خداوندی که خود را می تو بستایی

□

که استادی او داشت در جمله فن

□

تقلیدیان مختصر از روی اختصار

□

آصف الهام و سلیمان خاتم اوست

□

زه کند در ثنا کمان ترا

□

یکی درستاند یکی در دهد

□

نهادند با گفت سالار خویش

□

به آتشکده در نیایش گرفت

□

بایدش طبل ملامت از قفا برداشتن

□

سوی میمنه گرم کردند کین

□

ز بازو برون کرد و آمد دمان

□

برزم پلاشان پرخاشخر

□

هر زمان گوید: زهی آزادمرد

□

بود نقره محتاج پالودگی

□

بویژه که دارد نهاد پلنگ

□

از هلالش نعل در آتش کند

□

ترا بی تو حاصل شود انجرادی

□

کلاه و سرش هر دو کافور پوش

□

کمر بسته بر پیش سالاربار

□

نه این را در توبه بسته‌ست پیش

□

گرد عشاقان مگرد ای مختصر هان زینهار

□

ز نو زیوری بخشد آن گاه را

□

نه چون ما سیهکار و ازرق رزند

□

هر نمی کز سحاب می‌چکدش

□

تا مگر از نور باطن ظاهر آری در گداز

□

شکم کرده پر بچه رستنی

□

وصل آمد و هجران پرید آمد نشاط و شد کرب

□

زنخ چون سیب و غبغب چون ترنجی

□

کنی مه را زهی برهانت محکم

□

چو دولت بر آفاق پیروز گشت

□

از ملک چون نکته گویم چون تویی از انس و جان

□

یک هندسه‌ی رایش معمار همه عالم

□

بر خالق خود گوید بی مثل ثنایی

□

ستد داد دیرینه از خورد و خواب

□

نعره‌ی «انی ارا» خواهم زدن

□

خانه ویران کن عیال فریب

□

ای برادر نیست جز فعل سگ و رای خری

□

که پرواز پارینه را ساز ده

□

ان لم یکن خمر فخل ان لم یکن شهد فسم

□

و آن موی همچو رشته‌ی تب‌بر به صد گره

□

نه زنده نه مرده بود جاودانی

□

چو نوبت بدو آمد آخر سخن

□

گاه آن آمد که گویی ای ملک دیدار کو

□

چرائی تکیه جاوید کرده

□

با ضریری خو کن و در بند پیراهن مباش

□

که زاهد زنی بود از آن مرز و بوم

□

ز هزل و ژاژ گفتن با کمی کو

□

بران تا برانگیزد از آب گرد

□

هرگز مباد گام تو مامور کام تو

□

حدیث سکندر بدو کرد یاد

□

از نکت رایش و او زان حزین

□

دیر خوانی و زود بنوازی

□

نخورم من فریب و مکرانا

□

سزاوار توست آفرین گفتنم

□

کنهمه بوی مشک برباید

□

ز صد سال بودنش برنگذرد

□

وزیر است ضامن به اشکال پیدا

□

که سازند طاقی چو ابروی طاق

□

مرا صولت دهر رعنا گرفته

□

چمن را فاختند و صید را باز

□

گرفته‌اند که غمهای ملک بگسارد

□

چه خرما بود نخل بن را چه خار

□

مرگ را داده چاشنی ز حیات

□

وز استاد خویشش هنر یاد بود

□

مجنون چو قصب برابرش سست

□

چنین گفت کای شاه دانش پذیر

□

صدو شست مرد از دلیران گو

□

تا کی آید به صیدگه بهرام

□

دهی دید و ده مهتری را ندید

□

که هست استواری دران مرز و بوم

□

نشست و خور و خواب با موبدان

□

چنین آگهی کی بود در نهفت

□

کز تشنه زلال را بپوشی

□

زمین بوس چون کرد خواند آفرین

□

شد دل تنگ من از نعمت غم برخوردار

□

ز نو هر روزش اقبالی دگر باد

□

جهانگرد را با جهان گرد بود

□

که مهتاب را داد بی رونقی

□

بینند همه جمال مطلق

□

سال و مه مونس تو رحل و کتاب

□

شرط است برون شدن خرامان

□

نود نه بدندی بدو رهنمای

□

شکمها همچو خم کرده، قدحها سر به دم کرده

□

گنبدی را ز هفت گنبد جای

□

نه زو نیز بارای و تدبیرتر

□

ز شه یاد کردش که جویای توست

□

تا کنیم از بعد آن عزمی درست

□

همان در خانه ترکی نشیند

□

خود دور شدند و ایستادند

□

اساسی دگرگونه از نو نهاد

□

گوید: « که برو » هیچ مرو، شاه بخانه‌ست

□

جان به توقیع او گرو می‌کرد

□

رها کن رصد نامهای کهن

□

به حدی که حدش ندانست کس

□

بی‌شک این سی مرغ آن سیمرغ بود

□

نه ماهی بلکه ماه آورده در دست

□

یعنی که به روز من نشیناد

□

نشان ده مرا تا ز من برخوری

□

گفته بی او، لیک با او گفته باز

□

کاژدهائی دگر گشاد دهان

□

چو بلبل به مستی همه هوشمند

□

از آن پیش کافتیم درپای پیل

□

کین نکته به دوست رهنمایت

□

باغ بفروش و رخت وا پرداز

□

جهان آفرینت رساند درود

□

هوای دلش گشت یکباره سرد

□

دری شد چون که در الماس من زد

□

کزثری روی در ثریا داشت

□

رها کرد برمادر آن تاج و تخت

□

به سرسبزی بخت شد سربلند

□

این نیست گیا گل انگبینست

□

کار ازان پس به استواری کرد

□

جهان را ز در حلقه در گوش کرد

□

برون ریخته مغزها از دهن

□

گوری دو سه کرده مونس گور

□

چون حواصل به زیر پر عقاب

□

همان راه را نیز پایان ندید

□

میان سواران برافگند راست

□

دل داده بدو ز دست رفته

□

پارسائیش بهتر از همه چیز

□

گذاریم یک روز در بخردی

□

ندانی پاسخش چون زان دهن گفت

□

من بودمی آفتاب یا ماه

□

خبرش داد از آشنائی خویش

□

هم از بوی شیره هم از بوی شیر

□

فراوان بپرده درون برده بود

□

چون مثل ندید ناز می‌کرد

□

سوی جفتش کی اتفاق بود

□

بخواهد نشستن ز بی روغنی

□

چون دم خدمت زند از وی گریز

□

در مغز که نافه می‌گشائی

□

می‌خورد چون رحیق ریحانی

□

وز آن اندیشه می‌پیچید چون مار

□

دلبر من داد سخن می‌دهد

□

کسرا نه به استخوان او کار

□

که به سالی هزار برندهد

□

و گر بدهی و نستانی تو دانی

□

ببیند نوگلی با بلبل خویش

□

ورنه نه من و نه زندگانی

□

بند آن غمزه و آن تیر و کمانیم همه

□

نه هر پایه که زیر افتد بساطست

□

زو بزدا ظلمت دیرینه را

□

این قصه بحی خویش برداشت

□

تو نیز شوی چون ما گر روی دهد آنت

□

به غمخواری و خواری دل نهادم

□

خلل چون افکند بعد مکانی

□

معشوقم و عاشقم کدامم

□

بند کنش که بند تو سلسله‌ی جنون بود

□

اگر کوهی شوی کاهی نیرزی

□

نشد احوال تو معلوم بگو حال چه شد

□

گهی شادی گهی تیمار باشد

□

جان را به نظم کردن پروا کجاستی

□

نباتی کز سپاهان خیزد او بود

□

فراز او کدام از خود گذشتن

□

به دیگر چشم عذری تازه می‌کرد

□

شکل تو یکی به پیکر کیر

□

نشسته تا کمر چون کوه در سنگ

□

پاره‌ای از جان سخن‌گستر است

□

باد ترا شوم چها میکنی

□

گربه‌ی اسود کبوتر گیر

□

میل بکش چشم بد آز را

□

با خود از جای دیگر آوردم

□

هیچ خر از زر نشود آدمی

□

میشنیدم هرآنچه میگفتی

□

خاک در گاه تو نه آن سرمه است

□

گر تو از بوی مشک عطسه زنی

□

زهره در مجلس مه‌مان به می از کار ببرد

□

دبیری ورای وزیری است یعنی

□

هرومش لقب بود از آغاز کار

□

پدرت آن جهاندار دانا و راست

□

وصال اینجا سخن را بس نموده‌ست

□

گر تو سر این گیا بیابی

□

در آن دشت می‌گشت بی مشغله

□

یکی نامور مایه دار ایدرست

□

زینها بگذشتم من گیر این قدح روشن

□

جهانداری به تنها کرد نتوان

□

کسی کو برد برتر و خشک رنج

□

چون بپرسیم از تو مشکلهای خویش

□

چرغ که شد تشنه به خون غزال

□

کان آینه در جهان که دید است

□

به یاد آمدش حال آن سنگ خرد

□

بعد از آن او را بقایی داده کل

□

برانگیخت آن بارگی را ز جای

□

نیفتاد آن رفیق بی‌وفا را

□

جوانی شد و زندگانی نماند

□

در تحیر جمله سرگردان شدند

□

تن از تن دور باشد هست مقدور

□

تحمل بین که بینم هندوی خویش

□

چو هر دانشی کانک اندوختند

□

گیسوی پیچ پیچش از سرناز

□

بپرده درون خیمه‌های پلنگ

□

چو روزی بخش ما روزی چنین کرد

□

دلی کو که بی جان خراشی بود

□

حسن روی تو عجب تا به چه حد است که هست

□

اهل تناسخ مگر این دیده‌اند

□

لیلی به درخت گل نشاندن

□

قدر خان و فغفوریان یکسره

□

چو سر پیچید گیسو مجلس آراست

□

ای به غم آب و علف پای بند

□

با سید عامری در آن باب

□

خرد بر وفا رهنمای منست

□

شکنج کار چون در هم نشیند

□

این هجو که هست شهره‌ی دهر

□

امشب شب قدرتست بشتاب

□

ز هر موینه کان چو گل تازه بود

□

به ار کامت به ناکامی برآید

□

نشان آنکه عشقش کارفرماست

□

بگذار که از سر نیازی

□

بسی حجت انگیخت بر دین پاک

□

ز گیسو نافه نافه مشک می‌بیخت

□

آینه کز زنگ شده تیره رنگ

□

گر ترسی از آه دردمندان

□

میان دو ابروی طاق بلند

□

ز دنیا چه دید او بدان دلکشی

□

چو شیرین را ز طبع غیرت اندوز

□

وآن شیر سگان آهنین چنگ

□

خرد کاسمان را زمین می‌کند

□

چو بنیاد دولت به سستی رسید

□

کیک گهناک دلق کناسان

□

چون کار به اختیار ما نیست

□

زبرجد به خروار و مینا به من

□

خدائی نه و ده خدایان بسی

□

نمی‌بینم در این صحرای اندوه

□

ای زخمگه ملامت من

□

سراینده کن ناله چنگ را

□

برون زانکه داد او جهانبانیت

□

طایر فطرتم بلند پر است

□

سوسن نه زبان که تیغ در بر

□

گر او داشت از نعمتم بهره‌مند

□

درین فصل کافاق را سور بود

□

خار نشانند و گل آرد به بار

□

سروت به کدام جویبار است

□

به آبستنی روز بیچاره گشت

□

زمین دید رخشان و از رخنه دور

□

زان فکنی جامه‌ی اطلس به دوش

□

گفتا چو ز مهر او چنینم

□

منش داد در دانش آموختن

□

همه نیم هوشیار و شه نیم مست

□

مرا از شاعری خود عار ناید

□

چندان که ددان بدند بر جای

□

نباید که ما را شود کار سست

□

یک امروز بینیم در ماه و مهر

□

به بیژن چنین گفت گیو دلیر

□

چون برق دلم ز گرمی افروخت

□

دهن ناگشاده لب آبگیر

□

ثنای جهاندار گیتی پناه

□

اختر شد، آفتاب امم تا ابد زیاد

□

به یزدان پاک ار مرا آگهیست

□

بر آتش‌گهی کو گذر داشتی

□

بفرمود تا لشگر روم و شام

□

بیامد خرامان ازان جایگاه

□

مدار از تهی روغنی دل به داغ

□

شنیدم بخاری به گرمی شتافت

□

بریشان ببارید چو ژاله میغ

□

اشک چون طفل که ناخوانده به یک تک بدود

□

اینهمه رنگست و نیرنگست زینجا سر بتاب

□

ز بیداد کوپال پیل افکنان

□

کنون گر بگویی مرا نام خویش

□

ز پاکیزه جان و فرود و زرسپ

□

و آنکه را اندیشه‌ی عقلی بود گوید طبیب

□

سراینده را بسته گشتی سخن

□

ز پرده درآمد یکی پرده دار

□

نه ترا راحت بقا و حیات

□

تا چسان دو لبت رها کرده

□

خوریم آنچه از ما به گوری خورند

□

که ما را ز جیحون بباید گذشت

□

رخش تقویم انجم را زده راه

□

پای تا در راه ننهی کی شود منزل به سر

□

به فرمان او خضر خضرا خرام

□

به خیره عزل چه جویم که می‌رسد شب و روز

□

ناقه از سنگی پدیدار آورد

□

تازه گردانم بنا جستن که باد

□

همیدون زبان بر شگفتی گشاد

□

از شر دشمن ایمنی از بهر آنکه هست

□

چون شد آوازه در جهان مشهور

□

نبینی که پروانه‌ی شمع هرگز

□

نثاری نبودم سزاوار او

□

کمال یافت به دوران ملک این دیهیم

□

غایب شد از نتیجه‌ی جانم میان راه

□

زان که ایشان در جهان دیوانگان حضرتند

□

بیانی چنان روشن و دلپذیر

□

هم غور احتیاط ترا دهر در جوال

□

نظامی زین نمط در داستان پیچ

□

تا تو با طوطی به رازی خیره چون گویم سخن

□

زمانی به درگاه خسرو خرام

□

گویند ابر آب ز دریا برآورد

□

ز ایران وز کشور نیمروز

□

باوی نشستم می به دست او بت بدو من بت پرست

□

ثنا رفت از ایشان به هرمرز و بوم

□

بخود سر فرو برده همچون صدف

□

داشت باغی به شکل باغ ارم

□

بنوک تازیانه بر فگندی

□

چو شاه جهانش جوان دید بخت

□

شیر نر بوسد به حرمت مرد قانع را قدم

□

فرستاده برسان آب روان

□

ار حق به جز از حق نکند هیچ قبولی

□

حدیث بنده را در چاره سازی

□

ای سنایی با ثنایی هر زمان

□

شود خاک وبی‌بر شود رنج اوی

□

گر طاق نبود کم ز پل گر طوق نبود کم ز غل

□

پیکر عدل چون به دیده‌ی شاه

□

ای سنایی گر ترا تا روز محشر در شمار

□

چو گوینده‌یی کو نه برجایگاه

□

از دو عالم یاد کردن بی گمان آبستنی‌ست

□

سیاست را ز من گردد سزاوار

□

نه جانست این کت همی جان نماید

□

چون که بشناختش همالش بود

□

فرستی گر یکی مرغی بگیرد ملک پرویزی

□

به شیرین گفت هین تا رخش تازیم

□

براهیمان بسی بودند لیکن

□

گرچه در تاب تشنگی می‌سوخت

□

با دل او خاک مثال ینال

□

ز مشک آرایش کافور کرده

□

به خواب دید که در پیش تخت شعری خواند

□

جهد بسیار شد به شور و به شر

□

گهم نکبت چرخ اخضر گرفته

□

خوان نهاده بساط گسترده

□

شاه چندان که جهد بیش نمود

□

وز نمودار خانه تا بفریش

□

قدر اهل هنر کسی داند

□

بر زمین آمد آسمان را میل

□

او چو در کار مملکت پرداخت

□

خالی از زلف عنبر افشان‌تر

□

وزان قصیده همین قطعه یاد می‌آرد

□

بیدق برفت، شاه کرم تا ابد زیاد

□

گهم حلقه‌ی دام سودا گرفته

□

همه کارداران گیتی‌فروز

□

جرم عشاق تو همچون حسنات ابرار

□

که مشتاب در چنگ این نره شیر

□

بزمت به کدام لاله زاراست

□

باغ نفروختم به زور و به زر

□

باز از نوعی دگر حیران شدند

□

باز چون خوانمش از دیده به بر می‌نرسد

□

سکندر ز سوری چنان دور بود

□

بیامد به نزدیک نوشین‌روان

□

بستریم این شبهت از دلهای خویش

□

نهادند سر سوی کاوس شاه

□

قدر شب قدر خویش دریاب

□

هرکسی را به قدر پایه نواخت

□

عین عزت کرده بر وی عین ذل

□

که در صد قرن چون عطار ناید

□

همه چرب گفتار و شه چرب دست

□

به دشمن بماند همه گنج اوی

□

ز خاقان پرستارزاده نخواست

□

همی برفروزم چو آذرگشسپ

□

مجنون به نثار در فشاندن

□

عبرت انگیخت از سپید و سیاه

□

که گنجش ز گنج تو افزونترست

□

بر آیین سالار ترکان پشنگ

□

که این خوان پوشیده پر یا تهیست

□

سخن گفت و زو دور شد فر و جاه

□

داده بر دست فتنه رشته دراز

□

ثبات سعی در قطع تمناست

□

در قبله تو کنم نمازی

□

کرده همرنگ روی گنبد خویش

□

که من نیز بینم همان دل خوشی

□

ورنه کژرو ز چه رو چون سرطانیم همه؟

□

برکن ز چنین شکار دندان

□

نه ترا لذت طعام و شراب

□

توانا به ناتندرستی رسید

□

کز سخن خویش نگردیده‌اند

□

کردند نخست بر وی آهنگ

□

لب به دندان ز لابه برمی‌دوخت

□

به پیغمبری داشت ارزانیت

□

مستی کن و باقی را درده به عزیزانت

□

به کردن کار کار ما نیست

□

گاو زر در ناله‌ی زار آورد

□

درو ریگ رخشنده مانند نور

□

شکست اندر دل آن تیر جگر دوز

□

از خدمت شاه سر بتابی

□

چشمی از خال نامسلمان‌تر

□

نه در کس دهائی نه در ده کسی

□

یلان را همه کند شد دست و پای

□

نی نی غلطم که تیغ بر سر

□

یک عیبه نظم و نثر که از صد خزینه به

□

چنان گفت کافروخت آن بارگاه

□

مروحه جنبان شود از زور بال

□

هم قافله قیامت من

□

کامداست از بهشت رضوان حور

□

گشائیم سر بسته‌های سپهر

□

هم‌آوازی که پا برخاست چون کوه

□

کاول نه به صیقلی رسید است

□

وز یمن سر برآورید سهیل

□

که ناگه ز پی برفروزد چراغ

□

مالش خاکستر از او برده رنگ

□

آن به که درو ز دور بینم

□

باغها گرد باغ او چو حرم

□

برو عرضه کردند خود را تمام

□

چون سگ نفست نرساند گزند

□

چو ترکانش جنیبت می‌کشم پیش

□

خادمانی به لطف پرورده

□

بمیرد هر که در ماتم نشیند

□

آوازه او فتاده در شهر

□

گفت آفت نارسیده دریاب

□

در تجارت شریک مالش بود

□

به تنهائی جهان را خورد نتوان

□

بلا باشد که باشد جان ز جان دور

□

ننهاد در آن حرم کسی پای

□

که هنر نامه‌ها بسی خواند

□

گهی روزی دوا باشد گهی درد

□

جای پروازگاه من دگر است

□

دلگرمی من وجود من سوخت

□

فشانده دست بر خورشید و بر ماه

□

چو رخ گرداند گردن عذر آن خواست

□

ای تو کم از خار ز خود شرم دار

□

که بفرستد سلامی خشک ما را

□

یک کنیزک به جای خویش نبود

□

که بوی عنبر از خامی برآید

□

کنه‌ی کون گاو خر آسان

□

ز خنده خانه خانه قند می‌ریخت

□

که از تو نشنوند این داستان هیچ

□

آروادین قحبه‌ی مسلمانا

□

نقاب از چهره‌ی جان بس نموده‌ست

□

عطارد ورای قمر یافت ماوا

□

بر این پهنه زمانی گوی بازیم

□

هر که حاضر دعات بفزاید

□

تا شود آن بر خریت پرده پوش

□

نه مانند دریا برآورده کف

□

بساطی هست با لختی درازی

□

ناتوان نرگس توان ترا

□

که به چشم هنر بصر ندهد

□

زدن کوس شاهی بران پهن دشت

□

بر این سوگندهائی خورد بسیار

□

رنج تا بر تنت ننهی کی شود جان جفت ناز

□

ز ماهی درم یابد از گاو گنج

□

چه تیر از کمان و چه پولاد تیغ

□

ز کافورش جهان کافور خورده

□

تازه از جان بیخ و شاخ و برگ و ورد

□

حجابی فرود آورد نقشبند

□

برو بوم و پیوند وآرام خویش

□

کنون بردعش خواند آموزگار

□

پیش خوانده گفته را با گفته‌ها کردار کو

□

گرانمایه‌ها بیش از اندازه بود

□

بنزدیک سالار شد هوشیار

□

صلاح جهان در وفای منست

□

بند ایشان را نشایی دست از ایشان باز دار

□

که پنهان بدو آن فرشته سپرد

□

به دست حادثه منشور بر سر منشور

□

کمندی که بی دور باشی بود

□

که بر باطنش چیره گردد ودادی

□

به سامان شد از دانش اندوختن

□

هستی و نیستیش به یک بار چون شرر

□

برین آفرین آفرین می‌کند

□

از عشق او من گشته مست او مست بذر آب عنب

□

فلک جامه در خم نیل افکنان

□

شرف گرفت به اقبال عدل آن افسر

□

عمارت بسی کرد بر روی خاک

□

نهاده گرز افریدون و رستم

□

جوانبخت را خواند نزدیک تخت

□

هم اوج بارگاه ترا چرخ در جوار

□

درآور به رقص این دل تنگ را

□

عاشقی شو تا مفاجا چنگ در دلبر زنی

□

رساند از زمینم به چرخ بلند

□

وانگه به دست باد کند بر جهان نثار

□

ز شهر وز شوی خود آواره گشت

□

تا تو با جغدی و با شاهینی اندر آشیان

□

به خسف شکوفه زمین را شکافت

□

باید این را از غذا جستن نکوتر داشتن

□

سبو ناید از آب دایم درست

□

وندر خور خود خواهد ملکی و عطایی

□

چو دیگر بزرگان زمین بوسه داد

□

چنگ در آل عبا خواهم زدن

□

بنا کندی آن گنج برداشتی

□

پیره سگ خاید به دندان پای مرد هر دری

□

درق‌های زر درعهای سفن

□

گر همی دعوی کنی در مردی آبستن مباش

□

جهان گو ممان چون جوانی نماند

□

ور عز نبود کم ز ذل ور مدح نبود کم ز ذم

□

بریم آنچه از ما به غارت برند

□

وگر یک پشه را گویی بگیرد ملک دارایی

□

به آهنگ پیشینه برداشت گام

□

بگو تا چون خلیل و ادهمی کو

□

علم برکشیدند بر میسره

□

منه نام جان بر بخار دخانی

□

که آمد لب سبزه را بوی شیر

□

با کف او سنگ نگین تکین

□

گهش در گیاروی و گه در گله

□

نخستین ورق زو درآموختند

□

برآرایش دستکاران روم

□

برآرای جامه برافروز جام

□

که در دل نه در سنگ شد جایگیر

□

که ریزم بر اورنگ شهوار او

□

کزان سکه نو بود نقش کهن

□

من از فلک به تو نالم که از تو دشمن و دوست

□

به میدان کسی نیز گویی ندید

□

گر ازین دعوی بی‌معنی قدم یکسو نهی

□

بداندیش گیرد سر تخت ما

□

بر کشتن حسود تو مولع چو آسمان

□

ز صابر بشنو آن پاسخ که او داد

□

زرکانی کی روایی بیند از روی کمال

□

برانداخت هامون کلوخ از مغاک

□

به وقت کینه قضا در غلاف این ناچخ

□

نهاده به خیمه درون تخت زر

□

زان دو تا عیسی و دو تا بیمار

□

ره راستی گیرم امروز پیش

□

چندین سوابق از پی کام تو آفرید

□

آتشی از فقر و غنا برفروز

□

گر ضعیفی همچو راسو دزد همچو عکه‌ای

□

عرب چون بدان دیده بگماشتند

□

این خود فسانه‌ایست همینست و بیش نه

□

چشم آن طرفه‌ی بغداد ز ما عقل ربود

□

گر تو ز بندی بدی بر پای مجنون در عرب

□

در آن بوم آباد و جای مهان

□

بموی لشکر گهی ساختن

□

دلیل آنکه عشقش در نهاد است

□

به زنجیر اندر آرند و فروشند

□

ز هنجار لشگر به یک سو فتاد

□

نه مردم همین استخوانند و پوست

□

چون خانه روند ایشان شب مانم من تنها

□

هم ناز دیدم هم بلا هم درد دیدم هم دوا

□

جوانی بود خوبی آدمی

□

چو افگنده شد شست مرد دلیر

□

یار دو رنگت کند آخر هلاک

□

خود ندانی گر نبودی جان نبودی تن نکو

□

اگر برد خواهی چنان مایه بر

□

سپاسی برین کار بر من نهی

□

غرض گر آشناییهای جانست

□

آن دل که بدین سان بود اندر ره توحید

□

مگر مار برد گنج از آن رو نشست

□

که بر در بپایند ارمانیان

□

هجویست که همچو طوق لعنت

□

سلسبیل از بهر جان تشنگان دارد خدای

□

ارسطوی دانا بدان دلنواز

□

صحرای مغرب چارسو بگرفت زاغ تنگخو

□

بر آن می‌بود کرد چاره‌ای پیش

□

شکیبا را به حکم تست جبارا شکیبایی

□

کسی کو برد برتر و خشک رنج

□

به عالم در فراوان سنگ و چاهست

□

گر تو بر اوج من گذر یابی

□

بری گردد از خویشتن چون سنایی

□

جناح از خدنگ غلامان خاص

□

پیاده شو از لاشه‌ی جسم غایب

□

پیش سگ آهو نکند جان تلف

□

حکمت و خرسندی و دینش بشست

□

به هر گردشی گرد پرگار دهر

□

تنی از نازکی درونه فریب

□

هیچ دندان نمانده در دهنت

□

ای دولتی آن شبی که چون روز

□

بسی نیک و بد مرد را کرد یاد

□

زآنک می‌دانیم کین راه دراز

□

بد مکن از گردش دوران بترس

□

بداند هر که با تدبیر باشد

□

سر زلف معشوق را طوق ساز

□

خویش را دیدند سیمرغ تمام

□

جسم سخن جلوه گه جان کنند

□

لیلی چه سخن؟ پری فشی بود

□

تو زان بهتر و برترم داشتی

□

تو چه دانی تا چه داری پیش تو

□

ولی او هم هم‌آوازی چه داند

□

خردمند آن بود کو در همه کار

□

چو فرمان چنین آمد از شهریار

□

مستفیدند دل و جان ز تو چون عقل از علم

□

رو که ترا آن خری دیگر است

□

چونی ز گزندهای این خار

□

سمور سیه روبه سرخ تیغ

□

مرا گفت جز دخت خاتون مخواه

□

اگرچه زین نمط صد عالم اسرار

□

به یک گز مقنعه تا چند کوشم

□

دگر عادت آن بود کاتش پرست

□

چنین داد پاسخ که آری رواست

□

اگر من گنهکارم از انجمن

□

ای رحم نکرده بر تن خویش

□

نهیب بلارک به پرهای مور

□

چو خسرو را به خواهش گرم دل یافت

□

پشت دست از ستم چرخ به دندان خوردم

□

چون منعم خود شناختندش

□

چو تنگ آمدش وقت بار افکنی

□

گشاده روی باید بود یک چند

□

نشستند هر دو به هم شادمان

□

رای تو چه کردی ار به تقدیر

□

فریب ورا پیر دانا نخورد

□

چو ویسه فتنه‌ای در شهد بوسی

□

نباید که با او نتابی بجنگ

□

بی‌صیقلی آینه محال است

□

صبا بلبلان را دریده دهل

□

بر آن مه ترکتازی کرد نتوان

□

در زمستان سیم آرد در نثار

□

شه چو نه سخنی شنید از این دست

□

دگر ره ندید آن سخن را شکوه

□

گه آن بی‌پرده را موزون کنم ساز

□

با چنان زلف و خال دیده فریب

□

کان شحنه جانستان خونریز

□

هم از آب حیوان اسکندری

□

به فرمانبری چون توئی شهریار

□

یارب چو فضل کردی و جان باز دادیم

□

خوشدل نزیم من بلاکش

□

ترازو طلب کرد و کردش عیار

□

خمی هر کس از گل برانگیخته

□

دو پستان چون دو سیمین نار نوخیز

□

مرغان زبان گرفته چون زاغ

□

بر این گوشه رومی کند دستکار

□

سخن چون بدینجا رسانید ساز

□

همه گرد کرد اندران شارستان

□

خرسند شدن به یک نظاره

□

که از هر سواد آن سیاهی بهست

□

بیابن و وادی و دریا و کوه

□

هرکه آمد لگام گیر شدند

□

چون من به کریچه و گیائی

□

دلش زان شبان اندکی برگشاد

□

چو دیدم کزین حلقه هفت جوش

□

همان کو سخن سر به سر نشنود

□

مردم ز حفاظ با نصیب است

□

برون رفت و روی از جهان در کشید

□

به شه گفت رهبر که این ریگ پاک

□

چو شه فرمود گفتن چون نگویم

□

گر سهو شود به سجده راهم

□

و گر بودی او یک تنه یادگیر

□

شکسته شد آن مرغ را پر و بال

□

بگفت آنچ بشنید و نامه بداد

□

که دارد چنان بزمی ازخسروان

□

ز کتان و متقالی خانه باف

□

بدانیم کاین خرگه گاو پشت

□

آنکه عیب از هنر نداند باز

□

چو گشت از ثنا پیر پرداخته

□

نه فرزند ماند نه تخت و کلاه

□

جهاندار گفتا ازین درگذر

□

چو شه در عدل خود ننمود سستی

□

از آن لشگر آنچ اختیار آمدش

□

رمضان آمد و همی سازند

□

من از وحشت دل سوی حضرت تو

□

روز تا روز شاه فرخ بخت

□

گربه آنموش را بکشت و بخورد

□

ملک را گوی در چوگان فکندند

□

تو بر آن عطسه هم بخوان الحمد

□

شیر نر پنجه برگشاد به زور

□

چو ریگی است تیره‌گران سایه نادان

□

مگر دانسته بود از پیش دیدن

□

هرکه را جامه‌ای ز مهر بدوخت

□

خاکش از بوی خوش عبیر سرشت

□

کار بی‌رونقان بساز آورد

□

شاه کرد از جمال منظر او

□

گفت چون آمدی بدین هنگام

□

ماه و خورشید بچه‌ای زادست

□

تشنه در آب او نظر می‌کرد

□

عاقبت چون ز کینه شد سرمست

□

سوی مسجد شدی خرامانا

□

بود یک شمه از دکان عطار

□

کاهل سنت چنینت فرماید

□

زر فشاند در خزان از شاخسار

□

چو آبی است روشن سبک‌روح دانا

□

همی پیچم از کرده‌ی خویشتن

□

که از فره پادشاهی ماست

□

هیچ دل را نبود جای شکیب

□

آبی تند است و آتشی تیز

□

گه ز خوان پایه‌ی غم قوت دگر می‌نرسد

□

نزیبد پرستار در پیشگاه

□

رحمی بکن نتیجه‌ی جان نیز باز ده

□

شب و روز می‌گشت با آن گروه

□

نبودند جز شادمان یک زمان

□

در میان شبهه ندهد نور باز

□

تهمتی از دروغ بر من بست

□

مجنون چه حکایت؟ آتشی بود

□

کنی روز بر من برین جنگ تنگ

□

بود خود سیمرغ سی مرغ مدام

□

کدخدایی سرا اولوالالباب

□

ز کنجد درو روغنی ریخته

□

تا ندانیم که اندر همدانیم همه

□

با خود آی آخر فرواندیش تو

□

در سرای دگر نهادی رخت

□

وآتش زده بر به خرمن خویش

□

که بیرون آردش از سینه ریش

□

پای تا سر همه لطافت و زیب

□

نه ایوان شاهی نه گنج و سپاه

□

جز آن هم ملک هم جهان پهلوان

□

با زنگیکان شب تا روز بکوبم پا

□

مستفادند مه و خور ز تو چون نور از نار

□

هفت پیکر فدای پیکر او

□

هردم که جز این زنی وبال است

□

کار مسیحاست که ایشان کنند

□

همه نقره شد نقره‌ی تابناک

□

نداند به گفتار و هم نگرود

□

دم لابه کنان نواختندش

□

شد از زخم او در جهان ناپدید

□

سخنگوی مرد از سخن ماند باز

□

رفتگان را به ملک باز آورد

□

نخجیر گر او شدی تو نخجیر

□

وفای عهد بر ترک مراد است

□

که آمد مرا زندگانی بسر

□

که هم شارستان بود و هم کارستان

□

قانع شده‌ام ز هر ابائی

□

همه پیکر تخت یکسر گهر

□

که جولان زدی در جهان ماه وسال

□

نه رفیق و نه چاکر و نه غلام

□

این مردمی از ددان غریب است

□

گر چه فتد پیش تو اول به خاک

□

چنینست فرمان پروردگار

□

سخنها که پیدا شد از نوش‌زاد

□

وان کیست که دارد او دل خوش

□

چه غم گر سد بیابان در میانست

□

نقاب سخن شد برانداخته

□

تا کند خصم را چو گور به گور

□

بگشاده زبان مرغ در باغ

□

در گردن تست تا قیامت

□

پسندیده‌تر صد هزار آمدش

□

میوه‌هایش چو میوه‌های بهشت

□

چون می‌گذرانی اندر این غار

□

دور مکافات کند ز آن بترس

□

بر آن تختور شد جهان تخته پوش

□

به خودش میهمان پذیر شدند

□

گشت از قدم تو عالم افروز

□

همه عیب مرا هنر یابی

□

چگونه درآمد به خاک درشت

□

زهره شیر عطاردش دادست

□

شد گرم و زبارگی فروجست

□

جمادی رسم دمسازی چه داند

□

مروت را در آن بازی خجل یافت

□

چونکه بد مهر دید باز فروخت

□

در سجده سهو عذر خواهم

□

هر چه بیایی ز علایق بسوز

□

بسازد گاه با گل گاه با خار

□

آب دندانی از جگر می‌خورد

□

زان به که کند ز من کناره

□

تا شکمش نیست پر آب و علف

□

که بر مه دست یازی کرد نتوان

□

زو هنرمند کی پذیرد ساز

□

که تنها خوار تنها میر باشد

□

که کسی بشکند گه سخنت

□

که پای و سر نباید هر دو دربند

□

بر آن پستان گل بستان درم ریز

□

سلیح مردمی تا چند پوشم

□

که بس کام از لبش زان گفتگو داد

□

چو دایه آیتی در چاپلوسی

□

شگرفان شور در میدان فکندند

□

گه این گنجشک راگویم زهی باز

□

جامه‌ی اطلس چو سزای خر است

□

کز اندیشه گردد دل من تهی

□

رضای شاه جویم چون نجویم

□

شرم ناید همی روان ترا

□

که تا رایگان مهره ناید به دست

□

سر مرز توران و ایرانیان

□

که مهمانی نوش خواهد رسیدن

□

تا تف و تابی نبیند ز آتش و خایسک و گاز

□

سخنها کزو گنج شاید گشاد

□

بگرز اندر آمد ز شمشیر شیر

□

پدید آمد جهان را تندرستی

□

عشق لیلی را ندادی جای در دل خوار خوار

□

همه ساله با نوعروسان نشست

□

شب و روز نسودن از تاختن

□

که زیبا منش بود و زیرک نهاد

□

ور حذوری همچو گربه همچو موشی پر زیان

□

به تاراج دشمن شود رخت ما

□

چو از فلک به مصیبت همی‌رسند و به سور

□

زلالی چنین ساختم گوهری

□

هم خوف دیدم هم رجا هم خار دیدم هم رطب

□

چو خوبی رود کی بود خرمی

□

کس در جهان ندیده و نشنیده در سمر

□

در دانش خویش بگشاد باز

□

هر آنکو هست عاصی از تو یکدم

□

که بر نام ما نقش بند این نگار

□

به گاه حمله قدر در نیام آن خنجر

□

سکندر دگر صورت انگاشتند

□

پای بر کیوان نهی و خیمه بر اختر زنی

□

بنا کرد چندین گرانمایه شهر

□

از تر و خشک عالم خاک آفریدگار

□

که آبی درو زندگانی دهست

□

بی‌سواری خود چه باید اسب و افسر داشتن

□

درافکن بدین گردن آن طوق باز

□

کز خجلت کف تو عرق می‌کند بحار

□

همان قاقم و قندز بی دریغ

□

حقا که بود موقن و باقی به بقایی

□

برو سخت شد درد آبستنی

□

نه هر صورتی جان معنی در اوست

□

زده پره بر گشتن بی قصاص

□

خرقه‌پوشان را بود آنجا مسلم عبقری

□

زمانه بسی گنج دارد نهان

□

توانا را به امر تست ستارا توانایی

□

در باغ را بسته نگذاشتی

□

سیمرغ مشرق را بگو تا بال بگشاید ز هم

□

که آگاهم از روز فردای خویش

□

ولی چون عیسی‌بن مریمی کو

□

سخن گوی را بر گشادی ضمیر

□

که تا با شه جان به حضرت پرانی

□

ز ماهی درم یابد از گاو گنج

□

کند او ز خویشی خود انفرادی

□

طلسمی پدید آمد از زیر خاک

□

تا چه کند ملک مکان مکین

□

ز نامحرمان روی پوشیده گل

□

چو موسی ره طور سینا گرفته

□

بر آن گوشه چینی نگارد نگار

□

ز بسیار سنگین فزون بود بار

□

زده کوهه بر کوهه چون کوه قاف

□

نظرها به همت ز هر سو گشاد

□

چو عنقا شد از بزم شه ناپدید

□

فریبندگی را اجابت نکرد

□

که بردند پیشینگان دگر

□

به انکار خود دیدشان هم گروه

□

ز بال عقابان تهی کرده زور

□

ز خورشید رای تو و نور دستت

□

نشسته برو شاه توران سپاه

□

آن عجب نیست که ارواح و معانی یابند

□

بدین خرمی گلستانی کجاست

□

شد سال گذشته وان دد و دام

□

چه باشد رکن عشق و عشقبازی ؟

□

تا نگردد جان تو مردود شاه

□

به پیش اندرون پیل پولاد پوش

□

نشاید کرد بر آزار خود زور

□

گفت ساقی: « همه را جمله به تاراج دهم »

□

دل چو فارغ گشت، تن در ره دهیم

□

خم نقره خواهی وزرینه طشت

□

ترسم مجنون خبر ندارد

□

نکته وران طایفه‌ای دیگرند

□

چون سوی سیمرغ کردندی نگاه

□

نیوشنده یک تن که بخرد بود

□

روانبود که چون من زن شماری

□

سواران کجا گوی او یافتند

□

برفتم به نزدیک خاقان چین

□

به ویرانه‌ی بار بنهاد و مرد

□

ای دل به وفای من نهاده

□

که مجنون خواه در حی ، خواه در دشت

□

دگر گفت کای شهریار بلند

□

که مردی عزیزی و آزاد چهر

□

مخور تنها گرت خود آبجوی است

□

زان کف خاکستری آور به کف

□

در تماشاش روز و شب بهرام

□

به نوروز جمشید و جشن سده

□

پندارم کاسیای دوران

□

ولی هر چند کوشش بیش می‌کرد

□

نمود اندر هزیمت شاه را پشت

□

چو از ساختن باز پرداختم

□

لیلی سمن خزان ندیده

□

این هجو که برق سینه سوزی‌ست

□

جهاندار مهین خورشید آفاق

□

ریاحین سیراب را دسته بند

□

گردش همه دست بند بستند

□

آهو اگر میل گیا می‌کند

□

کنیزان داشتی رومی و چینی

□

وشق نیفه‌هائی چو برگ بهار

□

شکرانه این چه می‌پذیری

□

یوز بر آهو چو کمین آورد

□

زنست آخر در اندر بند و مشتاب

□

جهان را چنین درد سرها بسیست

□

در هر چه نظر کنی به تحقیق

□

منم مجنون دشت بینوایی

□

ز هر زاغی بجز چشمی نجویم

□

بسی در بران در ناسفته سفت

□

در غار همیشه جای ماراست

□

لاف خرد چون زند آن خود پرست

□

جداگانه در روغن هر خمی

□

چو پی سست و پوسیده گشت استخوان

□

پرگار به خاک در کشیدی

□

هر که در این مزرعه شد دانه کار

□

بسی خلق را از ره صلح و جنگ

□

گمان بودشان کانچه قرنش دراست

□

چون برق ز خنده لب ببندم

□

آنکه پرورده‌ای به نعمت او

□

بپالود روغن ز روشن چراغ

□

اگر نخل خرما نباشد بلند

□

دراج زدل کبابی انگیخت

□

تو چه دانی به زیر سقف سرای

□

به اندازه بردار ازین راه گنج

□

سلبهای زربفت نادوخته

□

مجنون بگذاشت از بسی جهد

□

ولی این بر سبیل اتفاق است

□

گزین کرد هر مردی از کشوری

□

ز هندوستان تا به اقصای روم

□

در پای رضای زاهد افتاد

□

چو پر شد سر از جام روشن‌گلاب

□

در آن بزم کاشوب را کار نیست

□

فرستاد کارندش از جای پست

□

وانگه ز سر گناهکاری

□

از بن دندان خواهم که جگر هم بخورم

□

به پژمرد لاله بیفتاد سرو

□

به گفتار شه مغز را تر کنم

□

به فرمان من نیست گردان سپهر

□

بویژه ز بهرام وز ریونیز

□

که برداری آرام از آرامگاه

□

فلک تا بود نقش بند زمی

□

چنین بود تا بود بالا و زیر

□

پلاشان چو شیر است در مرغزار

□

که تاریک پروانه‌ای سوی باغ

□

بپرهیزم از روز عذر آوری

□

همه تخت و پیرایه را سوختم

□

گر کسی پیکان به خون پنهان کند

□

دست و رو را بشست و مسح کشید

□

سر نیزه از طاسک سرنگون

□

نه آب از بر ریگ باشد به چشمه

□

ستم گرگ برگرفت از میش

□

خواجه گر نوح راست کشتی‌بان

□

شده بلبله بلبل انجمن

□

نه سلطان خریدار هر بنده‌ای است

□

چو بشنید آن جستن و باد اوی

□

نکته‌های خوب من چون شکر آید مر ترا

□

ز روی و ز مس قالبی ریخته

□

که آن جای جنگست و خون ریختن

□

در آب چشمه سار آن شکر ناب

□

دشت عرب را پسر ذوالیزن

□

شب و روز از اندیشه چندان نخفت

□

همی راه جویند نزدیک شاه

□

به چیزی ندارد خردمند چشم

□

از پی چه معالجت نکنند

□

به گنج گران عمر خود بر مسنج

□

همی گرز بارید همچون تگرگ

□

چون به ترتیب خوان نهادندش

□

به زیر آر جان خران را چو عیسا

□

اگر ترسی از رهزن و باج خواه

□

بدو گفت رستم که چندین سخن

□

اسیران که از بربر آورده بود

□

لاجرم چون راه داد از درد در دل عشق را

□

چو بسیار جست آب را در نهفت

□

طوفان چرخ جان یکی را چو غوطه داد

□

وز اول تا به آخر آنچه دانست

□

تا خردمندی شوی از بی خرد پرهیز کن

□

بدو گفت رو به اسکندر بگوی

□

همیشه تا بخروشد به پیش گل بلبل

□

ازو شاه بشنید و نامه بخواند

□

گه دست یازیدم همی زلفش ترازیدم همی

□

ز مثقال بیش آمد از من گذشت

□

همیشه در شرف ملک شادمان بادند

□

تخت گیرد کلاه بستاند

□

ترا در صومعه بود ار شفاعت

□

نبینند پیرایش یکدیگر

□

ورنه چو ذات کامل تو کل عالمست

□

نزنی لاف خدمت اشراف

□

طیلسان بفگن که دارد طیلسان چون تو مگس

□

سوم باره از رای مشکل گشای

□

بی‌آبروی دست تو هرکس که آب یافت

□

ز لعلش بوسه را پاسخ نخیزد

□

گر نتابد سوی کان خورشید تابان بر فلک

□

آمد از بشر بی‌خود آوازی

□

در حوصله‌ی تنگ تو زین بیش نگنجد

□

خرابی داشت از کار جهان دست

□

می چه خواهی خوبتر زین از میان هر دوان

□

شاه بس کز کنیزکان شد دور

□

هم گنج داری هم خدم بیرون چه از کتم عدم

□

ز چوگان گشته بی‌دستان همه راه

□

سنایی‌وار در عالم تو بنگر

□

شنبه آنجا که قسم شنبه بود

□

همی ترسیم از عدلت امید ماست بر فضلت

□

بیخ دیگر خیالها برکند

□

ملک را ز آفرینشت شرفست

□

گفت کامشب رسیدم از ره دور

□

تا به حدی که خشک شد جگرش

□

تا بدان جرم از جنایت خویش

□

رغبت هرکسی بدو شد گرم

□

همه دل بود چون میانه نار

□

که گفتی و افگندی از مهر بن

□

که نو گشتی آیین آتشکده

□

پس چنان باید که نار از رشگ بر عسکر زنی

□

نکشی بار منت اصحاب

□

همی چاک چاک آمد از خود و ترگ

□

مبنداد بر تو در خرمی

□

که تا همچو عیسا شوی آسمانی

□

در خور پایه نزل دادندش

□

ز راه دراز آمده دادخواه

□

بپرهیزگاری کنم داوری

□

برکشید از عشق لیلی تیغ بر وی صدهزار

□

او ز غنچه خون در پیکان کند

□

چه با گیو و با رستم آویختن

□

نمود آنچه باشد حقیقت نمای

□

لیک چون مردم نه ای کی جویی از دیو احتراز

□

باغ را بستد از من درویش

□

نه در زیر هر ژنده‌ای زنده‌ای است

□

ز خاک عراقت نباید گذشت

□

آن دو عیسی دو ناتوان ترا

□

کزو بازماند بپیچد ز خشم

□

فریاد از اخترانش برآمد که لاتذر

□

نه فرخ فرشته که اسکندر است

□

بدیدی تا به ساق عرش بلغم

□

چون ز طفلی که بر گرد گازی

□

همیشه تا بسراید به پیش مل طنبور

□

و زینگونه در ره خطرها بسیست

□

گه نرد بازیدم همی یک بوسه بود و یک ندب

□

ز گیتی نگیرد کسی‌یاد اوی

□

غلام‌وار کمر بسته پیش تخت پدر

□

به درگاه او پیشکش ساختم

□

یا نه بر آتش چو پروانه بسوزان طیلسان

□

دل درو بست و شد بدو خرسند

□

کردی بر آفرینش ذات تو اختصار

□

برانگیخت شهری به هر مرز و بوم

□

تیغ هندی از کجا آورد گوهر داشتن

□

غمی گشت زان کار و تیره بماند

□

از دست چرخ بود چنان کاتش از خیار

□

بسی گفتنیهای ناگفته گفت

□

این هدیه چو دادند نخواهند جزایی

□

بنشیند غبار بنشاند

□

صدره آنجا سندسی و جبه اینجا ششتری

□

برافشان به بالای سرو بلند

□

ز بهرش ارحمی و ترحمی کو

□

ز روم وز هر جای کازرده بود

□

بر فرق آدم نه قدم بر بال عالم زن علم

□

کاغانی برون آورید از نهفت

□

از آن شادیم ما جمله که تو آخر مکافاتی

□

باز ماند از گشادگی نظرش

□

خاک عجم را پسر آبتین

□

غم طفل می‌خورد و جان می‌سپرد

□

همچو جمشید در نظاره‌ی جام

□

به کنیزک فروش شد مشهور

□

پرداخته گشت از آب و از نان

□

نمی شد لب تشنه با آب جفت

□

بی‌دل و تن سر بدان درگه نهیم

□

همه گل بود بی میانجی خار

□

به چنگال شاهین تبه شد تذرو

□

بگفت کان مغز در سر کنم

□

بود این سیمرغ این کین جایگاه

□

وآن دگرها چنان کز آن به بود

□

آنگه دارد که سر ندارد

□

که غارت کند آنچه بیند به راه

□

کی شوی مقبول شاه آن جایگاه

□

دلم از دیدنت نبود صبور

□

بدانسان که بد گفت باید دلیر

□

ز تاراج هر طفل یابد گزند

□

از غبار درت اشباح و صور بر دیوار

□

وآفرین‌نامه‌ای به هر طرفست

□

مجنون چمن خزان رسیده

□

به پرچم فرو ریخته طاس خون

□

به شاهی برو خواندم آفرین

□

آمد از هر سوئی شفاعت نرم

□

به مردانگی هریکی لشگری

□

چو کبک دری قهقهه در دهن

□

انوشه بدی وز بدی بی‌گزند

□

باز را کرد با کبوتر خویش

□

ای ماه ترا چه جای غاراست

□

سپرهای چون کوکب افروخته

□

جز این نامه نغز را بار نیست

□

ز بهر میهمان می‌ساخت جلاب

□

آواره شدند کام و ناکام

□

دگر قصه سخت روئی مخوان

□

نه من داده‌ام گردش ماه و مهر

□

زمین زان بید صندل سوده بر ماه

□

سر بر سر دستها نشستند

□

بر آن خسروی بام عالی نشست

□

نه چندان که محمل کش آید به رنج

□

که لعل اروا گشاید در بریزد

□

تا عهده به سر برد در آن عهد

□

بدین فرخی گنجدانی کجاست

□

برون آورید از گذرهای تنگ

□

فرو خواند آنچه خواندن می‌توانست

□

کو صید شد و تو صیدگیری

□

که خاکست پر گنج و حمال گنج

□

فکنده ز نامردمی مردمی

□

جهان از دستکار این جهان رست

□

در معرض گفتگو فتاده

□

پس او دلیران تندر خروش

□

بفرمود کارند سیبی ز باغ

□

به چوگان زدن نیز نشتافتند

□

آراسته کن نظر به توفیق

□

بنفشه برو ریخته صد هزار

□

به تخت کیان تخته بردوختم

□

ز لوث آرزو گشتن نمازی

□

قمری نمکی ز سینه می‌ریخت

□

به فرخندگی در تو دیده سپهر

□

روان شد به امید روشن چراغ

□

بچنگ اندرون بگرز و بر سر کلاه

□

ترسم که بسوزم ار بخندم

□

که هرچ اندرین ره نیابی مجوی

□

در این داوری سر نپیچی زراه

□

از دگران پاره‌ای انسان ترند

□

جدول به سپهر بر کشیدی

□

وزآن صورت اسبی انگیخته

□

به گوگرد سفید آتش همی کشت

□

همچنان کن هله ای جان که چنانیم همه

□

می‌کرد دعا و بوسه می‌داد

□

بسی سنگ پرداخت از کوه و دشت

□

کز ایشان هیچ را مثلی نه بینی

□

به جولانگاه لیلی می‌کند گشت

□

پوزش بنمود و کرد زاری

□

مگر مدت دعوی آید به سر

□

که تنها خور چو دریا تلخ خوی است

□

زنگ از آن آینه کن برطرف

□

که زد بر فرق هفت اورنگ شش طاق

□

ز نابخردان بهتر از صد بود

□

که بس بیمار وا گشت از لب گور

□

آرد از آن دانه همان دانه بار

□

کله‌داری کند با تاجداری

□

نه چون دیو از فرشته استراق است

□

به هر زیفی جز احسنتی نگویم

□

سینه خود را به زمین آورد

□

که از روزن فرود آید چو مهتاب

□

همی جان خویشم نیاید بچیز

□

همه دهر نور تجلی گرفته

□

دل خود را فزونتر ریش می‌کرد

□

ورد میخواند همچو ملانا

□

چکنم چون سر دندان به جگر می‌نرسد

□

موج طوفانش محنت افزاید

□

داغ جگر سیاه روزی‌ست

□

نه عنبر بر از آب باشد به دریا

□

به خواب و به آسایش آمد شتاب

□

فتاده در پس کوه جدایی

□

جز از مرد جنگی نجوید شکار

□

کش بنشانند اگر زیر دست

□

در بدنش مشک ختا می‌کند

□

می‌کنی صبح و شام غیبت او

□

که برون تا کجاست سیر همای

□

بار الها که توبه کردم من

□

ز هر سو عروسان نادیده شوی

□

دامنت بادبان کشتی شد

□

همچو غواص پی گوهر بی‌نام و نشان

□

گران سایه زیر سبک‌روح بهتر

□

سم باد پایان ز خون چون عقیق

□

اسیران رومی که آورده‌اند

□

نه خسرو در دلش جا آنچنان داشت

□

لیلی دم صبح پیش می‌برد

□

هم او داد زیور سمرقند را

□

ورا دختری پنج بد چون بهار

□

شدند آن زمان رومیان زردروی

□

همه در نیم شب نوروز کرده

□

سپردم نگین چنین گوهری

□

تا نیابی در فنا کم کاستی

□

سخت است برای کون یاری

□

در وحشت خویش گشته‌ام گم

□

غرور جوانی چو از سر نشست

□

ور بسوی خویش کردندی نظر

□

ز بیرون دهلیز پرده‌سرای

□

قضای بد نگر کامد مرا پیش

□

به درویش ده آنچه داری نخست

□

ره سوی صیدگاه بی گاهش

□

ما که چو پرگار قدم می‌زنیم

□

زآن چاه گشاده سر که پیش است

□

به شحنه توان پاس ره داشتن

□

آسمان را و زمین را شود از پرتو تو

□

آنکه زدی شعله‌ی خشمش جهان

□

به باید خویشتن را شمع کردن

□

از آن علم کاسان نیاید بدست

□

بودند بر او چو دایه دلسوز

□

نهانی صحبت جانها به جانها

□

جهان دارد به زیر پادشاهی

□

ز پیشانی پیل تا پای مور

□

بر غار تو غم خورم که یاری

□

بلعجبی چند که بی سیر پای

□

نه هر کش صحت او را تب نگیرد

□

من آنجائیم وین سخن روشنست

□

دوران چو طلسم گنج بربود

□

فکنده سایه کوه غم به کارم

□

بدان پشتی چو پشتش ماند واپس

□

تو نیز ار به یونان شوی باز جای

□

برقی که براق بود نامش

□

خانه‌ی تابوت تمنا کند

□

مگر ماه و زن از یک فن در آیند

□

به خم درشد از خلق پی کرد گم

□

صیاد بدین سخن گزاری

□

غرضها را همه یک سو نهادن

□

به گوشی جام تلخیها کنم نوش

□

فرستم عروسی بدان بزمگاه

□

بگشاد سلام سفره خویش

□

تا چو نظر جانب او افکنی

□

چنان واجب آمد به رای درست

□

رقیبان بفرمان شه تاختند

□

هر فاخته بر سر چناری

□

در ره این معده که بادا خراب

□

چهارش هزار اشتر از بهر بار

□

از آن سیمگون سکه نوبهار

□

منگر که چگونه آفریده است

□

وانکه آدم شدی ز اقبالش

□

به کف برنهاد آن نوازنده سیب

□

فروزنده گوهر ز دستش بتافت

□

من دل به وفای تو سپرده

□

تو همین سقف خانه بینی و بس

□

کفی خاکم و قطره‌ای آب سست

□

زری تا دهستسان و خوارزم و چند

□

گویند مرا چرا نخندی

□

بپرسید پس موبد موبدان

□

نشستم به کنجی چو افتادگان

□

غلامان گردن برافراخته

□

خرسند همیشه نازنینست

□

در یزک داری ولایت جود

□

پس سی چهل روز یا بیشتر

□

ز رخسار میخوارگان رنگ می

□

کز تو به نظاره دل نهادم

□

بدین کار چون بگذرد روزگار

□

بدان تا جهان را تماشا کند

□

گشاده ز پهلوی اسب بلند

□

چو پیمانه‌ی عمرش آمد به سر

□

نهاده گردن آهو گردنش را

□

طبیبان لشگر بزرگان شهر

□

که گوئی که پرورد خواهد تو را

□

برآیی به گرد جهان چون سپهر

□

وزین هر یکی را یکی خانه کرد

□

به لشگر مگوور نه از عشق سیم

□

مرا از کریمان صاحب زمان

□

مگر کان چراغ آشنائی دهد

□

شاه پرسید ازو حکایت خویش

□

اگر ژاله هر قطره‌ای در شدی

□

چو خواهی که یابی بسی روزگار

□

عاشقان این زمانه از زه خود عاجزند

□

جهاندار با موبد سرفراز

□

سرافراز گردان گیرنده شهر

□

به صد مرد گپانی افراختند

□

برون آی ازین سبزه جای ستوران

□

از آن پنهان شدن چون مرغ از انبوه

□

ازیشان چهل مرد دیگر بکشت

□

از این روی در شبهت افتاده‌اند

□

گر چه کم دارد صفا نزدیک یزدان اهرمن

□

هم غریو تو چون غریو غریب

□

چو سالار هشیار بشنید رفت

□

چو زانکار گردند پرداخته

□

سپاه و تخت و ملک و گنج بگذاشت

□

از سر فتنه برد مستیها

□

چرا تو نگویی مرا نام خویش

□

هنر پیشه را پیش خواند اوستاد

□

ای وفا همعنان عنای ترا

□

یاسمین را چار ترکی برنهد

□

نصیب دشمنت از گل همیشه بادا خار

□

شنیدم چو اینجا وطن ساختی

□

کاین فضل الاهی بود اندر ره توحید

□

بهر گوئی که بردی باد را بید

□

نگذارد ار به چرخ رسد باد قهر تو

□

شه پیلتن با هزاران امید

□

بر من همی کرد او ثنا خندان همی گفت او مرا

□

ماه تنها خرام از آن آواز

□

خدایگانا امید داشت بنده همی

□

به خروارها قندز تیغ‌دار

□

مال در دست بخیلان کی خرد مدح و ثنا

□

داشت با خود دو لعل آتش رنگ

□

تا نیست اختران را آسایش از مسیر

□

سخن‌های زیبنده‌ی دلنواز

□

از کلاغ آموز پیش از صبحدم برخاستن

□

چون به نیروی رأی فرزانه

□

ای آفتاب عاطفت ای آسمان محل

□

علی الجمله جواب نامه در دم

□

ناجوانمردی و بددینی بود کز ناکسی

□

سودی آورده‌ام برون ز قیاس

□

آنچه اینجا ماند خواهد چند پویی گرد آن

□

چو روز درخشان برآورد چاک

□

انجم فرو روب از فلک عصمت فرو شو از ملک

□

نامداران و موبدان سپاه

□

عافیتی دارد و خرسندیی

□

گرچه بسیار غم آمد دل خاقانی را

□

ز عدلت بود هر عدلی که آن می‌کرد نوشروان

□

تیز خاری که در گلستان بود

□

اگر فارغ شدی در دین ز دنیا

□

اگر شاه خشنود گردد ز من

□

ز برهان جیب تو و معجزاتت

□

از برون هر کسی حسابی ساخت

□

بدو گفت بیژن مرا زین سخن

□

این به زور آن به زر همی‌کوشید

□

وز پی آن که در تظلم گاه

□

در بقا هرگز نبینی راستی

□

ز خانه برون تاختندی به کوی

□

دریافتنش به جای خویش است

□

همه شارستان جای بیگانه کرد

□

بود این سیمرغ ایشان آن دگر

□

یکایک خبردادش از هر چه هست

□

به بوئی همی داد جان را شکیب

□

به آب چشم شسته دامنش را

□

ذره‌ها جمله چو خورشید و کواکب اقمار

□

پسندیده باشد به فرهنگ و رای

□

وان قفل خزینه بند فرسود

□

که این برتر از دانش بخردان

□

بسی شیرخواره درو برده‌اند

□

سر از چشمه زندگانی بر آر

□

به آزادی جان آزادگان

□

و او زر خود به زور می‌پوشید

□

سراسر پر از بوی و رنگ و نگار

□

نیاید ز من بر کسی دست زور

□

رفق روش تو کرد رامش

□

ازو نام نیکی بود یادگار

□

آهوی شیر گیر همراهش

□

گر اینجا خیالیست آن بی‌منست

□

بر او نیز هم تنگ شد رهگذر

□

شکستی در گریبان گوی خورشید

□

وحشی نزید میان مردم

□

سمرقند نی کان چنان چند را

□

که ترکیب اول چه بود از نخست

□

نشست و سخن رفت چندی به راز

□

خرسندی را ولایت اینست

□

فرو دید خضر آنچه می جست یافت

□

کشیدندی از مرد سرگشته سر

□

زان چنان سود هست جای سپاس

□

کان دیده‌وری ورای دیده است

□

نوندی نه بینی به جز لور کند

□

پس و پیش لشگر کشیده قطار

□

لاله را از خون کله بر سر نهد

□

مجنون چو چراغ پیش می‌مرد

□

ز اسکندری هم به اسکندری

□

رصد بندی کوه و دریا کند

□

وز آن پیدا شدن چون چشمه در کوه

□

چون غم نخورم که یار غاری

□

ز گستاخ کاری فرو شوی دست

□

ز نر ماده‌ای آفریده نخست

□

هم خروش تو چون خروش غراب

□

شد دور ز خون آن شکاری

□

نشان جست از آواز این هفت خم

□

نشستند برگرد سالار دهر

□

آب دارنده و آبشان در سنگ

□

گر زین گذرم حرامزادم

□

کدامین دده خورد خواهد تو را

□

درآری سر وحشیان را به مهر

□

همه گرد آمدند بر در شاه

□

تا رفت بر این یکی شبانروز

□

به یک روزه روزی نپرداختی

□

گران‌بار گردند و یابند بیم

□

از پی چشم زخم بستان بود

□

حلوا و کلیچه ریخت در پیش

□

به خاکستر آتش نگه داشتن

□

که روی شاه پشتیوان من بس

□

مجلس آراستی به هر خانه

□

تو سر ز وفای من نبرده

□

شبان را به خواندن سرافراختند

□

به کار عیش دست‌آموز کرده

□

این تظلم نیاورم بر شاه

□

گریه است نشان دردمندی

□

درم ریز کن بر سر جویبار

□

به کار دیگران پا جمع کردن

□

کرد کوته دراز دستیها

□

در زمزمه حدیث یاری

□

سمور سیه نیز بیش از شمار

□

سری و با سری صاحب کلاهی

□

کس درون حساب را نشناخت

□

خسک بر خستگی و خار بر ریش

□

بهر گوشه‌ای گل برآورده خوی

□

که چون دربندی از روزن در آیند

□

هم ز غربت هم از ولایت خویش

□

نه هر کس را که تب گیرد بمیرد

□

برایشان فرو خواند فصلی دراز

□

به دیگر گوش دارم حلقه در گوش

□

بند برقع بهم کشید فراز

□

سواد زمین دست بیضا گرفته

□

کزو چشم روشن شود بزم شاه

□

ندرم موش را بدندانا

□

دولت تست پاسدار وجود

□

گر گریبانت تر شود شاید

□

حجاب از میان گردد انداخته

□

چو سنگ سیه زیر آب مصفا

□

فراوان درفش بزرگان بپای

□

بنزدیک خسرو خرامید تفت

□

که بنگاه درویش را کس نجست

□

منکرند این قوم شاید گر دمی منکر زنی

□

عنان خود به دست دوست دادن

□

بر و کشور و بوم و آرام خویش

□

درو سنگ و هم‌سنگش انداختند

□

وندر ره توحید چنین جوی بهایی

□

غرق آن قلزم بی‌نام و نشانیم همه

□

غمی شد سپهدار و بنمود پشت

□

یکی رخنه چون رخنه آبکند

□

بر خوان مدیح او کجا المدح فیه قد وجب

□

تا زبر دست کسان جا کند

□

همه تیغ کین آب داده به زهر

□

که صاحب دو قرنش لقب داده‌اند

□

که تا چرمه در ظل طوبا چرانی

□

همه پاک با غلغل و گفت و گوی

□

چو خرمهره بازار از او پر شدی

□

که چونست کز ما نیاری تو یاد

□

شب روی خود شور دیگر دارد اندر کار و بار

□

که آسان مهرش از دل بر توان داشت

□

مذاق حاسدت از مل همیشه بادا دور

□

یکایک همه رزم را ساخته

□

خال بر روی سیاهان کی دهد زیب و طراز

□

دیده شود هر چه بود دیدنی

□

آثار حسن عاریتی بر رخ قمر

□

کمر بسته بر پشت پیل سپید

□

وی بقا همنشین نشان ترا

□

عجب مهریست محکم بر دهانها

□

که در ثنای تو بر سروران شود سرور

□

شده تا نمد زین به خون در غریق

□

در مزاج این جان صافی را مکدر داشتن

□

چون سگ افتاده‌ای به دنبالش

□

تا نیست آسمان را آرامش از مدار

□

توئی مانده باقی که باقی بمان

□

کز حریصی همچو خوکی تندرست و ناتوان

□

چرخ برین نقطه غم می‌زنیم

□

وی هم ز آفتاب و هم از آسمانت عار

□

من تیره را روشنائی دهد

□

ز عشق راهت ابراهیم ادهم

□

لاف وفای که زند، مشنو آن

□

گرد آن گردار خردمندی که آن با خود بری

□

نبشتم یک به یک نه بیش نه کم

□

اینت حقیقت ملک راستین

□

فضله‌ی مردار شود مشک ناب

□

بست رخ بی ریا دل بی غمی کو

□

بگسترد یاقوت بر تیره خاک

□

بر زن سما را بر سمک انداز در کتم عدم

□

زان تازه شود جنون پاری

□

ز گنجت بود هر گنجی که دادی حاتم طایی

□

هیچ غم در غم هجران پسر می‌نرسد

□

سیه کرده‌ست روز و روزگارم

□

به پیش جهاندار ننگی مکن

□

از تتق عرش نمایند جای

□

وزین نامور بی‌گناه انجمن

□

کش پرد پشه در هوا ومگس

□

من اندر شکایات امروز و امشب

□

رسول آن نامه را بستد به اعزاز

□

چو غازی به خود بر نبندند پای

□

کمان برگرفتند و تیر خدنگ

□

ای سنایی راست می‌گویی ز کج گویان مترس

□

جهاندار بنشست و کاوس کی

□

چو افراسیاب آن سخنها شنود

□

خوش آن صحبت که آنجا بار تن نیست

□

گاه ولی گوید هست او چنان

□

شمسه‌ی گوهر و شمع دل سرگشته‌ی من

□

بگفت آنچ بشنید و فرمان گزید

□

زده بر در خیمه‌ی هر کسی

□

نیمشب بودست خلوتگاه معراج رسول

□

سلیح سیاوش مرا ده بجنگ

□

ازو بستد آن چار پیل سپید

□

آه که آیینه به زنگ اندر است

□

چو مرگت بود سایق اندر رسی تو

□

شوم کین این ننگ بازآورم

□

چرا آمدستی بنزدیک من

□

وقت عشرت طرب انگیزتر از جام مییم

□

نافرید آفریدگار مگر

□

ز گیتی دوچیزیست جاوید بس

□

به بارگاه تو هر روز پیشتر گردد

□

چو در طبع کسی ذوقی کند جای

□

مرد دانا آن بود کو را بود با عقل قال

□

پدر از جستجوی ناموران

□

ور سایه‌ی تغیر تو بر جهان فتد

□

نی نی آنسوی سقف جایی هست

□

مرا یاد تو باید بر زبان بس

□

چو از شهر یک سر بپرداختند

□

حساب عمر بداندیش بدسگال تو باد

□

دور ز هر نقطه که برداشتیم

□

چون خبزد و گردی اندر مستراح از بهر خورد

□

آن مسافر هران شگفت که دید

□

بادا مسیر امر تو چون چرخ بی‌فتور

□

یاری چه کس است ناتمامی

□

هر کرا خشنود تن دین هست ناخشنود ازو

□

کسی نیست بی‌آرزو درجهان

□

از گفتهای بنده سه بیت از قصیده‌ای

□

اگر گوید در آتش رو، روی خوش

□

کم کن ز کیوان نام را بستان ز زهره جام را

□

چون رسیدم به شهر بیگه بود

□

شونیست شو از خویش و میندیش کزان پس

□

خواجه خرامنده به سد احترام

□

صبوری هست از جمعی بدی آرند بسیاری

□

چو گشت آن سخن بر دلش جای گیر

□

داشت میلی تمام در نخچیر

□

مرا مگذار با این کوه اندوه

□

گفتا نکنم هلاک جانش

□

شه ز بس جستجوی تافته شد

□

من ز مهرت چو درم مهر گرفتم که به قدر

□

از تو بد بیند آنکه باتو نکوست

□

نشست و باده پیش آورد حالی

□

چون فلک بی‌قراری از غم و رنج

□

ور نظر در هر دو کردندی بهم

□

آه از این معده‌ی آتش نشان

□

زان پس که جهان گذاشت با او

□

آب در زیر سروهای جوان

□

اول اندازد بخواری در رهت

□

سرب چو بگداخت نماید چو آب

□

به گل چیدن بدم در خار ماندم

□

گه نهد بر فرق نرگس تاج زر

□

به توقیع گفت آنچه هستند خرد

□

کرسی سر چون سر زانو کنند

□

بر سفت چنان نسفته تختی

□

رونقی کز تو دید دولت و دین

□

مرا در شبستان فرستاد شاه

□

ندارم طمع بر زر و سیم کس

□

غلط گفتم نمودش تخته عاج

□

می‌چکید آب ازان دو لعل نهان

□

سرگشته پدر ز مهربانی

□

مرا گر بدست آرد ایزد پرست

□

ببین قارون چه برد از گنج دنیا

□

پایه گاه دشمنان به شکست

□

مجنون ز نشاط این فسانه

□

بهی چهره‌ی باغ چندان بود

□

بهشت از حضرتش میعادگاهی است

□

کرد زندانیم به رنج وبال

□

با وحش کسی که انس گیرد

□

فزون آمد از وزن صد پاره کوه

□

چه پنداری که او زین غصه دورست

□

هرکجا جام باده نوشیدی

□

لیلی به کرشمه زلف بر دوش

□

ازین خوی خوش کو سرشت منست

□

نگهدارم به چندین اوستادی

□

به چشم آهوان آن چشمه نوش

□

گستاخ روان آن گذرگاه

□

ببینند کز هر دو پیکر کدام

□

بسا قفلا که بندش ناپدید است

□

پی تعجیل برگرفت به پیش

□

بنگر که ز خود چگونه برخاست

□

همان ملک را داری از فتنه دور

□

چه افزایش و کاهش نو بنو

□

به هر چشمه شدن هر صبح گاهی

□

هم گنج شدی که در زمینی

□

درآمد شبانه به نزدیک شاه

□

هوسهای این نقره زر خرید

□

انجمن ساختند و رای زدند

□

چونی و چگونه‌ای چه سازی

□

وز این بی خبر بد که پروردگار

□

نفس را چو زین طارم نیل رنگ

□

ز یکسو ماه بود و اخترانش

□

ترسم چو نشاط خنده خیزد

□

بقا باد شه را به نیروی بخت

□

هزار نخستین ازو بیسراک

□

به خاری و خزری و گیلی و کرد

□

بلبل ز درخت سرکشیده

□

زن دانش‌آموز دانش سرشت

□

ز پروردگیهای پروردگار

□

رخ آراسته دستها در نگار

□

گفتا بگشای چهر با من

□

کسی کو سماعی نه دلکش کند

□

جهان را به آمد شدن هر که هست

□

عروسی چنین شاه را بنده باد

□

چون روز سپید روی بنمود

□

کنون رخت و بنگاهت آنجا رسید

□

گهی تاختن در طراز آورد

□

بنا کرد شهری چو شهر هری

□

همه بارشه بود پر زر ناب

□

ز قاقم نه چندان فرو بسته بند

□

کنی خلق را دعوت از راه بد

□

به پیرامن برکه آبگیر

□

سری بودی از مغز و از پی تهی

□

جز این گفت با من خداوند هوش

□

مداوای بیماری انگیختند

□

به عذر شب دوش فرمود شاه

□

بهر این خون ناحق ای خلاق

□

شدند انجمن با سرافکندگی

□

دو سنگ است بالا و زیر اسیا را

□

وشاقان موکب رو زود خیز

□

چه میگفتم و در چه پرداختم

□

پدید آمد آن چشمه‌ی سیم رنگ

□

چو خورشید از آن رخنه درتافتی

□

نبینی که ده یک دهان خراج

□

ز جنباندن بانگ چندان جرس

□

سنان در سنان کوکب افروخته

□

ز دیگر طرف سرخ رویان روس

□

منم پیشوای همه هندوان

□

چه مشغولی از دانشت باز داشت

□

همیشه قابل نقصان چنان که ضرب کسور

□

دگر هرچ‌باشد نماند به کس

□

جز زیان مرا زبان ترا

□

که آتش فروزند در بزمگاه

□

در طبع کو کنار مرکب کند سهر

□

بی‌مرادی که باز یافته شد

□

گاه عدو گوید بود این چنین

□

هم از درگه ایزد آیم بدست

□

کنون به رسم رسن تاب می‌شود پس‌تر

□

بگرد اندرش روستا ساختند

□

نیمشب گفتست موسا اهل را کنست نار

□

بسی رخنه در کار و کشت منست

□

بادا مدار عمر تو چون دور بی‌شمار

□

ز دیگر سو شه و فرمانبرانش

□

صبح روشن زان بود کو را بود با روز راز

□

که تقدیر آن کرد شاید که چند

□

کانجا نه معتبر بود اینجا نه مستعار

□

بفمود تا نزد او شد دبیر

□

تا قدم چون دم به راه دین پیغمبر زنی

□

که شمشاد با لاله خندان بود

□

برافروخت از بخت و شادی نمود

□

بر جهان داد دوستان را دست

□

سنایی گردد از یاد تو خرم

□

که نتواندش کاروانها کشید

□

که محکم رود پای چوبین ز جای

□

اگر آشکارست و گر در نهان

□

نحل وار از بهر خوردن رو یکی در بوستان

□

ز سوسن بیفکن بساط حریر

□

بنرمی و چربی و چندین سخن

□

دهد شیرافکنان را خواب خرگوش

□

به جمع عزیزان عقلی و جانی

□

صدای خم آواز او خوش کند

□

بپیش اندر آوردشان چون سزید

□

گه کند در تاجش از شب نم گهر

□

مقبلا مردا که دو معشوق را در بر گری

□

به نانباره هر چار هستند خرد

□

شدند آن سپاه از جهان ناامید

□

کرده خونی چنان به گردن خویش

□

یکسان شمری هر دو: جفایی و وفایی

□

نو آیین‌تر آید چو گردد تمام

□

جوشن بدر بهرام را بشکن عطارد را قلم

□

چون ملک بی‌نصیبی از خور و خواب

□

نهایت نیست از دشمن پدید آرند غوغایی

□

بران فحل آفاق فرخنده باد

□

من تصدق دهم دو من نانا

□

بر آوردن مقنع وار ماهی

□

گران سیر زیر و سبک سیر بالا

□

که چون در سیاهی بود زندگی

□

در عشوه‌ی شب ز فردا گرفته

□

باغ نادیده ز ابر فروردین

□

ز دست اسیران نباید شمرد

□

به شادی دویدندی از هر کنار

□

بیش از نظری نداشت با او

□

وین سخن را کمینه رفت دو سال

□

برفتم بران نامور پیشگاه

□

کجا بودم اشهب کجا تاختم

□

گذرگه درآمد به دهلیز تنگ

□

شاه را قصه کرد و شاه شنید

□

خوب رویان چو پشیزند و تویی چون دینار

□

که مه نایب مهر باشد به نور

□

برجست و نشست شادمانه

□

آب دیده ولی نه آب دهان

□

گور صد شیر کنده بود به تیر

□

بدو یاد سرسبزی تاج و تخت

□

بنا بود پیشینه شد پیشرو

□

جامه همرنگ خانه پوشیدی

□

باز برگیرد به عزت ناگهت

□

چگونه ورا پرورد وقت کار

□

برجست بشفقتی که دانی

□

کان صنم را رضا ندید در آن

□

هر دو یک سیمرغ بودی بیش و کم

□

به دیدار تازه به رفتار تیز

□

بسا کیسه کز نقره و زر درید

□

سرکشی را به پشت پای زدند

□

هم عادت وحشیان پذیرد

□

وگر چند یابم بر آن دسترس

□

به کردن کشی کوه را کرده خاک

□

شهر در بسته خانه بیره بود

□

مجنون به وفاش حلقه در گوش

□

ز بر سختنش هر کس آمد ستوه

□

گهی بر حبش ترکتاز آورد

□

سبزه در گرد آبهای روان

□

گر گنج نه‌ای چرا چنینی

□

کز آنان کند شهر کردن کری

□

دولختی دری دید لختی شکست

□

وز آن راهی که آمد باز شد باز

□

کردند درون آن حرم راه

□

چو سیمی که پالاید از ناف سنگ

□

بدان نقره نامد دلش را شتاب

□

پس آنگه نگه کن شکار پلنگ

□

سوز از دهنم برون گریزد

□

به دهلیز درویش دزدند باج

□

فرومانده برتن همه فربهی

□

که زوال آمدش از طالع برگشته‌ی من

□

من با تو تو با که عشق بازی

□

نظر نقش پوشیده دریافتی

□

ز هر گونه شربت برآمیختند

□

سر شیب را برفراز آورم

□

اما ندهم به رایگانش

□

سری در سماعش نجنباند کس

□

به آنجا رسیدم سرانجام کار

□

دو شاه سرافراز و دو نیک‌پی

□

نانی بشکن به مهر با من

□

سپر در سپر کوکبه دوخته

□

به دارنده‌ی دولت و دین خود

□

در صف رزم چو شمشیر و سنانیم همه

□

طیاره شدی چو نیک بختی

□

سراپرده‌ای دید بر اوج ماه

□

بتی یارب چنان و خانه خالی

□

باز به آن نقطه گذر داشتیم

□

سیفور سیاه شد زراندود

□

چو لوحی ز هر دانشی در نبشت

□

نه دورست او ولی دانم صبورست

□

برفتند چندی سواران جنگ

□

مجنون صفت آه برکشیدی

□

فروزنده چون قبله گاه مجوس

□

که شه را نیز باید تخت با تاج

□

قله‌ی قاف را هوایی هست

□

وآن وضع به خود چگونه شد راست

□

که بیرون از اندازه بودش دو گوش

□

نیرزد گنج دنیا رنج دنیا

□

که نزدیک او آب بودش بسی

□

ز باغ دولتش طوبی گیاهی است

□

به بی‌دانشی عمر نتوان گذاشت

□

چو وابینی نه قفل است آن کلید است

□

گلستان دانی آتشگاه و آتش

□

به کاری می‌شدم دربار ماندم

□

به اندیشه پیر و به قوت جوان

□

چراغی را درین طوفان بادی

□

هر نفسش تیرگی دیگر است

□

نگهبان را مجال دم زدن نیست

□

زین هرزه درای بد کلامی

□

شعله فروزنده آتش فشان

□

اینهمه جرم آن رگ هندوست

□

عجب دارم کزان بیرون نهد پای

□

آن طرف عرش تکاپو کنند

□

در آ خورشید مانند از پس کوه

□

لیک کند خوردن آن جان کباب

□

صوف و سقر لاط به دست غلام

□

آنقدر لابه کرد و زاری کردی

□

دگرباره عزیزی کار فرمای

□

نیست شو تا هستیت از پی رسد

□

برادر بد و چند جنگی پسر

□

وان زینت باغ و زیب گلشن

□

بدو داد گیو دلیر آن زره

□

بود این یک آن و آن یک بود این

□

تو دایم در میان راز می‌باش

□

نه می در آبگینه کان سمنبر

□

همه رنج لشکر بتن برنهم

□

می‌نهد در دل فرهاد چو مهر شیرین

□

نزد عشاق بهاریم پر از باغ و چمن

□

فرمود به دوستان همزاد

□

ابا رستم گرد و دستان به هم

□

رخ دختران را بیاراستند

□

بر همه روشن بود آیینه وار

□

به دانائی ز دل پرداز غم را

□

بیاراست بر هر سویی کشتزار

□

سوی مادرانشان فرستید باز

□

چو آن دید گشتاسپ برخاست و گفت

□

چون خربزه مگس گزیده

□

هزار آغوش را پر کرده از خار

□

رغبتش جز به صید گور نبود

□

ز بیخ و بن درختی کی توان کند

□

گر از کوه جفا سنگی در افتد

□

یکی نامه بنوشت با داغ و درد

□

هر گنج که درون غاریست

□

هر جا به سخنوری نشیند

□

چو خود بد کردم از کس چون خروشم

□

شه بدو باغ دادو گشت آباد

□

دل داد به دوستان زمانی

□

بیا ای شمع رویت مایه نور

□

حساب دیگر آن بودش در این کوی

□

سخن گفتن نغز و کردار نیک

□

لیلی به صبوح جان نوازی

□

زین ترا عیب چون توان کردن

□

به رنج آید به دست این خود سلیم است

□

وز آن صورت به صورت باز خوردن

□

نا خوردنت ارچه دلپذیر است

□

آنکه به ره خار فشان بست بار

□

درین دوران که مه تا ماهی اوراست

□

همان آرزو را پدیدست راه

□

دیدند فتاده مهربانی

□

اوج پروازم ار بود انصاف

□

ز هر کشور که برخیزد چراغی

□

حالی آن لعل آبدار گشاد

□

وجه خورش من این شکار است

□

وگر گوید که در دریا فکن رخت

□

نخستین سبب را در این تاروپود

□

معده و حلق ناز و نعمت تو

□

تا بر تو به قطع لازم آید

□

هر قدمش فکری و رایی دگر

□

هزار دیگر بختی بارکش

□

گوزن و شیر بازی می‌نمودند

□

زآنجا که چنان یک اسبه راندی

□

جاذبه‌ی او نفس اژدر است

□

ازین سرو شش پهلوی هفت شاخ

□

عقل کار افتاده جان دل داده زوست

□

چون بخت تو در فراقم از تو

□

روح به دمسازی روحانیان

□

نهادندی آن کله خشک پیش

□

مرغ در مرغ برکشیده نوا

□

شد شاه ز کار خود پشیمان

□

آنکه نه ثابت قدم اندر وفاست

□

نشسته جهان‌جوی بر جای خویش

□

گر کیان را به طالع فرخ

□

گل چون رخ لیلی از عماری

□

همان روشنک را که بانوی ماست

□

چو پیمانه پر گشت و پرتر کنی

□

هم در آن کاروانسرای برون

□

ز قاروره و نبض جستند راز

□

خبر داشت کان سد اسکندریست

□

بخندید و گفت الرحیل ای گروه

□

همه عمرش بران قرار گذشت

□

ولیک آرزو درمنش کار کرد

□

نخیزد ز مازندران جز دو چیز

□

بنا نو کنی این کهن طاق را

□

گشت عاجز که چاره چون سازد

□

که چندان که شاید شدن پیش و پس

□

چه گوینده عاجز شد از گفت خویش

□

پس پشتشان رستم گرزدار

□

بشر چون باز کرد دیده ز خواب

□

چند زیر لبم دهی دشنام

□

برآراست از زینت و زر و زیب

□

بکش کرده دست و زمین را بروی

□

نه ز بی‌طالعی به زن بشتافت

□

او ز همه فارغ و آزاد و خوش

□

نشستند صورتگران در نهفت

□

اگر آشتی جست خواهی همی

□

رای ایشان بدان کشید انجام

□

گر ز دولت بر دمد صبحی به ناگه در شبی

□

چو باد خزانی درآید به باغ

□

ابر پهلوانان و بر موبدان

□

مردمی کرد در جهان داری

□

ای نهنگ آسای در دریای پندار و غرور

□

نه چشمه که آن زین سخن دور بود

□

ز بیم پیکر خصمت چو پیکر مرطوب

□

بانوی خانه پیش بنشستی

□

ماه کنعان تا به یک منزل بها هجده درم

□

دگر رهروان کاین کمر بسته‌اند

□

بیند فلک نظیر تو لیکن به شرط آنک

□

چو اسکندر آن تخت و آن جام دید

□

خون مخور چون پشه و چون کیک شادان بر مجه

□

مغانه می لعل برداشته

□

ز دخل نیست منالی و خرج او بی‌حد

□

چنین بلبلی در گلستان او

□

چو مرگت بود قاید اندر رهی تو

□

به اندازه آنکه نزدیک و دور

□

آورده‌ام به صورت تضمین در این مدیح

□

جوابی که آن کان فرهنگ سفت

□

اندر صفتت نیست چه نامی و چه ننگی

□

در و بند اول که در بند یافت

□

هم فتنه را به دست شکوه تو گوشمال

□

سوی کشور خویشتن کرد رای

□

نه چرخ‌مان نه قدر او نه عقل نه صدر او

□

در آن بزمه خسروانی خرام

□

حریفان خلوت سرای الست

□

شنیدم که خضر آمد از دورو گفت

□

خلیلت را به آتش در فکندند آزمایش را

□

چه گنجینه‌ها زیر بارش کشند

□

سر دامن و آستین بلا را

□

ز بس خشت آهن که شد بر هلاک

□

ز خلق ار چه آزار بینم بسی

□

مگر کان غنا ساز آواز رود

□

چو نزلی چنین خوب و آراسته

□

بباید چنین گنج را دسترنج

□

چه زیرک شد آن مرد بنیاد سنج

□

سکندر بدو گفت کای نیک‌مرد

□

به خزرانیان راست آراسته

□

بر آن گوش چون تاج انگیخته

□

شبانی بر آن ژرف وادی گذشت

□

فروزنده سنجاب و روباه لعل

□

چنین باز داد ارشمیدس جواب

□

سخنهای سربسته دارم بسی

□

چو وامق سر زلف عذرا گرفته

□

که اکنون هنرها نشاید نهفت

□

خسرو عشق تو در مخزن جانم اسرار

□

به باد مغان گردن افراشته

□

بر دامن او نشسته ماریست

□

روی با رخت و منت دار از بخت

□

با دگر وحشیانش زور نبود

□

زبان گشته حیران گلو گشته ریش

□

همه بارهاشان خورشهای خوش

□

ز خویشان شاه آنک بد نامور

□

تا تو هستی، هست در تو کی رسد

□

بری تا شود کار آن ملک راست

□

زین یک دو نواله ناگزیر است

□

کز نفس آیینه رود در غبار

□

در همه عالم کسی نشنود این

□

سریری نه در خورد آرام دید

□

که صبح مرا سر برآمد ز کوه

□

پیش هر منکر افسرده خزانیم همه

□

سر زلف بر گل بپیراستند

□

زمانه دهد جای بلبل به زاغ

□

به گر شوم از شکم بریده

□

پس دیوار گو غماز می‌باش

□

به دل شاد وز خواسته بی‌نیاز

□

فرستاده شد با فرستنده گفت

□

وزو بازجستندی احوال خویش

□

هست کار کلاغ گه خوردن

□

بر راه نهاده چشم روشن

□

چراغ جهان تاب را هست نور

□

نشیننده را رفتن آمد فراز

□

کز آن بر جا نماند ریشه‌ای چند

□

تا بر پی او روند چون باد

□

لحد بسته بر کشتگان خشت خاک

□

بجوئیم از اجرام چرخ کبود

□

کناس دود که فضله چیند

□

پرسید ز هر کسی نشانی

□

یکی دیو مردم یکی دیو نیز

□

جهان ملک آفاقش آورده پیش

□

ببین بی‌مهری این شام دیجور

□

کان از دگری ملازم آید

□

مبارک نفس باد بر جان او

□

ازو اشتری چند را بار کرد

□

هست قایم مقام قله‌ی قاف

□

مجنون به سماع خرقه بازی

□

درافکن می خسروانی به جام

□

ز غفلت فروشوئی آفاق را

□

هاضمه‌ی او دم آهنگر است

□

مغزی شده مانده استخوانی

□

در آن جفته طاق چون طاق جفت

□

مرا بود بر جملگی دسترس

□

صحبت او مایه‌ی چندین جفاست

□

جفت توام ارچه طاقم از تو

□

چو باغ ارم مجلسی دل‌فریب

□

که بالاش تنگست و پهلو فراخ

□

باز چو گردید به ره داشت خار

□

گر بازخریش وقت کار است

□

ز زر داشتی طوقی آویخته

□

به سر درکنی هر چه در سر کنی

□

جسم به همخوابی جسمانیان

□

غمگین شد و گفت با ندیمان

□

به خوی بد از رهزنان رسته‌اند

□

در آب خشک می‌کرد آتش تر

□

هر دمش اندیشه به جایی دگر

□

دوران دواسبه را بماندی

□

نمودار فالش بلند اختریست

□

ترا بر سایه او را بر سر افتد

□

مرا گفتا بر آن چیزی بیفزای

□

بیرون زده سر به تاجداری

□

چه اقبالها در کنارش کشند

□

که پشتم نیز محرابست چون روی

□

اگر جان ستانم اگر جان دهم

□

که غم‌غم را کشد چون ریگ نم را

□

که ویرانه را ساخت باروی گنج

□

چو از دستت رود رنجی عظیم است

□

همی بست بیژن زره را گره

□

ز ماهی تا به ماه آگاهی اوراست

□

نخواهم که آزارد از من کسی

□

خطای خود ز چشم بد چه پوشم

□

همی گفت کاوس هر بیش و کم

□

دهندش روغنی از هر ایاغی

□

در آن خم بدین عذر گفت آن سرود

□

تا بحدی که گشت گریانا

□

پرآژنگ رخ لب پر از باد سرد

□

به یک جرعه تا نفخه‌ی صورمست

□

به شرط خرد زان خردمند یافت

□

تا ببندم میان زیان ترا

□

ارغنون بسته در میان هوا

□

بکرد آفرینی برسم ردان

□

روان کرد و با او بسی خاسته

□

چون گل و چون سوسن و چون یاسمین

□

نگردد کهن تا جهانست ریک

□

بکوشی که این کینه کاهی همی

□

که رسم نیا را بیارد بجای

□

عالمی روشن شود در دم از آن نور شرار

□

که نویسند نامه بر بهرام

□

ستردند زاری‌کنان پیش اوی

□

ز چپ بانگ پرطاس برخاسته

□

روز وشب از روی مستی با خرام و با گراز

□

زمین برومند و هم میوه دار

□

دو فرسنگ برسان ابر بهار

□

که این سنگ را خاک سازید جفت

□

ز مشتی لت انبان آبی و نانی

□

بر دم آن‌بار مهر کرده درون

□

نز بهر آنکه بر سخنم نیست اقتدار

□

وگرنه من اولی‌تر آیم به گنج

□

منزل دیگر بدین و دل بیابد مشتری

□

که پیدا کند مرد را دستگاه

□

هم سوی تو به دیده‌ی احول کند نظر

□

که بر تشنه‌ی راه زد جوی آب

□

تا نمانی خیره مالیده به دست این و آن

□

جلوه برداشتی ز هر دستی

□

ز رشک گونه‌ی دشمن چو گونه‌ی محرور

□

مغاکی تهی دید بر ساده دشت

□

نه جان‌مان نه غدر او نه خیل‌مان و نه حشم

□

آسمان گردان زمین استاده زوست

□

ز نفع نیست نشانی و وام او بی‌مر

□

وگر بود هم چشمه‌ی نور بود

□

بر بام خرابات چه جغدی چه همایی

□

نرد با صد حریف چون بازد

□

هم چرخ را ز نعل سمند تو گوشوار

□

مگر کان سیاهی بر آن آب خورد

□

ندانستند از فضلت ز رعنایی و رسوایی

□

طعمه‌ی صعوه و گلوی عقاب

□

همان کره اسبان نادیده نعل

□

تا نشد عمرش از قرار نگشت

□

که نگشاید آن بسته را هر کسی

□

پیش آن ریگ آبدار نهاد

□

مردمی به ز مردم آزاری

□

خانه و باغ داد چون بغداد

□

خانه بر رفته دید و خانه خراب

□

به افسون فتنه‌ای را فتنه کردن

□

نه کنیزی چنانکه باید یافت

□

یک آغوش از گلشن ناچیده دیار

□

هفت خوان بود با دوازده رخ

□

تذرو و باز غارت می‌ربودند

□

سفید چشم حسود تو چون تن ابرص

□

نروید گیاهی ز مازندران

□

می بدان آریم که برخیزم

□

بدین سان بود گردش روزگار

□

چون زاب تیغ دوده‌ی سلجوق بیخ ملک

□

زمین بوسه دادش که پرورده بود

□

خشم نبودست بر اعداش هیچ

□

مدتی گشت ناپدید از ما

□

اگر چنانکه دهد شهریار دستوری

□

چو زن مرد و آن طفل بی کس بماند

□

گر شبی طلعت نماید در یمن نجم سهیل

□

نخستین بران آفرین گسترید

□

تو بر سریر رفعت و اعدا چو خاک پست

□

شهنشاه را گشت روشن چو روز

□

تو روی نشاط دل آنگاه بینی

□

وز آن چون هندوان بردن ز راهش

□

لیکن چو سنتی است قدیمی روا بود

□

برایی که دستور باشد خرد

□

چون ندانی ویحک این معنی که در شست هوا

□

کدامین ره آید تو را سودمند

□

نویسنده‌ی نامه را پیش خواند

□

زهی تاجداری که تاج سپهر

□

گر توانگر میری و مفلس زیی در روز چند

□

دست از آلوده دامنان می‌شست

□

به تیغ از غرض بر نگیرند چنگ

□

شود برگ ریزان ز شاخ بلند

□

گر ز پیری زانو از سر برگذاری چون ملخ

□

ازین هریکی را یکی کار داد

□

که ای شاه پیروز جاوید زی

□

به استاد گاران درگه سپرد

□

گر نزد سنایی بشدی خلقت اول

□

شبی صد کس فزون بیند به خوابش

□

نگه کن که خون سیاوش که ریخت

□

بدان تا گریزند طفلان راه

□

فراوان ناکسی کردند هر کس در جهان از خود

□

گرچه در بذل و جود بنماید

□

چو برگشت برداشت پیل و رمه

□

ز زر گوش را گنجدان داشتی

□

بیرون خرام و برنشین بر شهپر روح‌الامین

□

گفت اگر بر پیش روم نه رواست

□

گور چندان فکندی از سر شور

□

درو آتشی چون گل افروخته

□

چون رسم حواله شد برسام

□

کوه چون سنگی شد از تقدیر او

□

مگر مادرت بر سر افسر نداشت

□

کفی خاک با او چو کردند یار

□

گلابی را به تلخی راه می‌داد

□

گهی خورشید بردی گوی و گه ماه

□

نبشتند کز روم صدمایه‌ور

□

گل باغ شه عالم افروز باد

□

ترسم که ز من برآید این گرد

□

آسمان با بروج او به درست

□

عقل را پنبه کند عشق تو و از اثرش

□

خبر داشت کز راه نابخردی

□

و گر خاری ز وحشت حاصل آید

□

چون شنیدم که خواجه مهمانست

□

تا نگردی محو خواری فنا

□

ز بلغار بگذر که از کار اوست

□

ربع فلک از چهارگوشه

□

خصم را نیز چون ادب کردی

□

آن همه غرق تحیر ماندند

□

وشق نیفه‌های شبستان فروز

□

اگر جای تو را بگرفت بدخواه

□

دختر خوبروی خلوت ساز

□

آن سوخته را به دلنوازی

□

به من ده که می خوردن آموختم

□

ور اینجا عنبرین شمعی دهد نور

□

تا دل شاه را چگونه برد

□

تا باد کی آورد غباری

□

به کم مدت از کار پرداختند

□

یکی را گفتم این جان و جهانست

□

گفت مردم ز تشنگی دریاب

□

چون محرم دیده ساختندش

□

ده و دوده را برگرفتم خراج

□

خبر دارد که روز و شب دو رنگ است

□

هرچه فرمود عقل بنوشتند

□

لیلی ز درون پرند می‌دوخت

□

سریری که جز آسمانی بود

□

چو آید رنج باشد چون شود رنج

□

سرو بن چون زمردین کاخی

□

وانگاه گرفت گریه در پیش

□

ز برزین دهقان و افسون زند

□

دگر وجه آنکه گر وجهی شد از دست

□

می‌جهد شعله‌ی دیگر ز زبانه‌ی دل من

□

من مار کز آشیان برنجم

□

بدان داوری دستگاهی نداشت

□

قضیبی زدندی برآن استخوان

□

نهالی بود خسرو رسته زان گل

□

مجنون همه ساز و آلت خویش

□

الانی ز پس ایسوی بر جناح

□

رهانی جهانرا ز بیداد دیو

□

بیفگند چوگان کمان برگرفت

□

در فصل گلی چنین همایون

□

چو صاحب رصد جای در خم گرفت

□

طبیب ارچه داند مداوا نمود

□

این ریاحین ز قاف روید و بس

□

وان جفته نهاده گرچه جفت است

□

چو تاریخ یک‌روزه دارد جهان

□

در آن وقت کردم جهان خسروی

□

همی خواست کید بپشت سپاه

□

مرد ارچه به طبع مرد باشد

□

ستاره چگونه بود صبحگاه

□

بدان راه می‌رفت چون باد تیز

□

به گردن پاس داری طوق تسلیم

□

کان آهوی بی گناه را دوش

□

سواد حروفیست دست آزمای

□

ز یزدان پاک آمد این جان پاک

□

گاه چو مو بر سرآتش به تاب

□

بدین زیرکی جمعی آموزگار

□

طلسمی درفشنده دروی پدید

□

به پیروزی این نامه‌ی دل‌نواز

□

در آن صحبت که جان دردسر آرد

□

چنانش آمد آواز هاتف به گوش

□

اگر راست گفتی که چونست حال

□

هزار سوم ناقه‌ی ره نورد

□

آینه‌ی دل که پر از نور باد

□

همان به که پیش از برانگیختن

□

مرا بیشتر زانک بنواخت شاه

□

ز بس دهشت‌جان و دل دست کل را

□

آتش این هاضمه گیتی فروز

□

موشکی بود در پس منبر

□

شنیدم کز این دور آموزگار

□

شانه زن از پنجه به قسطاس خویش

□

سر افشانی تیغ گردن گذار

□

مرا جز دود دل در بر کسی نیست

□

همان معنی که گفتی در بیان آر

□

خانه که سست آمده آنرا بنا

□

یکی باره‌ی تیزرو برنشست

□

هر که بدی کرد بجز بد ندید

□

ازین پس بتخت و کله ننگرم

□

مزدور قراچه‌ی قرشمال

□

از افراسیاب اندر آمد نخست

□

انتقام فلک نمی‌دانی

□

همان یاره و طوق وگوهر نداشت

□

ز عین علم با عین عیان آر

□

داده ز درت هزار خوشه

□

بنزدیک پیران بدان رزمگاه

□

همی بازخرند خویشان به زر

□

جز از ترک رومی نبیند سرم

□

چو مدت نماند از مداوا چه سود

□

نیابی فرق از امید تا بیم

□

بی تفکر وز تفکر ماندند

□

بهامون خرامید نیزه بدست

□

از راه وفا شناختندش

□

تا ترا وهم نیاید که زبانیم همه

□

کی رسد اثبات از عز بقا

□

دو رخ را به خون دو دیده بشست

□

کزین بیشتر سوی بیشی مکوش

□

رخت مقیمان نهد اندر فنا

□

که شدی پشته‌ها چون گنبد گور

□

بحر آبی گشت از تشویر او

□

آرند ز راه چاره‌سازی

□

زه و توز ازو دست بر سر گرفت

□

همچو حلاج زند مرد علم بر سردار

□

ور شکیبا شوم شکیب کجاست

□

گرایش نمائی به کیهان خدیو

□

شعله فروزنده و آفاق سوز

□

از دامن غار یار غاری

□

که چرخ و زمان و زمین آفرید

□

که هم جان قوی بود و هم تن قوی

□

گاه قصب درگذر آفتاب

□

پرسید ز حال مادر خویش

□

دست خواهندگان چو دید دراز

□

شوم دور ازین جای بگریختن

□

که باشد دیگری تا دم برآرد

□

مجنون ز برون سپند می‌سوخت

□

کدامست با درد و رنج و گزند

□

سپردم دگر ره به یزدان پاک

□

از نفس تیره دلان دور باد

□

در جمله بوستان رسد درد

□

سر چو سیمرغ درکشید از ما

□

هوا را ندید از زمین گرد خیز

□

چو شمع صبح تا مردن بسی نیست

□

دادم به سگ اینت خواب خرگوش

□

چوتنها بد از کارگر یار داد

□

نیارد به‌هم بعد از این روزگار

□

ریش کن از غایت وسواس خویش

□

رستی تو ز جهل و من ز دشنام

□

آتشم را بکش به لختی آب

□

شدندی بر آن کله فریاد خوان

□

ز بیخ و ریشه کندن بود مشکل

□

بر خاک تو پاسبان گنجم

□

خنک مرد با شرم و پرهیزگار

□

در هفت کشور بر او کرده باز

□

حمامی پخ سگلمش ابدال

□

برکند و سبک نهاد در پیش

□

ده بکشتی یکی نیازردی

□

به زیر زر و زیور سرخ و زرد

□

کرد که یک بد که عوض سد ندید

□

سر با سر من شبی نخفته است

□

سایه‌ی صاحب آفتاب و سحاب

□

ترا بر دامن او را بر دل آید

□

حق نان و نمک نمی‌دانی

□

لیلی ز وثاق رفت بیرون

□

قمریی بر سریر هر شاخی

□

مقنع نیز داند ساختن ماه

□

کش نیاری تو در شماره‌ی خس

□

نیروی تنش به خورد باشد

□

شاه حلوای او چگونه خورد

□

به شیرینی بدست شاه می‌داد

□

نگهداری اندازه‌ی نیک و بد

□

نوالش گه شکرگاهی شرنگ است

□

آمدم باز رفتن آسانست

□

ز باد سردش افشانند کافور

□

به آیین خود برگ راهی نداشت

□

از آن روشنترم وجهی دگر هست

□

پاک دامن جمیله‌ای می‌شست

□

تهی دستی شرف دارد بدین گنج

□

نه ساو از ولایت ستانم نه باج

□

جهان بستد کنون دربند جانست

□

فرستادن به ترکستان شاهش

□

زود برد این خبر بموشانا

□

چرا گنج صد ساله داری نهان

□

چنین آتش کین بما بر که بیخت

□

پوست ناکنده دانه را کشتند

□

صد هزاران پوست خلعت گردد اندر هر دیار

□

گل از رشک آن گلستان سوخته

□

بنه هرچ آمد بچنگش همه

□

گهی شیرین گرو دادی و گه شاه

□

چشم ندیدست بر ابروش چین

□

چو گنجش ز مردم نهان داشتی

□

که خود جاودان زندگی را سزی

□

هفت خوان و دوازده رخ تست

□

بوسه باران کنم لبان ترا

□

که صد نوک زوبین نبینی در آن

□

سخنهای بایسته چندی براند

□

نه بیند کس شبی چون آفتابش

□

نهان گشتند سر تا سر حسودان و تو بر جابی

□

ستیزند با حجت ایزدی

□

احیای سنت شعرای بزرگوار

□

به ناگاه اصلش بن غار اوست

□

که از مرگ رویت شود زعفرانی

□

زمن ایمنی هم به سر هم به مال

□

کرد از طریق نشو به هر شش جهت سفر

□

چراغ شبش مشعل روز باد

□

همچو ماهی دایمی مانده به چاه شست باز

□

چنان بود اگر صبح باشد پگاه

□

سیاه روز حسود تو چون شب دیجور

□

خورم خاصه کز تشنگی سوختم

□

به که خوانندت غنی اینجا و تو مفلس مری

□

میانبر ز پیکر برانداختند

□

غلام‌وار دهد بوسه آستانه‌ی در

□

کس بی کسانش به جائی رساند

□

زیر خاک و خشت باشد همچو مورانت مکان

□

دیگر خدمت خسروان کرده بود

□

تو در مقام عزت و حاسد چو خاک خوار

□

چو زنگی چرا گشت باید سیاه

□

آخر گزافست این چنین تو محتشم او محتشم

□

که سقراط شمعی است خلوت فروز

□

که پرهیز و عشق آبگینه‌ست و سنگ

□

برآورده دودی به چرخ بلند

□

از دیده نمودی ره تحقیق سنایی

□

به زندان کن زندگانی بود

□

رها کرده و پای اجزا گرفته

□

دل باغبانان شود دردمند

□

سریر تو را سر برآرد به مهر

□

به هم سنگیش راست آمد عیار

□

چو خال شب افتاده بر روی روز

□

سر انداختن کرده بر خود مباح

□

پی چرخ و دنبال انجم گرفت

□

که عاجز شد آنکس که آنرا ببرد

□

شبانه در آن ژرف وادی رسید

□

همان آب او معنی جان‌فزای

□

برآورده از جوی خون لاله زار

□

به من داد چینی کنیزی چو ماه

□

سرآمد توئی بر همه روزگار

□

مژدگانی که گربه تائب شد

□

گرچه بر خنگ همتش گیتی

□

ز قرآن ربوده کمال فصاحت

□

شده خار از آتش چون زر به دست

□

چون ندانستند هیچ از هیچ حال

□

کادمی را به وقت پروردن

□

کان مرغ شکسته بال چونست

□

ستوری مسین دید در پیکرش

□

ای تو نزدیک به دل، پرده ز رخ دور افگن

□

هم زمینش خاک بر سر مانده است

□

درین صندل سرای آبنوسی

□

اگر گنجی آرم ز دنیا به دست

□

از ایشان جز او دخت خاتون نبود

□

سخن چون زان بهار نو برآمد

□

هر لحظه به نوحه بر گذرگاه

□

یکی بود پیکر دو ارژنگ را

□

اگر باز خرند گفت از هراس

□

نگارنده‌ی هور و کیوان و ماه

□

نشسته شاه عالم مهترانه

□

ریاحین ز بستان شود ناپدید

□

با مدادان که این غزاله‌ی نور

□

گفتی افسانهای مهرانگیز

□

هرسو بطلب شتافتندش

□

بجز سرتراشی که بودش غلام

□

یک امشب ار صبوری کرد باید

□

یکی پیشه کار و دگر کشت ورز

□

به کابله را ز طفل پوشند

□

به راهی که خواهم شدن رخت کش

□

چه خوش نازیست ناز خوبرویان

□

گر اندازه ز چشم خویش گیرد

□

لیلی چو گل شکفته می‌رست

□

پس آنگاه شاهش بر خویش خواند

□

نه هرکس که آتشی گوید زبانش

□

مکن شهریارا گنه تا توان

□

هر نقش بدیع کایدت پیش

□

عراق دل افروز باد ارجمند

□

بشکر زهر می باید چشیدن

□

چون بر این قصه برگذشت بسی

□

من سوده ولی درم نسود است

□

چو در کس ز جنبش نشانی نیافت

□

ملک پرویز کز جمشید بگذشت

□

چنین داد پاسخ که راه از دو سوست

□

آوازه روانه شد به هر بوم

□

دریده دهن بد سگالش چو داغ

□

ولی چون چاه نخشب آب گیرد

□

چو کام از گوی و چوگان برگرفتند

□

صیاد سلیح و ساز برداشت

□

بلیناس فرزانه را پیش خواند

□

سر خفتگان را براری ز خواب

□

چاره کام هم شکیبائیست

□

شوریده بدی چو ریگ در راه

□

همان سد یاجوج ازو شد بلند

□

رساندی زمین را به آخر نورد

□

شربتی آب از آن زلال چو نوش

□

گفتا من از این حساب فردم

□

جز این مایه‌ها نیز بسیار گنج

□

پژوهش کنان چاره جستند باز

□

تا یکی روز مرد برده فروش

□

بینید که آن سگان چه کردند

□

همه کارشان شوخی و دلبری

□

ندارم سر تاج و سودای تخت

□

گر تو آیی به شهر به باشد

□

از سرخ و سپید دخل آن باغ

□

توئی در جهان شاه بیدار بخت

□

چو آمد کنون ناتوانی پدید

□

کاتب نامه سخن پرداز

□

بند سر زلف تاب داده

□

به یاد حریفان غربت گرای

□

ندانیم کز مادر این راه رنج

□

زیر سروش که پای در گل بود

□

به یک هفته ننشست بر جامه گرد

□

نیابد به دیدار آن شمع راه

□

که امشب چه نیک و بد آید پدید

□

همه عالم تنست و ایران دل

□

هزار چهارم نجیبان تیز

□

که ملک جهان را ز فرهنگ ورای

□

بگفت این و برزد یکی باد سرد

□

جست کوهی در آن دیار بلند

□

بدو مجلس شاه خرم شده

□

بیا تا نشینیم و شادی کنیم

□

فرستادگان خواست از انجمن

□

نمی‌دیدم در اوقات آن مجالی

□

به بیمم دهی به زخم سنان

□

نیابت بجای آری از دین و داد

□

بیامد گرازان بران چشمه باز

□

ز گفتار او شاد شد شهریار

□

خشم ز دشمن بود و حلم ازو

□

به شب ماه ناکاسته چون بود

□

همان خون پرمایه گودرزیان

□

پلاشان یکی آهو افگنده بود

□

سمع کو تا بشنود امروز آواز اویس

□

وگر بر دروغ افکنی این اساس

□

ز شهری بداد آمدستیم دور

□

بگفت آنکه او با سیاوش چه کرد

□

پیاپی تا کند ظالم فراوان ظلم بر هر کس

□

بر آهنگ آن ناله کانجا شنید

□

آمد نظام شاخس و صدر شهید برگ

□

نگه کرد قیصر بران سرفراز

□

آز و حرص آخر ترا یک روز بر پیچد ز راه

□

چو دستور دانا چنین دید کار

□

لگام حکم ترا کام کام برده نماز

□

به شهوت قرب تن با تن ضرور است

□

طمطراق اشهب و ادهم کجا ماند ترا

□

به قلب اندرون روسی کینه جوی

□

به سوی خانه گراید زبان شکر و ثنا

□

سحر گه سواری بیامد چو گرد

□

مر امل را پای بشکن از اجل مندیش هیچ

□

چو سوزن سنان سینه را دوخته

□

ای فکرت تو مشکل امروز دیده دی

□

دامن فکرت به میان کرده چست

□

تا کی ز کاس ذوالیزن گاهی عسل گاهی لبن

□

شه آگاه شد زان نمودار نغز

□

چو از غمز او کرد آمن دلت را

□

ساقیا باده بیاور که برانیم همه

□

درآمد به درگاه شاه جهان

□

مار که او بر سر آزار رفت

□

وگرنه که بیند زمینی سیاه

□

زنگ و غباری چو شود حایلش

□

جوانی و زانسان بتی خوب‌چهر

□

نمی‌رفت از دل شیرین خیالش

□

خرد رشته‌ی در یکتای توست

□

رسم وفا از همه یاری مجوی

□

شبی دارم سیاه از ناامیدی

□

بیهده داده‌ست ز کف نقد جان

□

بس بودت دافعه آموزگار

□

کز دسته مهتر ایشک اغلی

□

نه هجرت غم دهد نی وصل شادی

□

طوبی آن نخل باغ رضوانی

□

تف به روی تو بی‌حقیقت، تف

□

وز انجیل خط معما گرفته

□

که پردازم بدو از ذوق حالی

□

دلش جنگ جویان بچنگ دراز

□

که بجز عشق تو از خویش برانیم همه

□

کی گذارم بدین عنان ترا

□

کبابش بر آتش پراگنده بود

□

که بفزود چندین زیان بر زیان

□

کاو نکند فضله‌ی کس اختیار

□

کو ز اثیر آمده او از زمین

□

دلش تازه شد چون گل اندر بهار

□

که ایران ازین سوی زان سوی تور

□

بدان چنگ و یال و رکیب دراز

□

خضر کو تا در شود غواص وار اندر بحار

□

از ایران سراسر برآورد گرد

□

بنزدیک فغفور و شاه ختن

□

زادن گل از همه خاری مجوی

□

چو بی حد گشت ظلم او پس آن گه جانش بربایی

□

یکی آنک پیمود فرسنگ و مرز

□

وی همت تو حاصل امسال داده پار

□

سخنهای پیران همه یاد کرد

□

مر طمع را پر بکن تا هر کجا خواهی پری

□

زو چو عنقانشان نداد کسی

□

چو طوق طوع ترا گردن وحوش و طیور

□

یکی دانی مراد و نامرادی

□

کاشهب و ادهم ز روز و شب تو داری زیر ران

□

فروزنده‌ی فر و دیهیم و گاه

□

وان شاخ و برگ را تو خداوند بار و بر

□

ریش نگر می‌کند از بهر آن

□

آرزو بگذار تا فارغ شوی از حرص و آز

□

داور ده صلاح ده باشد

□

به باد ملک خداوند کرده دایم‌تر

□

میان عشق و شهوت راه دور است

□

کند مهربانی پس از بی‌زبانی

□

بویژه کزو شرم دارد روان

□

می مکش بسان تهمتن اندر عجم در جام جم

□

رفته به دریوزه‌ی عقل نخست

□

زاهد و عابد و مسلمانا

□

هرچه زین درگذشت رسوائیست

□

مشک شب را نهفت در کافور

□

که با جان داشت پیوند آن نهالش

□

الماس کسش نیازمود است

□

گذشتن تو را تا کدام آرزوست

□

تا کند پیش رخت شرک به توحید اقرار

□

رفع نماید دم صاحب دلش

□

که ترسم شبیخون درآید به بخت

□

دور چون دور آسمان ز گزند

□

بی زفان کردند از آن حضرت سال

□

زندگیش بر سر این کار رفت

□

بی خود به در آمدی ز خرگاه

□

هست بی‌وزن‌تر ز پر ذباب

□

به پیرایه و رنگ وافسون نبود

□

دستور بزرگ کوچک اغلی

□

سوی منزل اولین باز گرد

□

کشتن اولی‌تر است از آزردن

□

بهر مایه داری یک مایه کاس

□

بده از صبح وصلت رو سفیدی

□

جستند ولی نیافتندش

□

هم فلک چون حلقه بر در مانده است

□

به دیگر کده رخت باید کشید

□

نشود خس گرش تو خس خوانی

□

تا خون بجوش را نخوشند

□

به نوا داده هرکه را دل بود

□

که از نقره بود آن زمین را نورد

□

تف بر آن طبع و آن طبیعت تف

□

کانرا که غذا خوراست خوردم

□

برده خر شاه را رساند به گوش

□

ز روی خرد برگشائی نقاب

□

مهیا کنم قسمت هر که هست

□

جز مبدع او در او میندیش

□

یا به همت ببخش یا بفروش

□

تصاویر پرگار عالم شده

□

ز مهر سکندر شده سینه شوی

□

مجنون به گلاب دیده می‌شست

□

که کند گرم شهوتان را تیز

□

همان روز فردا چه خواهد رسید

□

گه افسانه گوئی گه افسونگری

□

اندام ورا چگونه خوردند

□

برآهوئی صد آهو بیش گیرد

□

کرا پای خواهد فروشد به گنج

□

یکی رخنه با کالبد در خورش

□

آسوده شدی چو آب در چاه

□

در سخن داد شرح حال دراز

□

نیامد به کف عمر گم گشته باز

□

ره آورد من بس بود خوی خوش

□

صیدی سره دید و صید بگذاشت

□

خروشی بیخود از خسرو برآمد

□

چو آهو گه تاختن گرم خیز

□

ز مقراضه مقراضی آموخته

□

کارش چه رسید و حال چونست

□

نیست گوینده زین قیاس خجل

□

برآورد گردون ازو نیز گرد

□

کز ایشان نبینم یکی را به جای

□

شد در عرب این فسانه معلوم

□

طوافی گرد میدان در گرفتند

□

شکر برداشته چون مه ترانه

□

سر و مال بستانم از ناسپاس

□

بخش نظر تو مهر ما زاغ

□

ز دیده رانده را در دیده جویان

□

شب آبستن بود تا خود چه زاید

□

در باغ را کس نجوید کلید

□

گلراز بنفشه آب داده

□

بجنبید و روی از رقیبان بتافت

□

پس هر نکته دشنامی شنیدن

□

که آوازه فضل ازو شد بلند

□

به گنج افشانی از خورشید بگذشت

□

درفش گره باز کن رای توست

□

گهی ماتم بود گاهی عروسی

□

که بست آنچنان کوه تا کوه بند

□

بسوزاند تف آتش دهانش

□

به گستاخیش نکته‌ای چند راند

□

جهان از آهنی کی تاب گیرد

□

شد از قاف تا قاف کشور گشای

□

نموداری آورد اینجا پدید

□

نیاری ز من جز به نیکی به یاد

□

که بی گنج نتوان شدن شهریار

□

نه چون خار زردشتی آتش پرست

□

شبی در جهان کیقبادی کنیم

□

زبان سوخته دشمنش چون چراغ

□

جز آن کس که شب خیز باشد چو ماه

□

تو را دید دولت سزاوار تخت

□

سوی گوش او کس نکردی پیام

□

به نزدیک جام جهان بین نشاند

□

تفاوت نه هم نقش و هم رنگ را

□

بدان مهربان چون نباشم به مهر

□

دو تا کرد قامت چو کارآگهان

□

همان چشمه کز مرگ دارد نگاه

□

که خاکست و خاکش کند سیر مغز

□

چنان بود اگر مه به افزون بود

□

که آید ضمیر از شمارش به رنج

□

فرستاد نامه به هر کشوری

□

همه خستگان از پس یکدگر

□

تو سنان تیز کن از دل و چشم

□

جز افسون چراغی نیفروختند

□

دگر باره اکوان بدو باز خورد

□

فضله‌ی مردار که دنیایی است

□

همچو غوک اندر دهان مار مخروش از اجل

□

چو آن ناله را نسبت از رود یافت

□

بزرگان کجا با سیاوش بدند

□

بپرسید و گفت این سوار از کجاست

□

نه ازو کم گشت یک ذره غریو درد دین

□

ملک فیلقوس از تماشای دشت

□

کجا خان ارمانش خوانند نام

□

کرده ز سودا در گفتار باز

□

خشمش در دین چو ز بهر جگر

□

اگر چه خداوند تاجی و تخت

□

قادر به حکم بر همه‌کس آسمان صفت

□

اگر سد سال پامالت کند درد

□

نبودند کافی الاکبر سپهداران گیتی زان

□

بنال ای کهن بلبل سالخورد

□

به رنج حاسد و بدخواهت آسمان شادان

□

خار گل و خار مغیلان جداست

□

نه ز روی آرزو بود آنکه در تیر از گزاف

□

در آن رخنه از نور تابنده هور

□

دست زوال تا ابد از بهر چون تو بار

□

به شهوت قرب جسمانی‌ست ناچار

□

این دو پیمانه که گردانست دایم بر سرت

□

به خوی خوش آموده به گوهرم

□

نخستت کند بی‌زبان کادمی را

□

حلقه صفت سرشده دمساز پای

□

می‌کش که غمها می‌کشد اندوه مردان وی کشد

□

بدان صید وامانده‌ام زین شکار

□

گر تو یک بار بدو روی نمایی پس از آن

□

نه با کس حرف گفتی نه شنفتی

□

سگبان چو از این سخن شد آگاه

□

از آن گل که او تازه دارد نفس

□

فروشید و افزون مجویید نیز

□

چرخ نگر کز نفس جان فزا

□

من ازدامن چو دریا ریخته در

□

نیوشنده چون دید کز خشم شاه

□

که خاتون چینی ز فغفور بود

□

شمع که آتش ز درون برفروخت

□

گفتند مگر کاجل رسیدش

□

دهم هر کسی را ز دولت کلید

□

شاه بهرام هم به عادت خویش

□

سدره کش عرش منتها گردد

□

پیاپی رطل‌ها پرتاب می‌کرد

□

بران جوهر انداخت اکسیر زر

□

کشف این سر قوی در خواستند

□

تو خود می‌دانی ای شمع دل افروز

□

گنج گهرم که در به مهر است

□

نظامی چو دولت در ایوان او

□

ندارد جاودان طالع یکی خوی

□

جوکی سر و روی ارمنی‌وش

□

زین هفت پرند پرنیان رنگ

□

مگر کان غلام از جهان درگذشت

□

ترازو را دو سر باشد نه یکسر

□

تف بر آن طبع بی‌تمیزانه

□

گامی دو سه تاختی چو مستان

□

جز این نیز بسیار بنیاد کرد

□

بدش با گنج دادن خنده‌ناکی

□

که وصف آن به گفت و گو محال است

□

نیروی کسی به نان و حلواست

□

برایشان یکی بانگ برزد که های

□

عروس شاه اگر در زیر خاکست

□

همی خورد و اسپش چران و چمان

□

مایل به خرابی است رایم

□

چو دوران ما هم نماند بسی

□

در این کشور که هست از تیره‌رائی

□

بسی پهلوانان که بیجان شدند

□

لیلی سر زلف شانه می‌کرد

□

ندارد ز گیتی کس این دستگاه

□

خه‌ای وارث بزم کیخسروی

□

ز خاشاک ناچیز تا شیر و پیل

□

مجنون سوی آن شکار دلبند

□

به مشکین زکال آتش لاله رنگ

□

صدائی برون آمدی از نهفت

□

برکشیده ز خط پرگارش

□

چون ماه غریبیت نصیب است

□

در آن موینه چون نظر کرد شاه

□

چوبگذشت و بگذاشت آسیب را

□

ز گیتی یکی بازگشتن به خاک

□

با اینکه ازو سیاه رویم

□

ترا از بزرگان پسندیده‌ام

□

بگوئید هر یک به فرهنگ خویش

□

به شبدیز و به گلگون کرد میدان

□

خویشان و گزیدگان و پاکان

□

سکندر که دارنده‌ی تاج بود

□

توئی گنج رحمت ز یزدان پاک

□

بی‌آزاری وسودمندی گزین

□

بر طره هفت بام عالم

□

سپاه از دو جانب صف آراسته

□

سکندر چو بر خط نگارد دبیر

□

نیز ممکن بود که در شب داج

□

از نوش لبان آن قبیله

□

ز جنبش نبد یک دم آرام گیر

□

به چاره‌گری نامد آن در به چنگ

□

چه بازارگان و چه یزدان‌پرست

□

درین غار چون عنکبوتان غار

□

ز هر قبضه‌ی خنجری در شتاب

□

مده بیش ازینم شراب غرور

□

به خواهش گفت کان خورشید رخسار

□

ز هر پیشه کاید جهان را به کار

□

عجب ماند ازان کار نظارگی

□

تو گفتی که شد خاک و آبش دونیم

□

هشت خلدش یک ستانه بیش نیست

□

در خدمتت اختیاری نمانده

□

یک امشب ز دولت ستانیم داد

□

بود در مسجد آن ستوده خصال

□

داد کردن بر او حصاری چست

□

دگر باره پیر جهان‌دیده گفت

□

گرچه اقبال او که دایم باد

□

یکی روز با خاصگان سپاه

□

ز رشک نرگس مستش خروشان

□

جهانشاه برخاست نامیش کرد

□

این دو گوهر در آب خویش انداز

□

بدو گفت کز قصه کوه و دشت

□

به چشمی طیرگی کردن که برخیز

□

نظر خواست از وی در آیین جام

□

ناگهان روزی از عنایت بخت

□

شهوتی گر مرا ز راه ببرد

□

گرچه زینگونه برکشید حصار

□

کامد است از بهار خانه چین

□

نامه چون شد نبشته پیچیدند

□

مردمی کرد و مردم اندوزی

□

چونکه ایران دل زمین باشد

□

در نماز و نیاز و افغانا

□

بدین زیستم هم بدین بگذرم

□

که ما بی‌نیازیم ز ایشان بچیز

□

ز گرد پی مور تا رود نیل

□

یا چنگ درنده‌ای دریدش

□

که یک دل نباشد دلی در دو کار

□

به گوهر زکردار بد دور بود

□

به بازار ارم ریحان فروشان

□

که این کار از آغاز چون بود پیش

□

شب و روز باد آفرین خوان او

□

حل مایی و توی درخواستند

□

که راهی درازست با بیم و باک

□

گر پای برون نهی خوری سنگ

□

به دیگر تراشنده محتاج گشت

□

پیش تو سجده کند کفر چو ایمان صدبار

□

مردم آخر ز غم نخواهم کرد

□

به باران بینداخت آن سیب را

□

خورد نیز بر یاد ما هر کسی

□

توسنان شکار جست به پیش

□

که اینست فرهنگ آیین و دین

□

آمد بر شاه و گفت کایشاه

□

بهار ارم دید در بزمگاه

□

به بازوی تو پشت دولت قوی

□

بگو تا چون به دست آمد دگر بار

□

نه طاس گذاشتی نه پرچم

□

جز افسانه چیزی نیاموختند

□

بود پنج حرف این سخن یادگیر

□

یکی سرفراز و دگر زیردست

□

چون غنچه باغ سر به مهر است

□

که بیرون از این رمزهای نفهت

□

که پوینده یابد زمانی درنگ

□

جان نبرد از اجل به آخر کار

□

نالنده‌ترت از هزار دستان

□

کنم پایه‌ی کار هر کس پدید

□

فرستاده بر بی نصیبان خاک

□

از رخ ملک برگرفت نقاب

□

آن به که خراب گشت جایم

□

مجنبید کس تا قیامت ز جای

□

ز مور و مگس چند گیرم شکار

□

چو روز و شب همی کردند جولان

□

مجنون در اشک دانه می‌کرد

□

عرق ریزه‌ای در عراقست و بس

□

که هست آب حیوان ازین چاه دور

□

هفت دوزخ یک ز فانه بیش نیست

□

کورا به وجود خویش پرواست

□

فرو خوان به من بر یکی سرگذشت

□

گزین کرد صدصد همه پیشه کار

□

خواجه‌ای با هزار حورالعین

□

جمع آمده جمله دردناکان

□

کزین بیش نتوان از او یاد کرد

□

یکی نیمه سیماب و یک نیمه سیم

□

به دیگر چشم دلدان که مگریز

□

هم هندوک سیاه اویم

□

نگه کرد سر تا سرین ستور

□

صدائی که مانند باشد بگفت

□

آمد آن تاجدار بر سر تخت

□

از مه نه غریب اگر غریب است

□

به چشم بزرگیت از آن دیده‌ام

□

ملک را شهر بند خواب می‌کرد

□

نیمه سودی نهان کنیم از باج

□

گردش چو گهر یکی طویله

□

بر دانشت نیز داد است بخت

□

نماند آب دایم در یکی جوی

□

رفتن راه را بسیچیدند

□

آمد چو پدر به سوی فرزند

□

شکار افکنان سوی آن زن گذشت

□

چو خاکش گنج و او چون گنج خاکی

□

گوهرم را به آب خود بنواز

□

عروسان دگر دارد چه باکست

□

چو سیماب بردست مفلوج پیر

□

یکی جو در حساب آرد یکی زر

□

دل ز تن به بود یقین باشد

□

شبه کافور و اعمی روشنائی

□

که رخساره سرخ گل گشت زرد

□

گریبانم ز سنگ طعنه‌ها پر

□

گفتی از مغز کوه کوهی رست

□

فایض به جود بر همه خلق آفتاب‌وار

□

که نزلی فرستد سزاوار شاه

□

شد سنایی سپر سنان ترا

□

هیچکس را نماند بی‌روزی

□

مدام دشمن و بدگوت ز اختران رنجور

□

درافتاده چون عکس گوهر به سنگ

□

هردو بی‌آرام و تو کاری گرفته سرسری

□

چار مهره به چار دیوارش

□

در بیخ این درخت نخواهد زدن تبر

□

زدی و ز فردا نیاریم یاد

□

نه درین گمشد هنوز آن گوهر اسرار دار

□

رسیدند گریان و خسته جگر

□

بهر نامداری و هر مهتری

□

به دانش همه ساله محتاج بود

□

سر که بود تعبیه در انگبین

□

وگر گفتی عتاب آلوده گفتی

□

نجستند پیکار و خامش بدند

□

به شرط نشاندن گرامیش کرد

□

به خاک تیره‌شان کردی ملیک‌الملک مولایی

□

که چندین بپیچد چپ و دست راست

□

نگشتی بدو گفت سیر از نبرد

□

چو مینو یکی مجلس آراست شاه

□

«من» و «سلوی» را بدل کردند با سیر و پیاز

□

کی به نقص کسی گیا گردد

□

وز ارمانیان نزد خسرو پیام

□

در آن پرده گه رودگر رود بافت

□

کز خروشت دست بی‌دادی فرو بندد زبان

□

ندارد عشق با این کارها کار

□

بود بی‌زیانی پس از بی‌زبانی

□

بجز راستی نیست او را پناه

□

در راه رستم کی کشد جز رخش رخت روستم

□

ز آینه خور شده ظلمت زدا

□

در حضرتت جمع غوغا گرفته

□

برآورده چون اژدها سر ز خواب

□

سوخت دلش چون دل پروانه سوخت

□

به عبرت فرو ماند یکبارگی

□

غنچه و پیکان ز کجا تا کجاست

□

زمین آسمان‌وار برخاسته

□

که از داغ تو بنشستم بدین روز

□

به اکسیر خود کردش اکسیر گر

□

حلقه زده بر در این نه سرای

□

که تا راز او باز جوید تمام

□

نیامیزد به طرف دامنت گرد

□

که صاحب حال داند کان چه حال است

□

حمال مجوسیان گه کش

□

زن و کودک خرد پیچان شدند

□

داشتن آن نه ز دانایی است

□

پلاشان نشسته به بازو کمان

□

تف بر آن روی و ریش هیزانه

□

کس نه و سد جنگ و جدل کرده ساز

□

همیشه که نامست از حسن یوسف

□

فرو هشته گیسو شکن در شکن

□

بی زفان آمد از آن حضرت خطاب

□

همی هر کسی یاد کرد آنچ دید

□

این شخص نه آدمی فرشته است

□

چو دادش ز دولت درودی تمام

□

اشقر خاص زیر ران آورد

□

به هر فکر و به هر حال و به هر کار

□

چو نوش باده از لب نیش برداشت

□

هنرمند را سر برآرم بلند

□

بشمشیر خواهیم ز ایشان گهر

□

سرافراز گردان بسی دیده‌ام

□

شوی ارچه شکوه شوی دارد

□

بدان کیمیا ماریه میر گشت

□

همی مادرش را جگر زان بخست

□

تو تیر بر درخت سدره زنی

□

همه ساله نباشد کامکاری

□

وزیر از هنرمندی رای خویش

□

ز آتش شوق تو گر هیچ دلش گرم شود

□

به رنجش رفتن پرویز از آن کاخ

□

هر دوستی از قبیله گاهی

□

که دلتنگم از گردش روزگار

□

دو نوبت خوان نهادی صبح تا شام

□

داماد کشیش دیرمینا

□

هم پرچم چرخ را گسستی

□

دو تا شد سهی سرو آراسته

□

ترازوئی که ما را داد خسرو

□

ز بعد ظاهری خسرو زند جوش

□

جستی خبری زیار مهجور

□

بترسیم از آنها کزو سود نیست

□

فلک زان داد بر رفتن دلیرش

□

سیر جهان کرده و بر جای خویش

□

لیلی می مشگبوی در دست

□

چو از بهر هر کس دری سفتنی است

□

بباید ساخت با هر ناپسندی

□

کس چه کند دشمنی زشتخو

□

کم گیر ز مزرعت گیاهی

□

اگر گفته را از تو یابم جواب

□

کلوخ انداخته چون خشت در آب

□

مرد خرد پیشه نجوید ز کاه

□

پنداشتی این پرند پوشی

□

تو نیز آن به ای پیک علوی نژاد

□

چووقت رحیل آید از رنج و درد

□

بیا ای مرهم داغ دل من

□

ترکان عرب نشینشان نام

□

بر او خفته‌ای دید دیرینه سال

□

بسست اینکه بر کوه و دریای ژرف

□

هر نفسی را نبود این اثر

□

مالید بر او چو دوستان دست

□

ز چشم بد آن کس نیابد گزند

□

تکاپوی کن گرد پرگار دهر

□

کشتنت راکه کام مرد و زن است

□

رنجور تن است یا تنومند

□

همان لحظه بر جای هفتاد مرد

□

به تقدیر و حکم جهان آفرین

□

این روش مردم بیدار نیست

□

در صورت اگر ز من نهانی

□

چو عزم آمد آن پیکر پاک را

□

بدین سازمندی جهانگیر شاه

□

چند به این فضله شوی پای بند

□

چون من ز نهاد خویش پاکم

□

ندانم که از پاکی پیکرش

□

نه در سیمش آرام شایست کرد

□

همه زیر فرمان یزدان بود

□

رفتند و در او نظاره کردند

□

به فصلی چنین فرخ و سازمند

□

یکی دیر خارا بدست آورم

□

دست ناکرده چندگونه کنیز

□

نظر کن درین جام گیتی نمای

□

ازین گوزه گل گر آبی چکید

□

زدوزخ مشو تشنه را چاره جوی

□

خرد باشدت زین سخن رهنمون

□

که فردا چنین باشداز گرم و سرد

□

زنی دیده مرده بدان رهگذر

□

این خبر چون رسید بر موشان

□

شر که خشم خدای باد بر او

□

که نوشه زی ای شاه تا جاودان

□

زمانی نبودی که فرزانه‌ای

□

تا دل لاله سیاهست و تن سیمرغ گم

□

ز من یادگارست چندی سخن

□

برستی ز دریا و چنگ نهنگ

□

به آتش بر آن شوشه‌ی مشک سنج

□

کی کله از سر بنهد تا بود

□

چون رسیدند و آمدند فرود

□

گنهکار خون سر بیگناه

□

کدوی تهی را به وقت سرود

□

گر چه عمر نوح یابی اندرین خطه‌ی فنا

□

بیاراست آن شارستان چون بهشت

□

در ابر اگر ز دست تو یک خاصیت نهند

□

حجابیست در زیر قطب شمال

□

پدید آرنده‌ی خورشید و ماه و کوکب سیار

□

دل ماهان ز شادمانی مال

□

ز اول که داشت در تتق صنع منزوی

□

کمر بر کلاه فریدون کشید

□

چون برآید روز تو شب را ببین از بهر آنک

□

جمله در توحید او مستغرق‌اند

□

سپه خواست کاندیشه‌ی جنگ داشت

□

دراهای روسی درآمد به جوش

□

اندرین ماتم دو کف بر فرق کژدم وارنه

□

زان ولایت که مهتران دارند

□

بستان الاهی جام را بردار از آدم دام را

□

که چون کرده‌اند این دو صورت نگار

□

به یک روزه رنج گدایی نیرزد

□

تشنگان حدود عالم را

□

چو دانست استاد کان تیز هوش

□

پوزش انگیخت وز پدر درخواست

□

به مقدار خود هر یکی را شناخت

□

ترک شهوت نشان دین باشد

□

چو دانا نظر کرد در جام ژرف

□

از بناهای برکشیده به ماه

□

تراشنده استادی آمد فراز

□

از قبا و کلاه و پیرهنش

□

زمین بوس شه تازه‌تر کرد باز

□

وز آنجا سوی صحرا ران گشادند

□

ز بس کشتگان گرد به گرد راه

□

ای نظامی ز گلشنی بگریز

□

ولی بر وفق قول قائل دین

□

به عید آرای ابروی هلالی

□

بسی شهر بینی ز ایران خراب

□

دید کین خیل خانه خاکی

□

چو اسپش ز دور اسپ بیژن بدید

□

مهندس گفت کردم هوشیاری

□

به صد جان ارزد آن رغبت که جانان

□

آب بر خاک درت چرخ زند چون عصار

□

یکی پای‌کوب و یکی دست‌زن

□

خوش باشد ترک‌تازی اندام

□

وگر در دم سنگ و سندان بود

□

لرزه در باد مهرگان آورد

□

پرستش بگردانم از آفتاب

□

برافراخت رایت زماهی به ماه

□

برگرفت آن شریک را دنبال

□

کاینه‌ست این حضرت چون آفتاب

□

چنین گفت با کارفرمای خویش

□

هم طاسک ماه را شکستی

□

گمانم که هرگز نگردد کهن

□

همان بدره و برده و سیم و زر

□

چو مانندگی سازم از جوهرش

□

زدی پنج نوبت بدین پنج حرف

□

دگر اقبال خسرو کرد یاری

□

که فرزند جایی شود دوردست

□

که پیوسته سوزد بر آتش سپند

□

بی روی توام چو روی دارد

□

بدین پرسش اندر چرایی و چون

□

ببین آنچه خواهی ز گیتی خدای

□

درو چشمه‌ای پاک از آب زلال

□

کایزد ز کرامتش سرشته است

□

تا کند برگ راه رفتن راست

□

که تا خاکیان از تو یابند بهر

□

سرودی هم از بهر خود گفتنی است

□

معلوم تو گردد ار بکوشی

□

ندید اندرو چشم یک جای زشت

□

چنین نقش دارد جهان در نورد

□

بپرسیدش از قصه تخت و جام

□

می‌خورد دریغ و می‌زد آهی

□

به صید انداختن جولان گشادند

□

در آن دیر تنها نشست آورم

□

که گرد جهان بر نگردی چو باد

□

دادی اثری به جان رنجور

□

در یکی جام کی کند سیراب

□

نه سیماب را نیز شایست خورد

□

دو ارتنگ را بر یکی سان گزار

□

مجنون نه ز می ز بوی می مست

□

چشم بد را نبود در وی راه

□

نخست آسمان کرده شد با زمین

□

به بستان شدم زیر سرو بلند

□

گو در عدم افت خاک راهی

□

چیست مستغرق که سحر مطلق‌اند

□

زمانه برآرد بهانه به مرد

□

رقمهای او خواند حرفا به حرف

□

کی بی خورشی کند هلاکم

□

ندیدش کس که جان نسپرد حالی

□

سخن در بهشتست و آن چارجوی

□

به بالین او طفلی آورده سر

□

هرجا که شکسته دیدمی بست

□

نام خود را ورق گشاد بر او

□

شکر برخاست شمع از پیش برداشت

□

نگشته یکی موی مویش ز حال

□

هستم به جمالش آرزومند

□

نخواهم گوید و خواهد به صد جان

□

که ارزد ریش گاوی ریشخندی

□

کدیور شد از سایه برخاسته

□

از راه صفت درون جانی

□

بهترین جای بهتران دارند

□

گهی باشد عزیزی گاه خواری

□

چنین گفت کای شاه عاجز نواز

□

تن خسته و جامه پاره کردند

□

خلخی دارد و ختائی نیز

□

خورش با کاسه دادی باده با جام

□

کشم پای دیوانه را زیر بند

□

که بود آگه ز شاه و زود سیریش

□

شرط پرهیزگاری این باشد

□

یکی سر دارد آن هم نیز پر جو

□

ز گوهر ندادی بدو دانه‌ای

□

کلوخ اندازیی ناکرده دریاب

□

پای تا سر سیاه بود تنش

□

ز بیژن بدان گونه دل تنگ داشت

□

چو مار سیه بر سر چاه گنج

□

طالبان را در قدم آبست و در آتش وقار

□

شاه نو را زمانه داد درود

□

نگر تا که یابی ز توران سپاه

□

ز جنبش فتادند و گشتند سرد

□

ابلیس از آتش و آدم ز طین

□

که گلش خار گشت و خارش تیز

□

بهر کشوری دسترس بر بدان

□

که بخشش کند پیکر خاک را

□

نهان دارنده‌ی گوگرد سرخ و شخص عنقایی

□

نارد الا غبار غمناکی

□

بدشت آمدی باز پیچان بجنگ

□

در آن ژرف دریا کی آید پدید

□

زود روز تو کند شب روزگار دیرباز

□

وزان بد کز ایران بدیشان رسید

□

دست تهی برون ندمد هرگز از چنار

□

کزین پیشه اندیشه خوشنود نیست

□

تا بجنبی کرده باشد از تو آثار اسپری

□

بر او اهل حرم را داشت گستاخ

□

ارواح را مشیمه و اشباح را گهر

□

به پوشیدگی موی او کرد باز

□

کی کند چون حرز سودت زاری و بانگ و فغان

□

سواری بدین گونه نشنیده‌ام

□

در باز ننگ و نام را اندر خرابات قدم

□

چو بازار محشر شده حربگاه

□

همه گنج محمود زابلستانی

□

لیک ترسم که بیخ خود فکنی

□

جهانی حدیث زلیخا گرفته

□

به چرم اندرآورد و بربست رود

□

همه گشتند شاد و خندانا

□

دشمن او بس عمل زشت او

□

لقب نامه علم اکسیر گشت

□

گشته جهان بی‌مدد پای خویش

□

که از هر متاعی چه شایست ساخت

□

که خواهد دست با شیرین در آغوش

□

مگر خوش کنم دل به آموزگار

□

خاصیت طینت زرین گیاه

□

سر تخت بر تاج گردون کشید

□

ببین داغ دل بیحاصل من

□

به شهوت پرستی برآورد جوش

□

می‌وزد این باد ز باغ دگر

□

چو هندوی بیمار برزد خروش

□

چه در فخر و چه در ننگ و چه در عار

□

نکردم رد سال سائل دین

□

کار موقوف نیم گز رسن است

□

تبه گشته از رنج افراسیاب

□

ناقوس نواز کنج ترسا

□

خروشی برآورد و اندر دمید

□

خواجه به خواب است و خبردار نیست

□

چون جعلش گرد کنی تا بچند

□

در خفیه با زمانه قضا گفت حاملی

□

ز بی شیری انگشت خود می‌مزید

□

خاک بس باشد به آدم عاقلان را راهبر

□

ز پیران و لهاک و فرشیدورد

□

تا از مدار چرخ و مسیر ستارگان

□

نماینده روسی به هر سو ستیز

□

قدیم حال گردانی رحیم و راحم و ارحم

□

چو پاک است از غرضها طبع فرهاد

□

دو هفته برآمد ز چین و ختن

□

چو سرو سهی دسته‌ی گل به دست

□

مشتی از این یاوه درایان دهر

□

بخوانید تا زو بپرسم که کیست

□

بهر هفت کشور توی شهریار

□

که جام جهان بین و تخت کیان

□

روز و شب چون چینیان بر نقش خود عاشق مباش

□

کی به همه عمر دم ما کند

□

تهمتن چو بنشید گفتار دیو

□

که فرمانروا باد شاه جهان

□

زین جهان خود جز دریغا هیچ کس چیزی نبرد

□

مار که آزار کسان کار اوست

□

ز مردان و اسپان آراسته

□

بگفت آن پری‌روی را پیش من

□

حرز ابراهیم پیغمبر همی خوان زیر لب

□

می‌بری بیخ و بر سر شاخی

□

بدان عالم پاک مرگت رساند

□

چو تاریخ پنجه درآمد به سال

□

از عشق کانی کن دگر وز باده جانی کن دگر

□

به هر صورت که نبود نا گزیرت

□

هفت موش گزیده برجستند

□

بدان جام از آنجا که پیوند بود

□

بگفتند کز مایه داران شهر

□

اینک از بافق می‌رسد اسباب

□

در حلقه آن بتان چون حور

□

ز چندین سخن گو سخن یاد دار

□

دژم بود زان دختر پارسا

□

به آن گستاخ گویان سرایی

□

ستیز روزگار از شرم دور است

□

چو از دانش خویش دستور شاه

□

نازنین را به همرکیبی خویش

□

نادره مرغان همایون اثر

□

طاوس پران چرخ اخضر

□

به گوهر کنی تیشه را تیز کن

□

بر زمین گر ز سر کوی تو بادی بوزد

□

ز غم سد داغ دارم بر دل از تو

□

کشیده مایده یک میل در میل

□

چو موی از سر مرزبان باز کرد

□

هر که آید خویشتن بیند درو

□

مس اگر از هر علقی زر شدی

□

برخیز و بیا ببین در آن نور

□

ز سحر آن سرا را نیابی خراب

□

دهان خلق شیرین از زبانم

□

دیده‌ای آخر که چو کس شد به خواب

□

در سیر نشان سوسنی هست

□

برآموده‌ای دید از اندیشه دور

□

به عذری کان قبول افتاد در راه

□

ملا گه سنده ریش شاعر

□

سررشته راز آفرینش

□

بپیچم سر از رایگان خوارگان

□

بهر نازی که بر دولت کند بخت

□

بگذر از آلودگی روزگار

□

قانع شده این از آن به بوئی

□

ندیده جهان نقش بیداد تو

□

دلم زان جو که خرباری ندارد

□

نه فرمان او را کرانه پدید

□

چندان به طریق ناصبوری

□

صلیبی خطی در جهان برکشید

□

از او به گرچه شه را همدمی نیست

□

چو چشم تیر گر جاسوس گشتم

□

گریان همه اهل خانه او

□

ز هر دانشی کان ز دانندگان

□

ز مقدونیه روی در راه کرد

□

ورا سورستان کرد کسری به نام

□

چون دید سلام کان جگر سوز

□

ز بی رحمتی داده پیر مجوس

□

چو بر ملک این عالمت دست هست

□

به که محمل برون برم زین کوی

□

یک حرف مگیر از آنچه خواندی

□

بدستش در از رنگ انگشتری

□

به اشک خود از گوهر جان پاک

□

خرد مرد راخلعت ایزدیست

□

گر دور شدی ز چشم رنجور

□

ز بوی گل و سایه‌ی سرو بن

□

گرفتندی آن نقش را در خیال

□

نه چندان صید گوناگون فکندند

□

وان کالبد گهر فشانده

□

چو در پرده راست کج باختند

□

دعا را به آمرزش آور به کار

□

چو بگشاد روشن دل شهریار

□

سر تا پایش به کف بخارید

□

نم چشمه کز سنگ خارا رسد

□

بیا تا برون آوریم از نهفت

□

خویشتن را به عشوه کش می‌داشت

□

چون دید سلیم کام جگر ریش

□

وگر ناید از شه جوابی به دست

□

ز سودای ره کان نه کم درد بود

□

گرچه هست از پشت ماهی تا به ماه

□

زکار جهان پنجه کوتاه کن

□

شبان گفت کای خسرو تخت گیر

□

چنان افشرد روزگارش گلو

□

به حیرت مانده مجنون در خیالش

□

خیال چنین خلوتی زاده‌ای

□

بدانچ آدمی را بود دسترس

□

بمان ای خداوند و مخدوم عالم

□

در سمرقند و در بخارا هست

□

حجابی که ظلمات شد نام او

□

حاجیان دل به کارشان دادند

□

نیاید ز هر جوهر آن نور و تاب

□

در تمنای آنچنان باغی

□

چو بر چرم آهو براندود مشک

□

تا جهان داشت تیزهوشی کرد

□

میان دو پرگار بنشست شاه

□

گفت کز سنگ چشمه بر متراش

□

غریویدن کوس گردون شکاف

□

دل توئی وین مثل حکایت تست

□

غلامان زرین کمر گرد تخت

□

پدر مهربان از آن دوری

□

پی آن تا شود روشن‌تر اسرار

□

هریکی از چهره عالم افروزی

□

ترا ایزدی هرچ بایدت هست

□

در گشادند باغ را ز نهفت

□

پلاشان بدانست کامد سوار

□

با چنین ملک ازین دو روزه مقام

□

که هست از تو دین قدر والا گرفته

□

درآمد طوطی طبعم به گفتار

□

هر یکی کدخدا و دهقانا

□

قدری ملک و اندکی اسباب

□

ز هر بد تو باشی بهر شهر، یار

□

ز بالا و از دانش و زور دست

□

باد بس باشد ز یوسف عاشقان را یادگار

□

بر دل هر توانگری داغی

□

برآورد چون شیر جنگی غریو

□

بیامد بسیچیده‌ی کارزار

□

جان کدرشان ز انا در انین

□

سزاوار خلعت نگه کن که کیست

□

کز ایران بیاورد با خواسته

□

وزان نامداران روز نبرد

□

که مرگ‌ست دروازه‌ی آن جهانی

□

عاقبت بین چگونه شد بهرام

□

ای مادر جهان به جهانی همه هنر

□

جز این چیزی ندارم حاصل از تو

□

بصیر و مفضل و منعم خدای دین و دنیایی

□

که درسور یابد جهاندار کام

□

چون چرخ پر ستاره کند باغ را بهار

□

فرشتست گر همچو ما آدمیست

□

تا شوی صافی ز وصف خوبرویان طراز

□

گرچه رنجید داد دستوری

□

ز هر کشوری شد سپاه انجمن

□

خود به خودش هست عتاب و خطاب

□

زین جهان آزرده میری گر همه اسکندری

□

نه زو پادشاهی بخواهد برید

□

کتش نمرود گردد بر نهادت گلستان

□

بجز معشوق نبود در ضمیرت

□

وز جان جهانی کن دگر بنشین درو شاد و خرم

□

مهر سازی و مهربان سوزی

□

جان و تن هم جان و تن بیند درو

□

سخت بر قصد خویش گستاخی

□

می‌رفت چنانکه چشم به دور

□

فروان سخن کرد زو خواستار

□

کرد همراه ناشکیبی خویش

□

ز قرب و بعد کی می‌آیدش یاد

□

مگر رحمتی بخشد آمرزگار

□

فارغم زین فریب فارغ باش

□

گسی کردن از خانه‌ی پادشا

□

دو سه گز ریسمان ولی پر تاب

□

تا صنع خدای بینی از دور

□

جمله‌ی ذرات بر ذاتش گواه

□

دو بازارگانند کز شب دو بهر

□

نبودش هیچ میل آشنایی

□

به اسکندریه گذرگاه کرد

□

عیش خود را به عشوه خوش می‌داشت

□

خاک دیگر نکند بی تو چو سیماب قرار

□

نرخ زر و خاک برابر شدی

□

دیدن نتوان به چشم بینش

□

چون کسی‌شان ندید هیچ نگفت

□

به ارملک آن عالم آری به دست

□

هر که بود بر سر آزار اوست

□

ریحان نشود ولیک در دست

□

که دل مملکت ولایت تست

□

فرو شویم آلودگیهای خاک

□

پر نه و مانند ملک تیز پر

□

وآن راضی از این به جستجوئی

□

که حدش در حساب آید که چندند

□

سوادی بدان سیم در خورد بود

□

آنچه به یک دم دم عیسا کند

□

پندار که نطفه‌ای نراندی

□

بار جستند و بارشان دادند

□

چنین بودشان گردش ماه و سال

□

دست از این فضله بشو زینهار

□

یک چشم زد از دلم نه‌ای دور

□

به قایم رانده لیلی با جمالش

□

که اول بهار جهان چون شکفت

□

یاری‌ست علیه تر و الغر

□

از گم شدن نشانه او

□

سوی بین‌المقدس آرم روی

□

که بر مرگ خویش آیدش آرزو

□

به بلبل درآمد نشاط سخن

□

نالید ز درد و داغ دوری

□

به دکان کمانگر برگذشتم

□

سوی خانه تا پنج مه راه کن

□

به نیکی شده در جهان یاد تو

□

نه خسبد و نه خورد شب و روز

□

بی‌مصیبت سیاه پوشی کرد

□

دهد مژده‌ی شه به شه‌زاده‌ای

□

مگر بیزبانان و بیچارگان

□

همچون صدف سپید مانده

□

رساندندی او را رسانندگان

□

برون آمد ز خلوت خانه شاه

□

از آن پیش کاید صلیبی پدید

□

زو گرد وز دیده اشک بارید

□

روان آب حیوان از آرام او

□

ازو دوری طلب کازرم دور است

□

عروس سخن را شکر ریز کن

□

دارد سر مهر مادر خویش

□

بدو مرزبان نرمک آواز کرد

□

چو زهر قاتل از تلخی دهانم

□

سواد حبش را به تاراج روس

□

هم بال فکنده با تو هم پر

□

چگونست بی فر فرخ بیان

□

نباید دولتی را داشتن سخت

□

سخن را منم در جهان یادگار

□

مگس را گاو دادی پشه را پیل

□

ز سرهای سنجاب و لفج سمور

□

شهنشه زود سیر آمد غمی نیست

□

سهی سرو زیبا بود گل پرست

□

به غیر از خوردنش کاری ندارد

□

مسلسل کشیده خطی چند بود

□

به فرمان او رای کار آگهان

□

چو اندک بود کی به دریا رسد

□

به مادر بر انگشت خود می‌گزید

□

از این پرده‌شان رخت پرداختند

□

که دارد سفالینه‌ای پر سداب

□

بکوشیم تا خوش برآید نفس

□

دگرگونه شد بر شتابنده حال

□

بباید فرستاد بی انجمن

□

هم آتش توان خواند یعنی هم آب

□

نگینی فروزنده چون مشتری

□

برآورده از رومیان رستخیز

□

به تاج تو عالم عمارت پذیر

□

دگرباره بر خر توان رخت بست

□

به گنجی چنان دادش آن دستگاه

□

چو سیمین ستون گرد زرین درخت

□

نوائی‌تر انگیخت از رود خشک

□

درین و در آن کرد نیکو نگاه

□

زمین را برافکند پیچش به ناف

□

ای که در معرض اوصاف جمالت به عدد

□

کزیشان چه آمد بروی سپاه

□

گرد صدفش چو در زدودند

□

زمان تا زمان قدر او بیش باد

□

شاه بهرام و ترک بهرامی

□

جدایی را بهانه ساز می‌کرد

□

کنیزی را که هم بالای او بود

□

سرافکنده چون آب در پای خویش

□

چون شما سی مرغ اینجا آمدید

□

بخواندند گشتاسپ را پیش اوی

□

از بیم تجسس رقیبان

□

ز هندوستان آمده جوزنی

□

من او را گزین کردم از دختران

□

گردنی کاو به تیغ جنگ کند

□

چو گاوی در خراس افکنده پویان

□

به دستوری شه سوی کشورش

□

یکی را نیاید سراندر بخواب

□

به جز اندوه یار دیگرم نیست

□

تا سبزه باغ را به بیند

□

بفرمود تا چاکران تاختند

□

دو کس را روزگار آزرم داد است

□

روزها گرد بافق گردیدم

□

گوری بکن و بر او بنه دست

□

نظامی که خود را غلام تو کرد

□

نمانم جز عروسی را در این سنگ

□

آنکه گذر بر سر نیکی فکند

□

او در دهن سگان نشسته

□

چو دارد تنومند کار آگهی

□

کجا پرگار گردش ساز گردد

□

روح فزاید دم روح الهی

□

چون زردخیار کنج گردد

□

که گر راز این گوش پیرایه پوش

□

ز حلواها که بودی گرد خوانش

□

ز شیرین نیست حاصل کام پرویز

□

نه روی برد به هیچ کوئی

□

سر از بار سنگین درآمد به سنگ

□

نظر بر گلستانی دیگر آرد

□

خواجه به خواب است که خوابش حرام

□

وآن گوشه‌نشین گوش سفته

□

کهن گشته و موی ازو ریخته

□

کجا چشمه‌ای بود مانند نوش

□

در همه بحری در یکدانه نیست

□

کان عشق نهفته شد هویدا

□

سخن چون گرفت استقامت به من

□

بپیچم سر از هر چه پیچیدنی

□

بر سر راه کرم لایزال

□

این رشته قضا نه آنچنان تافت

□

رعیت زدادت چنان دلخوشند

□

سگالش بسی شد در آن رنج و تاب

□

مایل سیم و زر عالم مباش

□

جبریل ز همرهیت مانده

□

تو گوهر من از کان اسکندری

□

چو رخت از بر کوه برد آفتاب

□

مویی که به فرق اوعیان است

□

بی کان نگذاشت گوهرش را

□

چو با چشمه‌ی خضر آشنائی گرفت

□

چو دانست فرمانده‌ی چاره ساز

□

به عون و فضل و توفیق خداوند

□

گر نقش تو از میانه برخاست

□

سداب و سپند رقیبان شاه

□

سریر جهانداری آنجا نهاد

□

یکی بانگ برزد به بیژن بلند

□

گفت ای ز رفیق خویشتن دور

□

تماشای آن خط بسی ساختند

□

مگر جان به یونان بری زین دیار

□

ز فر تمامی و نیک‌اختری

□

در این داوری کاوری راه پیش

□

سرسال کز گنبد تیز رو

□

به من برچنان درگشاد این کلید

□

پستی خاک و بلندی فلک

□

برگرفتند بهر گربه ز مهر

□

نه بشناخت از یکدگر بازشان

□

چو دریای جوشان زمین بردمید

□

به زخم نیزه‌ها هر نازنینی

□

کر بدین علمی بود حکمت پدید آید بسی

□

بدان چارگوشه خط اطلسی

□

سر مرز توران در شهر ماست

□

دخل آن در میان خرج فراخ

□

یک رمه زین دیو نژادان شهر

□

سریری ملک پاسخش داد باز

□

ز فتراک بگشاد پیچان کمند

□

ملک بی‌تکیه را شناخته بود

□

وزین کلبه‌ی جیفه مرگت رهاند

□

به گل چیدن آمد عروسی به باغ

□

چو یکسر سوی ما فرستید باز

□

جز از داد و آباد کردن جهان

□

چون طراز آخته فردا بخواهی ریختن

□

بر او دست خود را سبک تاز کرد

□

بادا فرود قدر تو اجرام را مسیر

□

به فرمانی که خواهد خلق را کشت

□

اگر طاعت کند بنده خدایا بی‌نیازی تو

□

ببینم که تاراج آن ترکتاز

□

گفتا چگونه، گفت به آخر زمان ترا

□

تنومند را کو خرد یار نیست

□

چون درخت ارغوان خونابه بار از دیدگان

□

به چاره دل خویشتن خوش کنیم

□

لافت از زورست و زر پیوسته دیدی تا چه کرد

□

ای به خضر و سکندری مشهور

□

یک دم بکش قندیل را بیرون کن اسرافیل را

□

ولیکن نخواهم که جز شهریار

□

بدانستم این نامه‌ی ناپسند

□

برآمیخته لشگر روم و روس

□

به دست آوردم آن سرو روان را

□

پس آنگه بر آن رسم و هیت که خواست

□

بدو گفت فرخ کدامست مرد

□

همه تاجداران روی زمین

□

در سیاهی چو آب حیوان زیست

□

سخنهای سقراط بیدار هوش

□

تا چو شهدش ز خانه گردد دور

□

همان نای ترکی برآورده شور

□

تا خدائی که خیر و شر داند

□

هر آنکس کزان آب حیوان خورد

□

هردو در پویه گشته باد خرام

□

ز تخت زرت ملک پرنور باد

□

در میانه کنیزکی چو پری

□

چگونه نهادش بنا گر بنا؟

□

مرد هر هفته‌ای ز راه فراغ

□

داد بهرام شاه دستوری

□

می‌دهی گوهرم به ویرانی

□

کرده صیدش بصد دلارامی

□

دعای نظامی است در صبحگاه

□

بازش چو صدف عبیر سودند

□

دو گواهش بس بود بر یک به یک

□

نگه داشتم چشم زان دیگران

□

فرستاد با گنج و با لشگرش

□

سر شاه شاهان در آمد به خواب

□

بر من این کار سهل گرداند

□

از آواز مستان وچنگ ور باب

□

برانگیخت اندازه‌ی هندسی

□

آورد ز خانه مادرش را

□

که آمد ز فرزند چندین گزند

□

ذره اندک بود و قطره نباشد بسیار

□

که ای ختم شاهان گردن فراز

□

که تعلیم دیوست از آنگونه راز

□

تا به آباد شهر بستانی

□

سی درین آیینه پیدا آمدید

□

سکندر خود آید به گوهر خری

□

در سایه سرخ گل نشیند

□

که دارد دلی شاد بی‌باد سرد

□

که دری ز دریائی آید پدید

□

وز انگشتش انگشتری باز کرد

□

هم کالبد ترنج گردد

□

تکیه بر ملک عشق ساخته بود

□

در آن آب سیماب را بود جوش

□

فروزنده روئی چو روشن چراغ

□

کورا سررشته وا توان یافت

□

به گیتی کس او را خریدار نیست

□

بر او روزکی چند بنشست شاد

□

ز حیوان خوران جهان جان برد

□

دندان سگان به مهر بسته

□

به تماشا شدی به دیدن باغ

□

نیفتاد از آن جمله رایی صواب

□

قیامت کند تا قیامت به من

□

چون گنج به گوشه‌ای نهفته

□

نبودش به دل آشکار و نهان

□

نیوشنده‌ی مست شد هوشیار

□

به گوش آورم کاورد کس به گوش

□

وان راز چو روز گشت پیدا

□

مملکت را ز علم و عدل تو نور

□

رضای خدا بین نه آزرم خویش

□

بهر جو که زد سوخته خرمنی

□

سازنده ز دور چون غریبان

□

دیو آزرم را بود چو شهاب

□

بسیچم به کار بسیچیدنی

□

حسابی نهان بود بشناختند

□

پندار که مرد عاشقی مست

□

تا ز شب رفت یک دو پاس تمام

□

همه ره دانه ریز و دانه جویان

□

نخواهم که باشد ز کاری تهی

□

(الله معک) ز دور خوانده

□

تا فراتر شوند ازان دوری

□

یکی کو مرد و دیگر کو نزاد است

□

نه پی برد بر پرده‌ی رازشان

□

اندوه تو جاودانه برجاست

□

در نیاید ز بام و در زنبور

□

به حسن و چابکی همتای او بود

□

شعار جهان را شدی روز نو

□

نه صبر کند به هیچ روئی

□

کس نگفتش که این سیاهی چیست

□

به گردش گاه اول باز گردد

□

بدو چشم او روشنایی گرفت

□

تو نیز چو من ز دوست مهجور

□

نیستان کرده بر گوران زمینی

□

ندانستی چه خوردی میهمانش

□

به کار زن مرده پرداختند

□

و زو به دلستانی در بر آرد

□

برده نور از ستاره سحری

□

که از گچ کرده باشندش به نیرنگ

□

تو را از سر علم چون داشت باز

□

واندر وفای عهد تو افلاک را مدار

□

به دستش ده قلم یعنی ده انگشت

□

ور در آن دردی بود یوسف خود آید در کنار

□

جمازه به تنگ آمد از راه تنگ

□

زاید وزیر عالم عادل یکی پسر

□

بت سنگین دل سیمین میان را

□

با همه‌شان کبر و حسد هم قرین

□

در آن پایه چون سایه زانو نشین

□

چنان شد که کس روز روشن ندید

□

بپیچید جان بداندیش اوی

□

که مرگست سرمایه‌ی زندگانی

□

غرض با تمنای او خویش باد

□

من از جنگ ترکان شوم بی‌نیاز

□

کی رسد از اهل گزندش گزند

□

گر کشد بر جامه‌ی جاهت فلک نقش طراز

□

که گر جان بخواهی به پیشت کشند

□

بیفگند و آمد میانش به بند

□

چه زاری رسید اندر آن رزمگاه

□

وگر عصیان کند بنده به عذری باز بخشایی

□

ز سردی فسردند بر جای خویش

□

ازیشان بما بر چه مایه بلاست

□

بر گلو راه لقمه تنگ کند

□

زور با عاد قوی ترکیب و زر با سامری

□

به بازوی ترکان درآورده زور

□

تا شود گوهر سرشگت چون سرشگ ارغوان

□

به هر حرفی عتاب آغاز می‌کرد

□

دفتر بدر جبریل را نه لا گذار آنجا نه لم

□

سخن را گزارش به نام تو کرد

□

هر یکی تحفه‌های الوانا

□

تحفه لایقت همین دیدم

□

ز نیکوترین جائی آویخته

□

از آن پوید به بازار شکر تیز

□

ز تاج سرت چشم بد دور باد

□

گنج به هر خانه‌ی ویرانه نیست

□

رود در سخن هیچکس را شمار

□

به غیر از دست محنت بر سرم نیست

□

نه چندان که تن نعل آتش کنیم

□

زان ندهد باز جواب سلام

□

پسند آمدی مر زبان را به گوش

□

با نفس روح کند همرهی

□

به سرخی سپیدی چو روی عروس

□

چشم به ره تا چه نماید جمال

□

یکی هیکل از ارغنون کرد راست

□

داغ دل از حسرت درهم مباش

□

چه بانگ آمد از ساز اول غنا؟

□

هر یک رقم هزارگان است

□

بگفتم جمله را در ساعتی چند

□

ز شاهان به هر گونه‌ای برتری

□

منم گفت شیراوژن و و دیوبند

□

مرا گفت خاتون که دیگر گزین

□

همان روز کیخسرو آنجا رسید

□

این گفت و نهاد دست بر دست

□

دل از حضرت چو نام نامه درخواست

□

چنین داد پاسخ کزین نیست رنج

□

ندارد کوهکن کامی ، که ناکام

□

در او پوشید زر و زیور خویش

□

کنون از تو سوگند خواهم یکی

□

گر چل و پنجاه مرغ آیید باز

□

به گشتاسپ گفت ای نبرده سوار

□

با نرگس تازه جام گیرد

□

بگو آشکارا که نام تو چیست

□

هر دو پویه زنان به راه شدند

□

تحفه‌ی من که یک دو گز رسن است

□

هر آن رایض که او توسن کند رام

□

با دو خاک و آتش و خون آورد

□

عقل را در دو جهان وقت حساب خوبان

□

منم کز غم فراقت کشته زارم

□

میکائیلت نشانده بر سر

□

پیش می‌شد شریک راه نورد

□

عروس گچ شبستان را نشاید

□

سوی بالا کند چو دود گریز

□

سررشته قدرت خدائی

□

محرم من تویی مرا هم تو

□

نماند کس درین دیر سپنجی

□

زبانش زخم خنجر داشت در زیر

□

او خود چو غبار مشگوش داشت

□

به نوک تیر هر خاتون سواری

□

دریغ آنست کان لعبت نماند

□

هر مگسی را نبود انگبین

□

زان گرگ سگان اژدها روی

□

وزان پرگناهان زندان‌شکن

□

چو برقی کو نماید خنده خوش

□

زر که به مردم همه راحت دهد

□

ترشی کند از ترنج خوئی

□

چه حریفم که این فریب خورم

□

ز گاو و گوسفند و مرغ و ماهی

□

منعم پر کبر به خود پای بند

□

برداشته رنج ناشکیبش

□

نباشد خرد جان نباشد رواست

□

به آیین کیخسرو تخت گیر

□

از دم ما طایفه‌ی بلهوس

□

از مشغله‌های جوش بر جوش

□

مه از خوبیش خود را خال خوانده

□

چراغی که مرگش کند دردمند

□

گشته برآن دایره دیرپای

□

تا چرخ بدین بهانه برخاست

□

چنین گفت کانکو بود بیگناه

□

که تا میل زد صبح بر تخت عاج

□

باش در ایوان کرم صف نشین

□

زانکس نتوان صلاح درخواست

□

نیز چون در حصار باشد گنج

□

چو شورش نبودی در آب زلال

□

پیشانی تیره رنگ یاری

□

می‌داد دلش ز دلنوازی

□

زمانه چو او را ز شاهی ببرد

□

به بخشایش جانور کن بسیچ

□

چو بینم کسی را که او رنج برد

□

ای پیشرو سپاه صحرا

□

چه دیدم؟ تیزرائی تازه روئی

□

بترسید و گوشی برآواز داشت

□

چو لختی در آن چرمها بنگریست

□

بفرمود تا کلها بشکنند

□

سرو پیراستی سمن کشتی

□

شب آمد چه شب کاژدهائی سیاه

□

ز خاک ره آن طفل را برگرفت

□

شوم مرغ و در کوه طاعت کنم

□

روزی از هفته کار سازی کرد

□

آن یکی شیشه‌ی شراب به کف

□

چو انگشتری دید در مشت خویش

□

سوی شهر ایران یکی بیشه بود

□

ز آهنی گر سکندر آینه ساخت

□

مفردی باید ز مردم تا توان رفتن به دل

□

یکی روزشان بودی از کوه و کاخ

□

بپیچید بر زین و گرز گران

□

رفت از آنجا و برگ راه بساخت

□

کند عقل را فارغ از «لاابالی»

□

نخستم خبر ده که تا شهریار

□

ازان پس همه نیکخواه منید

□

شبی از مشفقی و دلداری

□

گه چو سرین سست مر او را سرون

□

جهانداری آید خریدار تو

□

هم در نفاذ امر بود پادشا نشان

□

سفته گوشی چو در ناسفته

□

با هزاران حسرت از چنگ اجل کوتاه گشت

□

صهیل زمین سنبه‌ی تازیان

□

دست وزارت تو زبردست آسمان

□

پیش رفتند با هزار هراس

□

یکی اعدات پیل آورد زی کعبه فراوان را

□

فرو ماند دستم ز می خواستن

□

گله هرچ بودش ز اسبان یله

□

چنانت دهم گوشمال نفس

□

گر همی خواهی که پوسیده نگردی در هوس

□

منم سرو پیرای باغ سخن

□

گر بود چون سرو سر سبزی و پیروزی ترا

□

ز هر شیوه‌ای کان بود دلپذیر

□

تو بر زمین آن مهتری کز آسمانها برتری

□

مغی ارغوان کشته بر جای جو

□

شتابنده چون سوی کشور شتافت

□

یکی نوبتی چارحد بر فراخت

□

کیومرث از خیل تو چاکری

□

سر زلف در عطف دان‌کشان

□

به شاه و به فرزانه‌ی اوستاد

□

حسابی که فرمود رای بلند

□

بسی راز از آن در نظر باز جست

□

شد آن بت پرستنده‌ی فرمان پذیر

□

سکندر چو زین حالت آگاه گشت

□

بران شد دل دانش اندیش او

□

سکندر دران حرب چون شیر مست

□

همان پیش تخت تو مهمان کشید

□

مرا مال و نعمت زمین زاد توست

□

در او نغمه و نالهای درست

□

دمی را که سرمایه از زندگیست

□

زمن پرسش و پاسخ آید ز تو

□

فرود آمد و جامه برکند چست

□

وگر باورت ناید از من سخن

□

چو شاه این سخن را سرآغاز کرد

□

ابتدا از تو بود چون ز یک آغاز شمار

□

سر سرکشان افسر کارزار

□

با لاله نبید خام گیرد

□

بنفشه دروده به وقت درو

□

پرده‌ای از خویش بگشایید باز

□

ز آتش سوزنده سلامت جهد

□

که برد از جهان تخت خود بر سریر

□

که نا گفتنی را نگوئی به کس

□

که هر پنج خوبند و با آفرین

□

زمین کوه تا کوه لشکر کشید

□

اما نکند ترنج بوئی

□

به خدمت میان بسته چون سرو بن

□

جز ایشان هرآنکس که دارند گنج

□

گر پسندی به جای خویشتن است

□

از آن خوش رکابی عنان بازداشت

□

که آرند سقراط را پیش او

□

صید جویان به صیدگاه شدند

□

به سر جز دیده خونباری ندارم

□

از نافه عشق بوی خوش داشت

□

به زودی شود بر فلک کار تو

□

هم از روغن خویش یابد گزند

□

دست سیلی زنان آتش تیز

□

نازرده بر او یکی سر موی

□

به ماهی رسانده زمین را زیان

□

خم روغن از خانها برکنند

□

چه خنجر ، زخم زهر آلوده شمشیر

□

چرخی زد و دستبند بشکست

□

که بر نه فلک پنج نوبت نواخت

□

فرو بست ظلمت پس و پیش راه

□

زنده شود مرده چو شمع از نفس

□

کان به که در این بلا بسازی

□

هم از داده تو هم از داد توست

□

چنان در نپیوست بر هیچ تاج

□

به کوی دیگرش باید زدی گام

□

از شوهر و از پدر نهیبش

□

کس از پیش بینی نبیند گزند

□

به ناجانور بر مبخشای هیچ

□

لیک چو پرگار به یک جای پای

□

واورده به خواجه تاش دیگر

□

عددهای خط را گرفتند یاد

□

ز سیماب کس را نبودی ملال

□

ساخته در گاه سرا را بلند

□

هم گوشه گرفته بود و هم گوش

□

ز چهره گل از خنده شکر فشان

□

به تخم گیاهی قناعت کنم

□

ریز چو همیان درم از آستین

□

کان یک نظر از میانه برخاست

□

یکی حربه‌ی پهلوانی به دست

□

تو نیز ار هم نمانی تا نرنجی

□

کز سجده‌ی ایزد است عاری

□

کز وی قلم صلاح برخاست

□

فرو ماند از آن روز بازی شگفت

□

کند آهستگی با کره خام

□

هر نی خود رو نشود شکرین

□

بر کس نکند گره گشائی

□

فرستاد بت را به دانای پیر

□

فرستاد و گرفت آن شب سر خویش

□

جواب آمد به دل کین گلشن ماست

□

خرگاه نشین کوه خضرا

□

گران گشت پایم ز بر خاستن

□

ترنج موم ریحان را نشاید

□

نباید که پیچی ز داد اندکی

□

ندانم چند چندانی که خواهی

□

ندانست کان چرم آموده چیست

□

وگرنه هر که ماند عیش راند

□

که اختر همی بر تو خواهد گریست

□

غریق آب و می‌سوزد در آتش

□

که با خرج او دخل او هست خرد

□

بشهر اندر آورد یکسر گله

□

سر خویش از جمله بیرون آورد

□

در میان چشم زخمی زین دو عالم سوگوار

□

ز بهر چه بر خاطر آرد غبار

□

سراسر بر آیین و راه منید

□

شب از خالش کتاب فال خوانده

□

گه چو سرون سخت مر او را سرین

□

به کام دل خویش میدان فراخ

□

برآهیخت چون پتک آهنگران

□

که گشتند با نوش‌زاد انجمن

□

کند روح را ایمن از «لن ترانی»

□

به تلخی سپردن نه فرخندگیست

□

که ما را بدان بیشه اندیشه بود

□

شش دیگر به عشقبازی کرد

□

دست محمود جهانگیر آخر از زلف ایاز

□

سخن می‌شد از گردش چرخ پیر

□

هم در نهاد خویش بود پادشا سیر

□

خرد جان پاکست و ایزد گو است

□

یکی از کرکسان آورد بر گردنت پیمایی

□

سر و تن بدان چشمه‌ی پاک شست

□

وین بارگه و مرتبه تا حشر پایدار

□

فرو داده ز آهو مرغزاری

□

ای نور ماه و مشتری قسام را هستی قسم

□

بپرس از دگر زیرکان کهن

□

خانه پرداز از کره‌ی خاکی و چرخ چنبری

□

نبردست آهرمن او راز راه

□

در کمر بندند گلها همچو نی پیشت میان

□

به آهستگی مملکت بازیافت

□

وان دگر بره‌های بریانا

□

در فروشش بها به جان گفته

□

نشد صورت حال بر وی درست

□

همه تاج دیگر کسی را سپرد

□

جواب سخن فرخ آید ز تو

□

مسیحی بسته در هر تار موئی

□

که آن مور پیش سلیمان کشید

□

بسر آن رسان ز بهر ثواب

□

چو انجم بر آن انجمن بر گذشت

□

به زیارتگه مقدس تاخت

□

نهادش بزودی در انگشت خویش

□

او به دنبال می‌دوید چو گرد

□

به اوتار نسبت فرو بست چست

□

سجده بردند و داشتند سپاس

□

چنان گنج سربسته را باز کرد

□

مشک سودی و عنبر آغشتی

□

فریدون ز ملک تو فرمانبری

□

کردم آن قبله را پرستاری

□

من ز دیو آدمی فریب‌ترم

□

خضر اگر سوی آب حیوان تاخت

□

پاسبان را ز دزد ناید رنج

□

زین میان ناگه از کرانه‌ی دشت

□

چو حضرت کرد نام نامه گلشن

□

از زلف دهد بنفشه را تاب

□

خاک ما گل کرد در چل بامداد

□

گرچه بسیاری به سر گردیده‌اید

□

که پرکین کنی دل ز افراسیاب

□

ملک چون دید کامد نازنینش

□

نفس از عاشقی برون نزدی

□

چه کنم وصف جمال تو که از آرایش

□

دلاور بدو گفت من بیژنم

□

اسرافیل فتاده در پای

□

بشنو این از ره حقیقت و صدق

□

همه همچنان شاد وخرم زیند

□

بزنهار شد لشکر ما همه

□

بسی کردم شگرفیها که شاید

□

تازه کردی به دست نرگس جام

□

مرا پاسخ این بد که این بایدم

□

به شغل سد هوس خسرو گرفتار

□

دایم دل تو حزین نماند

□

بپرسیدش از کژی و راه دیو

□

به صبرش عاقبت جائی رساند

□

چه نامی بمن گوی شهر و نژاد

□

در گریه شدند سوکواران

□

گوهر آینه است سینه تو

□

چو بزمش بوی خوش را ساز دادی

□

مرو این راه کاین ره خونخوار

□

چون عشق سرشته شد به گوهر

□

چنین روز اگر چشم دارد کسی

□

مرنج ای شاه نازک دل بدین رنج

□

کسی کالوده‌ی زخمی‌ست جانش

□

شه کرد شتاب تا شتابند

□

نرسد وقت چاره سازی من

□

اگر بودی جهان را پایداری

□

زود از این سر فراز خواهی شد

□

در طرف چنان شکارگاهی

□

چوبنیاد مردی بیاموخت مرد

□

نه گنجی ای دل از ماران چه نالی

□

بجز مژگان کسی پیش نظر نیست

□

برداشت ره ولایت خویش

□

آن کزان جمله گوی دانش برد

□

به شایستگان راز معلوم کرد

□

گر تو بر آنی که به جایی رسی

□

گفتی که ره رحیل پیشست

□

چنان دان که یک سر فریبست و بس

□

هر آن میوه‌ای کو بود دردناک

□

خار کز و شد همه را پا فکار

□

عاجز همه عاقلان و شیدا

□

راه چون از حساب خانه گذشت

□

بفرمود میلی برافراختن

□

در همه کس نیست ز یاری اثر

□

می‌خواستمی کزین جهانم

□

در خداوند خود گریخت ز بیم

□

به آسانی از رنجها نگذرم

□

از درمی چند که بودیش نیست

□

بوی تو ز دوست یادگارم

□

وان عروس حصاری از سر ناز

□

شبی سخت بی مهر و تاریک چهر

□

نیمی‌ست ز خشت آبخانه

□

بسی حجت انگیخت رایش درست

□

لب چو مرجان ولیک للبند

□

گر از جانور نیز یابی گزند

□

پرده گشای رخ ابکار راز

□

چو مهد آمد اول به تقریر کار

□

ز گوش و گردنش لولو خروشان

□

بخوردندی آن آبها را دلیر

□

تا چو زند گام برون از سرا

□

آن یکی طشتکی پر از کشمش

□

بر کنارم نهاد پای به مهر

□

عقلی مجرد آمده در حیز جهت

□

به فرخنده شغلی که فرمود شاه

□

دیده را هر خشت دامی هست بر باروی شهر

□

ملک زان ماده شیران شکاری

□

بر گوشمال خصم تو مولع سپهر و بس

□

لگد کوبه گرزه‌ی هفت جوش

□

نور فلک را مایه‌ای روح ملک را دایه‌ای

□

همه رخ گل چو بادامه ز نغزی

□

همان گنجها کز گه تور باز

□

ببرد و بپرورد و بنواختش

□

جان به دانش کن مزین تا شوی زیبا از آنک

□

چگونه بود پیل پولاد پوش

□

چه مایه بدو اندرون کشتزار

□

سیاهی به مازندران برده مشک

□

بر همه پوشیده که هم زین دو حال

□

بدان تا سخن گو بدان ره برد

□

نیازم بکین و نجویم نبرد

□

تنم گونه‌ی لاجوردی گرفت

□

همه ناتوانیست اینجا چو رفتی

□

بپرسید کاین چرمهای کهن

□

بزد بر سر دیو چون پیل مست

□

فلک‌وار دور از فسوس همه

□

تولا کردای نهمار بر افلاک و بر گردن

□

ز تاریکی و آب حیوان بسی

□

هم بهار عمر تو دوران چرخ آرد به سر

□

خریدار چون بر در آرد بها

□

عالمی دیگر گزین کاین جا نیابی هم نفس

□

وزو خورد چندانکه بر کار شد

□

به قطب شمالی یکی میخ اوی

□

اگر می‌پذیری زمن هر چه هست

□

رخی چون گل و بر گل آورده خوی

□

بلی در میانه یکی فرق بود

□

جدا هر یکی بزمی آراستی

□

چنان گشت مستغنی از ساو و باج

□

در آن خرجش امیدواری دهم

□

برآمیخت دانا یکی تلخ جام

□

سرانجام چون شاه ازان مرز و بوم

□

شد آن مرد و آن حلقه در گوش کرد

□

ستاره کمان ترا تیر باد

□

از آن بیشه سرو با بوی مشک

□

دگر نقد شاهانه آنجا نیافت

□

مبین رنگ طاوس و پرواز او

□

چنان بر زن این دم که دادش دهی

□

جهاندار گفتا بهانه مجوی

□

نمودند کان پیر خلوت پناه

□

ملک را ز تشویش آن گفتگوی

□

ز تاریخ آن کارگاه کهن

□

به زیر و بم ناله رود خیز

□

نیارم سر سرکشان زیر گرد

□

ورا زین سخن هیچ پاسخ نداد

□

کی کند در گوش کیوان از بزرگی گوشوار

□

کمربندم و سرنپیچم ز راه

□

درخت برآور هم میوه‌دار

□

همیشه زهر بارد از زبانش

□

بر فرق عالم سایه‌ای شد فوق و تحت از تو خرم

□

که این می‌پذیرفت و آن می‌نمود

□

سر و مغزش از گرز او گشت پست

□

هراسان شد از بی‌شبانی رمه

□

مهترشان زین دو صفت شد لعین

□

نشاید ره بیع کردن رها

□

در گوش او نعل سمند تو گوشوار

□

پشت نسازد ز تکبر دو تا

□

زیب کی گیرد عمارت بی نظام دست یاز

□

سخن نی زبان را فراموش کرد

□

روحی مقدس آمده در صورت بشر

□

به حکم حسن شیرین کی کند کار

□

ز خود برخیز یک چندی اگر مرد تولایی

□

گلم سرخی انداخت زردی گرفت

□

پدر بر پسر بر همی داشت راز

□

حرب پای تهی‌ست با سر مار

□

بدانجای چندان که خواهی توانی

□

سخن در سخن می‌شد از هر کسی

□

بی‌بقا گردی چو گل بر شاخ و خار اندر خزان

□

به گردم غیر خوناب جگر نیست

□

کو ز علت تیرگی دارد ز آفت ابتری

□

سرآمد ولی پای بوس همه

□

خویش را بینید و خود را دیده‌اید

□

و ز سر خلق باز خواهی شد

□

چه باک پدر چه بیم شوهر

□

پدید آمد اندیشه‌ی جستجوی

□

چو دیگر گزینم گزند آیدم

□

سوخت چو افکند بر آتش گذار

□

وز آنجا گرایش سوی روم کرد

□

وز آنجابسی فته برخاستی

□

که‌آزاد باشند و بی‌غم زیند

□

مانده‌ست به روز گه نشانه

□

کردند بر او سرشک باران

□

بگو تا برافشانم از جمله دست

□

آهوئی چند پیش شاه گذشت

□

رسته ز ظلمت به صفایی رسی

□

که دشوار میرم چو آسان خورم

□

به من داد جامی پر از شیر و می

□

بی نیاز است رخ تو چو یدالله ز نگار

□

چشمه ز هر خاک نیاید به در

□

هم نیم رهت بمانده برجای

□

کمندت سپهر جهانگیر باد

□

اگر مهدی آید شگفتی مدار

□

نیل حقیقت کش روی مجاز

□

وز چهره گل شکفته را آب

□

بدل کرده با شوشه‌ی زر خشک

□

هم از جنبش خود درافتد به خاک

□

پیش خردمند وجودیش نیست

□

کین رقعه چگونه کرد پیدا

□

برآورده از گاو گردون خروش

□

به تاریکی اندر که دیدست مهر

□

شود زان چشم دلها جمله روشن

□

مشتی ددگانش از پس و پیش

□

پس از خود ولیعهد خود ساختش

□

که تا دورشان کرد از آن رای سست

□

دمی آتش اندر نیاری به آب

□

خرسند شده به گرد راهی

□

که برداشت از کشور خود خراج

□

زمانش مده یا بکش یا ببند

□

برزم اندرون پیل و رویین‌تنم

□

آن گم شده را مگر بیابند

□

به عرض جنوبی دگر بیخ اوی

□

که آب از زبر بود و سیماب زیر

□

بعد از آن جان را درو آرام داد

□

یکسان فلک اینچنین نماند

□

ز شیر ژیان چون برآید خروش

□

بر او روشن آیینه‌ای ساختن

□

تیر اندیشه از نشانه گذشت

□

چشم تو نظیر چشم یارم

□

ز گنحینه خویش یاری دهم

□

که گویم وز توام شرمی نیاید

□

سزد گر نماند به گیتی بسی

□

وین گم شده در رحیل خویشست

□

حیات ابد را سزاوار شد

□

ستد داد شکر از انگبینش

□

شگفتی مانده در چابک سواری

□

باشد چو توئی هم آشیانم

□

بر آمد شد خلق بربست راه

□

که از ماران نباشد گنج خالی

□

سرافراز گردد به ننگ و نبرد

□

صبا وام ریاحین باز دادی

□

یکی سروتر مانده هفتاد خشک

□

که بروی هر که را خواهد نشاند

□

مهره تو به حقه بازی من

□

که گنج است آن صنم در خاک به گنج

□

چه پیرایه را شاید از اصل و بن

□

بهر کس چون رسیدی شهریاری

□

بلندی وپستی نماند بکس

□

وان دگر یک طبق ز خرمانا

□

که چون گربه زشت امد آواز او

□

همه تن دل چو بادام دو مغزی

□

سخن گفتن او بدان در خورد

□

ز راه جهاندار کیهان خدیو

□

ستودان رها کرد و بیرون شتافت

□

کرد کار حصار خویش بساز

□

سخن هر چه پوشیده داری بگوی

□

مشنو این از ره حدیث و عتاب

□

که از تن برون آورد خلط خام

□

که رحمت بر چنان لولو فروشان

□

گراینده شد سوی اقلیم روم

□

سبزه را دادی از بنفشه پیام

□

فروبست بر فیلسوفان سخن

□

آب حیوان در آبگینه تو

□

که بادش دهی گر به بادش دهی

□

بر سر نامه بوسه داد و سپرد

□

گهی نرم زد زخمه و گاه تیز

□

کرد خود را به حکم او تسلیم

□

عشق را در زدی و چون نزدی

□

تلخ پاسخ ولیک شیرین خند

□

گله می‌کرد از اختران سپهر

□

آن یکی ظرفی از پنیر به دست

□

نیا شیر جنگی پدر گیو گرد

□

سر بدره‌ها را گشادن گرفت

□

جان چو در تن رفت و تن زو زنده شد

□

آهوی خود پیش افتد مرد باید چون عمر

□

ز خویشی مادر بدو نگروی

□

وزان پس بگویم بکیخسرو این

□

میانی یافتم کز ساق تا روی

□

امروز و فردا از آن تست اصل دو عالم جان تست

□

چو بشنید شاه این سخن خیره گشت

□

فرود آمد آن آبگون خنجرش

□

یک مه از عشق خدمت صاحب

□

شاه معنی کی کند کابین مدح تو قبول

□

شیوه‌ی آزار مکن اختیار

□

چراگاه ما بود و فریاد ما

□

کیست کز عاشقی نشانش نیست

□

زمستان آری و حله بپوشانی جهان را در

□

چنین گفت کان خوار بیگانه مرد

□

بر جویبار عمر تو نشو نهال عز

□

ز دانش نخستین به یزدان گرای

□

ز نادانی و ناتوانی رسی تو

□

بی‌وجه به خلق خشم و کینش

□

با سیر حکم او به مثل چرخ کند سیر

□

که هر یک بود در میدان همائی

□

اندرین عالم نیابی محرمی مر جانت را

□

خیالت در نظر شبها نشانم

□

پیش کمال همه را همچو دیو

□

کنون جنگ خاقان و هیتال گیر

□

اعتماد و تکیه کم کن بر بقا و بود خویش

□

یار که خود را به وفایت ستود

□

نوشتند خطی کانوشه بدی

□

کاسمان بین چه ترکتازی کرد

□

در سایه جفت باد جایت

□

بباید جست بیکاری چو فرهاد

□

فرستاد و کنداوران را بخواند

□

که جز مرگ را کس ز مادر نزاد

□

فلک گر مملکت پاینده دادی

□

تا نمیری نمی‌شوی آزاد

□

با مهم غم عشق تو به یکبار ببست

□

حدیثی و هزار آشوب دلبند

□

آموزد سرو را سواری

□

شعله را تیغ تیز و تو مسکین

□

هیچ کس را دیده بر ما کی رسد

□

بدو گفت فرمان یزدان بهیست

□

چو طاوس بهشت آید پدیدار

□

صاف دلی را به مقابل گرای

□

گفت با شه غزال شیر انداز

□

هر ولایت که چون تو شه دارد

□

شستند به آب دیده پاکش

□

چیست ترا ای همه تن حرص وآز

□

در او پیچید و آن شب کام دل راند

□

گفت ماهان ز ما به فرضه نیل

□

گرداند کس که چون جهان کرد

□

گر نه ز ایام خورد گوشمال

□

چه کرد آن رهزن خونخواره من

□

چون شکر ریز خنده بگشاید

□

گرگی که به زور شیر باشد

□

ماشطه‌ی حسن جمیلان فکر

□

به صبر از بند گردد مرد رسته

□

چون بدان محکمی حصاری بست

□

در رقص رحیل ناقه می‌راند

□

ولی شاه باید که در کار خویش

□

به هنگام بخور عود و عنبر

□

تا چنان داردش ز دیو نگاه

□

بردند موکلان راهش

□

سر از شغل دنیا چنان تافتست

□

مخور غم کادمی غم برنتابد

□

صد هزاران چنین فسون و فریب

□

گردنده فلک شتاب گرد است

□

چو بکرشته شد عقد شاهنشهی

□

بر آرای بزمی بدین خرمی

□

نامه را مهر برگشاد دبیر

□

چون با تو به هم نمی‌توان زیست

□

نگفت این سخت با کسی در جهان

□

چو هنگام رفتن در آید فراز

□

ساعتی گرد باغ برگشتی

□

تا رحلت تو خزان من بود

□

هیون رونده ز ره مانده باز

□

به خشکی و تری و دریا و دشت

□

یکی روسیش پاسخی داد نغز

□

رفرف که شده رفیق راهت

□

چو برجیس در جنگ هر بدگمان

□

در آموختشان رسم دین پروری

□

به کمتر غلامی دهم شاه را

□

پزشکی که او چاره جان کند

□

ز هندو زنی خانه پر خون شده

□

که از روی دریا به یک ماهه راه

□

بلارک بگاورسه نقره گون

□

چو شورش در آب آمدی پیش و پس

□

چو دریا خرد گوهر از کان تنگ

□

ستاره گره بسته بر کارها

□

کلیدی که کیخسرو از جام دید

□

سکندر بدان روی بسته سروش

□

دگرگونه دهقان آزر پرست

□

به اکسیر کاری چنان شد تمام

□

طنابی ازین سوی مشرق کشید

□

نه خلطی که جان را گزایش کند

□

به دین و به دانش کنم کارها

□

سطرلاب دوری که فرزانه ساخت

□

که بر یاد شاه جهان نوش کن

□

بپرسید و هرمس بدو گفت راز

□

فدا کن درم خوش‌دلی را بسیچ

□

گله پیش در کرد و می‌رفت شاد

□

بپرسید از او کان سیاهی کجاست

□

همان خنگ را شست و سیراب کرد

□

چو فرزانه دید آن دو بتخانه را

□

بدان بلبل خرد بین کز نوا

□

که گر زیر تاریکی آن آب هست

□

پسندید شاه از شبان این سخن

□

ولیکن نیوشنده را در جواب

□

ز نرمی و تیزی ز بالا و زیر

□

جهاندیده‌ی هندو زمین بوسه داد

□

بدان پیل و آن شیر می‌ماند شاه

□

وان دگر ماست با کره نانا

□

سیه گشت و چشم و دلش تیره گشت

□

کاهو آمد به سوی شیر فراز

□

دهم داد را روز بازارها

□

وز دام گشاده باد پایت

□

که بتوانش پی کاری فرستاد

□

در دکان کفایت خرد کارگزار ...

□

که در گور گوئی دری یافتست

□

کمر بند چون آسمان برزمی

□

که از شهرقیصر ورا دور کرد

□

برتخت شاهی به زانو نشاند

□

دهد کشتی در به یکباره سنگ

□

شوید ز سمن سپید کاری

□

بایدش از داغ جفا آزمود

□

همیشه ز تو دور دست بدی

□

کزین پوست می‌زاید آن جمله مغز

□

حساب خدائی و پیغمبری

□

ز محرومی سرشک خون فشانم

□

چشم موری بر ثریا کی رسد

□

شد از فتنه بازار عالم تهی

□

بر حسب فراق بیت می‌خواند

□

همچو خم زر دهن از خنده باز

□

بسی راه و بی راه را در نوشت

□

ز نقره برآورده گاورس خون

□

روبه به ازو چو سیر باشد

□

ور نه ز بیخت بکند روزگار

□

کنم بر فرشته در دیو باز

□

همه آبنوسش طبر خون شده

□

از سلک سگان به صدر شاهش

□

بر گه زده سد گره جبینش

□

نخوردندی آن آب را هیچ‌کس

□

می ناب در نقره‌ی ناب کرد

□

دادند ز خاک هم به خاکش

□

این غل هجو تومبارک باد

□

فرو دوخته لب به مسمارها

□

پژوهش نماید به مقدار خویش

□

ممکن که تواند آنچنان کرد

□

مرد برفین و جوشن مومین

□

نشان باز داد از سپید و سیاه

□

برآیین آن جام شاهانه ساخت

□

برده به سریر سدره گاهت

□

جستنش از خواب نماید محال

□

چنین گفت کای هاتف تیزهوش

□

به بالینگه آمد سرم را نیاز

□

آن تو ندانم آن من بود

□

تا شودت ز آینه ظلمت زدای

□

چو درمانده بیند چه درمان کند

□

نماینده بنمود کز دست راست

□

هردم ورقیش در نورد است

□

شانه زن زلف خیالات بکر

□

جز آتش پاره‌ای درباره من

□

جز این هر چه داری فراموش کن

□

زینسان که منم گناه من چیست

□

نپیچی و گفت کسی نشمری

□

ز کیخسرو به خسرو کی فتادی

□

زبانی چو شمشیر هندی گشاد

□

به مصروعی بر افسونی غلط خواند

□

هم اکنون ببینی ز من دستبرد

□

بجای حلقه دربانی کند مار

□

به دارا کند نسل او باز بست

□

که صبر آمد کلید کار بسته

□

عقل دادش تا به دو بیننده شد

□

خراج هند بودی خرج مجمر

□

که کردی زر پخته از سیم خام

□

چو غم گفتی زمین هم برنتابد

□

هرکه را عشق نیست جانش نیست

□

تا باغ چرخ را ز مجره است جویبار

□

کمان دارم و برندارم کمان

□

چون عمر در زین نشیند بوالحسن باید سوار

□

چو رزم آیدت پیش کوپال گیر

□

با سنگ حلم او به مثل کوه تیز پر

□

که ارزان بود دل خریدن به هیچ

□

ازین کنج صورت به گنج معانی

□

کرده‌ام از مقامری به شکیب

□

شب و روز دینار دادن گرفت

□

طنابی دگر زو به مغرب رسید

□

بهار آری بیارایی چنان جنات حورایی

□

که اندر دوگیتی ازو فرهیست

□

بشویم دل و مغزش از درد و کین

□

سخن واجب آمد به فکر صواب

□

تا ز داد و دین عروس طبع را ندهی جهاز

□

خواند بر شهریار کشور گیر

□

برآهیخت و ببرید جنگی سرش

□

چو کفرش همی داشت در دل نهان

□

کور شده دیده‌ی ما بین بین

□

که او هست و باشد همیشه به جای

□

ایا شاه ایران بده داد ما

□

در آیینه‌ی دست تست آن کلید

□

جز صفای احمدی و جز سخای حیدری

□

رفت و چون گنج در حصار نشست

□

رضوان کنون مهمان تست ارواح را داری خدم

□

ولی آنکه خون را فزایش کند

□

آنچه باقی ماند از عمرت بپرد در زمان

□

ز کسری بر آغاز تا نوش‌زاد

□

زنم بوسه این خاک درگاه را

□

که بدو فتنه را نباشد راه

□

شتابنده را چون نیاید بدست

□

مکش از روی اضطراب نقاب

□

شکیبنده می‌بود تا بامداد

□

باز بگذاشتی و بگذشتی

□

بدیع آمد آن نقش فرزانه را

□

ایزد از هر بدش نگه دارد

□

که همت در آسمان کرد باز

□

دوری راه نیست جز یک میل

□

که آن قصه را باز جست اصل و بن

□

خاک تا سالها شکر خاید

□

که بر پیل و بر شیر بر بست راه

□

دو عالم را گره بسته به یک موی

□

فرود آورد مرغ را از هوا

□

با چو من خسروی چه بازی کرد

□

نوا ساخت بر ناله‌ی گاو و شیر

□

به دعوی گاه نخجیر اژدهائی

□

لبی و صد هزاران بوسه چون قند

□

آن یکی خوانچه پلو بر سر

□

به گنج و فزونی نگیری فریب

□

بتو بر شمارم کنون نامشان

□

عقل را چون دید بینایی گرفت

□

تا نه این رحمت کند در حلقه‌های طاوها

□

بروز بلا در دم کارزار

□

همی خواند بر کردگار آفرین

□

رفت روزی به وقت پیشین گاه

□

ز ابر تیره بارانی به هر جایی همی لولو

□

خروشان فرود آمد از تخت عاج

□

گراز آمد اکنون فزون از شمار

□

بدو بگروی کام دل یافتی

□

راستی کن تا شود جان تو شاد از بهر آنک

□

نهد حسن از پی کار دلی پای

□

می‌بود تا به عهد تو بیچاره منتظر

□

دهانی کرده بر تنگیش زوری

□

سوی خیال همه یکسان شده

□

چو داماد گشتم ز شهرم براند

□

چو لشکر سراسر شد آراسته

□

رها نیست از چنگ و منقار مرگ

□

کونین را افسر تویی بر مهتران مهتر تویی

□

او را گرهی که بر جبین است

□

ای هوا بر دل نشانده چیست از لابرالاه

□

چار فرسنگ ره فزون رفتیم

□

هر بقا کان عاریت دادند یک چندی ترا

□

سر افسانه دوری گشایم

□

بجز بچه‌ی مرگ بازت که خرد

□

دربرتری راه آهرمنست

□

دیده موری که سندان برگرفت

□

با همه کس نخوت و زردار چیست

□

در گفتن حالت فراقی

□

ملک می‌دید در شیرین نهانی

□

هر یکی را ز تو چنان جویم

□

خار پر آزار که نشتر زند

□

کسی کو دل بر این گلزار بندد

□

چه گوید سخنگوی باآفرین

□

بپرسش گرفت اختر دخترش

□

ترسمت شعله بنگری و ز بیم

□

دندان تو از دهانه زر

□

گنج او چون در استواری شد

□

به ایوان چنین گفت شاه یمن

□

خواجه که پر گشته ز باد غرور

□

بدین طاوس ماران مهره باشند

□

سر زلفی ز ناز و دلبری پر

□

بازی که نشد به خورد محتاج

□

جوهر یاری اگرش حاصل است

□

ز شیرینی که آن شمع سحر بود

□

نگذارم که آب من بخوری

□

شه ماند شگفت کان جوانمرد

□

ماه چو با مهر مقابل شود

□

گشاید بند چون دشوار گردد

□

از سواد ارم برید مرا

□

از نافه غنچه باج خواهد

□

تا که در این مرحله عمر کاه

□

چو خورد خاص او بر خوان رسیدی

□

زان سعادت که در سرت دانند

□

پهلوگه دخمه را گشادند

□

به یک تاجور تخت باشد بلند

□

من اینک زنده او با یار دیگر

□

چون بسی سجده زد بران سر خاک

□

بر مرگ تو زنده اشک ریزد

□

به خواری مبین اندرین خشک پوست

□

برنجد نازنین از غم کشیدن

□

سکه عشق شد خلاصه او

□

تا چشم بهم نهاده گردد

□

ندارم ز کس ترس در هیچ کار

□

به کرمان رسید از کنار جهان

□

گرچه خوانش نواله شکرست

□

چون از سر سدره بر گذشتی

□

بپرداخت از شخص او مایه را

□

فلک دزد و ماه فلک دزدگیر

□

به چین کرده صقلابیی ترکتاز

□

چون وضع جهان ز ما محالست

□

ز خویشان و یاران جدائی گرفت

□

بر آن قوم صاحب‌دلی برگماشت

□

چو پایان رفتن فراز آیدش

□

آن دل که رضای تو نجوید

□

چو شاه جهان ره بدان جام یافت

□

چه بودی که در خلد آن بزمگاه

□

همان بور چوگانی باد پای

□

مرا چون پدر در مغاک افکنید

□

نشست از بر خنگ صحرا نورد

□

چو فرمان چنین آمد از کردگار

□

چو زهره درم در ترازو نهم

□

بدان تا بود دیده بانگاه تخت

□

ز پوشیدن راز شد روی زرد

□

شناسنده‌ی حرف نه تخت نیل

□

ز دریای او گنج گوهر مپوش

□

وگر خوردی از راه غفلت کسی

□

نگفت از سر داد و دین پروری

□

بدین طول و عرض اندرین کارگاه

□

جز این نیست فرقی که ناموس و نام

□

نشستم همی با جهاندیدگان

□

به هر تیغداری که او باز خورد

□

ز تاریخها چون گرفتم قیاس

□

ز بس زر که آن سیم تن ساز کرد

□

چنان رفت رخصت به رای درست

□

چو شه گفت کاحوال خود باز گوی

□

چنان نسبت نالش آمد به دست

□

ز بهر درم تند و بدخو مباش

□

وگر نیست آن آب در تیره خاک

□

سکندر بر او آفرین سازگشت

□

خدنگ سه پر کرده ز آهن گذار

□

من آن بلبلم کز ارم تاختم

□

ز ما تا بدان بوم راه اندکیست

□

چو کرد آفرینی سزاوار شاه

□

درستی طلب کد و چندان شتافت

□

چو از رایت شیر پیکر سپهر

□

پشه‌ی پیلی به دندان برگرفت

□

علم دادش تا شناسایی گرفت

□

هم در صدف لب تو بهتر

□

ولی چون دهم بی ترازو دهم

□

که تا چون بود گردش اخترش

□

نام او بانوی حصاری شد

□

که بیرون زنم نوبتی زین حصار

□

سخن چون بیابانیان سرسری

□

که نوشین‌روان چون گشاید دهن

□

رسیدی به جایی که بشتافتی

□

چون بود کزان سگان نیازرد

□

مگر زان کسی کاو بود ترسگار

□

کانچنان افگنی که من گویم

□

در سواد قلم کشید مرا

□

مرا یک زمان دادی اقبال راه

□

که پوشیده رازی دل آرد به درد

□

اوراق حدوث در نوشتی

□

پی پشه و مور با پیل و کرگ

□

نماندی درو زندگانی بسی

□

دری میستان گوهری می فروش

□

وز ملک چمن خراج خواهد

□

از خط دایره برون رفتیم

□

بهم هردو افتاده در خم قیر

□

در گنج برخاکیان باز کرد

□

در پهلوی لیلیش نهادند

□

که مرد پرستنده را دشمنست

□

که داند دلی چند را پاس داشت

□

که را بود دیگر چنان بارگاه

□

چونیش برون‌تر از خیالست

□

بازگشت از حریم خانه پاک

□

ز کرمان درآمد به کرمانشهان

□

ازین ره که پیمودی از ده یکیست

□

رغبت نکند به هیچ دراج

□

ز شاه وز هیتال وخاقان چین

□

حساب فلک راند بر تخت و میل

□

چو افزون بود ملک یابد گزند

□

حرفی ز وفا نماند باقی

□

تا دران باغ روضه یابد راه

□

کفی خاک را زیر خاک افکنید

□

به کنجی خراب آشنایی گرفت

□

صد در ز فرج گشاده گردد

□

عاشقان مونسان خاصه او

□

بر او دیده بانان بیدار بخت

□

سوی بازگشتن نیاز آیدش

□

به گر به قضای بد بموید

□

چون به شهر آیی آب من ببری

□

که طاوسان و ماران خواجه تاشند

□

که هر جا که زد هر دو را پای بست

□

من مرده ز مرده‌ای چه خیزد

□

مقبل هفت کشورت خوانند

□

گمان افتاد او را کان شکر بود

□

زدم دلستان پسندیدگان

□

چو گل زان بیشتر گرید که خندد

□

چو خوزستانی اندر چشم موری

□

ز مهر انگیخته بازار دیگر

□

بگویم که این آب چون شد به جوی

□

بخندد صبح چون شب تار گردد

□

خلق را زو نواله جگرست

□

نسازد نازکان را غم چشیدن

□

هم از نامه مرد ایزد شناس

□

گوارش تا به خوزستان رسیدی

□

کز آن صیدش چه آرد ارمغانی

□

افشره آب لیمو عمانا

□

تو ز آیینه بینی و خسرو ز جام

□

کان وعده را نبود کسی جز تو منتظر

□

لب و دندانی از یاقوت و از در

□

تا نه این مردی نماید در حضور ذوالفقار

□

به صد زخم چوگان نجنبد ز جای

□

کزو بود پیروزی و زور کین

□

همان گر فراز آیدت گر نشیب

□

جفت غم گردد شبان چون کج رود روزی نهاز

□

در آن تختگه لختی آرام یافت

□

که مه نامشان باد و مه کامشان

□

تو بر کوه چون گرگ مردار خواه

□

گربه‌ی چوبین و هزبر عرین

□

سموری به برطاسیی کرده باز

□

گرفت آن همه بیشه و مرغزار

□

کس از دفترش نام من بر نخواند

□

والله را یک دم ز الا الله هرگز بر خوری

□

کارسطو کند پیشوائی نخست

□

بدان بی‌نیازی شد از خواسته

□

که بتواند شد او را کارفرمای

□

چون نباشد باقی ای غافل بجز فانی مدان

□

سرش را به تیغی ز تن باز کرد

□

بر بازوان شهپر تویی بنوشت چون نامت قلم

□

بپیش بزرگان بینداخت تاج

□

به باغ و راغ از آن لولو نمایی لاله حمرایی

□

وز آنجا به درگاه خود بازگشت

□

ز مشتی سگ کاهل کاهدانی

□

چون برگه‌ی گاو نقش چین است

□

دوتا کرد سرو سهی سایه را

□

زبان در حرف مهجوری گشایم

□

که روشنترین نقد این کشور اوست

□

این همه عجب از دو سه دینار چیست

□

همی داشت دیده بدان آب خورد

□

خارکن از بیخ و بنش بر کند

□

بپرسیدش از کار گیتی پناه

□

خم نکند پشت تواضع به زور

□

چو مرغ دو پر بر سر مرغزار

□

بول بر خود کنی تو مرد سلیم

□

به باغ تو آرامگه ساختم

□

وارهد از ظلمت و کامل شود

□

برآورد منجوق تابنده مهر

□

روشنی دیده و چشم دل است

□

تو باید که باشی درم گو مباش

□

درپی این خرقه سپاریم راه

□

چرا نامش از نامها نیست پاک

□

کزان نقش سر رشته‌ای باز یافت

□

تو مر دیو را مردم بد شناس

□

همی دود و خاکستر و خون خوری

□

از خرد بس نادر افتند کز بن یک چوب گز

□

یکی تاجور بهتر از سد بود

□

سر کین ز گرسیوز آمد نخست

□

به تاج و به تخت و نگین و کلاه

□

هر کو ز شوقت مست شد گر نیستی بد هست شد

□

شبان رفت نزدیک صاحب گله

□

به دندان چو پیلان بتن همچو کوه

□

چون شناسا شد به عقل اقرار داد

□

تا شوی اصل ستایش اهل معنی راستای

□

طرب را به میخانه گم شد کلید

□

و امروز چون به کام رسید از نشاط آن

□

دزد گنج از حصار او عاجز

□

وز شره لقمه شده جمله را

□

که چون من ز خود رخت بیرون برم؟

□

ز گردان گزین کرد پنجه هزار

□

زمین گر گشاده کند راز خویش

□

ز خشکی داده‌ای یارب همیشه طبع من تری

□

نخندم بر اندوه کس برق‌وار

□

آنچه لا رد کرد تا دل بر نتابی زان همه

□

نبوسیده لبش بر هیچ هستی

□

گر تو باشی مهربان ور پند و حکمت بشنوی

□

سیه پوش چترش چو عباسیان

□

بجز مرگ در گوش جانت که خواند

□

دگر دانش آنست کز خوردنی

□

هرچ دانستی، چو دیدی آن نبود

□

میانجی چنان کن برای صواب

□

خفتند به ناز تا قیامت

□

باغ را بسته دید در چون سنگ

□

ناوکی زن بر آهوی ساده

□

همان نسبت آدمی تا دده

□

اگر دنیا نماند با تو مخروش

□

خنک درجهان مرد پیمان منش

□

همه مردگان را کند بیش یاد

□

در آس افکنم هر کرا سود نیست

□

در پرده راز آسمانی

□

سرین و چشم آهو دید ناگاه

□

ستاره‌شمر گفت جز نیکویی

□

چه زر در ترازوی آن کس چه سنگ

□

کنیز از کار خسرو ماند مدهوش

□

آن گهر چون ستانم از تو به راز

□

رفتی ز بساط هفت فرشی

□

چو عزم جهان گشتن آغاز کرد

□

عنان آن به که از مریم بتابی

□

از آن یاقوت و آن در شکر خند

□

چرم تو که سازمند زه شد

□

من اول که اینجا رسیدم فراز

□

امیدم هست کاین سختی سرآید

□

باز گفتا مگر که من مستم

□

بر سبزه ز سایه نخل بندد

□

به چندین سخنهای زیبا و نغز

□

کبابی‌تر بخوردی اول روز

□

بود همسفره‌ای دران راهش

□

زین غم به اگر غمین نباشی

□

فضولی کز آن مایه آمد به زیر

□

نگاری اکدشست این نقش دمساز

□

کار و باری بر آسمان او را

□

خشگار گرسنه را کلیچ است

□

بلالی برآورده آواز خوش

□

اگر خود روی من روئیست از سنگ

□

پنجمین کشور از تو آبادان

□

می‌داد به گریه ریگ را رنگ

□

به فرزانه گفتا که بر تخت شاه

□

جهان چون سیه دودی انگیخته

□

کس نپرسید کان سواد کجاست

□

گریان گریان به پای برخاست

□

به فرماندهی سر ندارد گران

□

ز مشرق به مغرب شبیخون کنم

□

من که این شغل را پذیره شدم

□

موئی ز تو پیش من جهانیست

□

جهان گر چه کارش به جان آورد

□

چو شد کار آن کشور آراسته

□

خروشی ز لشکر بر آمد بدرد

□

بفرمود شه تا چو رای آورند

□

در آن هر دو گفتار چستی نبود

□

مگر زان بهی بزم آراسته

□

که آیا چون ز کویش بار بستم

□

رخ طالع اصل بی نور یافت

□

به نزدیک ما این فرومایه چرم

□

وز آنجا به بابل برون برد راه

□

ز قیصر ستم بر کتایون رسید

□

چو ز آیینه بینند پوشیده راز

□

چو رفتند شاهان بیدار تخت

□

چو از مرگ بسیار یادآوری

□

تا آن گرهش ز گه گشاید

□

نزد گربه شدند آن موشان

□

ز نیزه نیستان شده روی خاک

□

نور فشان گر چه بسوزی به داغ

□

نوائی سرایم در ایام تو

□

هول این حربگاه روحانی

□

که تا چون شه آید به فرخنگی

□

رود خوبی شیرین عشق گویان

□

مشو در حساب جهان سخت گیر

□

قرب سخن مقصد اقصای ماست

□

بدو حال آن نوش لب باز گفت

□

کبر و دماغش نه به جای خود است

□

چو شه دید کان چشمه‌ی خوشگوار

□

لیک بسی راه کند طی هلال

□

بفرمود تا درمیان تاختند

□

سنگ که کحل بصرش می‌کنند

□

درین باره میشد سخنهای نغز

□

مشک پر از باد کجا خم شود

□

یکی روز پنهان برون شد ز کاخ

□

به خلوت چو بنشست با هر کسی

□

کانچ از قضا شنید همان دید از قدر

□

فراز آوری روی آوردنی

□

عزریائیلی برآید از پی اسفندیار

□

که باران چو بسیار شد بد بود

□

وزیشان شده شهر ارمان ستوه

□

باغبان خفته بر نوازش چنگ

□

تا شوی عین نوازش مرد دانا را نواز

□

که آرد زر بی ترازو به چنگ

□

کسی کو ندارد ز یزدان سپاس

□

که پاکی وشرمست پیرامنش

□

مزرعه‌ی دیو تکاوش انین

□

که از برق من در من افتد شرار

□

که درد دل و رنج ایران بجست

□

وز تو شش کشور دیگر شادان

□

چون من گریان مضطر را فراوان نعمت طایی

□

سوی آفریننده ره چون برم؟

□

همه رزم‌جویان سازنده کار

□

بپیماید آغاز و انجام خویش

□

خفته‌ای تو هان بده انصاف گر دین پروری

□

که هم سیخ برجا بود هم کباب

□

کس نباشد بر تو مانند سنایی مهربان

□

کز منش عاقبت ستانی باز

□

که بگذر ازین منزل کاروانی

□

به طشتی در انداخت دانا دلیر

□

خوبی به چشمت گست شد شد ایمن از جور و ستم

□

غرق حیرت گشت و تن در کار داد

□

با سلام و درود و احسانا

□

نشان پشیمانی آمد پدید

□

نبینی وجز راستی نشنوی

□

نیک خواهی به طبع بدخواهش

□

هم بر زه جامه تو به شد

□

به ظلمت توان یافتن صبح وار

□

پر از غم شود زنده را جان شاد

□

بر نظر صورتی غلط بستم

□

نظرهای سعدان ازاو دور یافت

□

ببخشایم آن را که بخشودنیست

□

و آنچ گفتی و شنیدی، آن نبود

□

بر سر سیمت این سواد چراست

□

بر صورت سرو و گل بخندد

□

همه سخت‌گیری بود سخت میر

□

که شود ماده نر نرش ماده

□

کاهنین قلعه بد چو رویین دز

□

به موئی ز دوزخ درآویخته

□

به رشته زدن رشتها ساز کرد

□

باسیری نان میده هیچ است

□

زیر فرمان همه جهان او را

□

روا رو شد از راه برخاسته

□

بر آن رودها شد یکایک زده

□

صد عذر به آب چشم ازو خواست

□

مگر آیینه را آن هم به مستی

□

خمار از سر خلق بیرون کنم

□

صلا داده در روم و خود در حبش

□

برخاست ز راهشان ملامت

□

زان رخ و زلف و خال خیره شدم

□

در آن آب دانش به جای آورند

□

نه ممکن که سر در جهان آورد

□

می‌زد سری از دریغ بر سنگ

□

مفرح ساخته سودائیی چند

□

به دارنده تخت گویند باز

□

که پالودم از چشمه خون و مغز

□

خاری زره تو گلستانیست

□

که پیدا شد به صید افکندن شاه

□

ز بابل سوی روم زد بارگاه

□

گله کرد بر کوه و صحرا یله

□

سریست ز چشم ما نهانی

□

گه آمد که لشکر بهامون بری

□

شکیبنده باشی در آن داوری

□

گزافه سخن را درستی نبود

□

تا پی سپر زمین نباشی

□

به گفتار با او نگردی ز راه

□

زکارم شدی بند برخاسته

□

نخواهم که سازد کس آرامگاه

□

تا طارم تنگبار عرشی

□

که مردی غریب از میان برگزید

□

که شیرین آمدش خسرو در آغوش

□

جهان را سپارد به فرمانبران

□

چنان پندار کافتد بارت از دوش

□

نشان خانه‌ی فرهاد جویان

□

که گر عیسی شوی گردش نیابی

□

گرامیترست از بسی موی نرم

□

مراد شه بدین زودی برآید

□

رخ نامداران شد از درد زرد

□

بر او سوده یکی در شب‌افروز

□

تهی دست بودم ز هر برگ و ساز

□

پدر هندو و مادر ترک طناز

□

گر درمش هست برای خود است

□

در او بیند فرو ریزد ازین ننگ

□

شبان چون شد آگه ز راز نهفت

□

کسب کن این قاعده را از چراغ

□

بگوید که هان چشمه‌ی زندگی

□

تا نیایی به حرب کی دانی

□

ز دل تنگی آمد به دشتی فراخ

□

به محنتخانه‌ی دوری نشستم

□

ترا باد جاوید دیهیم و تخت

□

ساحت آن ملک طرب جای ماست

□

ازان داستان داستان زد بسی

□

ابروش گره گشا نماید

□

ز کوپالها کوه گشته مغاک

□

اول از آتش خبرش می‌کنند

□

زده سنگ بر طاس بر طاسیان

□

تا گذر آرد به مقام و کمال

□

که ماند درو سالها نام تو

□

گر نه ز بادش قدری کم شود

□

کزو روشنائی درآید به مغز

□

حجابی دگر در میان ساختند

□

کسی را که دانی تو از تخم کور

□

پلاشان بپاسخ نکرد ایچ یاد

□

چشم چون بر دیدن افتد کی بود در ظرف حرف

□

جهان از سخا دارم آراسته

□

هم از چارپایان و هم کشتمند

□

بگویم که بنیاد سوگند چیست

□

به فضلت کوهها گردد بسان عرش بلقیسی

□

طلسمی بر آن تخت فرزانه بست

□

هرانکو گذشت از ره مردمی

□

خواه دشمن گیر اینجا خواه دوست

□

گر هوای نفس جویی از در دین در میای

□

نشاید به یک تن جهان داشتن

□

گردان به گرد کوی زمانه زمانه‌ایست

□

او که در رهبری مرا یارست

□

مرد کز روی خرد فخر آرد از زنگ و حبش

□

یکی آفریننده دانم که هست

□

بشیده که بودش نبرده پسر

□

بخورد و بپوشش به یزدان گرای

□

ای چرخ را رفعت ز تو ای ملک را دولت ز تو

□

برآمد ز کوه ابر کافور بار

□

لاف که هستیم سنایی همه

□

نکرده دست او با کس درازی

□

بجز مرگ با جان عقلت که گوید

□

چنان کادمی زاد را زان نوا

□

شاه دریافت خورده دانی او

□

چوجانش تنش را نگهبان بود

□

اشک تو اگر چه هست تریاک

□

به هر خار چون گل صلائی زنم

□

ازین دخت و از شاه ایرانیان

□

باغ پر شور ازان خوش آوازی

□

ز تو یا مال ماند یا تو مانی

□

چو پر کرد از اخلاط آن مایه طشت

□

چنین داد پاسخ که از مرده یاد

□

کنارش پر از تاجداران بود

□

نه‌نه غرضش نه این سخن بود

□

چو دلداری خضرم آمد به گوش

□

این همه وادی که از پس کرده‌اید

□

غزالی مست شمشیری گرفته

□

فسانه بود خسرو در نکوئی

□

به بیغوله‌ای دید چاهی شگرف

□

چون طبع به اشتها شود گرم

□

او در آن دز چو بانوی سقلاب

□

ز بازرگان عمان در نهانی

□

بر آواز او زنگی قیرگون

□

گفتا که سبب چه بود بنمای

□

خرد سرگشته بر روی چو ماهش

□

بدین وعده ملک را شاد می‌کرد

□

ز لشگر گهش کس نیامد بدست

□

به گردی اگرچه دردمندی

□

گهری بایدم که نتوانی

□

اگر در تخته رفت آن نازنین جفت

□

ز فرسنگ و از میل و از مرحله

□

بودند در این جهان به یک عهد

□

گر تو نیز آن جمال و دلبندی

□

گرفتم سگ صفت کردندم آخر

□

ز خون خوردن جانور خو برید

□

خضرا دمنی ز خضر دامن

□

او جهان را به خرمی می‌خورد

□

مسی پوشیده زیر کیمیائی

□

هنوزم زبان از سخن سیر نیست

□

چندانکه جنیبه رانم آنجا

□

نکته‌گیری به کار نکته شگفت

□

اگر دشمنی ترکتازی کند

□

چو در چشمه یک چشم زد بنگرید

□

بر رهگذری نماند خاری

□

پاسخ شاه را سگالیدم

□

به فرخ رکابی و خرم دلی

□

درست آن شد از گفته‌ی هر دیار

□

سبوح زنان عرش پایه

□

همه مرزی ز مهربانی تو

□

چنان برکشند آب را زابگیر

□

به تخت تو آفاق را باد نور

□

ندید از مدارای هیچ اختری

□

ز بیگانه خیمه بپرداختند

□

به هرمرز اگر خود شوم مرزبان

□

چنان داد فرمان شه نیک رای

□

در آن شب بدانگونه بگداخت شاه

□

بدان کش کار فرمایی بود کار

□

وگر ناری از تلخی مرگ یاد

□

دلم را غم بی‌نوائی شکست

□

چو آن یاوری نیست در دست و پای

□

نرفت اندرین جز به آیین شهر

□

چو آمد ز بابل سوی شهر زور

□

به نیروی بازوی و زخم رکاب

□

عرض کردند با هزار ادب

□

هست سخن شاهد دلجوی ما

□

در بارگه سوی ظلمات کرد

□

باید اگر سوخت ، بساز و بسوز

□

به آسان گذاری دمی می شمار

□

هست آن گه گربه، نیست ابرو

□

بدان تانگین را نهد پیش او

□

به فکرم هیچ بار افتاد یا نه

□

هر آن موینه کامد اینجا پدید

□

آنکه درشتی فن خود ساخته

□

که هرمس به طوفان هفتاد کس

□

ره به در کعبه نیابد کسی

□

چو آمد حجابی میان دو کاخ

□

باد به خود کرده ولی وقت کار

□

ز پیران آن مرز بیگانه بوم

□

مخزن جمشید و فریدون کجاست

□

به نام تو زان کردم این نامه را

□

سنان بر سر موی بازی کنان

□

دگر باره خاک زمین بوسه داد

□

ز گردان جنگی برآورده سر

□

ز خویشان یکی انجمن ساختند

□

باز تا بر دست باشد کی کند تیهو شکار

□

چو بازو بود باک شمشیر نیست

□

ازیشان بما بر چه مایه گزند

□

سراغ کارکن امریست ناچار

□

ای خلد را نعمت ز تو قلب‌ست بی‌نامت درم

□

به رقص و طرب چیره گشتی هوا

□

که بر خیره این آب کردند شور

□

ازان راستی خواری آمدش بهر

□

یا براهیمی مسلم باشدت یا آزری

□

به هر زخم چون نی نوائی زنم

□

ز دیوان شمر مشمر از آدمی

□

به که بود از نظر انداخته

□

به که از روی نسب کبر آرد از شام و حجاز

□

کجا جویمش چون شوم ره به دست؟

□

با یک دهان ز شکر قضا تا به سر شکر

□

خانه‌ی تاریک کسی بر فروز

□

که تو میزبان نیستی میهمانی

□

به دستی زمین را نکردی یله

□

در غزل و مرثیه سحر آفرین

□

افتاده بر او گره ز هر سو

□

ز حکمت باغها گردد چنان چون جان ببخشایی

□

به رفتن سپه را مراعات کرد

□

کای فدای رهت همه جانا

□

ز حالم هیچش آمد یاد یا نه

□

وین همه مردی که هر کس کرده‌اید

□

همه عالم آن خود انگاشتن

□

در ساز چو آب خضر با من

□

در طلب اوست تکاپوی ما

□

تاخت مرکب به هم عنانی او

□

پلاسی بپوشید و دیبا درید

□

رقیب حرم چاره سازی کند

□

تا نکند قطع بیابان بسی

□

کند هرک دارد خرد با نژاد

□

مزاج زمین گشت کافور خوار

□

ناریخته به چو زهر برخاک

□

پوست کند از سر او روزگار

□

یکی کودک آید چو شیر ژیان

□

فکند آن سخن را در آن چاه ژرف

□

که ساکن بود آب جنبش پذیر

□

گنج فرو رفته قارون کجاست

□

نه سرو و گل و نه نسترن بود

□

گشاده ز دل زهره وز دیده خون

□

که در بیست و هفتم شب خویش ماه

□

برانگیخت آن پیل‌تن را چو باد

□

پی برد نمی‌توانم آنجا

□

چپ و راست افکند سر بی‌حساب

□

چگویم چو کس را ندانم زبان

□

خرد را و جان ترا پند چیست

□

گاورس درشت را کند نرم

□

که از فیلقوس آمد آن شهریار

□

در آزرم هیلاج یاریگری

□

بدین دار فرمان یزدان به جای

□

از نور تو کرده عرش سایه

□

یکی تنگدل شد یکی رو فراخ

□

به دشواری آن در توانی گشاد

□

کز منش هیچ گونه بستانی

□

کز ناله نزد بر او شراری

□

دماغ مرا تازه گردید هوش

□

برون راند از آن شاه یک منزلی

□

همه زندگانیش آسان بود

□

چندانکه گریستی بخندی

□

گرفتم ره نانوائی بدست

□

سلامت شد از پیکر شاه دور

□

روی در پای شاه مالیدم

□

کاین یک نفس تو ماند بر جای

□

که رسم مغان کس نیارد بجای

□

که در مهد مینو کنم تکیه جای

□

برش پر ز خون سواران بود

□

خفتند در آن جهان به یک مهد

□

بدین چرم بی موی شاید خرید

□

فسونگر بود وقت نغز گوئی

□

هیچ دز بانو آن ندیده به خواب

□

به شیر سگ نپروردندم آخر

□

سخن را مدد بخشم از خواسته

□

بده من زر خریده زر کانی

□

جمله را گردن به زیر بار اوست

□

غلط گفتم که گنجی و اژدهائی

□

که بر بارگی نعلی از زر نبست

□

خرابی را به رفق آباد می‌کرد

□

به تمنای مرزبانی تو

□

به ترک تخت شاهی چون توان گفت

□

بداند بهای کم و بیش او

□

پس آن به کو نماند تا تو مانی

□

جان نوازان درو به جان بازی

□

مباد از سرت سایه تاج دور

□

بر حدیثی هزار نکته گرفت

□

به موجی همی ماند و هفتاد خس

□

راه دانست و نیز هشیارست

□

که هر کو بر آن تخت سازد نشست

□

بنگری فارغم که بپسندی

□

وزان به دعائی دگر کرد یاد

□

مگر با زلف خود وانهم به بازی

□

بت خوب در دیده ناخوب گشت

□

داد می‌داد و خرمی می‌کرد

□

چنین گفت پیری به دارای روم

□

بجای آهوی شیری گرفته

□

که زرین کند نقش تو خامه را

□

دل و جان فتنه بر زلف سیاهش

□

که آسان زید مرد آسان گذار

□

به خون روی دشمن نمازی کنان

□

شد آن چشمه از چشم او ناپدید

□

دانی چه خود همای بقا در هوای دهر

□

حکمت او بر نهد بار همه

□

نی که دست شاه خوشتر باز را در شهر خصم

□

جهان قسمت ملک دارد بسی

□

بدو گفت کین لشکر سرفراز

□

خبر گفت آن چه گوهر است بگوی

□

تیغ تحقیق از نیام امتحان چون بر کشی

□

کفی پست از آنجا که غایت بود

□

گروی زره و آنک از وی بزاد

□

گر آیدت روزی به چیزی نیاز

□

ناز کم کن چون سنایی بر سر مشتی خسیس

□

گهی دل به رفتن نیاید به گوش

□

درختان کشته ندرایم یاد

□

بسی لاغرتر از مویش میانش

□

آری هستند سنایی ولیک

□

سباع و بهائم بر آن ساز جفت

□

خرد گر برین گفتها نگرود

□

بماند بدو رادی و راستی

□

در کعبه مردان بوده‌اند کز دل وفا افزوده‌اند

□

دبیری قلم رسته از پشت او

□

ایا چشمی که پیوسته طلبکار جمالی تو

□

راه بربسته راه داران را

□

بجز مرگت اندر حمایت که گیرد

□

چه مقصود بد؟ شاه آفاق را

□

هرآنکس که از مردگان دل بشست

□

پر از مرد دانا بود دامنش

□

ای سینه گشای گردن افراز

□

مگر کاتش است این دل سوخته

□

ببالا بلند و ببازوی ستبر

□

هنر فتنه شده بر جان پاکش

□

دری در ژرف دریائی نهاده

□

چو صاحب گله دید کامد شبان

□

جمله در افعال مایی رفته‌اید

□

رقص بر هر درختی افتاده

□

من ماه و تو آفتابی از نور

□

پذیرا سخن بود شد جایگیر

□

به خدنگی دو شاخ از آهوی نر

□

از آن نخجیر پرد از جهانگیر

□

سگ از من به بود گر تا توانم

□

رقمهای رومی نشد زاب و رنگ

□

در تخته هیکل رقومی

□

همچنان می‌شدند در تک و تاب

□

ز هر کس کو به بالا سروری داشت

□

دگر گفتها چون عیاری نداشت

□

بودس غرض آنکه در پناهی

□

بشر با او چو نیک و بد گفتی

□

چو بربط هر که او شادی‌پذیر است

□

نشانش پدید است و او ناپدید

□

حلوا که طعام نوش بهر است

□

چار شه داشتند چار طراز

□

ز دولت بر رخ شه خال میزد

□

مساحت گران داشت اندازه گیر

□

از حجله عرش بر پریدی

□

شاه فرمود کاورد نخاس

□

به می بنشین ز مژگان می چه ریزی

□

گروهیش کز حق گرفتند گوش

□

در هیچ رهی نماند سنگی

□

گنج در حضرتش روانه شده

□

شنیدم کز چنان در باشد آرام

□

بسی گنجهای کهن ساختم

□

من نیز چو تو شکسته بودم

□

گفتم ای دستگیر غم‌خواران

□

چو از مهر مادر به یاد آمدش

□

هم او پای بر جای و هم لشگرش

□

گفتا سبب آنکه پیش ازین بند

□

ازان درد بگریست افراسیاب

□

چه دانم که ایشان چه گویند نیز

□

گرامی عروسان پوشیده روی

□

کردند چنانکه داشت راهی

□

چو گفتندش حدیث رفتن من

□

چو دید اختران را دل اندر هراس

□

که شاه جهان را درازست گوش

□

چو فارغ شد از تختگاهی چنان

□

به بیشه درون آن زیانکار گرگ

□

سرانجام در دیر کوهی نشست

□

ستم را ز خود دور دارم بهش

□

فرستادن جان به مینوی پاک

□

یا پاره‌ای از زغال تاغ است

□

به سستی درآمد تک بارگی

□

اگر سیم هر کشوری در عیار

□

ره انجام را زیر زین رام کرد

□

فتنه مینگیز و بترس از ستیز

□

بدین‌گونه یک ماه رفتند راه

□

به درگاه او هر که سر داشتی

□

لایق خدمت تو پیشکشی

□

شب همه شب ما و تمنای او

□

بدانست خضر از سر آگهی

□

نیاید کارها بی کارکن راست

□

ز غریدن شیر در چرم گرگ

□

سرمه نرم است پی دیده نور

□

اگر بیش گیرد زمانی درنگ

□

کعبه‌ی وصل است هوای دگر

□

طراوت شد از روی و رونق ز رنگ

□

جمله در این خاک فرو رفته‌اند

□

که شاه جهانگیر آفاق گرد

□

گشت چو از باد قوی گوسفند

□

شبی فرخ و ساعتی ارجمند

□

سواران بنیزه برآویختند

□

وزان پیشه نیزم نوائی نبود

□

بگویی به دادار خورشید و ماه

□

چو شد منزلی چند و در کار دید

□

زر پیلوار از تو مقصود نیست

□

کرده‌ایم ما قبول فرمانا

□

همی کند موی و همی ریخت آب

□

مگر نیک مغزش همی نشنود

□

ستمکش نوازم ستمگاره کش

□

نی که روی ماه بهتر خاصه در دریا کنار

□

اگر چه عمده سعی کارفرماست

□

بدندان به دو نیم کردند شاد

□

گشاد از سر چرب گوئی زبان

□

هم ببینی حال خود را مهره‌ای یا گوهری

□

به کوه بزرگ اژدهای سترگ

□

نژادی که هرگز مباد آن نژاد

□

قلمهای مشکین در انگشت او

□

تا شوی در گلستان وصل خوبان جفت ناز

□

پنجه قصاب از او پوست کند

□

از بهر مدت تو گشادست بال و پر

□

در بسته را از که جویم کلید

□

از سرشان جهل جدا کرده سین

□

ورنه شوی کشته در آن فتنه خیز

□

سپردم ترا راه خوارزم ساز

□

صراحی تهی گشت و ساقی خموش

□

ازین شوخ چشمان آخر زمانی

□

با کفنی زیر زمین خفته اند

□

در کوی صدق آسوده‌اند محرم تویی اندر حرم

□

چو گفت این سخن دل تهی شد ز جوش

□

ایا دستی که روز و شب بروی رطلها مایی

□

بیان کردند در خون خفتن من

□

برد زانگونه کو نداشت خبر

□

سخن کز دل آید بود دلپذیر

□

چشمی به تو می‌گشایم از دور

□

یا بر سر گه پر کلاغ است

□

به مردی چو شیر و ببخشش ابر

□

که در کار و کسبم وفائی نبود

□

بسی مردم از تشنگی شد تباه

□

سیر ره اوست به پای دگر

□

نباشد ورا نیکویها درست

□

بران شغل بگماشته صد دبیر

□

در سوخته سینه‌ای بپرداز

□

خواب نداریم ز سودای او

□

وادی ذات صفت را خفته‌اید

□

بود شادمانی درو دلپسند

□

ز طاقت فرو ماند یک‌بارگی

□

چونکه درشت است کند دیده کور

□

هفتاد حجاب را دریدی

□

درو نکته‌های نو انداختم

□

هراسنده شد مرد اخترشناس

□

به دشت و به گنج و به پیلان مناز

□

خواندم همه نسخه نجومی

□

برآیینه‌ی چینی افتاد زنگ

□

وز اینم بتر هست بسیار چیز

□

دوخته کام کامگاران را

□

چون سوختگان برآرد آهی

□

وز او هست هر قسمتی با کسی

□

نشست از بر بور عالی عنان

□

نکوبد درکژی وکاستی

□

دل خسته و پای بسته بودم

□

بمردند چون یافه کردند هوش

□

چو انجم در آن ره کم آرام کرد

□

او بهر نکته‌ای برآشفتی

□

کز خون خودش نداد رنگی

□

به مادر نمایند رخ یا به شوی

□

به از زحمت آوردن تیره خاک

□

پر از خوب رخ جیب پیراهنش

□

در هیضه‌خوری به جای زهر است

□

شده فتنه خرد را سر بزرگ

□

پریشانی اندر نهاد آمدش

□

تا سپارم به دست گوهرجوی

□

دادم به سگان نواله‌ای چند

□

که از خار خوردن شد افروخته

□

ز شغل جهان داشت یک‌باره دست

□

وای عجب او خود نگه دار همه

□

بر تربت هردو روضه گاهی

□

ز لشگر بسی خلق بیمار دید

□

ز درد گوشمالش ناگزیر است

□

پنجمین شان توئی به عمر دراز

□

چراغی بر چلیپائی نهاده

□

سخنگو بر آن اختیاری نداشت

□

سری و گردنی بالاتری داشت

□

پس رو آهسته پیشرو به شتاب

□

فریبش را چو سگ از در نرانم

□

یکی گشت بیدار و دیگر بخفت

□

چو اختر می‌گذشت او فال میزد

□

بهترین همه جهانداران

□

رطوبت‌های اصلی را در اندام

□

که نو کرد نقش این کهن طاق را

□

غمت خیزد گر از غم برنخیزی

□

میوه دل برده بلکه جان داده

□

که تا کی برآید ز کوه اخترش

□

بردگان را به شاه برده‌شناس

□

بگردد به هر سکه چون روزگار

□

جهانگیری چو خسرو گشت نخجیر

□

شبان روزی او را کفایت بود

□

غارت تیغ و تازیانه شده

□

اگر خر بدی زین زر داشتی

□

نبشته عهده عنبر به خاکش

□

که چون آسمان شد ولایت نورد

□

بسی شیرین‌تر از نامش دهانش

□

که اسکندر از چشمه ماند تهی

□

یکی گرد تیره برانگیختند

□

براندازدش تخت یاقوت رنگ

□

به تیغ و به مهر و به تخت و کلاه

□

که پیل تو چون پیل محمود نیست

□

شد از نقره‌ی زیبقی آب و سنگ

□

چون شما سی مرغ حیران مانده‌اید

□

کوه را میخ زمین کرد از نخست

□

تنها شدی از گرانی رخت

□

بجای یکی بد یکی بد کنم

□

ضربه فرق او از انسان راند

□

گرچه پس رو ز پیش رو می‌ماند

□

بزن چون آفتاب آتش درین دیر

□

گر از بهر آن جوید آب حیات

□

یکی گفت کای شاه کهتر پسر

□

هم از پیشه‌ها آن گزین کاندروی

□

با بلبل مست راز گوید

□

سر از لهو پیچید و گوش از سماع

□

سیه چشم و پر خشم و نابردبار

□

اگر چه فتنه عالم شد آن ماه

□

تو در بردار و دریا را رها کن

□

وجودش که صاحب معانی شدست

□

دانم که در این حصار سربست

□

هران چیز کان بهره تن بود

□

به خوش مغزی به از بادام تر بود

□

چو دریا شوم دشمنی عیب شوی

□

عذر قدمم به باز ماندن

□

در همه کاری آن هنر پیشه

□

شوم پیش سگ اندازم دلی را

□

به شهری که داور بود پی فراخ

□

بر هر چه از آن برون کشیدم

□

چه افسر نهی بر سرت بر چه ترگ

□

نه هر کش پیش میری پیش میرد

□

چو در من گرفت آن نصیحت گری

□

هم فضل و عنایت خدائی

□

رخش نسرین و بویش نیز نسرین

□

یک اسب بور از رق چشم نوزاد

□

چو شد صفه‌ی چینیان بی نگار

□

مجنون که ز نوش بود بی‌بهر

□

خواجه کاواز عاشقانه شنید

□

چو اسکندر آیینه در پیش داشت

□

رسن بسته اندازه پیدا شده

□

ایشان به نواله‌ای که خوردند

□

چو طاوس فلک بگریخت از باغ

□

رهی پیچ بر پیچ تاریک و تنگ

□

سنان چشمه‌ی خون گشاده ز سنگ

□

آن روضه که رشک بوستان بود

□

گفت شر آن دو گوهر بصرست

□

بکوشید کارد سوی روم رای

□

چو قسم خدا را کنی رام خویش

□

چون سخت شدی ز گریه کارش

□

بر زمین یاریی کرا باشد

□

نخستین قدم سوی مغرب نهاد

□

ز پوشیدن درس آموزگار

□

یکی آنکه در لشگرم وقت پاس

□

کاین چنین باید آن چنان شاید

□

بفرمود کز رومیان یک دبیر

□

همه نقش نیرنگها پاره کرد

□

دو گوهر برآمد ز دریای من

□

داشت اسکندر ارسطاطالیس

□

دل از شغل عالم به طاعت سپرد

□

بپرسید از او حال میش و بره

□

رسیدند از آن مفرش سیم سود

□

رفت و آورد و شاه در همه دید

□

گربه چون موشکان بدید بخواند

□

سوی مخزن آوردم اول بسیچ

□

نگهبان آن مرز خوارزم باش

□

آوریدی جهان به تیغ فراز

□

آنکه دید اسرار عالم خاک زد در روی فخر

□

چو بر نسبت ناله هر کسی

□

نیاید بدندانشان سنگ سخت

□

همی گفت زار این جهانبین من

□

از دور آدم تا به ما از انبیا تا اولیا

□

چنین گوید آن پیر دیرینه سال

□

ستم بر سیاوش ازیشان رسید

□

ازین یا رب چه در دل گشت او را ؟

□

اگر مرگ نبود که بازت رهاند

□

ز بس زر که بر زیور انباشتند

□

گر آن پهلوانی بود زورمند

□

سرانشان به زخم من آمد به پای

□

ای سنایی گر سنا خواهی که باشد جفت تو

□

نشسته جوانمردی اطلس فروش

□

ورنه نه آن درشت پسندست روزگار

□

یا صورت نون نکبت است آن

□

گر چه سوی صورتیان گاه شکل

□

پی بارگی سوی این مرز راند

□

خاک از انصاف دادن این چنین شد محترم

□

خلق کشند آتش خلوت فروز

□

اگر تیغی به فرق آید گمانی بر که جرجیسی

□

سوی خانه آمد به آهستگی

□

آنکه فرستاد به این کشورت

□

شنیدم که آن جنبش دیرپای

□

درین خرم اساس دیر بنیاد

□

جز ایزد پرستیدنش کار نیست

□

فیض در او مرحله در مرحله

□

نباشد جز این موی ما را درم

□

از اثر بود سخن بود ماست

□

ز محرومی او نه از خشم او

□

چند به این باد به سر می‌بری

□

ببخشی تو بی‌آنکه خواهد کسی

□

رو به درشتی چو بداندیش کرد

□

جهانی روان بود لشگرگهش

□

به فر و به نیک‌اختر ایزدی

□

بخواند آن جوان هنرمند را

□

سنانهای نیزه بهم برشکست

□

سطرلاب فرزانه درآفتاب

□

کو روزگار خویش به هرکس کند هدر

□

که هرگز نپیچی به سوی بدی

□

و آنکه شد در کار دلبر آب خورد از جوی عار

□

مغان را ز میخانه آواره کرد

□

همیشه کمربسته‌ی رزم باش

□

یلان سوی شمشیر بردند دست

□

ز درس گرانان و درس گرانی

□

بر او رسته صد بیشه تیر خدنگ

□

که زو آمد این بند بد را کلید

□

بدو بگذرد زخم پیکان مرگ

□

زیر تک خامه چو دین ست دین

□

به پاداش نیکی یکی صد کنم

□

مگرمان بیکباره برگشت بخت

□

چاره‌گر بود و چابک اندیشه

□

تیغ نفرین خورد بر سر آتش از مستکبری

□

که از پنجه‌ی مرگ یابد نجات

□

ببازو ستبر و ببالا بلند

□

ز نامش نگردد نهان آبروی

□

گام در راه حقیقت نه چو مردان دست یاز

□

نه چون آینه دوستی عیب گوی

□

نی بر زمین نی بر سما نامد چو تو یک محترم

□

کاسمان را به تیشه بتراشد

□

اگر ارت به سر آید گمانی بر زکریایی

□

شگفتی فرو ماند از آن شهریار

□

بی‌دل و بی‌صبر و بی‌جان مانده‌اید

□

روانش پس از مرگ روشن بود

□

دادم ز چنان غمی رهائی

□

که نزدیک شد کوچگه را وداع

□

نگردد همی گرد داد پدر

□

پیش رو باز مانده را می‌خواند

□

که باشد خردمند و بیدار و پیر

□

کفن بین که پوشیدشان روزگار

□

پدر بگذرد او بود شهریار

□

پس زمین را روی از دریا بشست

□

آرام گهی درون ندیدم

□

ز تاریخ شاهان پیشینه حال

□

که ازو تا به ماده فرق نماند

□

کز وی آموخت علمهای نفیس

□

به مصر آمد آنجا دو روز ایستاد

□

هنوز اندران تخت مانده بجای

□

زان ماه حصاریت خبر هست

□

جانش حاضر نبود و جامه درید

□

فرو بسته شد شخص را دست و پای

□

که سستی نکردم در آن کار هیچ

□

دانی که خطاست بر تو خواندن

□

با فروشنده کرد گفت و شنید

□

همه راه پرخارو پر خاره سنگ

□

نیشنده دادش جوابی سره

□

غمهای گذشته باز گوید

□

کاین ازان آن از این عزیزترست

□

ز دژخیم ترسم که آید هراس

□

زبان برگشادم به در دری

□

حاجتگه جمله دوستان بود

□

به سر تازیانه دادی باز

□

فروزنده از رویشان رای من

□

به دست آمدش راه دستان بسی

□

می‌خورد نوالهای چون زهر

□

به گل چیدن به باغ آمد سیه زاغ

□

برین زیست گفتن نشاید که مرد

□

مقادیر منزل هویدا شده

□

برخاستی آرزوی یارش

□

کس زبان بر گزاف نگشاید

□

به خاکی کزاو بودشان زاد بود

□

جهانی دگر خاص بر درگهش

□

هم تاج گذاشتی و هم تخت

□

چو عالم فتنه شد بر صورت شاه

□

نظر در تنومندی خویش داشت

□

ز خاکستری پیر زن درع پوش

□

با من لب خود به مهر کردند

□

لبش شیرین و نامش نیز شیرین

□

چراغ از قبله ترسا جدا کن

□

بر و بوم ما را به گردون رساند

□

به شیرین استخوانی نیشکر بود

□

سوار سرافراز رویین من

□

که بی‌عیسی نیابی در خران خیر

□

بر آن قسمت افتاده دان نام خویش

□

که خواهد سگ دل بی‌حاصلی را

□

زانکه مبادا شود آفاق سوز

□

بدین سختی غمی در پیش گیرد

□

زمینیست یا آسمانی شد است

□

معطر کرده چون ریحان بغداد

□

بران کار هیشوی بد رهنمای

□

رزقکم فی السماء حقانا

□

نگردد یکی موی ازین موی کم

□

خلق نکرد از پی جمع زرت

□

به نزدیک او خلق را بار نیست

□

به چیزی خاطر هر کس بود شاد

□

بهد طالع گرفتن چو مه در شتاب

□

یا طاق سرای محنت است آن

□

بدو داد معشوق دلبند را

□

چه در خاطر گذشت آن تند خو را ؟

□

سگان را به زنجیر زر داشتند

□

روی سخن قبله مقصود ماست

□

نهان گشت چون چشمه از چشم او

□

نیستی آخر دم آهنگری

□

خزینه فراوان و خلعت بسی

□

نور در او مشعله در مشعله

□

شود دخل بر نانوا خشک شاخ

□

ناله بسی از عمل خویش کرد

□

نگه داشت مهر زبان بستگی

□

من گرسنه بسی بسر بردم

□

جهانجوی لهاک و فرشیدورد

□

چو بشنید گفتار فریادخواه

□

جهان را ز دینهای آلوده شست

□

عالمی وامانده‌اند از عدل اندر حبس خود

□

بود هر دل به ذوق خاص در بند

□

گوان خوان و اکوان دیوش مخوان

□

گر این نامه را من به زر گفتمی

□

لیک در آنست که داند خرد

□

که دندانهاشان بخان منست

□

کسی کو دل و مغز افراسیاب

□

عقوبت کنم خلق را بر گناه

□

در حسرت دیدار تو در حکمت گفتار تو

□

گر ز من و تست غرض جمع زر

□

خود خاک درگه تو حکایت همی کند

□

بیانی که باشد به حجت قوی

□

گر افسرده کردست درس حروفت

□

که آیا این زمان با او نشیند ؟

□

دگر پنجه از نامداران چین

□

به وقتی چنین کنج بهتر ز کاخ

□

با عقاب تیز چنگ و با همای خوب پر

□

هست به محراب سخن روی ما

□

برندت گر سوی زندانی گمانی بر که صدیقی

□

از آن هیبت آمد ملک را شکوه

□

ما به سیمرغی بسی اولیتریم

□

آنکه در او هست ز لنگر اثر

□

هرکه آمدی از غریب و رنجور

□

به خواهنده آن به خشم از مال و گنج

□

کار نر چو به مادگی پرداخت

□

آن حلقه‌ی چشم چرک بسته

□

شبی که اسب نشاطش لنگ رفتی

□

دگر ره حجاب از میان برکشید

□

بریزد همی بر زمین بر درم

□

روح در این قافله محمل کش است

□

مرگ پدر تو چون شنیدم

□

نهادم ز هر شیوه هنگامه‌ای

□

فراوان ز گنج پدر بر خورد

□

دم که به باد است چنین پای بست

□

چه مارست اینکه چون ضحاک خونخوار

□

ز موسیقی آورد سازی برون

□

یابد ز نسیم گلستانی

□

گشته چو سوهان به درشتی مثل

□

دل آن به کو بدان کس وا نبیند

□

ز خشکی به هر جا که زد بارگاه

□

وقتی که چرا کنی در آن بوم

□

میانجی نخواهی جز از تیغ و گرز

□

تو زی کو مرد و هر کو زاد روزی

□

شبانه به هنگام گفت و شنید

□

از کوه درآمدی چو سیلی

□

بزخم اندرون تیغ شد لخت لخت

□

مبین کاتشگهی را رهنمونست

□

وزو چرب و شیرینی انگیختم

□

دانم که هر آنچه ساز کردند

□

چون زمین بر پشت گاو استاد راست

□

ز شیر مادرش چوپان بریده

□

ز هر سو سراسیمه می‌تاختم

□

فرجام شوی تو نیز خاموش

□

نه شکیبی که برگراید سر

□

گمان برد کابی گزاینده خورد

□

که در بزم خاص ملک فیلقوس

□

بازار جهت بهم شکستی

□

گروهی که یارند با نوش‌زاد

□

تو نیز ای جوان از پس پیر خویش

□

چو شه رسم کیخسروی تازه کرد

□

می‌داد ز راه بینوائی

□

شکر لفظان لبش را نوش خوانند

□

به دود سیه در کشد خامه را

□

طرفدار چون شد به فرمان تو

□

ده سال غلامی تو کردم

□

ازین هر دو چیزی ندارد دریغ

□

پدیدار شد تیغ کوهی بلند

□

چو طالع به پیروزی آمد پدید

□

تنی دید چون موی بگداخته

□

انجم چرخ را مزاج شناس

□

وز آنجا برون شد به عزم درست

□

ز بهر پلاسی رسن تافته

□

یکی عصمت مریمی یافته

□

همان دوستی باکسی کن بلند

□

نهادند برخاک رخسار پاک

□

خدنگی همه سرخ گل بار او

□

چو مه را دل به رفتن تیز کردم

□

جهان خسروش گفت کای نامدار

□

چشمها را به من فروش به آب

□

در این بوم شهریست آباد و بس

□

شدند از جلوه طاوسان گسسته

□

گروهی حکیمان دانش پرست

□

کم نکردند هردو زان پرواز

□

در اندیشه یا در نظر جویمش

□

بشر گوینده را ز خاموشی

□

در این داستان رومیان کهن

□

ملک ازو گرچه سبز شاخی داشت

□

که بستان دلارام خود را بناز

□

باز پرسیدن حدیث نهفت

□

نظامی صفت با خرد خو گرفت

□

بزم نوشیروان سپهری بود

□

ز بازار لشگر در آن کوچگاه

□

گرچه هریک به چهره ماهی بود

□

خنیده چنین شد کزان چاه چست

□

دگر آنکه برقصد چندین گروه

□

رزقم امروز شد فراوانا

□

منش برز داری و بالای برز

□

بسی روزگاران ببد نشمرد

□

نگهداشت بر خلق دین درست

□

بر تعبیه‌ایش باز کردند

□

ببودند لرزان چو شاخ درخت

□

که باشد فروشنده‌ی او دژم

□

که هرگز نمیرد در او هیچکس

□

گریزنده جانی به لب تاخته

□

سواران و گردان روز نبرد

□

زانک سیمرغ حقیقی گوهریم

□

نوازش کنم چون شود عذرخواه

□

در حال شدی ز رنج و غم دور

□

ز مشغولی به شغل خاص خرسند

□

سوی ماده که نر کند در تاخت

□

برآهنگ آن ناله نالی برست

□

که خاکی نیاساید الا به خاک

□

همان زخم خنجر نشان منست

□

بر مرده تن کفن دریدم

□

طرف بر طرف هست ملک آن تو

□

نویسد سوی مادرش نامه را

□

هیچ بجز باد ندارد به دست

□

حال دل من کنیش معلوم

□

به نوعی دگر گفته‌اند این سخن

□

مگردان ازین شیوه تدبیر خویش

□

که با خود یاریش دمساز بیند

□

از یار غریب خود نشانی

□

به شیرین و خسرو درآمیختم

□

در و زهر و زهر اندر و کار کرد

□

کونی‌ست ولی ز گه نشسته

□

واین واقعه را کنی فراموش

□

به عمری کجا گوهری سفتمی

□

که از برشدن بود جان را گزند

□

نیست بجز کشتی دریا گذر

□

از زحمت تحت وفوق رستی

□

که از باز دادن نیایم به رنج

□

به فرمان ایزد میان بست چست

□

سجده گه ما سر زانوی ما

□

کالای کساد را روائی

□

که آن را نشد کس جز او رهنمون

□

یکی نور عیسی بر او تافته

□

این چه فضا وین چه ره دلکش است

□

رفتی سوی روضه گاه لیلی

□

بتی بود پاکیزه و نوعروس

□

هم از پشت تو انگیزد ترا مار

□

کوه ز ما و تو بود سخت‌تر

□

این بود بری که از تو خوردم

□

زمان تا زمان گشت ازو ناپدید

□

کم این بودی که سی فرسنگ رفتی

□

ناله از او خاسته در هر عمل

□

که در سگ بیند و در ما نه بیند

□

مگر در سخن نو کنم نامه‌ای

□

به شیر گوسفندش پروریده

□

که جز مرگ کسری ندارند یاد

□

عبارت بین که طلق اندود خونست

□

گلی خون تراویده از خار او

□

به مرگش تن بباید داد روزی

□

ور نه زین آبخورد روی بتاب

□

چونان که سطح آب حکایت کند صور

□

که دوران کند دست یازی فراخ

□

مفلسان بی‌گناهانند ای دل در گذار

□

که به هر نیامست گر به هر تیغ

□

بدرد دل اندر بپیچید شاه

□

ز نافرخی باشد ار نشنوی

□

تف مرگ در جانت آرد روانی

□

او چو خورشید پی فراخی داشت

□

که بر پهلوانی بگردد زیان

□

ز منزل به منزل بپیمود راه

□

چشمه‌ی حیوان ز نم پارگین

□

که باشد بسختی تو را سودمند

□

تبه کرد و خون راند برسان آب

□

همان پیکر اول آمد پدید

□

وگر رانندت از شهرت گمانی بر که تنهایی

□

طبعها را بهم گرفته قیاس

□

بفرمود تا کرد پیران گزین

□

بجای پلاس اطلسی یافته

□

ابلهی باشد که رقاصی کند کبک دری

□

گاو بر ماهی و ماهی در هواست

□

هر ساعت از اخبار تو بر زعفران بارم به قم

□

چو کیخسرو آهنگ دروازه کرد

□

داده بد داروی فراموشی

□

ز کیخسروان تخت را یادگار

□

نه کلیدی که برگشاید در

□

چو پرسند جایش کجا گویمش

□

آنکه نخاس گفت شاهی بود

□

به بازار محشر همی ماند راه

□

تا بدان گه که مرغ کرد آواز

□

که چون بنده فرمان شدند آن گروه

□

هم تو دانی و هم توانی گفت

□

جهان کرد شمشیر شه را کلید

□

به پر زاغ رنگان بر نشسته

□

به بی برگی آن برگ می‌ساختم

□

کز جهانش بزرگمهری بود

□

ز اسباب دنیا شده تنگدست

□

ولیعهد مهین بانوش دانند

□

نظامی مگر کاین صفت زو گرفت

□

پس آنگه چاره شبدیز کردم

□

سرشادمانه سوی خانه باز

□

سپه چون کشم در بیابان و کوه

□

روزه بودم به روزهای دگر

□

ازین جنگ پور و برادر نماند

□

چه گویی تو ای خواجه‌ی سالخورد

□

به ایران زمین از چنان پشتیی

□

تا چه خواهی کرد مشتی دیو مردم را مقیم

□

برون از نسبت هر اشتراکی

□

بریشان ببخشود خسرو بدرد

□

از آن گنج پنهان خبر یافتند

□

وگر در راحتی افتی گمان بر کابن یامینی

□

ز هیشوی قیصر بپرسد سخن

□

و دیگر کسی را کز ایرانیان

□

تماشای پروانه چندان بود

□

به درس آمدی قلب این را بدیدی

□

آن نیست سواد، چیست یارب

□

کز روی سبق مرتبه در مجمع وجود

□

همانا که عشقم براین کار داشت

□

مر مخالف را جهیدن هست با او همچنانک

□

چو می نوشد که نقلش آورد پیش ؟

□

بدو گفت تا شهر ایران برو

□

نمایم جو و گندم آرم به جای

□

بس وحش آمد سوی دانا رحم

□

ای ز دمت رفته جهانی به رنج

□

فردوس زان خرم شدست وز خرمی مفخم شدست

□

کشیده در آن شهر کوهی بلند

□

دو یک انداز را بهم پیوست

□

آب درین بادیه اشک نیاز

□

خرگاه برون زدی ز کونین

□

چو ملک تو شد خانه دشمنان

□

چنین داد پاسخ که این نارواست

□

خیز و میفکن به درشتان نظر

□

هر آن روزی که نصفی کم کشیدی

□

نهنگان شمشیر جوشن گداز

□

وزان پس یکی شاه خیزد سترگ

□

شب دم از افسانه او می‌زنیم

□

زان روضه کسی جدا نگشتی

□

در آن حیرت آباد بی‌یاوران

□

محو ما گردید در صد عز و ناز

□

گر چه درم مونس دلخواه تست

□

به نالیدن مکن بر مرده بیداد

□

چو شد تخت من تخت کاوس کی

□

باشد که دلش گشاده گردد

□

هر که نصیبی ز هنر می‌برد

□

به شهوت ریزه‌ای کز پشت راندی

□

وگر راه بر روی دریاش بود

□

کردم به تپانچه روی را خرد

□

چو بشنید زو شهریار جوان

□

مرا خود کاشکی مادر نزادی

□

کجا جای دارد ز بالا و زیر

□

کی مانده به کام دشمنانم

□

بب اندرون غرقه شد بارگی

□

بفرمودی تنوری بستن از سیم

□

وز آنجا سرا پرده بیرون زدم

□

نه نه غم او نه آنچنان بود

□

پس همه بر چیست بر هیچ است و بس

□

عروسی بکر بین با تخت و با تاج

□

برون آمد از دیدن تخت و جام

□

هرچ آن نظری در او توان بست

□

چون پر افشاند مرغ صبحگهی

□

در آن نامه سوگندهای گران

□

به دیدن همایون به بالا بلند

□

سر بر سر خاک او نهادی

□

اگر خود گذر یابی از روز بد

□

نهیب توهم تنش را گداخت

□

به شه گفت برزن که یاری تراست

□

این شعله که جوش مهربانیست

□

رونده ماه را بر پشت شبرنگ

□

پس و پیش آن کوه را دید شاه

□

چو گردن کشد خصم گردن زنم

□

دادی به سگانم از یک آزار

□

تو در انجمن خامشی برگزین

□

پدید آمد آرامگاهی زدور

□

بدانست کان طاق افروخته

□

بخوبی شد این یک چو بدر منیر

□

در بسی کوفت کس نداد جواب

□

چو لختی زمین را طرف در نوشت

□

چو در کوره‌ای مرد اکسیر گر

□

که در عالم این چرخ نیرنگ ساز

□

کسی کو بود برخرد پادشا

□

نه در طبع نیرو نه در تن توان

□

چنان ساخت هر نسبتی را خروش

□

همه در آشیانها رخ نهفتند

□

ز چه سربرآورد و بالا کشید

□

بر طبایع تمام یافته دست

□

دگرره پدیدار گشت از نهفت

□

پریرویان کزان کشور امیرند

□

دری را که او تاج تارک بود

□

خیر گفت از خدا نداری شرم

□

سوی شیر مرغ از عنان تافتند

□

بود پرویز را چه باربدی

□

که الیاس با خضر همراه بود

□

مردمان از غرور نعمت و مال

□

به شرحی که دادند از آن دین پناه

□

صاحب من مرا چو محرم یافت

□

جوانمرد چون در صنم بنگریست

□

گفت نام تو چیست تا دانم

□

زنی داشتم قانع و سازگار

□

زانچه گوینده داده بود خبر

□

گروهی فراوان‌تر از خاک و آب

□

به فرزانه گفتا که در خسروی

□

از برای رضای رحمانا

□

سوی آتش آورد روی و روان

□

تا به ما در خویش را یابید باز

□

زدم قرعه بر نام نام آوران

□

و این بد که بند سگ آشنا خوار

□

سرانشان غمی گشت یکبارگی

□

بس بر آهو روانه کرد ز شست

□

قضا را شد آن زن ز من باردار

□

نشد کارگر هر علاجی که ساخت

□

بزرگان و سالار و لشکر نماند

□

ز ترکان بیارد سپاهی بزرگ

□

که شمع شب افروز خندان بود

□

تا حاجت او روا نگشتی

□

سرشته هر گلی از آب و خاکی

□

بهای زمین هم فروشنده راست

□

به صیقل رقم دارد اندوخته

□

چنان کز شب تیزه تابنده هور

□

نوست این نگشتست باری کهن

□

در خیمه خاص قاب قوسین

□

نماند آتش هیچ زردشتیی

□

ضرورت برو کرد بایست راه

□

زانکه زیان بصر است آن نظر

□

باری ز دلش فتاده گردد

□

به حجت شود مرد پرسنده سیر

□

فریبنده چون لابه مادران

□

کرا بخشد ز یاران جرعه‌ی خویش ؟

□

برخاک هزار بوسه دادی

□

نه چون جو فروشان گندم نمای

□

چو شمس آن به روشن دلی بی نظیر

□

انگورک کون کیست یا رب

□

پنداشتم آن پدر مرا مرد

□

به بازار لشگر گهش یافتند

□

خمیده شده زاد سرو جوان

□

هادی ره مرحمت کار ساز

□

چونان که بخواهی آنچنانم

□

بدو باز مگذار یکسر عنان

□

ز پهلوی وادی درآمد به دشت

□

چند توان بود چو دم باد سنج

□

پوشیده خزینه‌ای در آن هست

□

چو من کم زنان عشق بسیار داشت

□

نه آن کرد کان را توان گفت باز

□

روز در خانه او می‌زنیم

□

کز غایت او غمی توان بود

□

طریق مساحت مهیاش بود

□

سرو بن بسته در توحید و معراج

□

دشمن جانی‌ست که همراه تست

□

از گرمی آتش جوانیست

□

که نالنده را دل درآرد به جوش

□

چهل من ساغری دردم کشیدی

□

بیشتر از فیض نظر می‌برد

□

و گر زادی بخورد سگ بدادی

□

در عشق لیلی و مجنون زدم

□

که بودی خرج او دخل یک اقلیم

□

به مرگ کسی شاه باشی سزد

□

که مرده صابری خواهد نه فریاد

□

سوی غار کیخسرو آورد گام

□

عقوبت بین که چون بی‌پشت ماندی

□

راز روحانی آوریده به شست

□

ذات تو آمد اول و پس دهر بر اثر

□

به ابرو کمانکش به گیسو کمند

□

تا چه خواهی داد قومی رنگ داران را حصار

□

چوخواهی که یک سر کنند آفرین

□

بگردان گردنکش آواز کرد

□

همان دست دزدی به کالا کشید

□

وگر بهتان سرایندت چنان می‌دان مسیحایی

□

خوبتر بود در پسند نظر

□

نبد کین و بست اندرین کین میان

□

چو در دشمنی تن زند تن زنم

□

با عصای موسوی خود اسب تازد سامری

□

روان را ندارد به راه هوا

□

چشیده ز گیتی بسی گرم و سرد

□

گله صاحبش برزد آواز و گفت

□

به مرگ آی تا قلب آنهم بدانی

□

شد دماغ شب از خیال تهی

□

ممان رخت و مه تخت سالار نو

□

فرو برده آهن برآورده زر

□

گر چه جنان آمد نزد جنین

□

هیچ هیچست این همه هیچست و بس

□

جای نبی آدم شدست کز نام تو دارد رقم

□

زدن بر زمین نامبارک بود

□

لعل را سفت و نافه را بشکافت

□

شده مردم شهر ازو شهر بند

□

سرو در رقص بود و گل در خواب

□

به دیدار گنجینه بشتافتند

□

پس ازینت به نام خود خوانم

□

به استاد گفت این زن زشت کیست

□

کاب سردم دهی به آتش گرم

□

به گردنکشی کرده گردن دراز

□

که نوا صد نه صدهزار زدی

□

سیاست کند دست شه را قوی

□

ز رنج ماندگی تا روز خفتند

□

گراینده‌تر شد بدو مهر شاه

□

تکیه کردند بر فراخی سال

□

همان خوردم از جام جمشید می

□

فرستادم به چندین رنگ و نیرنگ

□

درین دستبرد استواری تراست

□

همه در خدمتش فرمان پذیرند

□

در آن چشمه کو بر گذرگاه بود

□

چگونه کنم هریکی را عذاب

□

هرکه کار خدا کند بیقین

□

بنالید و برزد یکی باد سرد

□

که ای نامداران و گردان من

□

در این بوم بیگانه کم کن نشست

□

گر کسی دامی نهد بی پای شو واندر گذر

□

از آن گل شاخ امیدی دمیده

□

بزرگان که از تخمه‌ی ویسه‌اند

□

به سختی همی گشت ز ما سپهر

□

به دنیا در نگر ایدون که تا دل در نبندی هیچ

□

چو هیشوی شد پیش دندان ببرد

□

که داند که چندین نشیب و فراز

□

پس و پیش چون آفتابم یکیست

□

تو بی‌مرگ هرگز نجاتی نیابی

□

چشم چو بر خار مغیلان نهی

□

من این همی ندانم دانم که چون تو نیست

□

مرا داد توفیق گفتن خدای

□

بی چراغ شرع رفتن در ره دین کوروار

□

چو بر مردم کشی دارد شرابش

□

در آشتی هیچ گونه مجوی

□

چو از شمع خالی کنی خانه را

□

کانچه گزیدست به نزد عوام

□

دیده ز بس پرتو خورشید تاب

□

چون تو برفتی از جهان گشت از جهان حکمت نهان

□

چنین آمداست آدمی را نهاد

□

دگر گفت کای شاه برترمنش

□

ای زاغ بیا که مرد یاری

□

هم حضرت ذوالجلال دیدی

□

دگر زان مجوسان گنجینه سنج

□

بسازد که ایران و شهریمن

□

آنکه در اول به سرای سپنج

□

بیا تا کژ نشینم راست گویم

□

بهر مدتی بانگی آید ز کوه

□

محو او گشتند آخر بر دوام

□

باد چو بر شمع ره انداخته

□

نخلستانی بدان زمین بود

□

هر آیینه کز خاطرش تافتم

□

هر دو در سر چنان نشاندش غرق

□

نظم که سرمایه پایندگی است

□

چو کار کالبد گیرد تباهی

□

نمودند خواهش بدان کان گنج

□

سگ دوست شد و تو آشنانه

□

رو نظری جو که هدایت در اوست

□

چو صبح آمد کنیز از جای برخاست

□

شراره که اکسیر زر ساخته

□

آن کن که کلید آن خزینه

□

به دادار دارنده سوگند خورد

□

درین پسته منه بر پشت باری

□

کجا آنکه من دوستارش بدم

□

در دیده چو گل کشیده‌ام میل

□

عمود گران برکشیدند باز

□

در او ده پانزده من عود چون مشک

□

دو کشتی بهم باز پیوسته داشت

□

با تربت آن بت وفا دار

□

فکر کن در صنعت آن پادشاه

□

بر افراخته طاقی از تیغ کوه

□

شبانی بیابانی آمد ز راه

□

تو دور و من از تو نیز هم دور

□

چشمه گیرم که خوشگوار بود

□

برون برد لشگر بر آن تیغ کوه

□

وزین قصه چون باز پرداختم

□

چون در گذرد جوانی از مرد

□

و دیگر که از مرگ شاهان داد

□

چو شمع از جدا گشتن جان و تن

□

سیاست نگر تا چه تعظیم کرد

□

کان غم که بدو برات می‌داد

□

من اینجا مدتی رنجور ماندم

□

که از بهر من دل نداری نژند

□

چو سروی که پیدا کند در چمن

□

بسا یوسفان را که در چاه بست

□

سخن نشنو ازمرد افزون منش

□

به نوبتگه شه دو هندوی بام

□

نگهبان دز رنج بسیار برد

□

ز مقدس تنی چند غم یافته

□

دیده مردم خیال پرست

□

دو اسبه فرستاد قاصد ز پیش

□

بنا کردن نیکی از من بود

□

چو گویی همان گوی کموختی

□

که هردم چرا گردی از من نهان

□

دگر روز آستان بوسان دویدند

□

بجائی رساند آن نواگر نواخت

□

گرد بر گرد باغ برگردید

□

هنر نیست روی از هنر تافتن

□

ز مهتر زادگان ماه پیکر

□

جهاندار پاسخ چنین داد باز

□

که ز هر خشک و تر چه شاید کرد

□

بدین جام و این تخت آراسته

□

با فروشنده گفت شاه بگوی

□

به هر خشکساری که خسرو رسید

□

پاسخش داد و گفت نام رهی

□

بجنبید خسرو چو دریای نیل

□

شکر یزدان ز دل رها کردند

□

در آنوقت کان شغل می‌ساختند

□

وان ملک را که بد ملکشه نام

□

چوبا یکدگر هم درود آمدند

□

گفت چون من در این جهانداری

□

گشاده بخار از تن کوه درز

□

گر آن کور چشمان به من نگروند

□

روزیش میشود فراوانا

□

به روز سپید و شب لاژورد

□

که دو شاخ پدید کرد ز فرق

□

مکن خویشتن را بدو پای بست

□

هم سر کلام حق شنیدی

□

دو شیر سرافراز و دو رزمساز

□

که دوری ز بیغاره و سرزنش

□

که آید نیوشنده را زان شکوه

□

نکوشی به فریاد ناسودمند

□

پس آنگه یکی سخت سوگند خورد

□

سراسر بگیرد بران انجمن

□

ز هر سو به دامن زر انداخته

□

سگ را حق حرمت و ترا نه

□

به نشو خاص ازان گل سر کشیده

□

سایه در خورشید گم شد والسلام

□

که تا شاه را سوی آن غار برد

□

به صد دیده بگریست بر خویشتن

□

گذشته سخنها برو بر شمرد

□

جامه زده چون بنفشه در نیل

□

ز گیسو بنفشه ز عارض سمن

□

بسا گردنان را که گردن شکست

□

زیر گل و خاک نهان کرده گنج

□

گفتی غم دل به زاری زار

□

نیی دید بر رسته از قعر چاه

□

که از دیدنش در دل آمد شکوه

□

که باشد تشنه‌ی تیغ چو آبش

□

رنجور من و تو نیز رنجور

□

بدی را بدایت ز دشمن بود

□

ز رنج آمده تیغ داران ستوه

□

مردمک دیده به توفان دهی

□

پولاد بود نه آبگینه

□

سر دشمن افکند در پای پیل

□

به یونان زمین پیش دستور خویش

□

تاج زرش خاک سیه ساخته

□

کارایش نقشبند چین بود

□

سوی هفت پیکر فرس تاختم

□

ز بیداد داور ستم یافته

□

تن را به سگان سپرد باری

□

از بند خودش نجات می‌داد

□

که چرمی چنین را به از سیم کرد

□

یکی مقبل و دیگر اقبال نام

□

شب پره‌ای در گذر آفتاب

□

آن کوره آتشین شود سرد

□

به آتشکده کس نیاکند گنج

□

نه درویشی به کار آید نه شاهی

□

پایه او غیر چه داند که چیست

□

بسوزاندی بجای هیمه خشک

□

دیگر باره پیدا شوی ناگهان

□

به دستان از ملک دستوریی خواست

□

مایه اکسیر سعادت در اوست

□

شکم‌واری طلب نه پشت‌واری

□

فروغم فراوان فریب‌اند کیست

□

چه خواریها کز او نامد برویم

□

به آموختن درجگر سوختی

□

در زیر چرخ و کس نرسیدست بر زبر

□

شقایق دریدن خشن بافتن

□

ور کسی زجری کند بی گفت شو و اندر گذار

□

از فریب خیال بازی رست

□

دو رویند و با هر کسی پیسه‌اند

□

میان دو کشتی رسن بسته داشت

□

ز ننگ لقبهای اینی و آنی

□

که با جان روشن بود بدکنش

□

به پیش آرد این روزگار دراز

□

دلی دارم از جای برخاسته

□

اگر مردی تو دامن را به دنیا در نیالایی

□

کاین کنیزک چگونه دارد خوی

□

که جوید همی نام ازین انجمن

□

نبینی دگر نقش پروانه را

□

نیست سوی خاص بر آنسان گزین

□

نگیرد کسی یاد جز بدنژاد

□

سخن جز بجنگ و بکینه مگوی

□

که دانا بدو عیب و علت شناخت

□

همچنان باشد که بی خورشید کردن گازری

□

چشم کندن بگو چه کار بود

□

آمد کنون مردی چنان کز علم تو دار علم

□

خیال سکندر درو یافتم

□

کین همه بر هیچ می‌دارد نگاه

□

ببارید باران گیا بردمید

□

شفقت از سینه‌ها جدا کردند

□

شد از مهر گردنده یک باره مهر

□

در همه باغ هیچ راه ندید

□

میانه حجابی برافراختند

□

بشر شد تا تو خود چه نام نهی

□

زمین را فتاده بر اندام لرز

□

چون شود آب گرم و آتش سرد

□

بدان آب چشمه فرود آمدند

□

خو گرفتم به میهمانداری

□

که هم کوتهست این سخن هم دراز

□

بدین عذر از رکابش دور ماندم

□

که درویشی آورد ما را به رنج

□

بود دین‌پروری چو خواجه نظام

□

ترا باد تأیید و فرهنگ و رای

□

به درگاه ملک صف بر کشیدند

□

همه ساله در بند کارش بدم

□

بود در خدمتش هفتاد دختر

□

ز کری سخنهای من نشنوند

□

که آرد فرامش کنان را به یاد

□

بعد از آن گفت پیش فرمائید

□

بیزدان که بیزارم از تخت و گاه

□

چو هومان و لهاک و فرشیدورد

□

من آن خاک بیزم به غربال رای

□

نفس تا رنجور داری چاکر درگاه تست

□

به نوعی گشته هر شاخی برومند

□

تگ روزگار از درازی که هست

□

نگر تا چه افسون درآموختی

□

نثار درگه آثار همه شبهت به کامه زر

□

به پوزش بیاراست قیصر زبان

□

شود سوی این بیشه‌ی خوک خورد

□

همان نازنینان گلنار چهر

□

کانچه دو صد باشد سوی شمال

□

باد در پرده‌ی هر پاک زاد

□

در جیب چرخ گر نشود دست امتحانت

□

بخواند ز مردم یکی را به نام

□

اسامی درین عالمست ار نه آنجا

□

خوش آنروزی که بزمش جای من بود

□

کسی کو برد آب و آتش بهم

□

به خار از بر شعله‌ی آذری

□

همچو «لا» بر بند و بگشا گر همی دعوی کنی

□

کرده اشارت که بر هوشیار

□

دارد حدیثش ذوق تو از کارخانه‌ی شوق تو

□

خردمند را چون مدارا کنی

□

تا که می‌رفتند و می‌گفت این سخن

□

مانده در این ره خرد دور رو

□

از غایت وهم و غور ادراک

□

به روز جوانی و نوزادگی

□

زان دو شرط هنر که در خورد کرد

□

صحبت یاران ملایم خوش است

□

ز بهر چشمه‌ای مخروش و مخراش

□

پی خضر گفتی در آن راه بود

□

دلی داشتی پیش ازین پر ز شرم

□

بی‌زنگله پای خویش میسند

□

با تو ز موافقی و یاری

□

پس هیچ پشتی چنان نگذرم

□

ازو شاه ایران شود دردمند

□

از طرف اهل دلی یک نگاه

□

بعنین و سترون بین که رستند

□

زن پاکدامن‌تر از بوی مشک

□

سگ صلح کند به استخوانی

□

پرتو این آتش انجم سپند

□

به نزدیک شکر شد کام و ناکام

□

یکی را به لنگرگه خویش ماند

□

پیری نه که در میانه افتد

□

به خورشید و ماه و به تخت و کلاه

□

هزاران پرده بستم راست در کار

□

دگر نیز بینم که چون خفت شاه

□

او بر سر شغل و محنت خویش

□

چنین تا برآورد بیژن خروش

□

چو بریان شد کباب خوانش این بود

□

کنون بر بساط سخن پروری

□

از حله به حله نخل گاهش

□

چون همه بر هیچ باشد از یکی

□

طلب کرد یاران دمساز را

□

ندانیم چون دیگران پیشه‌ای

□

تا چون به خزینه در شتابی

□

شد ز ماهان شریک ناپیدا

□

ز تیزی و سختی که آن سنگ بود

□

جمالی چو در نیم‌روز آفتاب

□

مجنون ز حدیث آن نکورای

□

سر نوش‌زاد از خرد بازگشت

□

به بالای آن طاق پیروزه رنگ

□

به قانون از آن ناله خرگهی

□

در جستن گنج رنج می‌برد

□

کنون دانم که آن سختی کشیده

□

فرستاده‌ام هر دو را نزد شاه

□

تو نتوانی این ملک را داشتن

□

دبیر زبان آور از گفت شاه

□

سخن سنج و دینار گنجی مسنج

□

تظلم کنان سوی راه آمدند

□

سوی روسی آورد یک ترکتاز

□

که بشتاب و تعجیل کن سوی من

□

مردمان را چه می‌کند مردم

□

مبین سرسری سوی آن شهریار

□

چوخستو بیاید به دیگر سرای

□

در آن جای بیگانه از خشک و تر

□

بخوبی هر یکی آرام جانی

□

گشادند سفره بران چشمه سار

□

چون من از چشم خود شوم درویش

□

چو شه شد به نزدیک آن غار تنگ

□

همان چوگان و گوی آغاز کردند

□

چو از خویشتن روی بر تافتی

□

بر در خویشتن چو بار نیافت

□

از آن بیشتر کاوری در ضمیر

□

تو کز ایشان به افسری داری

□

در این کشور از هر چه من دیده‌ام

□

از بد و نیک هرکرا دیدم

□

بفرمود دانا که از جای خویش

□

گفت بشری تو ننگ آدمیان

□

ز غوغا بر آوردن خیل روس

□

گر بدو رغبتی کند رایم

□

به صورتگری بود رومی به پای

□

هرگهی کافریدگان خدای

□

به رسم شبانان از او پیشه ساخت

□

کسی کو ز مردم گریزنده‌تر

□

چون رسیدند و نه سر ماند و نه بن

□

به مهر و به تیغ و به دیهیم شاه

□

هم دیدن وهم شنودنت پاک

□

کرشمه کنان نرگسی نیم خواب

□

بترسد ز پیروز بخت بلند

□

عمودگران برنهاده بدوش

□

به صحرا نهاد از دل آن راز را

□

مگر در جهان کردن اندیشه‌ای

□

چرا شد برین سان بی‌آزرم و گرم

□

اگر نیز بیند سر من کلاه

□

شربت طلبی نه زهر یابی

□

زدم لاف پیری و افتادگی

□

کرد نر ماده ماده را نر کرد

□

یکی را زهر دربار و یکی قند

□

سم چارپایان بر آن سنگ سود

□

ز هر علتی یافت عقل آگهی

□

ناکس نکند وفا به جانی

□

بدو گفت بیداد رفت ای جوان

□

مگر بازبینی یکی روی من

□

که بستانم و باز ریزم بجای

□

تیری نه که بر نشانه افتد

□

گنج عدویی‌ست به خاکش سپار

□

که یاقوت را درج دارد نگاه

□

شکیبنده با من به یک نان خشک

□

وان دام و دد ایستاده در پیش

□

حریم وصل او مأوای من بود

□

جهان کرد برنامه خوانان سیاه

□

که هم تیغ زن بود و هم تاجدار

□

از جای نشد ولی شد از جای

□

هست بلی پرده در غنچه باد

□

کشیده کمر کوهی از خاره سنگ

□

همانا که خود خضر با شاه بود

□

در باغ ارم گشاده راهش

□

کند در این ره نظر تیزرو

□

عنانگیر انصاف شاه آمدند

□

چو بر سرخ گل شعر نیلوفری

□

کردم همه شرط سوکواری

□

چشمش بکن و به پای خود بند

□

ز فیض دجله گو یک قطره کم باش

□

در آن غار چون ساخت آرامگاه

□

بی‌آنکه رهی به گنج می‌برد

□

یاری این طایفه دایم خوش است

□

که بر پشت و شکم چیزی نبستند

□

زنم کوس اقبال اسکندری

□

به شکر باز گفت احوال بادام

□

رهبر مقصود تو سد ساله راه

□

هنوزم پرده کژ می‌دهد یار

□

که خیز ای فلان سوی بالا خرام

□

تنور و آتش و بریانش این بود

□

دیده خفاش چه داند که چند

□

قدمی چند ای رفیقانا

□

که در پیش رویش خجالت برم

□

در طول و عرض دامن آخر زمان نگر

□

هم ایدر پر از درد ماند به جای

□

باز چون میریش دادی گم کند چون تو هزار

□

هنرهای خویش آشکارا کنی

□

چو کلباد و نستیهن آن شوخ مرد

□

وانجمن را چه می‌دهد انجم

□

نثار درگه عالی پشیمانی به هر رایی

□

یکی را به قدر رسن پیش راند

□

همی بگذراند سخنها ز دست

□

چنین دیو با او هم‌آواز گشت

□

چه آب و چه نان و چه میده چه پانی

□

بدو میل مردم ستیزنده‌تر

□

بنام بزرگ و بننگ و نبرد

□

هرچه خواهی بها بیفزایم

□

بیست شمارند به سوی یمین

□

نه بر وارثان نیز بگذاشتن

□

ابر هر دوان کرده باشد ستم

□

که در دانشی مرد خوارست گنج

□

هم میان و هم زبان را تا زالله برخوری

□

درآمد پی باد پایان به سنگ

□

نوشید شرب ذوق تو زان بست بر مهرت سلم

□

ماند ماهان ز گمرهی شیدا

□

ز گلزار آتش بریدند مهر

□

این همه پس هیچ باشد بی‌شکی

□

به ایزد چنان دان که ره یافتی

□

من ملیخا امام عالمیان

□

که بر خود چنین برقعی دوختی

□

چشمه گر صد شود چه سود از بیش

□

به اینست و این را پسندیده‌ام

□

چون نظامی سخنوری داری

□

نخستش بزد زخم و آنگه نواخت

□

رکن دیوار خویشتن بشکافت

□

بیارندش آن طشت پوشیده پیش

□

شکر نعمت نیاورند به جای

□

ولایت ستان باش و آفاق گیر

□

به مشگوی ملک باشد رسیده

□

چو تند اژدهائی دهن کرده باز

□

سرگذشتی که داشت پرسیدم

□

که چشمه کند خورد را خوشگوار

□

همان نخجیر کردن ساز کردند

□

چه درمان کنم خاصه با کور و کر

□

به زیبائی دلاویز جهانی

□

تکاور شده زیر شیران شموس

□

مصقل همی کرد چینی سرای

□

ببرد سران گرازان بتیغ

□

قبا جوشن و اسب تخت منست

□

دل گرفت احرام در بیت‌الحرام آب و نان

□

چو دولاب کو شربت تر دهد

□

که داند کزین گنبد تیزگرد

□

به غیر از من نبودش همزبانی

□

کسی کو دامن از عالم کشید ای دوست نتواند

□

سرطشت پوشیده را برگرفت

□

اگر این که گفتم بجای آورید

□

کنون آن گرامی کتایون کجاست

□

گر چه به لاف و به تکلف چنو

□

ز بدگوی بد گفته پنهان کنم

□

تا تربیت کنند سه فرزند کون را

□

زر نه متاعیست بلایی‌ست زر

□

بجز مرگ در راه حقت که آرد

□

ز بسیاری لشگر اندیشه کرد

□

دو پر مایه بیدار و دو پهلوان

□

مذاق هرکس از شاخی برد بهر

□

رنج کش باش ای برادر همچو خار از بهر آنک

□

گروهیش خوانند صاحب سریر

□

هر جا که او منزل کند از مرده جان حاصل کند

□

چند شوی همچو گل بوستان

□

لاجرم اینجا سخن کوتاه شد

□

دل خود در اندیشه نگذاشتی

□

چون دید شه آن شگفت کاری

□

آن بینی بد ز روی تشبیه

□

کرد چون خواهش صنم همه راست

□

سفالی ز ریحان برآراسته

□

به شادی بر لب شط جام‌جم گیر

□

پا بکش از صحبت هر بلهوس

□

چنین داد پاسخ که دندان نبود

□

چو آمد گه زادن او را فراز

□

درخواستی آنچه بود کامت

□

خود به چنین جا که خرد مانده لال

□

یکی کهتری باشدش دوردست

□

که بر ملک این خانه دعوی بسی است

□

گرت عقلی است بی‌پیوند میباش

□

گرمی خورشید ز عیسا بپرس

□

بادی که ندارد از تو بوئی

□

ز کسب جهان دامن افشانده‌ایم

□

هر آنچ از شاه دید او را خبر داد

□

فیض ازل از نظر اهل راز

□

او زمزم گشته ز آب دیده

□

دگر باره این بسته را پای داد

□

شد آبم و او به موئی تر نیامد

□

بزد بر میان پلاشان گرد

□

پیرامن هر چه ناپدیدست

□

گر این خلق را نیستی این گهر

□

به خوان زر نهادندی فرا پیش

□

که هرگز نپیچم سوی مهر اوی

□

جز آمدنی که نامد از دست

□

سخن رانم از فرو فرهنگ او

□

که کشتی درآمد به گرداب تنگ

□

جزو و کل برهان ذات پاک اوست

□

نزهت گاهی چنان گزیده

□

پژوهنده راز کیخسروم

□

دو شاخه سرکلک یک شاخ کرد

□

هرچه فرهنگ را به کار آید

□

گفتا چه گمان بری که مستم

□

سر زلف بیچان چو مشک سیاه

□

چو شه دید کز سنگ پولادسای

□

نباشد برو پایدار این سخن

□

شخصی ز قبیله بنی‌سعد

□

نیوشنده زان بانگ فرمان پذیر

□

عروسی که با مهر مادر بود

□

همه آراسته با رود و جامند

□

که چون از تو پاکی پذیرفت خاک

□

چو شاه از جهان رسم آتش زدود

□

همان زیرکان را که کار آگهند

□

کزین بگذری سفله آن را شناس

□

گروهی بر آن کوه دین پروران

□

کزان ره روش بود برداشته

□

موشکان جمله پیش میرفتند

□

چشم دادن ز بهر چشمه نوش

□

کنون گر به غم شادمانی کنم

□

روان در سخن گفتن آژیرکن

□

بران نان کو بویاتر از مشک بود

□

درین کردند ماهی عمر خود صرف

□

شبانه عجب ماند از آن داوری

□

مستی و ماندگی دماغش سفت

□

برآورد پیروزی شاه دست

□

شه از دلدادگی در بر گرفتش

□

چو اوتار آن ارغنون شد تمام

□

شد درون تا کند تماشائی

□

زمان تا زمان از سپهر بلند

□

هرچه در آسمان و در زمیست

□

چو سقراط مهر خود از خلق شست

□

خواجه چین گشاده کرد زبان

□

طلب کردن جای او رای نیست

□

آن فراخی شود بر ایشان تنگ

□

نیرزید با کمترین روسیی

□

ای نظامی بلند نام از تو

□

هر آن نقش کان صفه گیرنده شد

□

روزی آمد غریبی از سر راه

□

وگر دعوی آرم به پیغمبری

□

ترکیب چار مادر و تاثیر نه پدر

□

کمان کن خرد را سخن تیرکن

□

هم دل اندر محرم خلوت سرای شهریار

□

شتابنده را در سکون جای داد

□

ندارم ازو گنج گوهر دریغ

□

وآدیمزاد را بیاراید

□

کجا داند نمود از جیب هرگز ید بیضایی

□

نبستی کسی حکم کس را کمر

□

درو سور چند است و چندی نبرد

□

برافراخت چون خواست آمد ببن

□

ز تقلید رای فلان و فلانی

□

از ین سرستاند بدان سر دهد

□

سر کینه جستن بپای آورید

□

روزی آرند لیک از آهن و سنگ

□

نظم سرایند گه آن و گه این

□

نمک یافته ماهیی خشک بود

□

یکی پیر و باهوش و دیگر جوان

□

که از پاک یزدان ندارد سپاس

□

زود پژمرده شود در دست گلبرگ طری

□

به پیرانه سر چون جوانی کنم

□

زیرا که کار از دل کند فارغ شد از کار شکم

□

صوفیانه برآورد پائی

□

تنشان همچو بید لرزانا

□

به قوت یکی روز درمانده‌ایم

□

ره رو و ره برنماند و راه شد

□

عرش و فرش اقطاع مشتی خاک اوست

□

نامش نبرم به هیچ روئی

□

همان حجت ملک با هر کسی است

□

سواری سرافراز مهترپرست

□

وآنچه در عقل و رای آدمیست

□

بکن خانه پاک را نیز پاک

□

به خار و به خارا برانباشته

□

مکیدن جز از شیر پستان نبود

□

چون توان؟ آب را به زر بفروش

□

درخواسته خاص شد به نامت

□

به ریحانی از بیشه‌ها خاسته

□

از وی انصاف آن هنر درخواست

□

کفش و دستار و جامه هرسه سیاه

□

دهن باز کرد آن دمنده نهنگ

□

به کشگینه‌ی گرمش آمد نیاز

□

جدول کش خود خطی کشیدست

□

مانده و مست بود بر جا خفت

□

خراشیده میشد سم چارپای

□

ولایت ستان بلکه آفاق گیر

□

وایشان حرمی در او کشیده

□

گفت کین نوشبخش نوش لبان

□

فلک را به فرهنگ سوراخ کرد

□

به قنطال روسی درآمد شکست

□

کز مردمی است رستگاری

□

چو مه منزل به منزل می‌خرامند

□

به ار پرده دارش برادر بود

□

برافرازم اکلیل و اورنگ او

□

بگذشت بر او چو طالع سعد

□

یافته کار او نظام از تو

□

بیاور اگر صد و گر پنجهند

□

صبوری در آن تاختن پیشه کرد

□

در بادیه چشم کس ندیده

□

وزین حرفت نیفکندند یک حرف

□

مسلمان و فارغ ز پیغمبران

□

وزو مشگبو گشته مشکوی شاه

□

یا شیفته‌ای هوا پرستم

□

قدم تا فرق در گوهر گرفتش

□

بدانچت هست از او خرسند میباش

□

نگردد یکی لحظه آرام گیر

□

هر شرط که باید آن همه هست

□

کله خود و نیزه درخت منست

□

کهن زنبیلی از بغداد کم گیر

□

به پاداش نیکش پشیمان کنم

□

نهانیهای خلوت را به در داد

□

یکی را قند قسمت شد یکی زهر

□

چنان کابی به آبی بر نیامد

□

تو اینجا نشین تا من آنجا روم

□

هزار و هفتصد مثقال کم بیش

□

مرا گر ستمگاره خواند رواست

□

برآورد ز آتش پرستنده دود

□

یار وفادار به دست‌آر و بس

□

به آن نی دل خویش خوش داشتی

□

نمی‌بودیم دور از هم زمانی

□

به فتح دگر باش فیروزمند

□

چون پوزه پیه سوز بر پیه

□

به افروزش این سو پذیرنده شد

□

در صفت خویش سراسر زبان

□

که جای آفریننده را جای نیست

□

هست زبان را چه مجال مقال

□

همه خلق سقراط را بازجست

□

الحذر ای زر طلبان الحذر

□

در آن کار جست از خرد یاوری

□

خوبی یوسف ز زلیخا بپرس

□

شد آن عود پخته به از عود خام

□

کرده دری بر رخ مقصود باز

□

فلاطونی آن‌جا فلاطوسیی

□

نبینم بخواب اندرون چهر اوی

□

چه حجت کند خلق را رهبری

□

همه مهره‌ی پشت بشکست خرد

□

دران داوری ماند گیتی شگفت

□

یکی خوان زرین بفرمود شاه

□

یکی خط بنوشت بر پهلوی

□

تا نشد خاص الخواص او دل اندر صدر شاه

□

بهرچ از سر تیغم آید فراز

□

ببندم در کینه بر کشورت

□

ز بالای اسپ اندر آمد تنش

□

تنت را اژدهایی کن برو بنشین تو چون مردان

□

چو بشکست بشکستنی خردشان

□

از طوق طوع گردن این چار نرم دار

□

عرش بر آبست و عالم بر هواست

□

در خواب جانش داده‌ای آب روانش داده‌ای

□

در این مرز و بوم از پی سروری

□

برفتند با پند افراسیاب

□

لعل بستان و آنچه دارم چیز

□

بود نوشروان عادل کافری در عهد خود

□

بر آن رفت فتوی دران داوری

□

این همه حقا که سوی زیرکان

□

دریغ آیدش بهره‌ی تن ز تن

□

اگر مرگ خود هیچ راحت ندارد

□

نه آتش گل باغ جمشید بود

□

چودندان برآمد ببالید پشت

□

گهی بر خرمن مه مشک پوشند

□

چشم از ره او جدا نکردند

□

یکی غارگه بود نزدیک دشت

□

ببالا دراز و به اندام خشک

□

چو رزم آیدت پیش هشیار باش

□

نه ایمن‌تر ز خرسندی جهانیست

□

نگویم بداندیش را نیز بد

□

پاسخش داد ماه نوش لبان

□

اشک چون شمع نیم‌سوز فشاند

□

از قربت حضرت الهی

□

بسی خواند شاهش بر خویشتن

□

دل نغنوده بی او بغنوادت

□

نبایست کو نزد ما دستگاه

□

هشیار شد از خمار مستی

□

گروهی ز دیوان دستور او

□

چگونه راست آید رهزنی را

□

سپاسش را طراز آستین کرد

□

دیدش به کناره سرابی

□

همان رومی رایت افراخته

□

بدان تا شکر آگه باشد از کار

□

همه آورده بود زیر نورد

□

یادی که ز تو اثر ندارد

□

گه آن را گه این را رسن تاختی

□

بخوردی زان نواله لقمه‌ای چند

□

ملک فرصت طلب می‌کرد بسیار

□

وآن خط که ز اوج بر گذشته

□

ز چیزی که دارد به خوردن بسیچ

□

چو قاصد به دستور دانا رسید

□

گوش بر نغمه ترانه نهد

□

لیلی و دگر عروس نامان

□

پس از دورهائی که بگذشت پیش

□

به مقدس رسان رایت خویش را

□

نزل او چون به شرط فرمودم

□

شاهنشه عشقم از جلالت

□

نماینده‌ی غار با شاه گفت

□

بفرمود تا از تن گاو و گور

□

همه دانم به عقل خویش تمام

□

گر زینکه تن از تو هست مهجور

□

بر آن ماه‌رو شه چنان مهربان

□

خروش رحیل آمد از کوچگاه

□

جز یکی خوی زشت و آن نه نکوست

□

چو بر شقه‌ی کاغذ آمد عبیر

□

بگریم بر آن تخت بدرام او

□

به الهام یزدان ز روی قیاس

□

خسروان دیگر زکان گزاف

□

بباید چو آید بر شهریار

□

چو پوسیده چوبی که در کنج باغ

□

ناگهان گربه جست بر موشان

□

ازین پس نخواهم چمید و چرید

□

برون رفته بد شاه روزی به دشت

□

ولی آنکس که با تلخی کند خوی

□

بفرمود تا مردم روزگار

□

ز میرین و اهرن برآشفت و گفت

□

جهان پیش خورد جوانیت باد

□

دربند در سرای کون است

□

ز پستی کند سوی بالا شتاب

□

زمانی بی‌سبب در خشم سازی

□

تواند که بانوی عاجز نواز

□

پایه معنی ز فلک برتر است

□

چه معجز بود در سخن یاورم

□

جسم در او راه به جایی نیافت

□

برون شد به صحرا و بنواختش

□

زر بده و صحبت یاران بخر

□

چنان بود کان مرد خاتم پرست

□

دعوی گل راه به سوییش هست

□

ندارد هنرهای شاهانه کس

□

آنکه ترا مایه جان می‌دهد

□

بدو گفت کاین بد دلارام تو!

□

نه کس راز او را تواند شمرد

□

ز دست یکی زان دو فرخ همال

□

برام پیر و جوان بر شتاب

□

که هرگز نماند سخن در نهفت

□

کی شدند او را مطیع اندر بیابان شیر و مار

□

کلیچه پز خوان خورشید بود

□

ک بنهاد گنجور در پیشگاه

□

دمی افکنده طرح دلنوازی

□

داد دادی باز هر مظلوم را از داوری

□

که لشگرگه خسرو آنجا گذشت

□

بجوشن نپوشید باید برت

□

و گر خویشتن تاج را پرورید

□

وگرنه دوری از اقصای عالم درد سینایی

□

کزان گفته باشم بداندیش خود

□

در پای قدر تارک آن نه فرو سپر

□

نکته سرا مرغ ملایک پر است

□

بر خود نشانش داده‌ای چون گشت موجود از عدم

□

که هست از بصر هر دو را یاوری

□

گربه نگارند نه شیر آفرین

□

نسازد یک جهان زهرش ترش روی

□

نه بازت رهاند همی جاودانی

□

خطر بین کزین سان رسن باختی

□

چون مبارز به روز میدانا

□

هر چه طلب می‌کنی آن می‌دهد

□

کی کمال تو عقده بند زبان

□

بپرسندگان زو نیاید جواب

□

نابرده ز نفس خود خجالت

□

تا صورت باده‌ی نگون است

□

همی گوشت جویم چو گشتم درشت

□

فروزنده باشد به شب چون چراغ

□

به چرم اندر آرند سم ستور

□

خواست رود قوت پایی نیافت

□

به گرد سرش جعد مویی چومشک

□

در آن دشت بر مرد چوپان گذشت

□

باز آمدی آنچنانکه خواهی

□

زین چه نکوتر که دهی زر به زر

□

به نخجیر خواهد شدن مهد شاه

□

به حکمت نبشتند منشور او

□

بگذاشت سگی و سگ‌پرستی

□

زانکه نکو رنگی و بوییش هست

□

در بسته را جست با خود کلید

□

فزون از همه زندگانیت باد

□

عطفیست به میل بازگشته

□

به مشکاب بر دفتر خسروی

□

در احوال خود گشته یزدان شناس

□

که جز یاد او نامدش بر زبان

□

بر خاطر من گذر ندارد

□

نگون شد بر و مغفر و جوشنش

□

برافکن ز گیتی بداندیش را

□

نشد شاه انجم بر آن انجمن

□

کس را بر او رها نکردند

□

بگذر از آب و هوا جمله خداست

□

چنین پردگی را چنان پرده‌دار

□

کنم زندش از آب حیوان خویش

□

رفتند بدان چمن خرامان

□

بر او بسیار بسیار آفرین کرد

□

شد اندام کاغذ چو مشگین حریر

□

که دارند بینندگان باورم

□

جانم ز تو نیست یک زمان دور

□

تنت را ز دشمن نگهدار باش

□

که ریزد آبروی چون منی را

□

ز رومی مده هیچکس را سری

□

افتاده خراب در خرابی

□

کارزو خواه را ندارد دوست

□

چنان کز دیده رفت از دل روادت

□

زنم بوسه‌ای بر لب جام او

□

نه به ز آسودگی نزهت سنا نیست

□

بدین آگهی خیره کردی تباه

□

چو مغز پسته و پالوده قند

□

جز ایزد پرستی ندارند کار

□

بگوید هر چه پرسد زو جهاندار

□

گهی در خرمن گل باده نوشند

□

نبودم بجز خون در آن خانه هیچ

□

شود ز آرزوها ببندد دهن

□

سر تازیانه‌ام کند ترکتاز

□

خواندم و حشمتش بیفزودم

□

ز هندی در آب آتش انداخته

□

که با شیرین کند یک نکته بر کار

□

که کیخسرو اینک در این غار خفت

□

واگهی دارم از حلال و حرام

□

گشاید به ما بر در گنج باز

□

آن بصورت زن و به معنی مرد

□

درافتاد ماهی در آب زلال

□

می‌زنند از خزینه بخشی لاف

□

بدین بود مشغولی کام تو!

□

خفته تا وقت نیم روز بماند

□

به یک حمله از جای خود بردشان

□

بدهم خط بدانچه دارم نیز

□

بدین یک هنر پادشاهست و بس

□

دیدن باغ را بهانه نهد

□

به خانم همی کرد بازی بدست

□

نه اندیشه داند بدو راه برد

□

بهر نسبت اندازه‌ای ساختش

□

تا واحد است اصل شمار و نه از شمار

□

عرش و عالم جز طلسمی بیش نیست

□

گر چه اندر کعبه‌ای بیدار باش و تیز رو

□

شب افروز کرمی که تابد ز دور

□

ابا ترگ زرین و کوپال و تیغ

□

هرچه باید ز دلبری و جمال

□

چون بر سر منبر شود شهری پر از گوهر شود

□

من و زن در آن خانه تنها و بس

□

و گر جز بدین گونه گویی سخن

□

همان بهر جانش که دانش بود

□

شاد باش ای مهتری کز فضل تو در نیم شب

□

به دین حنیفی پناه آورند

□

ز هر گونه گوهر برو ریختند

□

چون ز گرمای آفتاب سرش

□

شبی نفروختی هرگز چراغی بهر یزدانت

□

چو زاندازه شد خواهش شهریار

□

اگر خوش خویی از گران قلتبانان

□

اگر تخت گشتی ز خسرو تهی

□

یکی گفت گیرم کنون مهتری

□

بدین نیکی آرندم از دشت و رود

□

کاندیشه چو سر به خط رساند

□

گفتم ای من نخوانده نامه تو

□

سخن آوری جلد و بینی بزرگ

□

دلیل آنکه تا پیکر این کنیز

□

نظر کردی به محتاجان درگاه

□

چو بدخواه پیش توصف برکشید

□

این هنر قدت خداوندی

□

گروهی ز پاکی و دین پروری

□

مقصودم از این حکایت آنست

□

چون شکیبنده شد در آن‌باره

□

اگر سروی شد از بستان عالم

□

پس کوه خارا شود ناپدید

□

گلزار شکفته از جبینت

□

یک تنم بهتر از دوازده تن

□

چو نانی هست و آبی پای درکش

□

بدین گونه مساح منزل شناس

□

زینگونه یکی نه بلکه صد بیش

□

به خدای جهان خورم سوگند

□

شکر برداشت شمع و در شد از در

□

گلوی هوا درکشید ای شگفت

□

چون لنگر بیت خویشتن لنگ

□

دانه در خاک شور می‌ریزند

□

فرس با من چنان در جنگ راند است

□

سکندر که راه معانی گرفت

□

از شهوت عذرهای خاکی

□

شورش باغ بنگرد که ز کیست

□

در آن جای پاکان یک اهریمنست

□

در آموز اول به من رسم و راه

□

چون گل به میان سبزه بنشست

□

ز برقع نیستشان بر روی بندی

□

ز پرگار معنی که باریک شد

□

سر تیغم آرد جهان را به چنگ

□

از بیم ددان بدان گذرگاه

□

نیامد فرصتی با او پدیدش

□

چو من نزل خاص تو جان داده‌ام

□

نداند چو رومی کسی نقش بست

□

از رنج دل تو هستم آگاه

□

حدیث چشمه و سر شستن ماه

□

چو دیدند سیمای اسکندری

□

به مهرش شبی شاه در برگرفت

□

ندید آنچه زو رستگاری بود

□

مگر کین آن نامداران خویش

□

فلک پیش ازین برمن آسوده گشت

□

بسیچنده در آب پیروزه رنگ

□

نمدها و کرباسهای سطبر

□

کسی کز قند باشد چاشنی یاب

□

پنج موش گزیده را بگرفت

□

فروزنده‌ی گوهر نیک و بد

□

همانگه نشست از بر بادپای

□

درآموزد از رای و تدبیر خویش

□

جان به حیل می‌کند اینجا مقام

□

زمین عجم گور گاه کیست

□

حکایت از میان ما بدر نه

□

بنه هر چه با خود گران داشتند

□

جان طلب و بگذر ازین آب وخاک

□

چو شه با غنیمت شد از دستبرد

□

بخت تو بر چیست چه داری بگو

□

رهی دارد از صاعقه سوخته

□

صحبت ناجنس نباید گزید

□

بدان چیزها دارد اندیشه راه

□

در خم این دایره پرشکن

□

ببینم که آن تخت خسرو پناه

□

آن جفت سبیل تاب داده

□

نگین دان او را چه زود و چه دیر

□

گوا بود دستان و رستم برین

□

نیی دید کز دور می‌زد شبان

□

فرود آمد از باره بیژن چو گرد

□

خطی چارسو گرد خود درکشید

□

هزیمت در افتاد بدخواه را

□

خروشان بکردار غرنده میغ

□

به پوزش بیامد بر پاک رای

□

ور چه در بتخانه‌ای هشیار باش و پی فشار

□

پذیرا شدندش به پیغمبری

□

دوران بی‌شمار به شادی همی شمر

□

ز اندک تلخیی گردد عنان تاب

□

بر چرخ نطقش بر شود روح‌الامین گوید نعم

□

سپاس غنیمت غنیمت شمرد

□

کنم تازه پیکار و کین کهن

□

جهانجوی و خنجرگزاران خویش

□

کور مادرزاد خواند نقش بر انگشتری

□

همه پشت بر مهر و ماه آورند

□

همه یک بدیگر برآمیختند

□

جسم رها کن که شوی جان پاک

□

همه روزت همی بینم که در مهر تجلایی

□

پس آنگه زمن راه رفتن بخواه

□

وگر بدخویی از گران قلتبانی

□

ز خشم و صلح ما کس را خبر نه

□

هر یکی کدخدا و ایلخانا

□

ز خرمای شه نخلین برگرفت

□

جادویی بود نی هنرمندی

□

تا طمع از خویش نباید برید

□

معصوم شده به غسل پاکی

□

که باشد بدو دیده را دستگاه

□

سه چرده و تندگوی و سترگ

□

زمزمه‌ای بود برون از سخن

□

پذیرا شدندش به پیغمبری

□

ز بی‌نوری شب زند لاف نور

□

برای و بدانش ز ما مهتری

□

کیستی و در چه شماری بگو

□

معنیش فراخ و قافیت تنگ

□

جهان داد شاهی جهان‌شاه را

□

جگر نیز با جان فرستاده‌ام

□

جسم که باشد که بود تیزگام

□

توقیع کرم در آستینت

□

سرتازیانه دهد بید رنگ

□

درو نقش امیدواری بود

□

کز فضله بر او گره فتاده

□

کاحسان و دهش حصار جانست

□

گه صقل چینی بود چیره دست

□

که با دوستان خدا دشمنست

□

اوست و بس این جمله اسمی بیش نیست

□

بر جمله خلق بسته شد راه

□

پی چشمه‌ی زندگانی گرفت

□

نویسنده را چشم تاریک شد

□

دل ز مردم برید یکباره

□

بر سبزه ز سایه گل همی‌بست

□

به ضیق النفس کام گیتی گرفت

□

به آسایشم داشت بر کوه و دشت

□

همو بود زیبای شاهنشهی

□

می‌گفت به حسب حالت خویش

□

ز ساحل به ساحل گرفتی قیاس

□

ببندند بر پای پویان هژبر

□

که نارد چشم زخم آنجا گزندی

□

هم چاره شکیب شد در این راه

□

مرا گفت کی شوی فریاد رس

□

کجا چشمش در افتادی ز ناگاه

□

تو را رای وآرام باید گزید

□

جز باز پس آمدن نداند

□

ز نیکان و از نیکنامان درود

□

تو باقی مان که هستی جان عالم

□

که بدین داوری شوم خرسند

□

که خوش باشد به یک جا شمع و شکر

□

دل کاردان در نیامد به کار

□

که جای آشتی رنگی نماند است

□

نداند نه از دانشی بشنود

□

که هست آزاد طبعی کشوری خوش

□

در و پای بیگانه وحشی پیست

□

که در بند توقف بد کلیدش

□

به نزدیک آن غار بگذاشتند

□

باغ چونست و باغبان را چیست

□

رفیق مغ و مونس هیربد

□

درستی داد قولش را بر شاه

□

ز پیچش کمر در کمر دوخته

□

گرمتر گشت از آتش جگرش

□

چه زاری کند با من از مرگ شاه

□

همه دارد چنانکه بینی حال

□

گه کرد بالا گهی کرد زیر

□

سیه از بهر چیست جامه تو

□

بسیچید تا ماهی آرد به چنگ

□

سرمه در چشم کور می‌بیزند

□

شد آن مرز شوریده بر مرزبان

□

یک فنی بوده در دوازده فن

□

نشست اندران خط نوا برکشید

□

بزرگان لشکر همه همچنین

□

کس این بند را می‌نداند کلید

□

سر مرد جنگی ز تن دور کرد

□

از این بود پر بود پیشت عزیز

□

به ما چیزی از علم اکسیر خویش

□

بر مرکز مراد تو ایام را مدار

□

درنگر کین عالم و آن عالم اوست

□

مرد با زنار اگر سست آید اندر عین روم

□

چو شد ملک در ملک آن ملک بخش

□

پس آگاهی آمد به پیروز شاه

□

بخوبی در جهان یاری ندارند

□

چاکران دولتت را گر دهی یک روز عرض

□

خدا را نشاید در اندیشه جست

□

که خوکرده‌ی جنگ توران منم

□

چنین بود خود در خور کیش اوی

□

بگشای کوی آنک قدم بر بای عقل آنک عدم

□

اگر دیدمی در خود افزایشی

□

ده اسب گرانمایه زرین لگام

□

گفت بگذار از این سخن بگذر

□

به نزد زمره‌ی آدم همی تازی پی روزی

□

وز آنجام نا جانور بشنوم

□

به بام جهان برشوی چون سنایی

□

بپرسید کسری که از کهتران

□

چرا برگذشتی ز شاهنشهان

□

وزین حال اگر نیز گردان شوم

□

یعنی که کسی ندارم از پس

□

شبانگه کان شکر لب باز می‌گشت

□

جهانجوی چوبینه دارد لقب

□

چو ماهی به چنگ آمدش زنده بود

□

بدو بخشیدی آن زرینه خوان را

□

برابر چو بینی کسی هم نبرد

□

لیک از انجا که راست اندیش است

□

من از هر سه دانه که دانا فشاند

□

آورده برات رستگاران

□

هرکه از من خرد به صد نازش

□

مخور غم تا توانی باده خور شاد

□

نه پوینده را بر زمین پای بود

□

مجنون که بدان ددان خورش داد

□

ملک نیز آنچه در ره دید یسکر

□

به خرسندی برآور سر که رستی

□

از آن آمدم بر سر این سریر

□

روزی دو در این رحیل خانه

□

در گل شوره دانه افشانی

□

چو ما را نیست پشمی در کلاهش

□

بر آمودگانی چو دریا به در

□

از پای گوزن بند بگشاد

□

دیده بگشاد بر نظاره راه

□

ملک پنداشت کان هم بستر او بود

□

جهان را که از غم به راحت کشید

□

هرجا که نسیم او درآمد

□

کوه و دریا و دشت و بیشه و رود

□

همه زیرکان را ز یونان و روم

□

شه پیل پیکر به خم کمند

□

تا او نشدی ز مرغ تا مور

□

زان گلی چند بوستان افروز

□

به تعلیم او خاطر آراستند

□

مگر دید کز راه فرخندگی

□

زآلایش نفس باز رسته

□

کرد در راه آن حصار بلند

□

همه رهگذرها بروبند پاک

□

اگر شوربائی به چنگ آوری

□

پرگار چو طوف ساز گردد

□

چشم بگذار بر من ای سره مرد

□

مطیعان آن خانه‌ی ارجمند

□

شد از ابر نیسان صدف باردار

□

به کینه کند درمن اکنون نگاه

□

بخواهم ز کیخسرو شوم‌زاد

□

چنان باز گردانش از نزد خویش

□

ز ناز هنرمند ترکانه‌وش

□

پس از آفرین آفریننده را

□

ترش رویش کند یک تلخ بادام

□

دو بدین چنگ و دو بدانچنگال

□

در این سالها کایمنی از گزند

□

بسی آفرین کرد فرزند را

□

نگین تا به بالا گرفتی قرار

□

مار که بر دست خودت جا دهی

□

شکفته گلی خورد او خار بن

□

در آن ساعت که چشمش کردی انگیز

□

به غارت مبر گنج غاری چنین

□

لاف ز بالای پدر می‌کنی

□

جهان را چنین گنج گوهر بسیست

□

چند توان بود به دوری صبور

□

چنان بود در ناله نی به راز

□

وحشی ازین گفته فروبند لب

□

جهان آفرین را سپاسی تمام

□

گویی تو که عقربی ز سوراخ

□

گر از مرگ خواهد تن شه امان

□

به زنهار بر دست رستم نهاد

□

چو این مایه در تن نمی‌دانیش

□

سلیح و سر و اسپ آن نامجوی

□

از آن جمع کانجای شد جای گیر

□

دد و دام را از بیابان و کوه

□

که آمد ز توران بایران سپاه

□

که تخم سیاوش بگیتی مباد

□

بر خیال چشمه‌ی معبودیه کرد اختصار

□

پدیدار شد لل شاهسوار

□

تا چرخ را مدار بود گرد این مدر

□

شکر جوید کز آن شیرین کند کام

□

بفزای عشق آنک حرم بنمای روی آنک ارم

□

درآورد قنطال را زیر بند

□

نهاده برو داغ کاوس نام

□

مران پاک دامن خردمند را

□

گرت هم سنایی کند نردبانی

□

شود زنده از چشمه‌ی زندگی

□

یکی نامداری از ایران منم

□

زود بری دست و به صحرا دهی

□

کی آید ناقد مردان به طبایی و طیایی

□

پژوهنده را فال فرخنده بود

□

این غریب ممتحن را اندر آن صف بشمری

□

که تیغ خشم سازد غمزه‌اش تیز

□

یک به دندان چو شیر غرانا

□

به میدان فراخی روان کرد رخش

□

دستها را ز دستها پیشی است

□

خود بنما تا چه هنر می‌کنی

□

در گام نخست باز گردد

□

درودی کزین جانور بر شوم

□

دو دیده برای تو دارد جهان

□

دیده بر افروز به نور حضور

□

ز سنگی که پوینده شد زو هلاک

□

برار از جهان نام شاهی بلند

□

هم از پهلوانانشان باشد نسب

□

آورده پی برون شدن شاخ

□

بی‌فافیت است مرد بی کس

□

که دارد سکندر دو گوش دراز

□

کز امید من باشد آن رفق بیش

□

روز نهان است و عیان است شب

□

می‌باید ساخت با زمانه

□

زیارتگه نیک مردان شوم

□

نبینند ازو جز گداز و گزند

□

نیست غیر او وگر هست آن هم اوست

□

بازار هوای خود شکسته

□

که دیو است هرچ آن ز اندیشه رست

□

وزو دانش و داد درخواستند

□

بامدادان به من دهد بازش

□

کرد از پی خود حصاری آباد

□

که افتادگان را شوم دستگیر

□

همان مهربانی شد از مهر و ماه

□

کرا باشد اندیشه‌ی مهتران

□

چشمش بوسید و کردش آزاد

□

سر و مغزی از خویشتن گشته پر

□

طلب کرد و آمد بدان مرز و بوم

□

از سر زیرکی طلسمی چند

□

کس پی ننهاد گرد آن گور

□

به دیدار تازه به گوهر کهن

□

که بینائی او داد بیننده را

□

سزاوار جان بداندیش اوی

□

سوسن بشکفت و گل برآمد

□

رمنده نشد دولت نازکش

□

تنور و هر چه آلت بودی آن را

□

هرچه هستند زیر چرخ کبود

□

از بهر چو ما گناهکاران

□

طلب کردمی جای آسایشی

□

بلائی محکم آمد سرپرستی

□

نباید که گردد تو را روی زرد

□

مبادا کز سرت موئی برد باد

□

من مرده را باز رنگ آوری

□

کشیدم پشم در خیل و سپاهش

□

گرد بر گرد خویش کرد نگاه

□

کنیزک شمع دارد شکر او بود

□

بدین هندسه در مساحت کشید

□

بر نیارد مگر پشیمانی

□

شد آن بوم ویران عمارت پذیر

□

سرد مهری مکن به آبی سرد

□

درختی برومند خواهم نشاند

□

که ز سیمرغ کس نداد خبر

□

براندیش لختی ز کاری چنین

□

که در آن بوستان بدند آنروز

□

نه پرنده را در هوا جای بود

□

همای عشق بی پرواز می‌گشت

□

به صورت زن زشت می‌خوانیش

□

به گیتی جز طرب کاری ندارند

□

برآراست و انگاه درخواست جام

□

یکایک باز گفت از خیر و از شر

□

دوانید بر خود گروها گروه

□

چنان خط و سوگند و آن رسم و داد

□

شبان پیش بیننده بود آشکار

□

بیاورد و سوی پدر کرد روی

□

کلید در گنج با هر کسیست

□

بدان شهر باید شدن بی‌گمان

□

جوینده‌ی رضای تو سلطان دادبخش

□

جمله یک ذاتست اما متصف

□

آب در بستان آدم می‌رود لیکن چه سود

□

چو آیی سوی کشور خویش باز

□

جفاپیشه بدگوهر افراسیاب

□

گفت شر کاین سخن فسانه بود

□

جان کن فدای عاشقان اندر هوای عاشقان

□

بدانست کان چشمه‌ی جان فرای

□

بدیبای رومی بیاراستند

□

چنین گفت کان کس که داناترست

□

ز خلقان گر همی ترسی ز نااهلان ببر صحبت

□

ترنم سرای تهی مایگان

□

بسی سر جدا کرده دارم ز تن

□

چو باشد وقت زور آن زورمندان

□

چنین داد پاسخ که ما را خرد

□

به چنگ و به دندان رهش رفته گیر

□

چون طالع خویشتن کمان گیر

□

تو پیروزی ار پیشدستی کنی

□

چو این مرد چاکر باندک سپاه

□

یکی پیکرم ز ابر و از آفتاب

□

همان زاهد که شد در دامن غار

□

باغ گل جست و گل به باغ ندید

□

بین که تا نفگی ز بینش پیش

□

چه باید ز خون خلط پرداختن

□

عشق است خلاصه وجودم

□

ازین بر دل اندیشه و باک نیست

□

اگر هستی شود دور از تو از دست

□

به آسودگی عمر نو کردمی

□

عاقل به اگر نظر ببندد

□

شهنشه گفت کای بر نیکوان شاه

□

ز بس سر زیر او بردن خمیدم

□

هر اندیشه‌ای کان بود در ضمیر

□

این حلقه که گرد خانه بستند

□

دو سمن سینه بلکه سیمین ساق

□

بپرسیدش که تا مهمان‌پرستی

□

شوم بر درم ریز خود در فشان

□

ایشان که سلاح کار بودند

□

حقیقت گشتشان کان مرغ دمساز

□

زهی خوانی که طباخان نورش

□

مگر قوت را چاره سازی کنیم

□

چون رفت گوزن دام دیده

□

پیکر هر طلسم از آهن و سنگ

□

چنان بر من آشفته شد روزگار

□

به فرخندگی فتح را گشت جفت

□

بر هر چمنی که دست می‌شست

□

اصل هریک شناختم به درست

□

طریق پرستش رها می‌کند

□

چگونه توان داد پا لغزشان

□

ما را چه محل که چون تو شاهی

□

کاورد وقت آرزو خواهی

□

به فرمان شه راه میروفتند

□

نخستین درپادشائی زنم

□

زینسان ورقی سیاه می‌کرد

□

در زمینی درخت باید کشت

□

مرا تا بدینجا سرآید سخن

□

ز رود خوش و باده خوشگوار

□

هم از ره درآمد بر شهریار

□

گفتمش بازگو بهانه مگیر

□

یکی و بدو هر یکی را نیاز

□

زمین را که چندست و ره تا کجاست

□

سکندر برایشان در دین گشاد

□

خروشان همی بود زین گفت و گوی

□

آندو موش دگر که جان بردند

□

وگرنه چنان دان که رفتم ز دست

□

چو خسرو را به زهر آلوده شد قند

□

سوی چشمه‌ی زندگی راه جست

□

بدو گفت قیصر که ای ماهروی

□

ز روسی برون شد به آوردگاه

□

هر که در این ره به طلب گام زد

□

چو نه مه برآمد بر آبستنی

□

تبسم در میان هر دم فتادی

□

در آن داوری ساعتی پی فشرد

□

شمع که ز آینده ازو گشته دود

□

شه از جمله استواران خویش

□

ریشش به در دهان مردار

□

شد آیینه جان من زنگ خورد

□

ازان پس همی خوان و می خواستند

□

بن غار خواندش نگهبان دشت

□

دل گیو بد زان سخن پر ز درد

□

چو سوی کف دست گردان شدی

□

دویدند هر یک به آواز او

□

ز روسی بسی خون و خون ریختند

□

شه از گفت آن مرد دانش بسیچ

□

از کلوخی گل برون آید ز دیگر سوی خار

□

ز کیخسرو آگاهی آمد بروی

□

که جز کام شیران نبودش کفن

□

به جنبش درآمد رگ رستنی

□

بر تکیه جای عاشقان شعر سنایی کن رقم

□

خبر تا بود ما را صلح دادی

□

بسی ز انجمن نامور خواستند

□

نهادند سر بر خط ساز او

□

مترس از خار و خس هرگز اگر بر طمع حلوایی

□

گزیدی تو اندر خور خویش شوی

□

دارنده‌ی بقای تو سبحان دادگر

□

ترازوی تدبیر او کرد راست

□

ز کینه نیاید شب و روز خواب

□

گشت بقای ابدش نامزد

□

زود بردند خبر به موشانا

□

شبانه زبیننده پنهان شدی

□

بینش خویش را به بینش خویش

□

ز زهر چشم شیرین شکر خند

□

عشق آتش گشت و من چو عودم

□

دم از کار کشورگشائی زنم

□

ز دیدار ایشان همی‌بگذرد

□

چون بر لب مبرزی سیه مار

□

که ره ناورم سوی سامان کار

□

درآمد به بخشش چو ابر بهار

□

ز جایی بیاید به درگاه شاه

□

خانه کند روشن و آن یک کبود

□

در سجده کمان و در وفا تیر

□

کنم سرکشی لیک با سرکشان

□

یکایک همه خلق را کارساز

□

جمله یک حرف و عبارت مختلف

□

از بهر چنین بهانه بستند

□

به نام آن بن غار بلغار گشت

□

گریوه به پولاد میکوفتند

□

جمالت چشم دولت را نظر گاه

□

زان گریه که دشمنی بخندد

□

مکن کار کوتاه بر خود دراز

□

پرستندگان را جفا میکند

□

بهر آرزو بر تواناترست

□

پیرامن او حصار بودند

□

خیالی بود آفرینش پذیر

□

تو دانی دگر هر چه خواهی بکن

□

خبرم ده ز قیروان و ز قیر

□

زان بقعه روان شد آرمیده

□

کنون یافت آن چشمه کانگاه جست

□

بجز دین و دانش بسی چیز داد

□

سرت پست گردد چوسستی کنی

□

در سایه خود کند پناهی

□

برآهنگ سامان او پی نبرد

□

به روزی نه کان روز بود اختیار

□

کنند از شیر چنگ از پیل دندان

□

شمشاد دمید و سرو می‌رست

□

پیام آور دیگ همسایگان

□

به خرسندی مسلم گشت از اغیار

□

اگر کیش فرزند ما پاک نیست

□

عمری به هوس تباه می‌کرد

□

یکی شیر پرطاس روبه کلاه

□

چنین نانی بر آرند از تنورش

□

کین وجود از چه یافت و آن ز چه رست

□

بحمدالله چو تو هستی همه هست

□

بدان گونه کان نغز گوینده گفت

□

ز بس تار غمش خود را ندیدم

□

به اقصای مداین کرده پرواز

□

به خلوت با چو من مهمان نشستی

□

ستمگاره شد باد و کشتی شکست

□

کاورد میوه‌ای چو باغ بهشت

□

به یک دست آتش به یک دست آب

□

تشنه را زین بسی بهانه بود

□

یکی محرم خاص را خواند پیش

□

آرزو خواه را به جان کاهی

□

جهان را به شادی گرو کردمی

□

جز دلی با هزار داغ ندید

□

که آن کبر کم گردد از مغزشان

□

هر یکی دهره‌ای گرفته به چنگ

□

ز دایم بدان زنگ از آیینه گرد

□

بر در باغ داشتند یتاق

□

گرفتند و کشتند و آویختند

□

که چون گردد آن باد روز نبرد

□

بدین خلط و خون عاشقی ساختن

□

ز هر گونه مجلس بیاراستند

□

فرو ماند بر جای خود پیچ پیچ

□

ز خلق جهان بی نیازی کنیم

□

به آب حیات آمدش رهنمای

□

چو کیخسرو آنجا فرو خفته گیر

□

مرا آزمودی بدین رزمگاه

□

مرد می‌باید که باشد شه شناس

□

برآورد خواهد همی سر ز ننگ

□

ملکزادگان را برافروز چهر

□

چنین گفت پس شهریار زمین

□

از فلک نیز و آنچه هست در او

□

ناله را نزدیک عزت گر جوی حرمت بدی

□

فرستاد نزدیک دانا فراز

□

نمانی زنده در دنیا اگر ماهی و خورشیدی

□

کدامست دانا بدوشاه گفت

□

هش و دانش و رای دستور ماست

□

چو روز جوانی به پایان رسید

□

یعنی که وبالش آن نشانداشت

□

غار بر غار دید منزل خویش

□

مرین ترک را ناگهان بشکند

□

هرانچ او ندارد در اندیشه جای

□

تو در قدری و در تنها نکوتر

□

بدانگه که اسب افگنی هوش دار

□

کانج ازین گرده‌هات نغز نمود

□

ز بی آلتی وانماندم به کنج

□

دانا به اگر نیاورد یاد

□

باده چون خاک را دهد ساقی

□

دگر روزی که خوان لاجوردی

□

چو کوهی روان گشته بر پشت باد

□

گر خاست و گر نشست حالی

□

وزین کس که با او بهم ساختند

□

همان کهبد که ناپیداست در کوه

□

ترنگا ترنگی که زد ساز او

□

زآنجا که تو روشن آفتابی

□

چشم باید گهر ندارد سود

□

دلم کورست و بینائی گزیند

□

نهاد نگین را چنان بد حساب

□

سیاره شب چو بر سر چاه

□

وانکه با او مکاس بیش کند

□

جوابش داد کای از مهتران طاق

□

ز حکمت برآرایم آنگه سخن

□

با سرو بنان لاله رخسار

□

هرکه رفتی بدان گذرگه بیم

□

چنین بسته بود آن فروزان نگار

□

همه یک یک از هوش رفتند پاک

□

تا هر که ز حلقه بر کند سر

□

گفت باید که داریم معذور

□

چه تدبیر سازم که چرخ بلند

□

وگر بایدت تا به حکم نوی

□

عشق آمد و خاص کرد خانه

□

تا بران حور پیکران چو ماه

□

از آنان که بودند فراش راه

□

ز بس روسیان سرانداخته

□

روزی دو سه با سگان آن ده

□

به حمله جان عالم را بسوزند

□

به خون ریختن سربرافراختست

□

همان ربع مسکون ازو شد پدید

□

چو دیدند شاهی چنان چاره ساز

□

بیا تا بامدادان ز اول روز

□

تن شاه را بر زمین دید پست

□

بخورد آب حیوان به فرخندگی

□

که چه بنشسته‌اید ای موشان

□

قرار آن شد که دیگر باره شاپور

□

چنین زد مثل شاه گویندگان

□

که لشکر بنزدیک جیحون رسید

□

سروش سراینده‌ی کار ساز

□

نمودش تلخ آن زهر پر از نوش

□

به وقت ولادت بفرمود شاه

□

همه دوده را سر برافراختی

□

چو من دیدم آن نازنین را چنان

□

خیز که این راه به پایان بریم

□

به سنگی رسم سخت بگدازمش

□

منم ترک زلال عیش جسته

□

بدان دیده دل را هراسان کنم

□

آن ریش که هست همبر گه

□

زن کار پیرای روشن ضمیر

□

ناخلفی پا چو نهد در میان

□

سبب جستن پردگیهای راز

□

خروشان و جوشان بدان دیده‌گاه

□

کسانی که سالار آن کشورند

□

ببودند یک هفته با رود و می

□

شبان را به خود خواند و پرسید راز

□

به کار آزمائی دلش تیز شد

□

مریز آب خود را در این تیره خاک

□

سران سپه را که بردند رنج

□

خاکتان بر سر ای جوانانا

□

همه روی کشور سپه گسترید

□

ز هر سو فرستاد لشکر بجنگ

□

بدان مسکن از ما که داند رسید

□

باغبان هرگز ندادی نیم جو را ده خیار

□

که دادش عشوه‌ی ماه قصب پوش

□

که ای نامداران با آفرین

□

کند کار جویندگان را دراز

□

بخاید مرگ ناچارت اگر آهن همی خایی

□

برین نیکبختی که تو ساختی

□

همینست رسم و همینست راه

□

کنم تازه با رنجهای کهن

□

همه لشکرش را بهم برزند

□

رخت به سرچشمه حیوان بریم

□

کامیزش تیر در کمان داشت

□

فتادند چون مرده بر روی خاک

□

زمین گنج و اندیشه گنجور ماست

□

ز آب زندگانی دست شسته

□

کلاه مرا در سر آرد کمند

□

دگرگونه رمزی ز من بشنوی

□

نیز ازین نغز تر تواند بود

□

پرتو عزت برد از دودمان

□

من رخت کشیدم از میانه

□

که دارنده را داشتی در حجاب

□

تنی چند رفتند نزدیک شاه

□

خاک سیه است بر سر گه

□

زان غم که مخالفی شود شاد

□

به از زند زردشت و آواز او

□

از آن پرورشها که آید به کار

□

گر ببیند شاه را در صد لباس

□

آن موکب از او نبود خالی

□

رهی زاده شاه اسکندرند

□

به چاره گری در گشادند باز

□

گشتی از زخم تیغها به دو نیم

□

بر ما نه شگفت اگر نتابی

□

که یابندگانند جویندگان

□

بسی را بناحق سرانداختست

□

که دانش بود مرد را درنهفت

□

سرگشته شود چو حلقه بر در

□

در آن عزم رایش سبک خیز شد

□

به رنجی که نتون از آن رنج رست

□

شویم از گنبد پیروزه پیروز

□

یوسف روئی خرید چون ماه

□

که دانا کند سوی اختر نگاه

□

گرفتی از تنور صبح زردی

□

سلیح هم آورد را گوش دار

□

می‌زیست چنانکه مرگ از او به

□

سوی آفریننده شد رهنمای

□

به پرواز قناعت رست از انبوه

□

مار هر غار از اژدهائی بیش

□

آمد به نشاط و خنده در کار

□

که تا بر تو فیروز گردد سپهر

□

تو لعلی لعل بی‌همتا نکوتر

□

وز آزرم ما دل بپرداختند

□

چه کوری دل چه آن کس کو نه بیند

□

جواب سکندر چنین داد باز

□

ندیدم مثل تو مهمان در آفاق

□

به ناوک چشم کوکب را بدوزند

□

سپیده دم از مشرق آمد پدید

□

کین گهر بیش از این تواند بود

□

به خود بر همه کاری آسان کنم

□

چو پروانه شود دنبال آن نور

□

به کشتی رسم تشنه بنوازمش

□

چشم نامحرمی نیابد راه

□

بقای ابد یافت در زندگی

□

آگهم نارسیده دست بر او

□

جهان باد و از باد ترسد ترنج

□

زود قصد هلاک خویش کند

□

بدان خواسته گشت خواهش پذیر

□

کارزوئیست این ز گفتن دور

□

برون رفتم از خانه زاری کنان

□

نام دهقان کجا بود باقی

□

عجب بین که بر باد کوه ایستاد

□

که تا گرد بیژن کی آید ز راه

□

بسی قصه‌ها گفت با او به راز

□

بزرگان به ایوان کاوس کی

□

کز این آب شد آدمی تابناک

□

به خروارها داد دیبا و گنج

□

بقم کشتی کیش پرداخته

□

شبان راز آن نی بدو گفت باز

□

دگر گفت باز تو ای شهریار

□

در غلط نبود که می‌داند که کیست

□

دریای مروتست رایت

□

بدین زندگی آتش زند سوز

□

چو بشنید گفت ستاره شمر

□

زمرد را سوی کان آورد باز

□

جهان چون مار افعی پیچ پیچ است

□

دراین قطره آب ناریخته

□

شاه را طیره کرد گفتارش

□

چنین گفت کان کو به فرمان دیو

□

تو نیز گر آن کنی که او کرد

□

برار آن کهن پنبه‌ها را ز گوش

□

همان پیشینه رسم آغاز کردی

□

بد پسند آمدست خوی کنیز

□

جز ناله کسی نداشت همدم

□

چو شه دید کان لشگر بی قیاس

□

سرم می‌خارد و پروا ندارم

□

وزان خواسته کو تبه کرد نیز

□

در سلسله فلک مزن دست

□

به تدبیر آنم که سر چون نهم

□

به تنهائی قناعت کن چو خورشید

□

اگر حور بهشتی هست مشهور

□

دهقان منگر که دانه ریزد

□

نه گرگ جوان کرد بر میش زور

□

همه چیزیت هست از خوبروئی

□

گرو تیز گردد تو زو برمگرد

□

با هستی من که در شمارست

□

ز شاهان گیتی در این غار ژرف

□

کجا خازن لشگر و گنج من

□

زین سیاهی خبر ندارد کس

□

از انجمن رصد فروشان

□

سریری ز گفتار صاحب سریر

□

که این نامه از من که اسکندرم

□

می‌آریم و نشاط اندیشه گیریم

□

گه قبله ز گور یار می‌ساخت

□

به پیغمبری کویم آنگه درش

□

یکی مشت سنگ آوریدند پیش

□

جز تو کز داد و دانشت حرمیست

□

تا یک چندی نشاط می‌ساخت

□

شبان چون از این بازی آگاه گشت

□

که شفقت برای داور دستگیر

□

گرچه طاقت نماند در پایش

□

همه در هراسیم از ین دیو زاد

□

به هر مرز و هر بوم کو راند رخش

□

پس آنگاه زد بوسه بر دست شاه

□

در هر اطراف کاوفتد خطری

□

پنج موش رئیس را بدرید

□

غنی کردشان از زر انداختن

□

کار آن دارد که افتد در خم چوگان فقر

□

خیر در کار خویش خیره بماند

□

ازین گونه هرگز نگفتم سخن

□

نظامی چو می‌با سکندر خوری

□

اگر ترسیت از مرگت طلب کن آب حیوان را

□

جز یکی کو رقیب آن دز بود

□

که جوید بزرم من رنج خویش

□

یکی منظری بود با آب و رنگ

□

همی زهر ساید بنوک سنان

□

چون درون رفت خواجه از سوراخ

□

به خود نامدم سوی ایران ز روم

□

بدان درد و زاری سپه را بخواند

□

بفرمود کز زیرکان سپاه

□

اگر چه بود شهد زهر مانند

□

ز راز نهفته نشانش دهد

□

به پرسش بدو گفت ز انباز خویش

□

ازین غار باید عنان تافتن

□

چون گذر روزنه را دود بست

□

به هر کشوری پادشائی فرست

□

بیا ای با خیالت گفتگویم

□

به غفلت نشاید شد این راه را

□

کسوت جسم از سر جان برکشیم

□

که حکم تو بر چارحد جهان

□

زنبیل گه است آن دهان نیست

□

ز سامان به سامان همه کوی و شهر

□

همی آمد از راه پور جوان

□

که نزدیک خود خواندمت بارها

□

جهاندار هشتم سر و تن بشست

□

ز شیران برطاس و روسی دیار

□

مبارز طلب کرد و جولان نمود

□

همان یار خود را خبردار کرد

□

که این نی ز چاهی برآمد بلند

□

بجز کین نجستم ز سر تا به بن

□

ز پیران فراوان سخنها برآند

□

که تابد مگر سوی ایران عنان

□

خدایم فرستاد از آن مرز و بوم

□

ازان پس کند گنج من گنج خویش

□

به جانش یک جهان تلخی پراکند

□

نام آن گیرد که باشد چون سها زرد و نزار

□

شد این آزمون کرد بر کوه و دشت

□

تو از مرگی شوی ایمن اگر نزدیک ما آیی

□

مگر بر تو پیدا کند راز خویش

□

ندیدم ز خاقان کسی شادتر

□

از آبادی آن بوم را داد بخش

□

کین سلسله را هم آخری هست

□

شمع فروزنده ز پرتو نشست

□

عقابی گرفتست روز شکار

□

بسی خرمیهاست آمیخته

□

که سم ستوران ازینست ریش

□

که آب رفته باز آید بجویم

□

زعفران گشت رنگ گلنارش

□

نگهدار ادب تاز خود برخوری

□

خضرای نبوتست جایت

□

یک دو قدح آب بقا در کشیم

□

سوی چار مادر نه یک مادرم

□

نه شیر ژیان داشت پروای گور

□

جز سایه کسی نیافت محرم

□

یک پاره گه است آن زبان نیست

□

براین زیر دستان فرمان پذیر

□

که خواند خدا نیز پیغمبرش

□

آن بین که ز دانه دانه خیزد

□

چون همه اوست این غلط کردن ز چیست

□

به رشوت مگر کم کند رنج من

□

ز نو هر زمان خلعتی ساختن

□

گاه از پس گور دشت می‌تاخت

□

مگر آن کاین سیاه دارد و بس

□

بمالیدش انگشت بر نبضگاه

□

بر افروخته شاه گیتی فروز

□

خوناب جهان نبایدت خورد

□

نپردازد از راه کیهان خدیو

□

توئی دیو بند از تو خواهیم داد

□

دران ره نباشند منزل شناس

□

من نیستم آنچه هست یارست

□

هرکه آن راه رفت عاجز بود

□

تنور و خوانی از نوساز کردی

□

چگونه پی از کار بیرون نهم

□

شد مصر فلک چو نیک جوشان

□

هشیوار یاران گزین در نبرد

□

که همسر شرک شد در راه جمشید

□

به غار اژدها را توان یافتن

□

آخر ز نشاطگه برون تاخت

□

تو شنیدم که بد پسندی نیز

□

که در عشقش سر خود را بخارم

□

که را بود چون من حریفی شگرف

□

ترا آن به کزو در دست هیچ است

□

همی بر دل ما نسنجد به چیز

□

ز شیرین شکری و نغز گوئی

□

که ابر از تو پنهان کند ماه را

□

گربه با چنگها و دندانا

□

آب چشمی بر آب چشمه فشاند

□

که دیبای نو را کند ژنده پوش

□

دانم آنرا به تیزتر نظری

□

دویدم مگر یابم از توشه بهر

□

هم به رفتن پذیره شد رایش

□

طلبکار جائی به جائی فرست

□

کیست کو را به جای خود کرمیست

□

گرفتار شد تیغزن ده هزار

□

یافتندش کنیزکان گستاخ

□

وز آن جنبش آرام جانش دهد

□

ریاحین را به بستان آورد باز

□

تنی چند را سر درآید به راه

□

طرب سازیم و شادی پیشه گیریم

□

که او نیز خورد آب ازان آب خورد

□

بهشت است آن طرف وان لعتبان حور

□

رونداست بر آشکار و نهان

□

بیاسود و جای نیایش بجست

□

نهان داشتم با تو گفتارها

□

سر و جوشن و اسپ آن پهلوان

□

که شیرین ترست از نیستان قند

□

مقرنس برآورده از خاره سنگ

□

به نام آوری خویشتن را ستود

□

بدان داستان گشت فرمان پذیر

□

موشکانرا از این مصیبت و غم

□

در غلط افتادن احول را بود

□

سواران جنگی چو سیصد هزار

□

طرفها به شاهان گرفتار کن

□

هر چه جز در دست دوزخ هر چه جز فقرست غیر

□

و آن رقیبی که بود محرم کار

□

کس از انجمن هیچ پاسخ نداد

□

به زخم خودش کردم از زخم پاک

□

خضروار ار همی گردی به دست آری نشان من

□

ده‌اند اهرمن هم به نیروی شیر

□

کنون هرچ گفتم ترا گوش دار

□

سری کو سزاوار باشد به تاج

□

به نوشین روان داد پس دخترش

□

مهین بانو که آن اقلیم دارد

□

آن نخل که دارد این زمان خار

□

تنی چند بگزید عیاروش

□

چنین گفت کو را بکوبید پشت

□

چودانی که با او نتابی مکوش

□

همه روز این شگرفی بود کارش

□

بدان تا حق از باطل آرم پدید

□

گفت کای در خور جفا بدی

□

پویه می‌کرد و زور پایش نه

□

مرد گذرنده چون در او دید

□

ندیدم دری کان نه در بسته بود

□

اگر با مرغ باید مرغ را خفت

□

بداندیش و بیکار و بدگوهرند

□

در دیده مور بود جایش

□

که دید است بر هیچ رنگین گلی

□

یکی عیب است اگر ناید گرانت

□

اگر شادیم اگر غمگین در این دیر

□

آن میل کشیده میل بر میل

□

عروسانه بر شد بران جلوه‌گاه

□

زبانم خود چنین پر زخم از آنست

□

زخم برداشتند و خستندش

□

گر حکم طبایع است بگذار

□

سه در ساختم هر دری کان گنج

□

چو از دست تو ناید هیچ کاری

□

کردمش لابهای پنهانی

□

همخوان تو گر خلیفه نامست

□

نشان بس بود کرده بر کردگار

□

که گر قطره شد چشمه بدرود باد

□

دید کز تشنگی بخواهد مرد

□

شد بی تو به خلق بر مروت

□

همه چاره ای کرد در کوه و دشت

□

پس این گریوه در این سنگلاخ

□

گر رسد پادشاهیی به زوال

□

تنها بنشست زیر سروی

□

در آن منزل آرامگاه آورند

□

کجا لشگرم تا به شمشیر تیز

□

او چنین و تو آنچنان بگذار

□

کم گردد عشق من در این غم

□

چو همخوان خضری برین طرف جوی

□

به نعل ستوران درش یافتیم

□

من که الحق شناختم به قیاس

□

چو اندازه‌ی نبض دید از نخست

□

دگر نسبتی را که دانست باز

□

سکندر چو دید آن چنان زاریی

□

ز خون برادرش فرشیدورد

□

شناسندگان برگرفتند ساز

□

چنان آزرده گشتش طبع نازک

□

درآمد به بازیگری ساختن

□

که آرام و شهر و نژادش کجاست

□

چو برگ گل سرخ بر شاخ سرو

□

پرتو جمعی ز سر یک تن است

□

سکندر ز گفتار او روی تافت

□

در این وادی که بی‌رویت زدم پای

□

بر آنگونه کز چند بیدار مغز

□

غسل بر آریم در آب بقا

□

به مغرب گروهی است صحرا خرام

□

دندان سیاه او که پیداست

□

شگفتی نشد کاب حیوان گهر

□

به پیش خداوند گردان سپهر

□

که پرطاسیان را درین خام چرم

□

بیاورد و بنهاد پیش پدر

□

دگر کشته شد زیر شمشیر و تیر

□

اجابت نکردی چه بود از قیاس

□

نماند از سیه سفت محمل کشی

□

فرستاد پنهان به دزدار خویش

□

به چندین کنیزان وحشی نژاد

□

شد لباس همه سیاهانا

□

برفت آفرین را بگسترد چهر

□

که با مهتر خود چرا شد درشت

□

به هفتاد و هفت آب لب را بشوی

□

شکلی و شمایلی نکو دید

□

بدو گفت پیروز باش ای پسر

□

که از دختران او بدی افسرش

□

ز کشتن بود فتنه را ناگزیر

□

یکی دشت بینی چو دریا فراخ

□

ببرگشتن از رزم باز آر هوش

□

این چه گستاخیست و بی خردی

□

ز دور فلک باز جستند راز

□

وز گور به گور بود پایش

□

راه می‌رفت و رهنمایش نه

□

دهند این تبش را ز جانم گریز

□

به پرطاسی من شود پشت گرم

□

کو نیز رسد به آخر کار

□

که آرند جان وخرد را به زیر

□

نشان از دلیلی دگر بازجست

□

ز من عالی آوازه‌تر بلبلی

□

فردا رطب ترآورد بار

□

پیش از آن دانمش به پنجه سال

□

بسختیش از آن نعل برتافتیم

□

کماندار و سختی کش و سخت کش

□

می‌رفت چو نیل جامه در نیل

□

بدین زیردستی نه اندر خورند

□

وزانسان برایشان ستمکاریی

□

ز من بند هر قفل یابد کلید

□

گر انجم آسمان شود کم

□

ره نرفتی مگر به گام شمار

□

شکسته سبو برلب رود باد

□

که سختی به من سخت پیوسته بود

□

بر بسته‌تر از در نبوت

□

این نظر مردی معطل را بود

□

که بوئی در نمک دارد دهانت

□

چو مرگ آمد از مرگ بیچاره گشت

□

چون از تو خورد ترا غلامست

□

سازگاری کجا بود در کار

□

همه عمر این روش بود اختیارش

□

نشد زخمه زن تا نشد زخمناک

□

چون بر پر طوطیی تذروی

□

دزد پنداشتند و بستندش

□

تو سیمرغی بود سیمرغ بی‌جفت

□

جداگانه بر هر دری برده رنج

□

به دست دیگران میگیر ماری

□

من عراقی و او خراسانی

□

که هرچ او می‌دهد زخم زبانست

□

چو گردون به انگشتری باختن

□

هر چه جز بندست زحمت هر چه جز زخمست عار

□

جان ازان جایگه نخواهد برد

□

مگر بیژن گیو فرخ‌نژاد

□

به هر سو یکی را طرفدار کن

□

سکندروار صحرا را شب و روز ار بپیمایی

□

کاهل فرهنگ را تو داری پاس

□

سخنهای خوب اندر آغوش دار

□

که پیش آورد برگ از اندازه بیش

□

بجیحون همی کرد خواهد گذار

□

نه‌ایم ایمن ز دوران کهن سیر

□

بر او گاه دراج و گاهی تذرو

□

بسی زینگونه زر و سیم دارد

□

درآورد نغمه به آن جفت ساز

□

ز رویین و لهاک شیر نبرد

□

شنیدم درین شیوه گفتار نغز

□

که عاجز گشت نازش در تدارک

□

سخن را درستی به شاه آورند

□

بگوید مگر مر ترا گفت راست

□

سرین گاه او مشک باید نه عاج

□

مجلسی از مشعله‌ای روشن است

□

مناسک رها کرده ناسک به نام

□

گرم بر سر نیایی وای و سد وای

□

پیاده سوی غار خسرو شتافت

□

چهره بشوئیم ز گرد فنا

□

چو اینجا رسیدی هم اینجا بدار

□

در کون سگ استخوان حرباست

□

نوازنده را ناشدن حق شناس

□

که بر وی ز دیبا نبد مفرشی

□

کند ماهی مرده را جانور

□

پرندی سیه بسته بر گرد ماه

□

مده خرمن عمر خود را به باد

□

خاک بر سر کنان همی گفتند

□

کنون گاه کینست و آویختن

□

نهاد از میان گوان پیش پای

□

که ترسم دگر باره ایرانیان

□

سپاهی که هنگام ننگ و نبرد

□

بشد با گریه‌های خنده آلود

□

چو بشنید هومان بترسید سخت

□

یکی جفت تنها تو را بس بود

□

چون بدین هفت آسمان پویند با تر دامنی

□

چنین داد پاسخ که پرسیدمش

□

ایا راوی ببر شعر من و در شهرها می‌خوان

□

بسی نیز تاریخها داشتم

□

پذیرفتم او را من ازبهر شاه

□

خامه‌ی رد برسر هر بد کشیم

□

پرسید سخن زهر شماری

□

به اندرزشان گفت از آواز کوه

□

بیاویز پایش ز دار بلند

□

به مردن شمع عمرم گشته نزدیک

□

نمک در مردم آرد بوی پاکی

□

بدان هر سه دریا بدان هر سه در

□

من که کارم همه نمونه بود

□

مجلس جمع است فروزان ز شمع

□

بیرون‌تر ازین حواله گاهیست

□

چو تندی کنم تندری گوهرم

□

چو وقت آمد نماند آن پادشائی

□

نی نی که درون آبخانه

□

وآخر چو به کار خویش درماند

□

از آن پیش کاین هفت پرگار نیز

□

چو دربندی بدان میباش خرسند

□

شب تیره تا برکشید آفتاب

□

وآن غنچه که در خسک نهفته است

□

برآموده چون نرگس و مشک و بید

□

مرنج ار با تو آن گوهر نماند

□

برفتند با شادمانی ز جای

□

هر که از قدم تو سرکشیده

□

به هر دانشی دفتر آراسته

□

سزد گر با من او همدم نباشد

□

ای دریغا هیچ کس رانیست تاب

□

چندان که زبان به در کند مار

□

طلب کرد مرد زبان بسته را

□

ستمدیده را گشت فریادرس

□

خواجه در داده تن بدان خواری

□

عشق از دل من توان ستردن

□

سر حق شناسان برارم ز خاک

□

بسی کوفتیمش به پولاد سخت

□

بدو گفت کسری که ده دیو چیست

□

بر سبزه نشسته خرمن گل

□

به مشرق گروهی فرشته سرشت

□

بفرمود از آنجا که در خورد بود

□

چو می‌باید شدن زین دیر ناچار

□

نخری زرق کیمیاسازان

□

ز تاریخ آن خسرو تاجدار

□

اگر سرخ سیبی درآمد به گرد

□

چنین هم نگه دار تن در خورش

□

گروهی در آن دشت یاجوج نام

□

کجا رأی پنهان شدن داشتی

□

سکندر منم خسرو دیو بند

□

گر یکی پی‌غلط شدی ز صدش

□

به سیر سپهر انجمن ساختند

□

ازین دست خوارست بر ما سخن

□

شگفتی در آن ماهی مرده بود

□

از من او را خریده گیر به ناز

□

ز بسد چناری برافراخته

□

دل گرمش به آب سرد فریفت

□

چنان کان ددان در خروش آمدند

□

ور درآید به دانه کم بیشی

□

کمر بندد و چرب دستی کند

□

تا نزد شاه شب سه پایه خویش

□

دوان رهبر از پیش و فرزانه پس

□

با وی از هیچ لابه در نگرفت

□

به ایزد شناسی همین شد قیاس

□

رسیدم به ویرانه‌ای دور دست

□

قدر مایه رستند بی برگ و ساز

□

در او جان نه و عشق جان منست

□

چرائی ز درگاه ما گوشه گیر

□

دلیر و تنومند و سخت استخوان

□

بدان تا بدو بازگردد گزند

□

خروشان همی بود دیده پرآب

□

جز خامشیش ندید کاری

□

یکی حرف ناخوانده نگذاشتم

□

چو آن کرده بد بازگشتم به راه

□

نهادند سر سوی پرده‌سرای

□

نشد پاره پولاد شد لخت لخت

□

بیابانی بند بگسسته را

□

دیگری به ز من چگونه بود

□

ابا گیو گودرز خون ریختن

□

گر ریگ زمین توان شمردن

□

به کار آمد اینست که آمد به کار

□

به فریاد نامد ز فریاد کس

□

لبش پر زهر و زهرش شکر اندود

□

کانجا به طریق عجز راهیست

□

چو آیم به رزم اژدها پیکرم

□

دوائی که داروی آن درد بود

□

نه بر دامن راستی دیدمش

□

او نیز رحیل نامه برخواند

□

کند خط عمر مرا ریز ریز

□

خداوند شمشیر و تخت بلند

□

لوح فنا را رقم رد کشیم

□

پیغام ده گل شکفته است

□

گریزان سوی روس رفتند باز

□

ز رونق میفتاد نارنج زرد

□

بیا روزم چنین مگذار تاریک

□

نالید چو در بهار بلبل

□

کنم دامن عالم از گنج پر

□

چو ما آدمی زاده و دیو فام

□

ریده‌ست سگی سیاه دانه

□

یا مرغ زند به آب منقار

□

که بر چشمه‌ی زندگی ره نمود

□

تو با چندین نمک چون بوی ناکی

□

شمع چو بنشست شود تیره جمع

□

نپذیری فریب طنازان

□

به باطل پرستان درارم هلاک

□

به کاری نامد آن کار و کیائی

□

نباید که بگزایدت پرورش

□

دولت قلمیش در کشیده

□

که جز منسکش نام نتوان نوشت

□

که تو گنجی بود گنجینه دربند

□

از چه از تهمت گنه کاری

□

تو کانی کان ز گوهر در نماند

□

به هر نکته‌ای خامه‌ای خواسته

□

ز کس بختم نبد زو هم نباشد

□

ز کردار ایشان تو دل بد مکن

□

ای دریغا رئیس موشانا

□

نباید که جنبد کسی زین گروه

□

ز جیحون بگردون برآورد گرد

□

پرده از روی کار بر نگرفت

□

چون کند نقش سلیمان دیو بر روی ازار

□

ترازوی انجم برافراختند

□

ابر شاه کرد آفرین خدای

□

کزیشان خرد را بباید گریست

□

به پیش کهتر و مهتر سزد گر دیر بستایی

□

از آن بی‌هوشی باز هوش آمدند

□

بلرزید برسان برگ درخت

□

اوفتادی سرش ز کالبدش

□

ببندند بر خون دارا میان

□

دیدها کور و جهان پر ز آفتاب

□

غلامی دو با او دگر هیچکس

□

داده گیرم چو دیگرانش باز

□

بر او کبک نالنده چون فاخته

□

تشنه‌ای کو کز آب سرد شکیفت

□

شکیبنده و زورمند و جوان

□

من به سالی خبر دهم پیشی

□

از این نگذرد مرد ایزدشناس

□

بود ترسان دلش ز سایه خویش

□

به صد مهر مهمان پرستی کند

□

نشاط از غم به و شادی ز تیمار

□

نگین را ز کف دور نگذاشتی

□

که بسیار کس مرد بی کس بود

□

درو درگهی با زمین گشته پست

□

بدین بی زبانی زبان منست

□

بیا یا بگو حجتی دلپذیر

□

به موی سیه مهره‌های سپید

□

عندلیب خوش سماع او جاودان گویا بود

□

همم رنج و مهرست و هم درد و کین

□

کزان گونه گفتار رستم شنید

□

بهم کردم آن گنج آکنده را

□

چنان کاین آسمان هرگز ز کشت خود نیاساید

□

دلش پر شکوه، جانش پرشکایت

□

که جاوید بادی و پیروز و شاد

□

چو هندو جواب سکندر شنید

□

دلیران بدرگاه افراسیاب

□

نگوید همی پیش من راز خویش

□

که از کهتران نیز در کارزار

□

ز دنیا برم رنگ ناداشتی

□

وان کو کمر وفات بسته

□

شمع نه‌ای، جامه‌ی شمعی چه سود

□

بیاورد چندی گهرها ز گنج

□

به تدریج از آن رهگذرهای سخت

□

شرف خواهی به گرد مقبلان گرد

□

مکن کاری که از جور تو میرم

□

این سخن گفت و پی به کین افشرد

□

درآرم به هر زخمه‌ای دست خویش

□

چون از سخنش امید برداشت

□

چند نشینیم در این کنج تنگ

□

و گر در چاه یابی پایه خویش

□

صلیبی دو گیسوی مشگین کمند

□

زان پرده نسیم ده نفس را

□

هستش بن گوش ظرف زرنیخ

□

به سوسن بوی شه گفتا چه تدبیر

□

پذیرفته از هر فنی روشنی

□

نالید و بناله در نهانی

□

چنین گفت کای دادگر یک خدای

□

سر آن بهتر که او همسر ندارد

□

درآمد بیابانی کوه گرد

□

دلتنگ مباش اگر کست نیست

□

بیاورد پیش سپهبد سرش

□

بدین بختم چنو همخوابه باید

□

جز این هر چه در خارش آرد قلم

□

در صحبت من چو یافتی راه

□

گر نبینی این خرد را گم کنی

□

چو از قدسیان این حکایت شنید

□

پلنگان درم بر سر کوهسار

□

ناسوده چو مار بر دریده

□

شب چو نقش سیاه‌کاری بست

□

کمر بسته و تیغ برداشته

□

اگر پای بط بر سر آرد چنار

□

نقش این کارنامه ابدی

□

مرا بیم و باک از جهانداورست

□

بر این زرد گل گرستم کرد باد

□

پراکنده گشتند بر روی دشت

□

دواگر بود جمله آب حیات

□

نهاد انگشت بر چشم آن پریوش

□

چو دیوان آهن دل الماس چنگ

□

اسد بود طالع خداوند زور

□

برآن سنگ زد شاه شمشیر تیز

□

بخور آن چنان کان بنگزایدت

□

بعد از آن متفق شدند که ما

□

چو کردی به پیدا شدن رای خویش

□

از طلسمی بدو رسیدی تیغ

□

طرازی نوانگیزم اندر جهان

□

چنین داد پاسخ که آز و نیاز

□

اشارت کند تا رقیبان تخت

□

چون زحد رفت خواستاری من

□

درآرند لشگر به یونان و روم

□

بعد از آزردنش به چنگ و به مشت

□

گروهی چو دریا جنوبی گرای

□

نبض و قاروره را چنان دانم

□

بسی گرد ویرانه کردم طواف

□

گفت برخیز تیغ و دشنه بیار

□

اگر نام پیدا کند یا نشان

□

به که از بیع او بداری دست

□

ز ماهی و آن آب گوهر فشان

□

به معذوری خویش حجت نمای

□

از آن مختلف رنگ شد روزگار

□

بفرمود تا هیچ بیمار و پیر

□

شگفت آمد این داستان شاه را

□

نه چندان غنیمت به خسرو رسید

□

همه کینه از دوده‌ی خویش دید

□

جهاندار و روزی ده و رهنمای

□

ز بانگ تبیره نیابند خواب

□

دهم باد را با چراغ آشتی

□

سرت سبز باد و دلت پر ز داد

□

همان اسپ با جوشن و مغفرش

□

دست برد از همسران خویش و ز اهل و تبار

□

در آن مهره آورده با پیچ و بند

□

تو نیز از خواندن توحید شاید گر نیاسایی

□

از ایران وز شاه ایران زمین

□

می‌رویم پای تخت سلطانا

□

ورق پاره‌های پراکنده را

□

او فگندش زین و مرکب برد

□

ولی خود دیر پروا در حکایت

□

می‌گفت ز روی مهربانی

□

نهنگان خورم بر لب جویبار

□

فزونی نجویند با شهریار

□

نهان دارد از هرکس آواز خویش

□

یکی گوش ناسفته نگذاشته

□

سبک سنگیی باشد از بیش و کم

□

که ما یافتیم از کشیدنش رنج

□

روشنی شمع نیاید ز دود

□

بر منظره ابد نشسته

□

دگر داد تاریخ تازی نشان

□

وفا چون کند چون درآید وفات

□

به روز حشر دامان تو گیرم

□

کو پرده کژ نداد کس را

□

نگهدارم آوازه‌ی هست خویش

□

عنان سوی بیت‌المقدس کشید

□

چند توان کرد به یک جا درنگ

□

می‌دار زبان ز عیب کوتاه

□

که دارد به باد این چنین سرگذشت

□

درخت گل سرخ سرسبز باد

□

وآن ریش گهی به طرف زرنیخ

□

بگذشت و ورا به جای بگذاشت

□

بر او سینه‌ی بط زند زیر زار

□

نبرید و شمشیر شد ریز ریز

□

دو دیوند با زور و گردن فراز

□

من کس نیم آخر؟ این بست نیست؟

□

بسازند با شاه پیروز بخت

□

چو گرگان بد گوهر آشفته رنگ

□

روزگار از سپیدکاری رست

□

در تو بستم به طالع رصدی

□

جداگانه در هر فنی یک فنی

□

سمنبر گفت سالی سوسن و سیر

□

که از دانش برتو ران برترست

□

نغنوده چو مرغ پر بریده

□

نگردد دران راه جنبش پذیر

□

که زود از مقبلان مقبل شود مرد

□

کافت تب ز تن بگردانم

□

سعادت نامه یوسف بنه پیش

□

کزو دیده‌ی دشمنان گشت کور

□

گهر آن به که هم گوهر ندارد

□

ببیشی خورش تن بنفزایدت

□

کز او سرسام را گرمابه پاید

□

نگین را زدی نقش بر جای خویش

□

ماه عمرش نهان شدی در میغ

□

که خواهد ز هر کشوری نورهان

□

جمله او بینی و خود را گم کنی

□

چو دیگر کسان شاه را سجده کرد

□

شرمش آمد ز بیقراری من

□

خرابی درآید در آن مرز و بوم

□

بانگهائی برو زدند درشت

□

به دهلیز غار اندر آورد رخت

□

بینی آن دیگران که لایق هست

□

بران گفته گردند دامن فشان

□

شربتی آب سوی تشنه بیار

□

به شب بازی دیگر آمد پدید

□

زمین را بوسه داد و کرد شبخوش

□

که بودست هابیلشان رهنمای

□

که اندازه‌ای آید آنرا پدید

□

شتابنده چون دیو در هر شکاف

□

بسر برد سوی وطن راه را

□

که دارد پدر هفت و مادر چهار

□

وگر نیست حجت به حاجت به پای

□

ز آوای شیپور و زخم درای

□

بزرگان ترکان افراسیاب

□

ور نه خود دست کفایت ز آستین کبریا

□

تن بط بود در خور آبگیر

□

چنین پاسخ آورد هومان بدوی

□

درون پرجوش و دل با سینه در جنگ

□

خداوندا جهاندارا سنایی را بیامرزی

□

چو شیران به پرخاش خو کرده‌ام

□

گرفته بدست اندرون جام می

□

گمانم که هست از نژاد بزرگ

□

دگر نامداری ز کارآگهان

□

از آن کیمیاهای پوشیده حرف

□

کای یار موافق وفادار

□

نیست ترا نقد خرد در کنار

□

همان تا لب رود جیحون براند

□

به نظارگان گفت گیسوی من

□

ملک چون رخت از آن بتخانه بر بست

□

بیان کردم غم و درد نهانی

□

ماند بی خویشتن صنم تا دیر

□

به هر مهره‌ای حقه‌بازی کنم

□

این هفت فلک به پرده سازی

□

در بن این شیشه سیماب گون

□

چو بر سنبل چرد آهوی تاتار

□

چو گنجینه‌ی غارش آمد به دست

□

زآنجا به دیار او گذر کرد

□

گوشش که بریده باد از بیخ

□

گر آهوئی ز صحرا رفت بگذار

□

شکر دانم از هر لب انگیختن

□

فریاد ز بی کسی نه رایست

□

به روز جوانی تو کردی رها

□

دلم می‌جست و دانستم کز ایام

□

ملک در سراپای آن جانور

□

مغزش ز حرارت دماغش

□

چنان شاد شد زان سخن پهلوان

□

چو زیر از قدر تو جای تو باشد

□

دریغ آیدم کاین نگارین نورد

□

در قامت حال خویش بنگر

□

جمله دارند ای عجب دامن به دست

□

به طوفان شمشیر زهر آب خورد

□

که بود آب حیوان دگر جایگاه

□

باغ ارم از امید و بیمت

□

بی‌خود افتاد بر در غاری

□

بهرجوهری ساختندش خراش

□

چو نظم گزارش بود راه گیر

□

مقبل آن کس که دخل دانه او

□

نباید که شد جان ما بی‌سپاس

□

حصار جهان را که سرباز کرد

□

به گنجینه تخت بارش دهند

□

نه این گویم ای مادر مهربان

□

ملک بر وعده ماه شب‌افروز

□

جهانجوی را کار از آن درگذشت

□

فرشته کنم دیو هر خانه را

□

رسیده ز سر تا قدم مویشان

□

مکن درخورش خویش را چار سوی

□

تا بشه عرض حال خویش کنیم

□

به پیدا و پنهان شدن گرد شهر

□

دیده آتشین من برکش

□

شرف یافته آفتاب از حمل

□

دگر خشم ور شکست وننگست وکین

□

چو یک رنگ خواهی که باشد پسر

□

چون به افسون در آتش آرم نعل

□

چو هر یک جداگانه شاهی کنند

□

در آن‌باره کاسمانی بود

□

بگرد جهان این خبر گشت فاش

□

هرکه طبعت بدو شود خشنود

□

گروهی شمالیست اقلیمشان

□

کای ز داغ تو باغ ناخشنود

□

چو بنشست خلوت فرستاد کس

□

گفت شهریست در ولایت چین

□

ز سیم و زر و قندز و لعل و در

□

که هرچ از زمین باشد و آسمان

□

سرائی کهن یافتم سالخورد

□

مگر چون شود راه پاسخ دراز

□

که پیر کهن کو بود سالخورد

□

فرستاده‌ی پی مبارک ز راه

□

جون برون یازد کند در کام او چون خر فسار

□

مرا بی‌سپاه از دم اژدها

□

شب و روز بر یاد کاوس کی

□

غلط کرد ره بود ناگزیر

□

بدین توحید کو کردست اندر شعر پیدایی

□

که گفتی برافشاند خواهد روان

□

که ای شیر دل مرد پرخاشجوی

□

تراشنده را سوی خود خواند و بس

□

تو گویی برآید همی دل ز جای

□

ز گفتن بکردند مژگان پر آب

□

از ستم‌های خیل گربانا

□

ز یکدیگران کینه خواهی کنند

□

تشنه و غرق آب و از جان سیر

□

سوی بازار شکر کرد آهنگ

□

وی چون من وهم به من سزاوار

□

مجوسی و رومی غلط کرد راه

□

چنین گفت کای شهریار جهان

□

که پرخاش جویست و گرد و سترگ

□

که مهر از دل آید فزون از زبان

□

گلابی ز هر دیده‌ای ریختن

□

جهان بین خود را بکشتی نشاند

□

زان نکنی رسم تواضع شعار

□

از طعن محال خویش بگذار

□

چو خواهد می‌خوشگوارش دهند

□

زدریای قلزم برآورده گرد

□

دگر چیزی نمی‌گویم تو دانی

□

زو اهل قبیله را خبر کرد

□

چو بر آتش آری برآرد نفیر

□

ز بیت المقدس سرآغاز کرد

□

بند چو دیوم به هزاران فسون

□

سوزنده چو روغن چراغش

□

به عبرت بسی دید و جنباند سر

□

به ارزیز برخاست ازوی تراش

□

چون کفچه بود به روی زرنیخ

□

هست از جهت خیال بازی

□

گراینده از علم سوی عمل

□

که رنجش به راحت کند بازگشت

□

به نزدیک یزدان نیکی‌شناس

□

کاخر کس بی کسان خدایست

□

چو دل باش یک مادر و یک پدر

□

نبینی نشانی تو از رویشان

□

واتشم را بکش به آبی خوش

□

بر چنین آورد به خانه او

□

برانگیختم گنجدانی شگرف

□

گرفت آن پند را یکسال در دست

□

چنان خور که نیزت کند آرزوی

□

جزیت ده نافه نسیمت

□

شتر با شتر خانه‌ها گشت پر

□

نسیمش بوی مشک آرد به بازار

□

بی‌بها در حرم فرستش زود

□

که در صحرا بود زین جنس بسیار

□

برآرایم از گنج ویرانه را

□

علم دان هر که بالای تو باشد

□

چو نمام و دوروی و ناپاک دین

□

زیانی دید خواهم کام و ناکام

□

هراسنده شد مرد یزدان پرست

□

چون در آسمان نهانی بود

□

بود در سفینه گرفتار گرد

□

وز همه دورند و با او هم‌نشست

□

ز هرچ آرزو داشت برداشت بهر

□

کهربا را کنم به گوهر لعل

□

به واماند خود چاره‌سازی کنم

□

نیست اینجا نقیب باغ چه سود

□

دری در نشسته بر او دود و گرد

□

شهری آراسته چو خلد برین

□

ز دشواری منزل آمد به درد

□

هر گیاهی به چشم او ماری

□

که شد کان یاقوت یاقوت باش

□

درین فکرت که فردا کی شود روز

□

نه چون روبهان دنبه پرورده‌ام

□

برون آید از زیر آن پرده راز

□

نهایت گهی باشدش بیگمان

□

ببینید در طاق ابروی من

□

که قابیل خوانی ز تعظیمشان

□

به سقراط شد داد پیغام شاه

□

که خرم بمینو بود جان تو

□

که ما سربسر مر تو را بنده‌ایم

□

گر آید بایران بجنگ آن سپاه

□

ز مشغولی ملک خود هر کسی

□

بدین زور و این برز و بالای تو

□

مزاج شاه نازک بود بسیار

□

تا ضیاع اندر دل مردست ضایع نیست کفر

□

گر آبیست روشن در این تیره خاک

□

ز جیحون دلی پر ز غم بازگشت

□

ز هرچش بپرسم نگوید تمام

□

گر خود به مثل چو شمع مردی

□

چو رهوار گیلیم ازین پل گذشت

□

به شبگیر برزین بشد با سپاه

□

آه که دیوانه شدم تا به چند

□

تو پنداری که تو کم قدر داری

□

یکی روز برخاست پنهان به راز

□

بس به صد خستگی ز جا برخاست

□

به دستش نامه‌ی جانان خود داد

□

ای سرو جوانه جوانمرد

□

کجا عدل من سر برارد چو سرو

□

بر آن افسانه چون بگذشت سالی

□

کفه چو خالی‌ست شود سرفراز

□

زین پرده ترانه ساخت نتوان

□

بدو گفت کای مرد آهسته رای

□

دگر آهو که خاشاکست خوردش

□

در چرت زدن سرش مه و سال

□

زنیگونه گزارشی عجب کرد

□

کسی را که در گریه آرم چو آب

□

و گر یک دانه رفت از خرمن شاه

□

بدو گفت کای پور پشت سپاه

□

کاینک به فلان خرابی تنگ

□

نمودار اکسیر پنهانیم

□

بلی هست آزموده در نشانها

□

تو دانی که سالار توران سپاه

□

ای مصعد آسمان نوشته

□

در دولتی کو؟ کزین دستکار

□

بسی خرد را کرده از خود بزرگ

□

ای ز پیدایی خود بس ناپدید

□

از بی‌پدری مسوز چون برق

□

فلاطون چنین پرده بر ساختست

□

سکندر به قدس آمد از مرز روم

□

گر دویدی مهندسی یک ماه

□

کابد الدهر تا بود بر جای

□

همان پارسی گوی دانای پیر

□

بسوزی یکی گر خبر بشنوی

□

مرا داد پیروزی و فرهی

□

چو شه دید کوسنگ را آس کرد

□

شکافی کهن دید در ناف سنگ

□

به چنگال و دندان همه چون دده

□

نام آن شهر شهر مدهوشان

□

از آن مایه کز خانه‌ی اصل برد

□

در آن باغ مرغان به جوش آمده

□

شاه موشان نشسته بود به تخت

□

ز می نیزهم شادمانی گزین

□

فشانند بر تخت کیخسروش

□

او در آن دیوخانه رفته ز هوش

□

مرا کار با نغز گفتاریست

□

دهم آنک از کس ندارد سپاس

□

چو تو بارگی سوی راه آوری

□

سنگ از اکسیر من گهر گردد

□

عطارد به جوزا برون تاخته

□

چون به باغ کسان دراید دزد

□

نصیحت پذیران به اندرز شاه

□

شاه در هرکه دید ازان پریان

□

درشتم به چنگال و سختم به زور

□

ظن چنین برد کز چنان تسلیم

□

ز پیرایه و جوهر و زر و سیم

□

نشستند پیران جوانان شدند

□

خبرده که بیرون از این بارگاه

□

جهان دیده‌ی دانای حاضر جواب

□

چو دید ارشمیدس که دانای روم

□

در او آتشی روشن افروخته

□

چو بر دشمنان شاه شد کامگار

□

بگیتی پراگنده فرمان تو

□

جمله‌ی عالم تو و کس ناپدید

□

آتشی باید که افتد در ضیاع و در عقار

□

ز بیداد شاهین نترسید تذر و

□

سر تخت ایران سزد جای تو

□

خاک در دست من به زر گردد

□

هژبر دلاور نیاید براه

□

که جز وی کس آن پرده نشناختست

□

دید از دور خیل موشانا

□

به نیکی وهم نیست یزدان شناس

□

راه صحرا گرفت و می شد راست

□

به گیلان ندارم سر بازگشت

□

زان حرف حریف را ادب کرد

□

کامد آواز آدمیش به گوش

□

ستاره‌شناسی بیامد ز راه

□

غلط کردن آبخوردش چه باک

□

که چون شد به باد آن گل خسروی

□

فزونی و دیهیم شاهنشهی

□

ز فرزند با درد انباز گشت

□

مه و زهره در ثور جا ساخته

□

پهلو به سوی زمین نبردی

□

تعزیت خانه سیه پوشان

□

به خون ریختن چنگ و دندان زده

□

ره دور بیراه دانان شدند

□

وی با دل گرم و با دم سرد

□

که مست ازکسی نشنود آفرین

□

بدان تا برد فتنه زان مرز و بوم

□

چینن گفت و شد گفت او دلپذیر

□

واین پرده به خود شناخت نتوان

□

یابد امیدواری از پس بیم

□

بسی گوسفندان رهانده ز گرگ

□

گذر بر سپید و سیاه آوری

□

می‌پیچد همچو مار بر سنگ

□

نامدش رغبتی چو مشتریان

□

ز برندگی نامش الماس گرد

□

بخندانمش باز چون آفتاب

□

چون گنج به خاک بازگشته

□

زدنش هست باغبان را مزد

□

ودیعت به خواهندگان می‌سپرد

□

ببینید در صبح پیشانیم

□

باشد از نام او صحیفه گشای

□

بر درش چون فلک نبردی راه

□

مزاج شه شد از حالی به حالی

□

ندارد سوی ما فراغت بسی

□

چون ابر مشو به گریه در غرق

□

بفرمان و رایت سرافگنده‌ایم

□

فدا بادش فلک با خرمن ماه

□

رهی سوی آن رخنه تاریک و تنگ

□

بجای مشک خاشاک است گردش

□

نه نامه، پاره‌ای از جان خود داد

□

توئی تو کز دو عالم صدر داری

□

ز هر یک دگرگون خروش آمده

□

که هر کش دل جهد بیند زیانها

□

فرخ‌زاد گوید که هستم به نام

□

فشانند بر سر نثار نوش

□

پر چو شد افتاد به خاک نیاز

□

به دیوار او بر نشانم نگار

□

ندارد طبع نازک تاب آزار

□

به خامی درم پهلوی نره گور

□

همچون سر کیر بعد از انزال

□

همه کار من خود غلط کاریست

□

در تن این شیشه توان بود بند

□

نگین را به کف درکشید از فراز

□

سر نامداران و دیهیم شاه

□

سخنهای سربسته را سرگشای

□

نه پرهیز داند نه شرم گناه

□

بدان جانور داد نزلی عظیم

□

چنین داد پاسخ برای صواب

□

سوی شهر پوشیده جستند راه

□

چگونه کشید انگبین را ز موم

□

به چیزی دیگر هست یا نیست راه

□

بر او هیمه خروارها سوخته

□

شد از فرخی کار او چون نگار

□

نباشی جز از پهلوانی بزرگ

□

همیشه بزی شاد و برترمنش

□

سر مرز توران به پیران سپرد

□

که چون شه ز دارا ستد تاج و تخت

□

من آیم بفرمان این کار پیش

□

به ویران و آباد نفرین اوست

□

عشق پیش از مرد باید تا سماع آرد وصال

□

که گر شه مرا خواند نزدیک خود

□

کنون آنچ دیدم بگفتم همه

□

جان نهان در جسم و تو در جان نهان

□

گر پرده شناس ازین قیاسی

□

چو دشمن درآرد به تاراج دست

□

چنین گفت کای مرد گردن فراز

□

مردمانی همه به صورت ماه

□

به زیرش رام شد دوران توسن

□

زناسک بمنسک در آری سپاه

□

از کف پای خارهای چو تیر

□

سزای دهش گر نیایش بدی

□

آی از در آنکه در چنین باغ

□

در این ره چو من خوابنیده بسیست

□

پدر کز من روانش باد پر نور

□

چون نظر برگشاد دید دوتن

□

از سرعت آسمان خرامی

□

به عذری چنین پای او بوسه داد

□

گلی گر شد چه باید دید خاری

□

چو یزدان پسندی پسندیده‌ای

□

چون حرفت او حریف بشناخت

□

به دستم دراز دولت خوش عنان

□

دل عالم توئی در خود مبین خرد

□

جز پریچهره آن کنیز نخست

□

نه چنان کز پس قرانی چند

□

چو الیاس و خضر آب‌خور یافتند

□

کنونم می‌جهد چشم گهربار

□

بدو گفت ازین شوم ده باگزند

□

دیوانه و دردمند و رنجور

□

بلی هر چه ناباورش یافتم

□

بگیرند هنگام تک باد را

□

شر که آن دید دشنه باز گشاد

□

گر رفت پدر پسر بماناد

□

به سختی در آن غار شد شهریار

□

همی گفت با هر کس از هر دری

□

باد سحری چو بردمم ز دهن

□

چو بیدادگر دشمن آگاه گشت

□

پرندی چنین زنده‌دارش کنم

□

مسوز از پی دست پرورد خویش

□

ما که لختی به چوب خستیمت

□

شکسته بسی را بهم بسته‌ام

□

نپذرفت یعنی که با گنج و ساز

□

جهان چون زرش داد در دیک خاص

□

آن پری پیکر حصارنشین

□

همه یکباره کردنش تعظیم

□

ستا زن برآورده بانگ سرود

□

چو رویین و پیران ز مادر نزاد

□

نیوشندگان را در آن داوری

□

خروشان دست هم را بوسه دادند

□

بر آراسته قوس را مشتری

□

وزان جایگه سوی ایوان گذشت

□

برهنه یکی تیغ هندی به دست

□

شرط است که پرسی آخر کار

□

شبانی کند گرگ بر گوسفند

□

بود نازک دو طبع اندر زمانه

□

جهان خسرو از مردم آن دیار

□

وای که هرچه کنم اهتمام

□

در آن جام فیروزه ریزند می

□

پست نشد پایه اهل صفا

□

در آن شهر با فرخی تاختند

□

برانگیخت آوازی از خشک رود

□

فرود آمد از خنگ ختلی خرام

□

که راز مرا با که پرداختی

□

سیه زنگیی دیدم آتش پرست

□

همه‌ی خون خامست نوشیدنم

□

اگر هست چون زان کس آگاه نیست

□

کای تو شاهنشهی بدورانا

□

چو فرشیدورد گرامی نژاد

□

وگر نامداری ز ایران سترگ

□

بدین چاره شاید بدو راه بست

□

عقل بعد از علم باید تا درست آید شمار

□

که جویند از پی رنجش بهانه

□

ز بهر تو دارم تن و جان خویش

□

نشانی مگر یابد از یار غار

□

سپاهی فرستاد با او نه خرد

□

سپهر اندرین نیز چندی بگشت

□

به پیش جهاندار شاه رمه

□

ز گرد زمین رستگارش کنم

□

آیی و زدائی از دلم داغ

□

پرسش ببرد به جانب دار

□

چنین لشکری گشن وزین گونه ساز

□

بیابانیان را نباشد نیاز

□

که هست این گرانمایه‌تر جوهری

□

دل پر درد رو بر ره نهادند

□

می گذشتش چو سوزنی ز حریر

□

سرودی نوآیین‌تر از صد درود

□

هم پرده خود نمی‌شناسی

□

جز بن این شیشه نیابم مقام

□

به ناخن بسنبند پولاد را

□

خرد چیزها داند از نیک و بد

□

سری بگشای بر نظامی

□

گر چه فرو دست تواش گشت جا

□

خلاصی که از خاک باید خلاص

□

زحل در ترازو به بازیگری

□

قلمش درکشد سپهر بلند

□

ز تو دور بادا بد بدکنش

□

که آواز داد آمد از کوه و دشت

□

ز هابیل یابی به قابیل راه

□

چون دیو ز چشم آدمی دور

□

دل بیگناهان پر از کین اوست

□

بسی بسته را نیز بشکسته‌ام

□

طبر زد چنین شد طبر خون چنان

□

کان گو بشکن گهر بماناد

□

ای نهان اندر نهان ای جان جان

□

بنه دست بر سوزش درد خویش

□

از آن تشنگان روی برتافتند

□

حرفی به خطا دگر نینداخت

□

همه چون ماه در پرند سیاه

□

بدین همت توان گوی از جهان برد

□

نیارد کسی یاد که آنجا کسیست

□

برآوردش درخت سیر سوسن

□

مرا بر فزونی فزایش بدی

□

مرا پیرانه پندی داد مشهور

□

طلب کرد کارآگهی هوشیار

□

عوض باشد گلی را نوبهاری

□

شاید ار دست و پای بستیمت

□

چه خواهم دید بسم‌الله دگربار

□

همان شیر بر گور نارد گزند

□

کدامست آهرمن زورمند

□

وزان پس نظر سوی دانش نهاد

□

مار پیسه کنم ز پیسه رسن

□

ز تمکین او روی بر تافتم

□

جهان چون تنست و تو چون دیده‌ای

□

غلط شد زبان زان زبان آوری

□

بود نقاش کارخانه چین

□

ز پرگار موصل برون برد رخت

□

در دلش هیچ نقش مهر نرست

□

سفالین سبوئی پر از می بدست

□

زو یکی مرد بود و دیگر زن

□

به فیروزی آرند نزدیک وی

□

پیش آن خاک تشنه رفت چو باد

□

به جایی‌خوش آرامگه ساختند

□

وگر نیست بر نیستی راه نیست

□

که دید آنچه مقصود بودش تمام

□

سخن را به گوش که انداختی

□

که از تری آرد فلک را فرود

□

سوی پادشه رفت و پنهان نشست

□

همه‌ی چرم خامست پوشیدنم

□

چو برگاشت او پشت بر شهریار

□

ای ز جمله پیش و هم پیش از همه

□

چونکه پختم به دور هفت هزار

□

بدین نامه نامور دیر باز

□

ازین کشور این مرد را باز جوی

□

کان هر گنج کافرید خدای

□

چنان دان کایزد از خلقت گزید است

□

ولیکن دلش میل آن ماه داشت

□

پا که از برگ گل فکار شود

□

چنین داد پاسخ به کسری که آز

□

گر باربدی به لحن و آواز

□

به یادآور ای تازه کبک دری

□

شبی بر عادت پارینه برخاست

□

چون قلم را به نقش پیوستی

□

با من به مراد دل نشینی

□

نماید که رفتن بدو رای نیست

□

که از بی‌دولتان بگریز چون تیر

□

گر از پشت من رفت یک قطره آب

□

از خوردن زخم سفته جانش

□

توانم در زهد بر دوختن

□

بتی گر کسر شد کسری بماناد

□

هرکرا زان شهر باده‌نوش کند

□

گستاخ سخن مباش با کس

□

بر آتش نهاده لویدی فراخ

□

مرا زین قصر بیرون گر بهشت است

□

بسی از جهان آفرین یاد کن

□

موقوف نقاب چند باشی

□

جگرها به خون در نمک یافته

□

وجودش که ساکن شد از تاختن

□

در چراغ دو چشم او زد تیغ

□

همه در خرام و خورش ناسپاس

□

همه پیش حکمت مسخر شوند

□

ازین سوزت ایام دوری دهاد

□

ماند حیران در آنکه چون سازد

□

ستم را به شفقت بدل کرده نیز

□

ششم خانه را کرده بهرام جای

□

کمربست و آمد به پیگار او

□

تا تو ای نقب‌زن درین پرگار

□

بدان تا پژوهش سگالی کنند

□

جهاندار گفت از حساب کهن

□

گربه کرده است ظلم بر ماها

□

هردو بر دوش پشتها بسته

□

بپرسیدی از گوهر و نام من

□

چو زهره به بابل درآمد نخست

□

سوی مرز خوارزم پنجه هزار

□

ز خون گر در و کوه و دریا شود

□

چو بیژن چنین گفت گیو از کران

□

خبرهای شهر آشکار و نهفت

□

مانع آید جان معانی را چو عقل آمد مشیر

□

یکی طبع شهان و شهریاران

□

دگر کین مینگیز در هیچ بوم

□

چو گشتاسپ برخاست از بامداد

□

به ره بردن لشگرش پیش داشت

□

اینست که با سرشکسته

□

بدان را ز نیکی کنم ناصبور

□

چه خوش باشد که دمسازی کند بخت

□

یکی گفت اشارت بدان مهره بود

□

مرتبه‌ی شمع نگردیده پست

□

بهرچ آن خوش آید به دندان او

□

مور چو در شیشه بود سرنگون

□

به شکر خدا روی بر خاک سود

□

به بیداد خون سیاوش بریخت

□

گزارش چنان کردمش در ضمیر

□

چو لختی شد آن آتش آمد پدید

□

اگر گفتی آزادی از تند میغ

□

ز شادابی کام آن سرگذشت

□

چو بر نسبتی راند انگشت خود

□

سنانم ز پهلو درآید به ناف

□

سر گوسفندی بر شه فکند

□

چو خالی شد از خاصگان انجمن

□

بدل دیگر آمد ترا کام من

□

درازای ما همچو پهنا شود

□

نافع آید دل محاسن را چو دین باشد شعار

□

به بزم آمدن مجلس افروختن

□

نگه کرد و آن کارش آمد گران

□

سوی ما نیز دمسازی کشد رخت

□

کمربسته رفت از در کارزار

□

نمک سود فربه در او شاخ شاخ

□

چون شود چون به زیر خار شود

□

سر پرخرد سوی قیصر نهاد

□

پیدا شده مغزن استخوانش

□

که چون بر سر خاک من بگذری

□

بپوینده شاید که گویی بپوی

□

یا گردن خرد و دست بسته

□

درآمد به برگ عدم ساختن

□

دو منزل به هر منزلی می‌گذاشت

□

نبیند کس او را بدین روزگار

□

یکی از گلرخان و گلعذاران

□

بی‌پرده مزن دمی بر این ساز

□

نمک را ز حسرت جگر تافته

□

نه بینی در ایشان کس ایزد شناس

□

گر چه که از دود فروتر نشست

□

من نارون و تو سرو بینی

□

که مهر تو را در دلش جای نیست

□

خدایت درین غم صبوری دهاد

□

جانش از آنجا مگر آید برون

□

در برقع خواب چند باشی

□

چو خدمتگران گشته خدمت نمای

□

بسا مشکلی را که حل کرده نیز

□

جمله از خود دیده و خویش از همه

□

تا عذر سخن نخواهی از پس

□

به آزرم تر سکه زن بر سخن

□

ره خویش از الماس خالی کنند

□

منم آن گنج را طلسم گشای

□

دیگ پختی چنین به هفت افزار

□

بمانم بر او نام او را دراز

□

نبود آگه از بخت بیدار او

□

به جای دگر یافته جای خواب

□

به شکر باز بازاری برآراست

□

چنان بود کان پیر پیشینه گفت

□

جهان خاص از پی تو آفرید است

□

می‌شدند از گرانی آهسته

□

سرا در کوی صاحب دولتان گیر

□

ز هاروتیان خاک آن بوم شست

□

غم مریم مخور عیسی بماناد

□

ستمکاره دیوی بود دیرساز

□

نباید رفت اگر چه سرنبشت است

□

وگر سرکشند از تو در سر شوند

□

ای شهنشه اولم به قربانا

□

آن سوادش سیاه‌پوش کند

□

که خوانندگان را بود دلپذیر

□

پرستش برین یاد بنیاد کن

□

که شفاف و تابنده چون زهره بود

□

درگذاری درایی از دیوار

□

سر کینه خواهان مکش روی روم

□

نرد با خام دست چون بازد

□

دروغی نمی‌گویم اینک مصاف

□

نامدش کشتن چراغ دریغ

□

ز نیکان بدی را کنم نیز دور

□

آب را چون صدف گره بستی

□

که الحق فریبنده‌ی دلخواه داشت

□

بدین مرز باران آتش ببیخت

□

نتابند گردن ز فرمان او

□

نمودش که میبایدم گوسفند

□

بخسبد برآواز او دام و دد

□

وگرنه سرت را برد سیل تیغ

□

یکی شد به دریا یکی شد به دشت

□

برو گرد پیدا تن خویشتن

□

که شد سوخته هر که آنجا رسید

□

که فتح از خدا آمد او خاک بود

□

سالی یکدانه میگرفت از ما

□

بام تو پر پاسبان، در پر عسس

□

نخست آفرین کرد مر شاه را

□

نشستن‌گهی سازمش زین سریر

□

سپهدارشان شیده‌ی شیر دل

□

آنچه در سر نبشت آن سلبست

□

مرا کوه گوشست نام ای دلیر

□

تراشنده کاین داستان را شنید

□

در اوایل چار می‌گفتند بنیان جهان

□

که اورا نبینند خشنود ایچ

□

بتوقیع گفت آنک گردان سپهر

□

به خونریزی شهریاران مکوش

□

زهر طعمه‌ای کان بود جستنی

□

از سواد قلم چو طره حور

□

که پیروزی شاه بر دست اوست

□

به هر وقتی آوازی از کوهسار

□

همان شیرینی پارینه دریافت

□

چو بیدار شد دشمن آمد مرا

□

کس نه همراه و رهنماش مگر

□

بفرمود تا آتش موبدی

□

ز قنوج تا قلزم و قیروان

□

هرچه پرسند از آسمان و زمین

□

بدین اندیشه چون دلشاد گردی

□

ز یک چشمه رویا شده دانه شان

□

نمودنش به هر سنگ جوئی سپرد

□

بشر رفی نگه دار هنگام را

□

چو صبحت گر شبی باید به از روز

□

گیا بینی از خاکم انگیخته

□

به شیری که خوردم ز پستان تو

□

نرگسی را به تیغ گلگون کرد

□

گر آید دختر قیصر نه شاپور

□

همه توشه‌ی ره ز شیرین و شور

□

شکر خنده شمعی که جان می‌نواخت

□

نه دلش می‌شد از کنیزک سیر

□

با پرده دریدگان خودبین

□

ولیکن درخت من از گوشه رست

□

به اول شبیخون که آورد شاه

□

مرد گفتا که باغ باغ منست

□

گیرم ز منت فراغ من نیست

□

چو زنگی مرا دید برجست زود

□

گر سخت بود کمان و گر سست

□

مرد کو را بدید بر ره خویش

□

بیچاره پدر چو زو خبر یافت

□

شکر بوزه با نوک دندان دراز

□

برخیز و نقاب رخ برانداز

□

یکی برنگردیم زین رزمگاه

□

نوشش از بهر جان فروزی تست

□

برون زاسمان و زمین برمتاز

□

بیار آنی که عمری بوده باشیم

□

کسی را من سر برافراختم

□

چو قیصر ورا دید خامش بماند

□

چو درنا شدن هست چندین دلیل

□

خس نشود کس به زبردست کس

□

چنین طالعی کامد آن نور ازو

□

ز طبع زود رنج پادشاهان

□

یکی راز پوشیده از موی جست

□

با جامه‌ی دلق می‌کشندش

□

چو با استواران بپرداخت راز

□

مور کی از شیشه نماید صعود

□

دگر ره چو سبزی درآمد به شاخ

□

دل شهریاران پر از بیم اوست

□

بسی در شگفتی نمودن طواف

□

بیائید یک لشگر از چین و روم

□

شه از گوسفندان پروردنی

□

ندارد کس از سر کشان پای تو

□

چو بر نسبتی دیگر آرد شتاب

□

چو کرد آفرین داور خویش را

□

به فرزانه گفت این شرار از کجاست

□

دل پادشا را به خود بیم کرد

□

حال حرصش شده فراوانا

□

ار یار باشد خداوند ماه

□

بدشمن ممان این سخن گر بدوست

□

که تا فتنه را خون نیاید به جوش

□

به خواب خوشم در شبستان تو

□

مپرس از من ، بپرس از دادخواهان

□

گشادست با رای او چهر و مهر

□

که آن مهره با موی دید از نخست

□

در خلوت هیچ پرده منشین

□

بران نامور پیشگاهش نشاند

□

سایه در زیر و آفتاب ز بر

□

به پای کسش در نینداختم

□

چو میغی روان بود تیغم روان

□

وز دار به حلق می‌کشندش

□

گستاخ کشیدن آفت تست

□

به از راست گفتن جوابی ندید

□

که تا راه داند بدان سنگ برد

□

دمی دوری ز هم ننموده باشیم

□

شاهی دو سه را به رخ درانداز

□

کشند از هنرمندی و بخردی

□

چو شمع و شکر ز آب و آتش گداخت

□

تا ندمد بال و پرش از وجود

□

پروای سرای و باغ من نیست

□

همان گنجها داد درویش را

□

طعامی ندارند جز رستنی

□

آب همانست و همانست خس

□

روی از وطن و قبیله برتافت

□

سرین سوده پائین فرو ریخته

□

بران راهزن دیو بر بست راه

□

سوی تو چون راه یابد هیچ کس

□

نوش بادت بخور که روزی تست

□

بپیچید برخود به کردار دود

□

به شیرینی رسد هر کو شکر یافت

□

گرچه ناخوانده قصه‌ای عجبست

□

چراغ از مشعل روشن برافروز

□

ز جا گر بجنبد شود بیخ سست

□

ازین قصرش به رسوائی کنم دور

□

همه درفزونیش باشد بسیچ

□

ز بند تاج و تخت آزاد گردی

□

که نائی به سررشته‌ی خویش باز

□

ببیژن نمود آنگهی راه را

□

سایه را نقش برزدی بر نور

□

دور ما آخر برآرد هم دمار از هر چهار

□

چه گویم زهی چشم بد دور ازو

□

پدر بوسپاسست مردی چو شیر

□

به روز و به شب گاه آرام را

□

کز آتش ستاند بشمشیر دل

□

رسیدی به نام یکی زان دیار

□

هم از آن آگهی دهم هم ازین

□

که باشد بروجاودان جای گیر

□

بترسم که رنج از من آمد مرا

□

سهی سرو را گشت میدان فراخ

□

ماند زن را به جای و آمد پیش

□

عنان سخن را کشد در گزاف

□

نه ز عیبش همی‌خرید دلیر

□

به بازی نشد پیش کس جبرئیل

□

گوهری را ز تاج بیرون کرد

□

شکر خواره را کرده دندان دراز

□

بر من این دود از چراغ منست

□

در این غار تنگ این بخار از کجاست

□

بلا بر زمین تخت و دیهیم اوست

□

به شه گفت کاهنگ رفتن بساز

□

نگیرد کسی در جهان جای تو

□

که آتش فروزنده گردد ز موم

□

وز آنهاکه باشند هم خوردنی

□

روان کرد بر بیسراکان بور

□

بدو پادشاه شغل تسلیم کرد

□

دو چشمه شده آسیا خانه شان

□

به هوش آرد آن خفتگان را ز خواب

□

این زمان پنج پنج میگیرد

□

عقل و جان را گرد ذاتت راه نیست

□

بفرزند گفت این جوانی چراست

□

وگر همسری را دریدم جگر

□

سپاهی بکردار پیلان مست

□

عاقبت عشق سر گرائی کرد

□

من از وهر با این سپاه آمدم

□

مرا رغبت آنگه پدید آمدی

□

صبح محشر بر زد اینک نور بر دامان کوه

□

وگر گاه خشم جهاندار نیست

□

ببرزین سالار و گنج و سپاه

□

کباب تر و بوی افزار خشک

□

این سفره ز پشت بار برگیر

□

با دری چون دهان شیر فراخ

□

بگفت این و جانش برآمد ز تن

□

به زنهار گفتش که کام تو چیست

□

چو دوری چند رفت از عیش سازی

□

چودانی که هستی سرشته ز خاک

□

می‌نمود اندران پریشانی

□

فسون نامه زند را تر کنند

□

آخر به زبان نیکنامی

□

نیست در هیچ دانش آبادی

□

بهای در بزرگ از بهر این است

□

به من بانگ برزد که‌ای دیوزاد

□

گر سست بود ملالت آرد

□

نیاز آنک او را ز اندوه و درد

□

به دستان می‌فریبندم نه مستم

□

همه خاک فرش مرا برده باد

□

می‌گشت چو دیو گرد هر غار

□

بانگ بر زد برو که هان چه کسی

□

و گر باشی به تخت و تاج محتاج

□

فلک بر تو زان هفت مندل کشید

□

آن پرده طلب که چون نظامی

□

گر به خون گردنم بخواهی سفت

□

چو مرگ آمد آن تیغ زنجیر شد

□

چهله چهل گشت و خلوت هزار

□

چاشنی گیریش به جان کردم

□

چشم تشنه چو کرده بود تباه

□

چو افتاد در لشگر این گفتگوی

□

نیوشنده چون نام خود یافتی

□

برآمد یکی باد و زد بر چراغ

□

چون در آن برج شهربندی یافت

□

چو بیدادگر دید خون ریختش

□

مپندار کز خون گردنکشان

□

به سوز دل مادر پیش میر

□

دل شاه ترکان از آن تازه گشت

□

ندارند جز خواب و جز خورد کار

□

مبخشاد یزدان بر آن رهنمون

□

ز خوی دیر صلح فتنه سازان

□

به حرفی مسجل کنم نام او

□

کمر خواست از گنج و انگشتری

□

نخستین به نوک مژه راه رفت

□

انگشت ز کون به در نیاری

□

وگر بی‌شگفتی گزاری سخن

□

بیان سازد غم هجران مارا

□

نگه کرد فرزانه در غار تنگ

□

کو پر همت که از اینجا پریم

□

چو زاد آن گرامی به فالی چنین

□

سرزنش ناخن از این پستی است

□

گرفتند هر یک پی آن پیشه را

□

به کین پدر بنده را دست گیر

□

من اینجا نشینم به فرمان شاه

□

تو آن شب چراغی به نیک اختری

□

بنفشه دگر باره شد مشگپوش

□

جهان را ز دشمن تهی دید جای

□

سکندر به امید آب حیات

□

شد آوازه بر درگه شاه نیز

□

دو اسبه سپه سوی ظلمات راند

□

بفرمود دادن بدو بی قیاس

□

چون شده تائب و مسلمانا

□

ازان کار بر دیگر اندازه گشت

□

نگردد تباه اختر هور و ماه

□

که ماند درین جنبش آرام او

□

وین پرده ز روی کار برگیر

□

بپرس از من ، مپرس از بی نیازان

□

برو زار و گریان شدند انجمن

□

خلافی پدید آمد اندیشه را

□

ز دروازه مقدس آویختش

□

یکی نامور افسری مهتری

□

گفته و کرده را پشیمانی

□

به بزم آمدن دور باشد ز کار

□

کم زآنکه فرستیم پیامی؟

□

معلوم شود که حکه داری

□

میان بست هر یک بدین جستجوی

□

فرستنده‌ی تو بدین جای کیست

□

معروف شوی به نیکنامی

□

رساند نامه‌ی حرمان ما را

□

نه زنجیر دام گلوگیر شد

□

وگرنه به زندان دفتر کنند

□

وانگهی بر تو جانفشان کردم

□

رخت به سرمنزل عنقا بریم

□

فرو ریخت برگ از درختان باغ

□

که بخشایش آرد به من بر بخون

□

دیوانه خویش در طلب کار

□

کش چو تو عادت به زبردستی است

□

نمیرد یکی تا نزاید هزار

□

برافروخت باغ از نهالی چنین

□

ور سخت بود خجالت آرد

□

وز صفاتت هیچ کس آگاه نیست

□

که باشد جوان مرده و او مانده پیر

□

همی کرد در رنج و سختی ثبات

□

پدید آمد نشان بوس و بازی

□

خاک در چشم کدخدائی کرد

□

کز اول با بزرگان همنشین است

□

نکرده ز من هیچ هم عهد یاد

□

زمین را تخت کن خورشید را تاج

□

مرا از چنین کار تیمار نیست

□

نیارند از ره دستان به دستم

□

شبیخون من چونت آمد به یاد

□

بنیروی خویش این گمانی چراست

□

برج از آن ماه بهره‌مندی یافت

□

زینهار ای خفتگان بیدار باشید از قرار

□

اباهای پرورده با بوی مشک

□

سپاهی بدین رزمگاه آمدم

□

همی کور بینند و رخساره زرد

□

که با جنگ ایشان شود کوه پست

□

که بیرون ز مندل نشاید دوید

□

بیشتر زین سخن نخواهم گفت

□

ندادم به درندگان دگر

□

فرامش مکن راه یزدان پاک

□

دعا کرد و با آن دعا کرده گفت

□

چون درایم چو روبه از سوراخ

□

چو خون سیاوش نماند نشان

□

فحل و داناتر از من استادی

□

که پیغام شه با کلید آمدی

□

با که داری چو باد هم نفسی

□

ندارد نوی نامه‌های کهن

□

آب ناداده کرد همت راه

□

که آتش چه می‌تابد از خاره سنگ

□

ببخشای بر جان کاوس پیر

□

چو شاه از ره آید کنم عزم راه

□

به رغبت سوی کوه بشتافتی

□

بر آن ماندگان نایبی برنشاند

□

شب افروز چون ماه و چون مشتری

□

ستد مرد وحشی و بردش سپاس

□

سر نرگس آمد ز مستی به جوش

□

که هاروت با زهره شد همستیز

□

به آرامش و رامش آورد رای

□

درد دل چون به شاه خود گفتند

□

گرچه در جان گنج پنهان هم تویی

□

جوان گرچه دانا بود با گهر

□

مکش تیغ بر خون کس بی دریغ

□

چو بشنید گفتار کاراگهان

□

چون ازین برشمرد لافی چند

□

ازان باز جویم همی نام تو

□

شبان گفت پیغمبرم زود باش

□

موج خواهد زد زمین تا بر کنار افتد همه

□

کزین بگذری خسرو ادیو رشک

□

شهنشاه زو در شگفتی بماند

□

سخن را به اندازه‌ای دار پاس

□

نه سبزی رها کرد بر شاخ سرو

□

خامه برداشت پای تا سر خویش

□

دگر موبدی گفت کز شهریار

□

از آن قصه هر یک دمی می‌شمرد

□

همان جفته نهاد آن سیم ساقش

□

وزان کس که با او شدند انجمن

□

قدری چو برین نمط بشتافت

□

نکشتم نهانی کسی را به زهر

□

منادی برانگیخت تا در زمان

□

سیم در پای سیم ساق کشید

□

بدین تسکین ز خسرو سوز می‌برد

□

از این مندل خون نشاید گذشت

□

نبشتم بسی کوه و دریا و دشت

□

پرستش ز خورد ایچ کمتر مکن

□

اگر هوش مرا در دل ندانند

□

نهی دست بر شوشه خاک من

□

به فرمان پذیران دنیا و دین

□

هرکه در ملک خود چنین آید

□

رنگ از دو سیه سفید بزدای

□

تو دزدی و من نیز دزد این رواست؟

□

گیائیست آنجا زمین خیزشان

□

این سخن گفت و رخت بر خر بست

□

ای فلکها به خویش تو بلند

□

براه نیا خلق را ره نمود

□

بسی باز جستند بالا و پست

□

گفت مردی غریب و کارم خام

□

ناکرده سخن هنوز پرواز

□

گل روی آن ترک چینی شکفت

□

دیدش به رفاق گوشه‌ای تنگ

□

جامه و رخت و گوهرش برداشت

□

مجنون و سلام روزکی چند

□

به هنگام سیل آشکارا شدن

□

در گنج بگشاد و روزی بداد

□

گله پیشرو کرد از اندازه بیش

□

کسی زین هر دو گر خود بهره‌مند است

□

نه حرفی که عالم زیادش برد

□

ببوسید و پس بر سر او نهاد

□

فروزنده چاهی درو دید ژرف

□

ای آمده پشت پشت بر پشت

□

ز ریچارها آنچه باشد عزیز

□

شهپر همت چو بیابد مگس

□

چنان در دویدن شدی ناصبور

□

شد به فرودست چو ساعد مقیم

□

در احکام هفت اختر آمد پدید

□

تو دانی که او را بدی گوهرست

□

چو در نافه‌ی مشک آشنائی دهد

□

شهنشه پذیرا شد آن خانه را

□

که هر جا که تابی به اوج بلند

□

ز قلب ملک پیش آن تند مار

□

که چون شاه با من چنان کرد عهد

□

به اندرز گفتن همه گفتنی

□

ارسطو چو بشنید کان هوشمند

□

سر خویش را سبزی از چشمه جست

□

شاه فرمود کای عزیزانا

□

ز کار گذشته بسی کرد یاد

□

به مژگان همی خون دل برفشاند

□

به یاد آری از گوهر پاک من

□

چو بلبل بود دانه تیزشان

□

که داند خشم و ناز او که چند است

□

چنین بود پیمان بیک روزگار

□

که چرخ ایستادست با تیغ و طشت

□

هم فلک زاد و هم فلک پیوند

□

دلش پر زکین و سرش پر ز باد

□

گذر اندر سواد دیهی یافت

□

مگر کاشکارا به شمشیر قهر

□

ز بیداد او برگشاید زبان

□

کی حکه‌ی تو رود به انگشت

□

ضدی ز چهار طبع بگشای

□

به دزدی شدن پیش دزدان خطاست

□

کز آنسان کسی در نداند نبشت

□

بین که گرفتند بتانش به سیم

□

کز رهگذری برآمد آواز

□

نه باران بشوید نه بادش برد

□

نه پر ماند بر نوبهاری تذرو

□

کی کندش فرق ز سیمرغ کس

□

افتاده و سر نهاده بر سنگ

□

به خشنودی آمد به مأوای خویش

□

گرانمایه گوهر کم آمد بدست

□

آشکارا بر تن و جان هم تویی

□

بودند به هم به راه پیوند

□

که دنیا بدو داد خواهد کلید

□

به فرمانده‌ی آسمان و زمین

□

گنبد سیم را به سیم خرید

□

بدین افسانه خوش خوش روز می‌برد

□

شمال آمد و راه میخانه رفت

□

به جفتی دیگر از خود کرد طاقش

□

یکی دردمندی بود بی‌پزشک

□

من آن دانم که در بابل ندانند

□

تف و دود آتش ز دلها زدود

□

ابی آزمایش نگیرد هنر

□

مرد بی دیده را تهی بگذاشت

□

هر چه ذر اندر یمین و هر چه سنگ اندر یسار

□

به من بگرو از بخت خوشنود باش

□

که پیدا کنم در جهان کام تو

□

همه زار و خوارند بر چشم من

□

پراندیشه بنشست شاه جهان

□

نشاید ز ری تا بخارا شدن

□

خیره شد بشر از آن گزافی چند

□

که می‌تافت زان چاه نوری شگرف

□

تو نو باش گرهست گیتی کهن

□

ترنج و به و نار و نارنج نیز

□

هست ماهان گوشیارم نام

□

بر او بوی خوش بر گوائی دهد

□

آرزوی مرا در اندر بست

□

که باور توان کردنش در قیاس

□

بر پرندی نگاشت پیکر خویش

□

گشائی ز گنجینه‌ها قفل و بند

□

ملک ازو زود بر زمین آید

□

به همخانگی برد فرزانه را

□

همان بدنژادست و افسونگرست

□

کزان ره نگشتی به شمشیر دور

□

ترا نیز خونست و با چرخ تیغ

□

که جائی چنین هست ناخفتنی

□

برون رفت جوشنوری نیزه‌وار

□

که سیراب‌تر سبزی از چشمه رست

□

به فرهنگ دانا کسی پی نبرد

□

برانگیخت زینگونه کاری بلند

□

که برقع کشم بر عروسان مهد

□

من تلافی به گربه خواهم کرد

□

جمله‌ی جانها ز کنهت بی‌نشان

□

بد و نیک هر گونه باید کشید

□

فشانی تو بر من سرشکی ز دور

□

بکاراگهان گفت کای بخردان

□

چون بران داستان غنود سرم

□

کنون گر بگویی مرا نام خویش

□

رقیبان شه چارها ساختند

□

کشتی اینجا ساخت باید تا به نزد غرقه‌گاه

□

اگر در زمانه کسی بی‌گزند

□

که مردی گزینند فرخ نژاد

□

همان به که با این چنین باد سخت

□

از آن هر شبان روز بهری خورند

□

گفت کاینجا چگونه افتادی

□

به ایرانیان گفت مهران ستاد

□

از آن روشنائی کس آگه نبود

□

شب آمد همچنان آن سرو آزاد

□

وزان نامه کز قیصر آمد بدوی

□

آن دهی بود بر کرانه‌ی دشت

□

مغنی چو زهره به رامشگری

□

به دارای دولت سرافراختم

□

ابری از کوه بردمید سیاه

□

ملک نقل دهان آلوده می‌خورد

□

دل ارشمیدس درآمد به کار

□

که هر کو بدین خانه بیداد کرد

□

به نیکی گرای و غنیمت شناس

□

سر اینجا به بود سرکش نه آنجا

□

وز آنجا به تدبیر آزادگان

□

فروزنده گلهای با بوی مشک

□

بر سر صورت پرند سرشت

□

یک عهد کن این دو بی‌وفا را

□

چنان کن که چون سر به راه آوری

□

کمر به کمر گرد بر گرد کوه

□

در یک آرزو به خود در بست

□

آن تحفه که در میانه می‌رفت

□

تنی چار پنج از غلامان خاص

□

به حجت نویسان دیوان خاک

□

چون کنیزان نشان او دیدند

□

شخصی غزلی چو در مکنون

□

من از هول زنگی و تیمار خویش

□

با خود غزلی همی سگالید

□

خیر چون رفته دید شر ز برش

□

بر فلک چون پرم که من زمیم

□

از آن فرخی مرد اخترشناس

□

گله هرچ بودش بدشت و بکوه

□

دگر روز خواهش برآراستند

□

همت اگر پایه فزایی کند

□

به شرطی که چون من در این دستگاه

□

چنین گفت با هرک بد یادگیر

□

چو خواهم نبیند مرا هیچکس

□

کیری به طلب که از بلندی

□

چه خوش داستانی زد آن هوشمند

□

گر کست از راه خوش آمد ستود

□

حصاریست این بارگاه بلند

□

فراوان بمالید رخ بر زمین

□

نه در کس جهانسوزی آموختم

□

دلی را که بر دوستی رهبر است

□

سخن گر چو گوهر برآرد فروغ

□

فروماند ازان زیرکی تنگدل

□

چهل روز در جستن چشمه راند

□

به پرخاش کردن گشادند چنگ

□

ازان راز پنهان دلم سفته شد

□

در آن مرغزار خوش دل‌گشای

□

چو یک ماهه ره رفت سوی شمال

□

که در پادشاهی بگردد بداد

□

همی خواند بر کردگار آفرین

□

یکی وادیی بود دریا شکوه

□

برون ناورم چون گل از گوشه رخت

□

همی‌داشت این راستیها بیاد

□

انبیا بر خاک راهت جان فشان

□

چون در غزلی روانه می‌رفت

□

برون از زبان حجتی دیگر است

□

کادمی هیچ از آن طرف نگذشت

□

چون ملیخا در ابر کرد نگاه

□

بدینگونه بخت بدش یاد کرد

□

که بر ناگزاینده ناید گزند

□

یک دست کن این چهار پا را

□

به تندی شود جان او دردمند

□

همانجا بخسبند و درنگذرند

□

به دارنده‌ی خود پناه آوری

□

می‌خواند ز گفتهای مجنون

□

کین خرابی ندارد آبادی

□

ز دارا به دولت سرانداختم

□

صراحی درخشنده چو مشتری

□

گه نوجه نمود و گاه نالید

□

همی آب تیره درآمد به جوی

□

به جاوید مانان مینوی پاک

□

چو خصمی که گردد ز خصمی خجل

□

کی رسم در فرشته کادمیم

□

داستان گوی دور شد ز برم

□

فرو پژمریدند بر خاک خشک

□

درآمد سوی آذر آبادگان

□

به امید شکر پالوده می‌خورد

□

همه ز آفریننده دار این سپاس

□

سخن می‌گفت و شه را دل همی داد

□

حکایت به چاهی فرو گفته شد

□

که نعل اینجاست در آتش نه آنجا

□

به خطی هرچه خوب‌تر بنوشت

□

که شود داستان به دورانا

□

چو زری که آید برون از خلاص

□

ز هر تلخ و شوری بباید چشید

□

کشت ماری وز اژدهائی رست

□

ایمنی باز آرد از تخلیط و تندی و بخار

□

نواهای آن پرده نشناختند

□

شوم شاد دل سوی آرام خویش

□

وز نشانهای باغ پرسیدند

□

من ایدون شنیدستم از موبدان

□

رسانم سرش را به خورشید و ماه

□

نبد آگاهیی ز خیر و شرش

□

گذرگاه خورشید را گشت حال

□

ببخشید بر لشکرش همگروه

□

چو ناباور افتد نماید دروغ

□

آنچه نباشی تو نباید شنود

□

در او گشته اندیشها شهر بند

□

که بیدار باشید برنا و پیر

□

خبر داد تا کرد خسرو سپاس

□

بر دوش فلک کند کمندی

□

بدین دعوتم معجزآنست و بس

□

پشه بی‌بال همایی کند

□

نه بی حجتی خرمنی سوختم

□

فروماندم آشفته در کار خویش

□

فشانم من از آسمان بر تو نور

□

در آن پویه کردند لختی درنگ

□

که جوینده را سوی آن ره نبود

□

خوش افتاد شه را که خوش بود جای

□

بر او سایه نفکند و در سایه ماند

□

در آن باب فصلی دگر خواستند

□

چو مرغان پرنده بر شاخسار

□

براهی که هرگز نرفتی مپوی

□

ز گردان شمشیرزن سی هزار

□

که چون ماه ترکان برآید بلند

□

بهر جا که او آتشی دید چست

□

همه هرچ گفتی بدین رزمگاه

□

حرف خوش آمد مشنو کان خطاست

□

چون نیابد در رباط از بهر عیسا عقل دون

□

ز تعلیم دانا فروبست گوش

□

رساند بدین بارگاه آگهی

□

فرخ‌زاد را جمله فرمان برید

□

چو بر آفتاب افکند ماه جرم

□

به گلگون گلابی دلاویزتر

□

چو با من یکایک بگفت و بمرد

□

کیری که چو بر سرش نشینی

□

چو لشگر بر رحیل افتاد شب را

□

به اندیشه بنشست بر کنج کاخ

□

آمد آن مه دران خرابه شتاب

□

همت اگر پای به میدان نهد

□

چوزو بستد آن خانه‌ی پاک را

□

کم آزار شو کز همه داغ و درد

□

اگر خسرو نه کیخسرو بود شاه

□

وزان جایگه شد سوی تخت باز

□

به زندانیان زمین زیر خشت

□

زبان برگشادم به آیین زنگ

□

هر بیت که گفتی آن جهان گرد

□

عقل اگر از تو وجودی پی برد

□

فراوان در آن وادی الماس بود

□

دعای تو بر هر چه دارد شتاب

□

کی پرده در صلاح کارم

□

گفت کابری سیه چراست چو قیر

□

سکندر که بر سفت مه زین نهاد

□

بدو پادشا بگروید از هراس

□

خوناب جگر ز دیده ریزان

□

مگرد ایچ گونه به گرد بدی

□

زدم گردن فور قتال را

□

به خود کم شوم خلق را رهنمای

□

خواستم تا به نیشکر قلمی

□

بر سر خون و خاک می‌غلتید

□

چون تربیت حیات کردی

□

نگفتم جز این با کس ای نیک رای

□

بعد یکهفته لشگری آراست

□

دگر ننگ دیوی بود با ستیز

□

سوی تخت خانه زمین در نبشت

□

وان پری رو به زیر پرده شاه

□

پری‌روی بر طاق منظر نشست

□

ازان کو هم‌آواز و هم کیش اوست

□

مرا نیز ازو پایگاهی رسد

□

این بر و بوم جای دیوانست

□

چو اندیشه زاین پرده درنگذرد

□

قصه گو رفت و قصه ناپیدا

□

شه از مهر فرزند پیروز بخت

□

یافتندش دران گواهی راست

□

می ناب می‌خورد بر بانگ رود

□

کز جهان هر کرا هوای منست

□

دروغی که ماننده باشد به راست

□

بدان روشنی ره بسی باز جست

□

نخواهم که آرم به کس بر شکست

□

درونی که مهر آشکارا کند

□

مگر کرمیی در دل تنگ داشت

□

ز قطب فلک روشنائی نمود

□

ز شمشیر پرطاسی خشمناک

□

به هر جا که موکب درآری به راه

□

چو گردون گردنده لختی بگشت

□

بر شاه خیره مبر آبروی

□

لیک هرگز ره به کنهت کی برد

□

گو برو اندر ریا از بهر خر گندم بکار

□

وگر بشکنم مومیائیم هست

□

یکایک بگویم به پیش سپاه

□

وابر دیگر سپید رنگ چو شیر

□

ز خورشید ایرانش آید گزند

□

فلک هر زمان می‌رساندش درود

□

سیصد و سی هزار موشانا

□

به نیکی گر ای اگر بخردی

□

همچو مهتاب کوفتد به خراب

□

من آمین کنم تا شود مستجاب

□

که روشن‌تر از آب در طاس بود

□

شیر از آشوبشان غریوانست

□

ز بسیار واندک بدی گر بهی

□

در عیش بگشاد بر ناز و نوش

□

حل همه مشکلات کردی

□

همیشه ببد کرده چنگال تیز

□

پسندیده جانش به یزدان سپرد

□

به بالا شدن ز آسمان برگذشت

□

بجوشنده برخود به کردار کرم

□

خدمت اهل پرده داشت نگاه

□

امید تو باد پرده دارم

□

برآمد فرو شد به یک لحظه بود

□

به عنبر برآمیخت آن خاک را

□

گمانند قیصر بتن خویش اوست

□

چون بخت خود اوفتان و خیزان

□

به اندازه سر کلاهی رسد

□

به نزهت نشینان خاک بهشت

□

با چنین قلعه‌ای که جای منست

□

بر یاد گرفتی آن جوانمرد

□

دل تنگ را داد میدان فراخ

□

گرفتم به چین جای چیپال را

□

بیم آن بد که من شوم شیدا

□

سبزه رویانم از سواد زمی

□

کم آزار یابد کم آزار مرد

□

ز نالندگی سر به بالین نهاد

□

مهر بنشست و داوری برخاست

□

ملک پرسید باز آن نوش لب را

□

دعا گفتم آوردم او را به چنگ

□

نباید کردنش سر پنجه با ماه

□

به که چشمش نبد که خود را دید

□

به از راستی کز درستی جداست

□

گزین کرد شاه از در کارزار

□

وگر گفته‌ام باد خصمم خدای

□

گوی فلک در خم چوگان نهد

□

در گنج بگشاد و برشد به تخت

□

ز گفتار و کردار او مگذرید

□

همان مردم شهر بیش از قیاس

□

اندر ته پا سپهر بینی

□

نشانده جهان از جهان درد سر

□

مضحکه‌ی خلق مشو کان بلاست

□

پس پرده راز پی چون برد

□

بر پهلوانان گردن‌فراز

□

هم آتش فرو کشت و هم زند شست

□

بر او راه روشن نمی‌شد درست

□

همایون ز کم دیدن آمد همای

□

نشاند آن تنی چند را زیر دست

□

مدارا فزون از مدارا کند

□

که بر چشمه و سایه آهنگ داشت

□

فلک منزلی چند راه در نوشت

□

کنی داور داوران را پناه

□

جوانمرد رومی درآمد به خاک

□

همان پیش منشور و خاقان چین

□

چنین گفت کای نامداران من

□

سیه مارکورا سر آید بکوب

□

گر از من به چشمی رسد چشم درد

□

ز گفت پدر پس برآشفت سخت

□

چون تویی جاوید در هستی تمام

□

گر نخواهد خواست از اخلاص عذر عشق زلف

□

چو شه دید راز جگر سفت او

□

گشسب سرافراز مردیست پیر

□

چند ازین قصه جستجو کردم

□

برآسود ازان جای آسودگان

□

برآمد بر آنسان که ناسود هیچ

□

سپاسم ز یزدان کزین مرد پیر

□

دگر دیو کینست پرخشم وجوش

□

که چون من هیچ مهمانی رسیدت؟

□

سخن راند از گنج درخواسته

□

در شد اندر تریچ دهقانی

□

گو چو پروانه در نظاره نور

□

ز قابیل و هابیل کین خواستم

□

درودم رسانی رسانم درود

□

به ار پهلو کند زین نرگس مست

□

کسی را که کوتاه باشد خرد

□

خورند آنچه یابند بی ترس و بیم

□

به تعلیق آن درس پنهان نویس

□

مجنون به میان موج خونست

□

بود چون غنچه مهربان در پوست

□

به جانی کزو جانور شد نبات

□

سرم پیچد از خفتن و تاختن

□

مجنون زره ضعیف حالی

□

ستوده‌ترآنکس بود در جهان

□

چو دریا که گوهر برآرد زغار

□

رسن در میان بست مرد دلیر

□

از باده بیخودی چنان مست

□

صاحب باغ چون شناخته شد

□

زان نافه به باد بخش طیبی

□

ز خورشید روشن توان جست نور

□

از شکر توشه‌های راه کنم

□

بشر گفتا که حکم یزدانی

□

همه با نیزه‌ها و تیر و کمان

□

نجوید دگر پرده‌ی راز را

□

گفت لله و فی الله‌ای سره مرد

□

نظامی سبکباش یاران شدند

□

بود کردی ز مهتران بزرگ

□

شبان آنچنان گردن افراز گشت

□

سوی بلخ بامی فرستادشان

□

کم خود نخواهی کم کس مگیر

□

کیری که اگر سری فشاند

□

که از بینوائی و بی‌مایگی

□

ازان آگهی شد به هر کشوری

□

همه ساز آهنگها نرم خیز

□

گر نبود همت ازین نه صدف

□

خط استوا بر افق سرنهاد

□

زاغ که شد باز سفیدش لقب

□

به شادی گرائید از اندوه رنج

□

کسانی که نزدیک شه محرمند

□

در آن خطه بود آتشی سنگ بست

□

پریوار با آن پری چهره زیست

□

ز پیکان شه گردش روزگار

□

ز چشمه نه سایه رسد بلکه نور

□

چو سرمست گشت از گوارنده می

□

نیارد جهان آفتی برسرت

□

دگر رومیی رفت و هم خاک دید

□

همه با سیف‌های برانا

□

بسی پند و اندرزها دادشان

□

جوان بود و هشیار و پیروز بخت

□

بیائی بیایم ز گنبد فرود

□

کسی مسلم باشدش جولان میدان عذار

□

بر سقف فلک خلل رساند

□

بزرگان و گردان توران زمین

□

فرو شد در آن چاه رخشنده زیر

□

ز سوراخ پیچان شود سوی چوب

□

به هر پادشاهی و هر مهتری

□

سزد گر بود داد را دستگیر

□

به خواهندگان داد بسیار گنج

□

به جان داوری کارد از غم نجات

□

عقده‌ی سد خنده گشاید ز لب

□

برآمد چنین گفتن ناگزیر

□

خبرهای انجام و آغاز را

□

لیلی به حساب کار چونست

□

گوهر مقصود که آرد به کف

□

در سفال شکسته ریحانی

□

ندانم جز این چاره‌ای ساختن

□

ز ناسک به منسک زه آراستم

□

جهانگیر و خنجر گزاران من

□

تا شکر ریز بزم شاه کنم

□

که نقشی عجب بود و نقدی نفیس

□

نه دریای ماهی که دریای مار

□

دستها کلی فرو بستی تمام

□

کاگه نه که در جهان کسی هست

□

ممیران کسیرا و هرگز ممیر

□

فروشست ازو گرد آلودگان

□

بیدق از هر سوئی فرو کردم

□

باشد که به ما رسد نصیبی

□

میانجی به قطب شمال اوفتاد

□

بدین گونه تا ماه گردد دو نیم

□

ز مردم بتابد گه خشم هوش

□

بود از همه خواب و خورد خالی

□

توانم درو توتیا نیز کرد

□

بدین رغبت کسی در بر کشیدت؟

□

گله‌ای داشت دور از آفت گرگ

□

نهد پیشم چو سوسن دست بر دست

□

گرفتم در این سایه همسایگی

□

بدین نیاکان خود ننگرد

□

که شد راه سایه ازین کار دور

□

آشکارا ستیز و پنهان دوست

□

که آن پادشاهی بدو بازگشت

□

که نیکش بود آشکار و نهان

□

تو ماندی و غم غمگساران شدند

□

آن کن از مردمی که شاید کرد

□

ولی کم بود چشمه از سایه دور

□

این چنین پر کند تو خود دانی

□

که خواندی خودی سوزش آتش پرست

□

هر دو را دل به مهر آخته شد

□

چه ایمن کسی کو نهان چون پریست

□

پای در نه سخن مگوی از دور

□

بدان چرخ پیچان به صد چرخ و پیچ

□

به بزم اندرون شاه را همدمند

□

بجز ساز کاهنگ او بود تیز

□

یکی را به رفتن شد آموزگار

□

گل از آب گلگون برآورد خوی

□

چو سربسته گنجی برآراسته

□

درستی طلب کرد بر گفت او

□

که پرطاس را بخت چالاک دید

□

گزندی نه برتو نه بر لشگرت

□

چنین داد پاسخ که او را ز آز

□

ای درون جان برون جان تویی

□

گز نیم محرم شکر ریزی

□

صدش هیربد بود با طوق زر

□

نشان جست باید ز هر مهتری

□

گفت ازین بگذر این بهانه بود

□

و گر با جوش گرمم بر ستیزد

□

حدیث سر کوه و مردم گیا

□

بود دهقان جوانی آزاده

□

گران بی‌خرد سر بپیچد ز داد

□

مجنون جگری همی‌خراشد

□

چو دستور ازین گونه بنمود راه

□

جوابی شکرینش داد شکر

□

بر چنین قلعه مرد باید بار

□

بیچاره سلام را دران درد

□

شد روسیان را بر خویش خواند

□

فرو شستم از ملک رسم مجوس

□

نه بخشایش آرد بروبر نه مهر

□

زان لوح که خواندی از بدایت

□

خدایم در این کار یاری دهاد

□

زماران دروصد هزاران به جوش

□

جز در خفت و خیز کان دربست

□

چون دید پدر سلام دادش

□

نگین بین که از مهر انگشتری

□

به موجی که خیزد ز دریای جود

□

هوا را مبر پیش رای وخرد

□

جفای ستمکاره زو بازداشت

□

مرا زنده پندار چون خویشتن

□

چو گیرد گمی ماه ناکاسته

□

چارپایان خوب نیز بسی

□

فوج‌های پیاده از یکسو

□

به جائی رسیدند کز آفتاب

□

بدو گفت رستم که نامم مجوی

□

بیش از آن کرده بود فرزین بند

□

چو خسرو به بیداد کارد درخت

□

گه از هر سخن بر تراشم گلی

□

چنین گفت کای شاه پیروزگر

□

آشتی کردنش روا دیدند

□

غفلت اندر عاشقان چندان کدورت جمع کرد

□

عتاب خود استاد ازاو دور داشت

□

که من اینجا به خود نیفتادم

□

غلیواژ را با کبوتر چکار

□

که گستهم نوذر بد آنجا بپای

□

در آن کارعلوی بسی رنج برد

□

نیست خوش آمد به در از چند حال

□

سکندر شه هفت کشور نماند

□

کیری که کند بروت بر باد

□

نشان جست ازان آتش تابناک

□

بپیمودم این بوم ایران بر اسپ

□

همه پخته بودند یاران تمام

□

جوانمردی چون تو شیرافکنی

□

به پیروزی آن می مشگبوی

□

ملک زاده‌ای بود هندی به نام

□

دزی دید با آسمان هم نورد

□

بدین داستانها زند رهنمای

□

از آن راز جویان پنهان پژوه

□

بفرمود کارد رقیبی شگرف

□

اگر چشمه با سایه بودی صواب

□

سوی من نبینند بر آب و سنگ

□

وگر زانکه در رهگذرهای نو

□

ز من هرچ دیدی بدیشان بگوی

□

ازین مرز تا خان آذرگشسپ

□

کز رخ خورشید می‌بینند سرخی بر انار

□

من آیم به جان گر تو آیی به تن

□

تو بر من به سستی گمانی مبر

□

هرچه گویم آن نه‌ی هم آن تویی

□

بگردد برو پادشاهی و تخت

□

بسی سر بریده به هندی حسام

□

اگر مهتری باشد ار کهتری

□

تیر باید که بر نشانه بود

□

در خاطر ما فکن یک آیت

□

بر آن گل زنم ناله چون بلبلی

□

کمر برمیانست دور از نیاز

□

دژآگاه دیوی پرآژنگ چهر

□

برآوردم آتش ز دریای روس

□

یکی را به خود خواند هاتف ز کوه

□

هم هنرمند و هم ملک زاده

□

نیست نامرد را درین دز کار

□

پاس دار شهم به شب خیزی

□

ز چشم بدان رستگاری دهاد

□

که دیدست ماران گوهر فروش

□

کزان پس خرد سوی تو ننگرد

□

نز خواب گزیر بود و نز خورد

□

دلش را بدان عشق معذور داشت

□

شره گردد از جمله برخاسته

□

هیچ خدمت رها نکرد از دست

□

ثلیلی نمک از که می‌تراشد

□

به آتش پرستی گره بر کمر

□

به طاعتگران جای طاعت گذاشت

□

به دشنام او لب نباید گشاد

□

پس دلخوشیی تمام دادش

□

ندیدند بیش از خیالی به خواب

□

به امری کزو سازور شد وجود

□

کانچنان چارپا نداشت کسی

□

که پارم بود یاری چون تو در بر

□

بجز باده کو در میان بود خام

□

چنان جوشم کز او جوشن بریزد

□

که بر آن قلعه بر شوم به کمند

□

تیغ‌ها در میانه جولانا

□

بسی روز و شب را به فکرت سپرد

□

زانکه با طبعش آشنا دیدند

□

می و مشگ می‌ریخت بر طرف جوی

□

دیو بگذار کادمیزادم

□

که چون می‌دمد روشنی زان مغاک

□

سواران روشن دل و رهنمای

□

نماند کسی چون سکندر نماند

□

بی‌غرضی نیست خوش آمد سگال

□

شنیدم به افسانه از هر تنی

□

سد رخنه کند به سد فولاد

□

سخن کارگر شد پذیرفت شاه

□

که سازند از او زیرکان کیمیا

□

به باز ملک در خور است این شکار

□

چگونه رساند به پیغمبری

□

نبرده کسی نام او در نبرد

□

که نادیده را نیست اندیشه جای

□

نیی ناله پرورد ازان چاه ژرف

□

سزاوارتر جایگاهی نشاند

□

کسی بایدت پس رو و پیش رو

□

ستور مرا پای ازینجاست لنگ

□

کجا سایه با چشمه‌ی آفتاب

□

چونکه جمع آوری لشگر شد

□

گزین کرد دیگر سپه سی هزار

□

تو این گفته‌ها از من اندر پذیر

□

بفرمود کان آتش دیر سال

□

همه موبدان را بر خویش خواند

□

رخت چو در کوی خوش آمد برند

□

ز پیران مرا دل بسوزد همی

□

سوی عطفگاه زمین تاختند

□

از سپیدی اویس و از سیاهی بلال

□

کیری که چو بر فلک بر آید

□

کسی را گزینید کز رنج خویش

□

مخور می به تنها بر این طرف جوی

□

مگر زان شد آن ره ز ماران به رنج

□

ندیدم کسی را که دلشاد بود

□

بجویید تا این بجای آورید

□

به تک خاست آنکس که بشنید نام

□

فرستم زلف را تا یک فن آرد

□

ای خرد سرگشته‌ی درگاه تو

□

طرفه بر بط زنی گزیده سرود

□

چو گردون سر طشت سیمین گشاد

□

شدم بر سر تخت جمشید وار

□

دادم اندیشه را به صبر فریب

□

جز آن کان شخص را بوی دهان بود

□

پراکنده نی آتشی گرد بود

□

فتد سال تا سال از ابر سیاه

□

دگر دیو نمام کو جز دروغ

□

زان صرف که یافتیش بی‌صرف

□

مدان خالی از هم نشینی مرا

□

به آن نام کز نامها برترست

□

دوش بودم به ناز و آسانی

□

آفتابست شاه عالمتاب

□

چو در پرده نی نفس یافت راه

□

مجنون به خدنگ خار سفته است

□

چوخواهی که رنج تو آید به بر

□

مجنون چو صلابت پدر دید

□

سکندر ز مستی شده نیم‌خواب

□

چون سفره تهی شد از نواله

□

ابر تیره دخان محترقست

□

هم آخر پس از رنجهای دراز

□

که دشنام او ویژه دشنام ماست

□

اگر به ز خود گلبنی دیدمی

□

خانه‌ای هفت و هشت با او خویش

□

همان سنگ اعظم که کان زرست

□

خانه‌داری و اعتماد سرای

□

نظامی که نظم دری کار اوست

□

هرکرا این نگار می‌باید

□

بران گرگ درنده چون شیر مست

□

شاد گشتند از آشنائی او

□

چو شد ناز پرورده آن شاخ سرو

□

نخوانده به مهمان تو تاختم

□

چو این داستان گفت شه یک به یک

□

به هر جا گرایش کند جان تو

□

عروسان دز شربت آمیختند

□

چو چشمه ز خورشید شد خوشگوار

□

حکیمان نگر کان نگین ساختند

□

چنان می‌نماید که در بزمگاه

□

گر اندیشی آنرا که نادیده‌ای

□

چو بگذشت ازین داستان یک دو سال

□

ازو کار مقدس چو با ساز گشت

□

ز پای و ز دست آهن انداختش

□

دست چون ابر و برق بر سر رود

□

توانگر بد و بومش آباد بود

□

ستمکاره تنینی آن جایگاه

□

که بینم تو را گر نبینی مرا

□

بپرهیز وباشدش گنج خویش

□

سواران گرد از در کارزار

□

در دفتر ما نویس یک حرف

□

بود نور و ظلمت به فرمان تو

□

همه رنجها را به پای آورید

□

گر ز طمع نیست زتو بد برند

□

ز گنج فریدون گشادم حصار

□

غراب سیه خایه زرین نهاد

□

دیده من شده برابرش آب

□

با صورت کهکشان سر آید

□

که بی مار نتوان شدی سوی گنج

□

در آن سایبان رایت افراختند

□

در پای پدر چو سایه غلتید

□

عقل را سر رشته گم در راه تو

□

به آن نقش کارایش پیکرست

□

دری نظم کردن سزاوار اوست

□

لیلی به کدام ناز خفته است

□

تا شکیبد دلم نداد شکیب

□

شکیبش را رسن در گردن آرد

□

همان راز پوشیده بشنید شاه

□

مهمان به وداع شد حواله

□

نداند نراند سخن با فروغ

□

تو خوشبوئی ازین به چون توان بود

□

گل سرخ یا زرد ازو چیدمی

□

از خراسان و رشت و گیلانا

□

نه یکی جان هزار می‌باید

□

جوانم ولیکن باندیشه پیر

□

سر خویش در پایت انداختم

□

مصطفا داند خبر دادن ز وحی کردگار

□

ز آموزگاران مپرتاب سر

□

ز مهرش روان برفروزد همی

□

روان آب در چنگ و چنگی در آب

□

شنیده سخن پیش ایشان براند

□

بر چنین نکته عقل متفقست

□

سوی هاتف کوه شد شادکام

□

کجا از پی و خون و اندام ماست

□

بکشتند و کردند یکسر زکال

□

او توانگر بد آن دگر درویش

□

بر آشفت پولاد هندی بدست

□

یک‌یک آورد مشفقانه به جای

□

خرامنده شد چون خرامان تذرو

□

بر بساط ارم به مهمانی

□

سررشته‌ی راز را یافت باز

□

سعی کردند در رهایی او

□

حریفان پیشینه را باز جوی

□

به حکمت چگونه برانداختند

□

نیوشنده را دست شد بر فلک

□

چو دید اندر او کان گوگرد بود

□

در آن شربت از لب شکر ریختند

□

چرا زیرسایه شدآن چشمه سار

□

ز منسوج زر خلعتی ساختش

□

سخن بین که چون کیمیا پرورست

□

چو نیکو ببینی خطا دیده‌ای

□

غزاله شد از چشم چینی غزال

□

به نیکی مرا یاد ناورد شاه

□

سوی ملک مغرب عنان تاز گشت

□

منم بیژن گیو لشکرشکن

□

بجیحون فرستاد تا بگذرند

□

نشستند با شاه ایران براز

□

گر آیند حاضر میت نوش باد

□

ز خون سیاوش جگرخسته اوست

□

چون به جگر شد دل قصاب بند

□

من چه دانم کز چه دارد نور از خورشید روز

□

بسی حمله کردند دست آزمای

□

جهاندیده مردی درشت و درست

□

سر سخت چنان که جمله عالم

□

آفتاب ار توان بر آب زدن

□

می و مرغ و ریحان و آواز چنگ

□

یکی مهتری نامبردار بود

□

همه خستگانند از افراسیاب

□

ملک گفتا چو بینی عیب هر چیز

□

گل سرخ بر دامن خاک ریخت

□

باز دانسته پرده‌ها را راز

□

جمله‌ی عالم به تو بینم عیان

□

مجنون به هزار نوحه نالد

□

مگر موبد پیر در باستان

□

بگویم غمزه را تا وقت شبگیر

□

چند پرسیدم آشکار و نهفت

□

بنمای به ما که ما چه نامیم

□

بود نورت از پیش و ظلمت ز پس

□

به اندازه آنک در دشت و کوه

□

بماند سخن چین ودوروی دیو

□

کرد از سر عاجزی وداعش

□

چو آتش فرو کشت از آن جایگاه

□

همان راه گنجینه دشوار بود

□

همتش سوی راه باید داشت

□

کی تاج سرو سریر جانم

□

مگر کز تو کارم به جائی رسد

□

به پرگار هفت آسمان بلند

□

دبیری بیاموز فرزند را

□

برانداختم دخمه عاد را

□

لب از خفته‌ای چند خامش مکن

□

یکه موشی وزیر لشگر بود

□

گرچه شاهش چو سرو بالا داد

□

شد آگه که در عرضگاه جهان

□

تو لشکر بیارای و بر ساز جنگ

□

چو از ران خود خورد باید کباب

□

دست و پایش ز بند بگشادند

□

گرفتند یاران زمامش به چنگ

□

وابر کو شیرگون و در فامست

□

چنان گوید این نامه نغز را

□

کرد صحرا نشین کوه نورد

□

برون آورید از نظرهای تیز

□

مردی آمد که من همال توام

□

نهادند شاهان خوان زرش

□

به پوشیدگی کرد رمزی پدید

□

شد از چنبر مهد میدان گرای

□

بلی چشمه را سایه بهتر ز گرد

□

در آن انجمن بود بسیار کس

□

به مولائیش حلقه در گوش کرد

□

زمین از هوا روشنائی ربود

□

چنان باید انگیخت نیرنگ و ساز

□

که آن رازداران که خدمتگرند

□

بسا کس که من دیده انگاشتم

□

برافرنجه آورد از آنجا سپاه

□

خبر داد تا برکشندش ز چاه

□

هوشمند و دلیر و فطانا

□

همه دل پر از خون و دیده پرآب

□

سر خوک را بگسلانم ز تن

□

به شاه آزمائی گشاده نفس

□

من چه دانم کز چه بیند دزد در شبهای تار

□

بکشتی رخ آب را بسپرند

□

ز ترکان کنون راد و آهسته اوست

□

تو بینی نبیند تو را هیچکس

□

بزرگان فرزانه و رزم ساز

□

در گردن او نیاورد خم

□

مضحک و مبکی و منوم ساز

□

همان خوردنیها که بد درخورش

□

وز بت گر و بت شکن کدامیم

□

بوسه زند بر قدم گوسفند

□

که او رای درویش سازد نخست

□

که در پویه بنمای لختی درنگ

□

به فهرست هفت اختر ارجمند

□

وز تو در عالم نمی‌بینم نشان

□

که بر آخر اسب سالار بود

□

که روشن کند خواندنش مغز را

□

لیلی چه نشاط می‌سکالد

□

این خبر کس چنانکه بود نگفت

□

از او سیر کردند چندان گروه

□

نهفتیده‌ی کس نماند نهان

□

عذرم بپذیر ناتوانم

□

بریده دل از بیم کیهان خدیو

□

طریق شدن ناپدیدار بود

□

ز گهواره در مرکب آورد پای

□

آب نتوان بر آفتاب زدن

□

چار شرطش نگاه باید داشت

□

گشادم در قصر شداد را

□

سراینده‌ی بلبل ز بستان گریخت

□

بگذاشت میان آن سباعش

□

مدارا کن اندر میان با درنگ

□

ببین عیب جمال خویشتن نیز

□

فرو خفتگان را فرامش مکن

□

سمندش را به رقص آرد به یک تیر

□

در مزاجش رطوبتی خامست

□

که چون باشد آن ناله‌ی رود خیز

□

چوهستی بود خویش و پیوند را

□

بتی تنگ چشم اندر آغوش تنگ

□

چون بیابانیان بیابان گرد

□

حجاب سیاهی سیاست نمود

□

او چو سایه به زیر پای افتاد

□

بدین طشت و خایه زد آن داستان

□

از شریکان ملک و مال توام

□

به دل دوستی سوی من ننگرند

□

بوسه بر دست و پای او دادند

□

روان کرد سوی سپاهان سپاه

□

در این بینوائی نوائی رسد

□

وگر نی حسابت فراموش باد

□

سر بخت کس درنیامد ز پای

□

چه گردم به در یوزه چون آفتاب

□

برو کین رفته فراموش کرد

□

در او آهنین قفل زرین کلید

□

برآمد دعا گفت بر جان شاه

□

که ما درنیابیم ازان پرده راز

□

خیالش در اندیشه بنگاشتم

□

وز افرنجه بر اندلس کرد راه

□

کزان هست شوریده زین هست سرد

□

یکی گفت سالار خوالیگران

□

بدان تا شب تیره بی ساختن

□

زان مرحله رفت سوی بغداد

□

جهاندار فرمود کاید وزیر

□

کجا راد فرخ بدی نام اوی

□

زین کیر که می‌دهم نشانت

□

بپرسیدش که عیب من کدامست

□

نباید که پوینده شیدا شود

□

چون نگه کرد سرو سیمین را

□

در هدف گربه چو افتاد موش

□

ای کار مرا تمامی از تو

□

پریچهرگان سرائی چو ماه

□

ز گیسو مشک بر آش فشانم

□

نخستین جگرخسته از وی منم

□

مجنون همه درد و داغ دارد

□

دل شاه را مرد مردم شناس

□

به آگاهی مرد یزدان شناس

□

هرکسی از تو نشانی داد باز

□

چشم با چشمه‌گر نمی‌سازد

□

از آن بوالفضولان بسیار گوی

□

به امید آن کوه دریا ستیز

□

جست بادی ز بادهای نهفت

□

می‌بین و مپرس حالتم را

□

فرو ماند خسرو در آن سایگاه

□

چو شه دیدکان کان الماس خیز

□

ور ای دون که تنگ اندر آید سخن

□

سراندیب را کار برهم زدم

□

چو آن‌جا رسی می درافکن به جام

□

گفت باید یکی ز ما برود

□

شرط اول درین زناشوئی

□

چو بیژن چنین گفت شد شاه شاد

□

فرو خورد خاک آن پری زاده را

□

چو دستان سام و چو گودرز و گیو

□

میان دوتن کین وجنگ آورد

□

سوی من فرستش هم اکنون دمان

□

نشینم چو سیمرغ در گوشه‌ای

□

سینه‌ی شیرین خبر دارد ز خسرو بس بود

□

عاقبت مملکت رها کردم

□

به نیکی سرآینده را یاد کرد

□

دبیری رساند جوان را به تخت

□

کسی کاین مرادش میسر شود

□

زان بهشتم بدین خراب افکند

□

چگونه رساند نوا سوی گوش

□

آمد آن پیره‌زن به دم دادن

□

دل دوستان را بدو نور باد

□

از برای علف به صحرا گشت

□

به دانا رسید این سخن گنج یافت

□

عذرها خواستند بسیارش

□

بدان نازنین شهر آراسته

□

کسی کو نباشد ز عهد تو دور

□

کمان خواست از دایه و چوبه تیر

□

که باید به زودی نمودن شتاب

□

چو زنگی زبان مرا چرب دید

□

ملک زاده هندی چو شد سخت کوش

□

سرانجام چون دیدمش وقت کار

□

بسی کردم اندیشه را رهنمون

□

دگر بندیان را ز بیداد و بند

□

ز یکسو سیاهی براندود حرف

□

چو آمد گه دعوی و داوری

□

روی گل رنگ و زلف مشکین را

□

خود نشان نیست از تو ای دانای راز

□

نیروی دل نظامی از تو

□

همه صف کشیدند بر گرد شاه

□

همی‌نالد از شاه وز مهتران

□

خامه خام را به خم دادن

□

که اندازدش ابر سیلاب ریز

□

به نادان رسید انده و رنج یافت

□

همه شادی شاه بد کام اوی

□

به جنگ اندرون هیچ تندی مکن

□

با خیالش خیال می‌بازد

□

گرش جو نباشد سکندر شود

□

قدم بر قدمگاه آدم زدم

□

گله را می‌چراند دشت به دشت

□

لیلی چه بهار و باغ دارد

□

برد هوش و آرد دیگر ره به هوش

□

گذرگاه دارد چو الماس تیز

□

کند نا سزا را سزاوار بخت

□

بگرفته بسی قصیده بر یاد

□

سوی خوابگاه نظامی خرام

□

به ترسائی عقل صاحب قیاس

□

خویشی از خانه پادشا کردم

□

میکن به قضا حوالتم را

□

نه آن بود کز وی گرفتم شمار

□

کز آن عیب این نکوئی زشت نامست

□

بکوشد که پیوستگی بشکرد

□

چو عودش بر سر آتش نشانم

□

که با خوش‌دلی بود و با خواسته

□

ببینیم تا بر چه گردد زمان

□

نیکنامی شدست و نیکوئی

□

ناله‌ی گردون کفایت باشد از تقدیر بار

□

چو سایه شده روز بر وی سیاه

□

برو آفرین کرد و فرمانش داد

□

باز بنگر که بوالفضول چه گفت

□

چو شیدوش و فرهاد و رهام نیو

□

وزو دیده‌ی دشمنان دور باد

□

نزد گربه به شهر کرمانا

□

هر دو یکدل شدند در کارش

□

هم از مردم شاه گیرد قیاس

□

گم شد از من چو روح گشت بلند

□

وزان بوالحکیمان دیوانه خوی

□

ز ایران نیاید یکی تاختن

□

ازین چاه کاتش برآید نه آب

□

وصف دگر کرد به هر تار موش

□

گهی کاغذش برهدف گه حریر

□

از حکه مگر دهم امانت

□

از آن روشنائی بدو بخش نور

□

که پر درد ازویست جان و تنم

□

دهم گوش را از دهن توشه‌ای

□

دگر سو گذر بست دریای ژرف

□

برفتن نشست از بر بارگیر

□

مگر راز این پرده پیدا شود

□

چنان چون پری زادگان باده را

□

به خلعت برآراست و کرد ارجمند

□

وزآن گونه گفتار شیرین شنید

□

برآورد شمشیر هندی به دوش

□

نیاوردم این بستگی را برون

□

به دانش نمائی و دین پروری

□

شد آزاد و از تیغش آزاد کرد

□

که آن چیز کو خود کند آرزوی

□

دگر چون نیا شاه آزادمرد

□

چیست کان نیست در خزینه شاه

□

دل تاجور شادمانی گرفت

□

بیامد بر شاه گفت این نشان

□

گرچه چندین چشم گردون بازکرد

□

جوابش داد کان عیب است مشهور

□

جهانی دگر هست پوشیده روی

□

ماند حیران که این چه جانور است

□

بردم از جامه و جواهر و گنج

□

زین دل به دعا قناعتی کن

□

پژوهنده‌ای بود حجت نمای

□

ز تاب زلف خویش آرم به تابش

□

گرفتنش بهتر ز کشتن بود

□

مجنون کمر نیاز بندد

□

اگر خاصگان را زبان هست نرم

□

چو آواز تندر خروش آورند

□

دومین شرط آن که از سر رای

□

چون خواهم چون که در چنین روز

□

فرو مانده حیران در آن فر و زیب

□

خبر دادم از رستم و لخت او

□

دگر دیو بی‌دانش وناسپاس

□

هرجا که یکی قصیده خواندی

□

گر آن کیمیا را گهر در گیاست

□

به هر شمع کز دانش افروختند

□

گفت برگو که بادجنبان چیست

□

هم از ترس ماران هم از رنج راه

□

نپنداری ای خضر پیروز پی

□

یا بیا پای تخت در خدمت

□

دبیریست از پیشه‌ها ارجمند

□

بدو گفت خسرو که ای پر هنر

□

درو کان گوگرد افروختست

□

چو طوس و چو رستم یل پهلوان

□

پس به عذری که خصم یار شود

□

بدو گفت هومان که ای سرفراز

□

نواگر نوای چکاوک بود

□

یارب این در علم تست و کس نداند سر این

□

بانگ بر زد بر آن عجوزه خام

□

کسی کاورد با تو در سرخمار

□

هر کجا دیدی آبخورد و گیاه

□

ملالت گرفت از من ایام را

□

با من آن یار فارغ از یاری

□

شتابنده را زان نمی‌داشت سود

□

فرستاد بر هر سوی لشکری

□

چو شد رسته‌تر کار شمشیر کرد

□

تو همه تن عیب و خوش آمد سگال

□

همان نسبت آورد رایش به دست

□

ای کیدی مرده رنگ چونی

□

کتب خانه پارسی هر چه بود

□

چنان دان که از غنچه‌ی لعل و در

□

به یاد شه آن مشتری پیکران

□

بفرمود کارند نوشابه را

□

از آن چرب و شیرین رها کرد حرب

□

چنان راند برنده الماس را

□

کس از دانش و دین او سرنتافت

□

ثنا گفت بروی چو شاه این شنید

□

به امید آن کاب حیوان خورد

□

همی برد ره رهبر هوشمند

□

همیشه بپیش بدیها سپر

□

هم ندید از راه تو یک ذره گرد

□

فضل کن بر عاشقان و راز هم در پرده دار

□

در آن انجمن گشت شاه آزمای

□

بدیدار پیرانت آمد نیاز

□

آنچه ز اندیشه باز دارد رنج

□

فریبرز و شاپور شیر دمان

□

شکوفه کند هر چه آن گشت پر

□

وندرین دشتش از کجا گذر است

□

مگرش از گنه بازگشتن بود

□

به جز این نقد نو رسیده ز راه

□

اشارت چنان شد که آرند زود

□

سپارد همه کاسه بر چار سوی

□

کردی آنجا دو هفته منزلگاه

□

کسی سوی وادی نرفت از سپاه

□

که هر کس که بینی غم جان خورد

□

که داد این ستوده به گردنکشان

□

نباشد خردمند و نیکی شناس

□

وز بهر خدا شفاعتی کن

□

که سیمای دولت بود دل فریب

□

هم از جام کیخسرو و تخت او

□

کز کنیزیش نگذراند نام

□

لیلی به رخ که باز خندد

□

گیای قلم گوهر کیمیاست

□

زمین را ز دوزخ به جوش آورند

□

کزو مرد افگنده گردد بلند

□

هوش شنونده خیره ماندی

□

که از می مرا هست مقصود می

□

به هر کیسه کز فیض بر دوختند

□

گردد این راه را طلسم گشای

□

چشم تو ببیندم بدین روز

□

به آنجا توان کردن این جستجوی

□

که یکساعت ز نزدیکان نه‌ای دور

□

خیره چون گاو و خر نباید زیست

□

فرو بندم به سحر غمزه خوابش

□

چو دشمن زند تیز ناوک بود

□

یا که آماده باش جنگانا

□

رخنه باغ استوار شود

□

رهی دید روشن بدان ره شتافت

□

یا غلط کرد یا غلط کاری

□

چو زهره کشیدند رطل گران

□

که از دل همی برکشد باد سرد

□

به گوگرد از آن کیمیا را نهفت

□

بسی چاره‌ها ساخت از هر دری

□

ز شیر افکنی جنگ با شیر کرد

□

نام نهادت به هنر بی‌مثال

□

به امید شه دل توان کرد گرم

□

وی کله پز دبنگ چونی

□

به شادی پی کامرانی گرفت

□

براو ظلمت خویش را برگمار

□

به کنج ارم بردم آرام را

□

به یکسو ز پرگار چرخ بلند

□

که دانای پیشینه بر پرده بست

□

که دشمن فریبست شیرین و چرب

□

بر آن نیز کان نقشی ازو شد پدید

□

فغان می‌زد و طیرگی می‌نمود

□

که سر در سم افکند پرطاس را

□

به تنها نخورد آنچنان تابه را

□

موشکی بود ایلچی ز قدیم

□

به ایران زن و مرد ازو با خروش

□

کسی را کجا چون تو کهتر بود

□

در آن دایره کاین سخن رانده‌ام

□

دگر بیژن گیو با گستهم

□

نه زمین هم دید هرگز گرد تو

□

چه دانی تو پیران و کلباد را

□

از آن ره که او عمر پرداز گشت

□

وز پی آن کز سنایی یک اشارت بد بدین

□

نام آن شهر باز پرسیدم

□

ز بهرام بهرام پورگشسب

□

از آن می همه بی‌خودی خواستم

□

دستگاهیش ده به سم سمند

□

از آبی کزو سرو آزاد رست

□

نبوید نیازد بدو نیز دست

□

از آن کیمیا با همه چربدست

□

خیالم را بفرمایم که در خواب

□

مردمی کم تو از برای خدای

□

این پری از کجا پرید اینجا

□

سخنهای سربسته از هر دری

□

مجنون ز فراق دل رمیداست

□

چو با آلت و رای باشد دبیر

□

چو دور چرخ با هر کس بسازی

□

بگفتا خوری باده دانی سرود؟

□

تا پرده ما فرو گذارند

□

شاه از آن احتراز کو می‌ساخت

□

ز مشرق به مغرب رساندم نوند

□

در خانه را چون سپهر بلند

□

از آمدن تو روسیاهم

□

به نزدیک او رای و شرم اندکیست

□

به فرقی که دولت براو تافتست

□

دگر باره گفتش به من گوی راست

□

نظر کرد هر سو چو نظاره‌ای

□

چون علف خورد جای را می‌ماند

□

ز سرمستی خون آن اژدها

□

چو شه زان خورش خورد و شربت چشد

□

گفت بشر اینهم از قضای خداست

□

بخاری که در سنگ خارا شود

□

سومین شرس آنکه از پیوند

□

وز آن پس نشاط سواری گرفت

□

خار بردند و رخنه را بستند

□

چو آموخت بر هر کسی دین و داد

□

چنین بود فرمان یزدان پاک

□

بسی آتش هیربد را بکشت

□

آنکه ستاید به خوش آمد ترا

□

وگر نرم ناید ز گوینده گفت

□

هر بیت که گفته‌ام نشانت

□

چو یک نیمه از روز روشن گذشت

□

بدان تا چو سایه در آن تیرگی

□

که شاها مرا یک درم درخورست

□

چو گشت اندک اندک ز پرگار دور

□

خبر داشت آنکو درین غار خفت

□

به صحرا شد و پرده را ساز کرد

□

همه پاسداران آن آستان

□

به فرمان شه کرد روسی شتاب

□

نمی‌گفت چیزی که آید به کار

□

ز روسی یکی شیر شوریده سر

□

شد روانه به شهر کرمانا

□

گرچه بر سرکرد خاک از درد تو

□

سواری سرافراز و پیچنده اسب

□

زدم بر جهان قفل و بر خلق بند

□

وین پرده که هست بر ندارند

□

هیچ بی حکم او نگردد راست

□

بلرزد دل مرد خسروپرست

□

سرانجام کار آشکارا شود

□

همان سد یاجوج کردم بلند

□

نشیند بر پادشا ناگزیر

□

ور پری نیست چون رسید اینجا

□

ز هر حکمتی ساخته دفتری

□

لیلی به چه راحت آرمید است

□

راه گم کرده را به من بنمای

□

به پائی که راه رضا یافتست

□

گرفتند عبرت بدین داستان

□

تا شود پایگاهش از تو بلند

□

سزد گر نباید بدو خاک شست

□

بدان تا به دست آورد چاره‌ای

□

درون پرور خویش را خوانده‌ام

□

عذرت به کدام روی خواهم

□

غور دیگر کنیزکان بشناخت

□

کنند آب و دانه یکی مه رها

□

که ملک جهان بر دو قسمت چراست

□

بدین خاکش دواند تیز چون آب

□

به چشمش بدو نیک هردو یکیست

□

چو گیتی را همه کس عشق بازی

□

سوی تخت کیخسروی سر کشید

□

ز دشمن بترسید سبکسر بود

□

گله بر جانب دگر می‌راند

□

چون دگر گویندگان او را مفرما سنگسار

□

به هر دوریی دورتر گشت نور

□

گروی زره را و پولاد را

□

رفتم وآنچه خواستم دیدم

□

چو گرگین چون زنگه و گژدهم

□

فلک نیمه راه زمین در نوشت

□

چون گشاید طلسمها را بند

□

فرو میرد از خواری وخیرگی

□

وز شبیخون رهزنان رستند

□

بسی هیربد را دوتا کرد پشت

□

ز بس کشتن و غارت و جنگ و جوش

□

درشتی بود شاه را در نهفت

□

که بیدادگر شاه گردد هلاک

□

پی شاهی و شهریاری گرفت

□

از تو نکوتر نشناسد ترا

□

به هر بقعه طاعت‌گهی نو نهاد

□

مار سیهی‌ست بهر جانت

□

اگر بخشی از کشوری بهترست

□

دریغی نه چندانکه خواهند هست

□

بدان بی‌خودی مجلس آراستم

□

رسانید مه را بر آفتاب

□

برون رفت و عطری بر آتش فشاند

□

چو نومید شد عاقبت بازگشت

□

طلسمات بیهوشی آغاز کرد

□

بگفتم بلی پیشم آورد رود

□

به گردن در آورده روسی سپر

□

به رفتن شده چون فلک بی‌قرار

□

نرم نرمک به گربه حالی کرد

□

کنون گر همه ویژه‌یار منید

□

بگرگین میلاد گفت آنگهی

□

بفرمود شه تا رقیبان گنج

□

جزین نامداران لشکر همه

□

آفتاب از شوق تو رفته ز هوش

□

بدو گفت چندین چه پیچی سخن

□

دگر چون عنان سوی راه آوری

□

ز اندیشه‌ی من بخواهد گذشت

□

شهری آراسته چو باغ ارم

□

به قدس آوریدم چو آدم نشست

□

بهاری کهن بود چینی نگار

□

چنین داد پاسخ که از بیش خورد

□

وگر خوار گیرد تن ارجمند

□

نگارین مرغی ای تمثال چینی

□

جهانی بدین خوبی آراستن

□

گفت کای چشم بد ز روی تو دور

□

در ین در نشان دهد که کدام

□

عقاب سیه بر کمرهای سنگ

□

که این نامه را نغز و نامی کند

□

مرا بگذار تا گریم بدین روز

□

ز دانا بپرسید پس شهریار

□

دگر خوردشان نیست جز بیخ و برگ

□

به رفتن دگر باره لشگر کشید

□

دانی که حساب کار چونست

□

پیرزن را ز خانه بیرون کرد

□

به پرهیز گاران پاکیزه‌رای

□

مرا ساقی از وعده ایزدیست

□

لیلی چو سماع این غزل کرد

□

تن خویش آژیر دارد ز رنج

□

کشته کوه کابر ساقی اوست

□

در آن غم که تدبیر چون آورد

□

بنشستند پیش خواجه به ناز

□

ندانم که دور از چه سان میرود

□

گفت در دست حکمت آر عنان

□

غنا ساز گنبد چو باشد درست

□

مرد گفت ای جوان زیباروی

□

به یونان فرستاد با ترجمان

□

از قضا را دران دو روز نه دیر

□

همان لعبتان ستمدیده را

□

شب تیره بنشست با بخردان

□

جهاندار گفت از خداوند گاه

□

گویی که ز شاعران شهرم

□

چو از هوشمندان ستد هوش را

□

سرافکنده و برکشیده کلاه

□

کسی را بود کیمیا در نورد

□

درودی شهنشه بر آن غار خواند

□

رهانید خود را به صد زرق و زور

□

درآمد به نارود چالش کنان

□

از او بستدم رود عاشق‌نواز

□

چنین تا گذرگه به جائی رسید

□

که منم ایلچی ز شاهانا

□

هر شبی در روی می‌مالید گوش

□

کیستی تو بدین لطافت و نور

□

به اندازه قدر او گنج خواه

□

نباشند بیمار تا روز مرگ

□

چند گوئی حدیث پیر زنان

□

ندیدم چنو مرزبانی به دشت

□

چه باید جهانی دگر خواستن

□

سررشته ز دست ما برونست

□

به پستی نهد روی سرو بلند

□

مگر آرزو بازگردد بدرد

□

کشند از پی میهمان پای رنج

□

زدم نیز در حلقه کعبه دست

□

تا ز در جفت من شود نه ز بام

□

بگریست وز گریه سنگ حل کرد

□

به عالم گشائی علم برکشید

□

به باریک بینان مشکل گشای

□

که چون دیو با دل کند کارزار

□

خوردن آب چه ندارد دوست

□

بسی خوشتر از باغ در نوبهار

□

بسی دید هر یک شکاری به چنگ

□

هریک از مشک برکشیده علم

□

چرا هر لحظه بر شاخی نشینی

□

کز آن سایه خود را برون آورد

□

تو مادر مرده را شیون میاموز

□

بیابد بی‌اندازه از شاه گنج

□

که بودند شاه جهان را رمه

□

گرامی کنش را گرامی کند

□

که بیژن بتوران نداند رهی

□

پنجه آنجا گشاده بود چو شیر

□

سر آب را سوی بالا مکن

□

که یکباره شد روشنی ناپدید

□

به افسونگر نگر چه فسون کرد

□

صبوح از خرابی می‌از بیخودیست

□

باز گفتند قصه‌ها دراز

□

صدای خوش آرد به اوتار سست

□

به یکی موی رستی از یک موی

□

برون رفت و عطری بر آتش فشاند

□

به دل سربسر دوستدار منید

□

به کشور گشودن سپاه آوری

□

جهاندیده و رای زن موبدان

□

نبشت از زبانی به دیگر زبان

□

هم پنجه نادران دهرم

□

ز بی سازیش پرده بستم به ساز

□

چه نیک و چه بد در جهان میرود

□

به خون مخالف سگالش کنان

□

درآمد به پائین آن تختگاه

□

شد آواره ز ایشان چو پرنده مور

□

که او عشوه‌ی کیمیاگر نخورد

□

همان زیب و زر پسندیده را

□

دیگر گونه زد رود خاموش را

□

خبر آورده‌ام برای شما

□

به کین پدر بست خواهم میان

□

ابا پهلوانان چنین گفت شاه

□

به آیین زردشت و رسم مجوس

□

نبینی که پیکار چندین سپاه

□

ماه نیز از بهر تو بگداخته

□

تو با او برو تا سر آب بند

□

سر زخمه بر رود بگماشتم

□

دگر گفت هرکس نکوهش کند

□

پیکر هریکی سپید چو شیر

□

چو میرد از ایشان یکی آن گروه

□

پژوهنده گفتا چو از یک درم

□

که دادی بدو بردع و اردبیل

□

سرش برگراید ز بالین ناز

□

غلاف نازکی داری دریغی

□

ز هندی چنان هندیی خورد باز

□

ملکی با پری و یا مردم

□

دیو بود آنکه مردمش خوانی

□

به خوشبوئی خاک افتادگان

□

وگرنه به یزدان که تا بوده‌ام

□

منم کز یاد او پیوسته شادم

□

ببنده چه دادست کیهان خدیو

□

ز ظلمات مشغل برافروختم

□

سیاهی پدید آمد از کنج راه

□

زانسرو بنان بوستانی

□

اصل باد از هوا بود به یقین

□

چو زانسان عقابان پرنده دید

□

یکی مرده شخصم به مردی روان

□

من که محتاج آب آن دستم

□

بلاغت چو با خط گرد آیدش

□

ز گنبد چو یک رکن گردد خراب

□

که درین باغ چون شکفته بهار

□

چنان برگشاید پر و بال او

□

تا چنان شد به چشم شاه عزیز

□

چو پیداست کاینجا توانیم زیست

□

کرد را بود دختری به جمال

□

زر و زیور آرند خروارها

□

چارمین شرط اگر به جای آرد

□

به تعجیل میراند بر کوه و رود

□

ز هرگونه با او سخن ساختند

□

ز دیوار و در گفتی آمد خروش

□

رو، رو،که بسی ز شعر دوری

□

به هر طایفه کاوری روی خویش

□

چو دستور آمد به دستور شاه

□

بماندند یاران ازو در شگفت

□

چو بیرون غار آمد و راه جست

□

سروشی در آن راهش آمد به پیش

□

بر آراست نوشابه را چون بهار

□

در آن نسبتش بخت یاری نداد

□

عزم جنگ کرده شاه موشانا

□

جهان را چپ و راست انداختند

□

یکی نامور گشت باکوس وخیل

□

نه از کاروانی و در کاروان

□

به خوش‌خوئی طبع آزادگان

□

از کسوت نظم و نثر دوری

□

شهنشاه را چون پژوهش کند

□

بمالید بر دست او دست خویش

□

از دگر آبها دهان بستم

□

بگردانم این بد ز ایرانیان

□

خبری ده که با خبر گردم

□

که کیخسرو خفته آمد به هوش

□

خورندش همانسان در آن دشت و کوه

□

هر مه از حیرت سپرانداخته

□

می‌دید در او یکی نهانی

□

که روسی سپر گشت ازو بی‌نیاز

□

عقابین اندیشه را سرکشید

□

که بجنباندش به خار زمین

□

که هر ساعت کنی بازی به تیغی

□

خجالت برد شه که چیزیست کم

□

به ظلم جهان تخته بردوختم

□

که از کار کوته کند دست دیو

□

که او در عمرها نارد به یادم

□

سرودی فریبنده برداشتم

□

که ترکان همی رزم جویند و گاه

□

نام او هایل بیابانی

□

بدویست و زو آمد این رزمگاه

□

به خدمت در آن خانه چندین عروس

□

همیش راهبر باش و هم یار مند

□

مدار ایچ ازو گرز و شمشیر باز

□

خوش آواز را ناخوش آید جواب

□

که شد از دوستی غلام کنیز

□

که نیک اختری خیزد از فال او

□

براندیشه معنی بیفزایدش

□

جهان خوش نباشد که گردد سیاه

□

که ازو خواجه باد برخوردار

□

ز سیفور و اطلس شتر بارها

□

همه در جامه سیاه چو قیر

□

به آنجا سفر کردن از بهر چیست

□

ره سوی شهر زیرپای آرد

□

که گیرد دو اسبه سوی روم راه

□

لعبتی ترک چشم و هندو خال

□

که بیهوش را آرد از هوش باد

□

به می دامن لب نیالوده‌ام

□

وزو هر کسی عبرتی برگرفت

□

نشد هیچ هنجار بر وی درست

□

لغت‌های بیگانت آرند پیش

□

کجا سبزه‌ای دید آمد فرود

□

به پوشیدنیهای گوهر نگار

□

یا برو پای تخت در خدمت

□

بحر در شورت سرانداز آمده

□

چو دشمن سپه کرد و شد تیز چنگ

□

چنان بود فرمان فرمان‌گزار

□

از آنجا بسیچید بیژن براه

□

گرچه زان ترک دید عیاری

□

که بی‌لشکر گشن بیرون شود

□

که زیرکتر ما در این ترکتاز

□

به آزرم سلطان درویش دوست

□

گرامی که خواری کند آرزوی

□

فرستاد و بهرام را مژده داد

□

همه آفت دیده و آشوب دل

□

جوابش داد شکر کای جوانمرد

□

چون تو صد آدمی زره بر دست

□

صنم تن گدل ز تنگ دلی

□

بسی گنج دادش ز تاراج روس

□

نه مردار ماند در آن خاک شور

□

چنین داد پاسخ که دست خرد

□

ز مهرم گرد او بوئی نگردد

□

برد روشنک را برآراسته

□

بفرمود کارند میشی هزار

□

در سرائی فرو نهادم رخت

□

نقص در باشد اربها کنمش

□

همان روسی دیگر آمد به خشم

□

به بازی نیندوختم هیچ نام

□

ز لفظ آن گزیند که کوتاه‌تر

□

کز دوری دوست بر چه سانست

□

گر از می شدم هرگز آلوده کام

□

تا من آیم به بارگاه پدر

□

جهان گفت یکسر گرفتی تمام

□

دید کوهی بلند و گفت این کوه

□

به صد رنج دل یک نفس می‌زنم

□

میهمانیست دلستانان را

□

هر آن نیک و بد کاید از در برون

□

سروی آب از رگ جگر خورده

□

به ار ملک عالم ببخشد به من

□

بران برنهادند یکسر که شاه

□

درآوردم او را به بانگ و خروش

□

تو هجو تمام شاعرانی

□

ز جنس حبش خادمی نیز چند

□

اگر همگنان رای جنگ آورید

□

فرو ماند خسرو که تدبیر چیست

□

نشاط اندر آرد به خوانندگان

□

چو آنجا نشستنگه آمد درست

□

شنیدم که ابری ز دریای ژرف

□

به الهام یاری ده رهنمون

□

چو از ماندگی گشت پرداخته

□

بکوشید تا در خروش آورد

□

دل دوستداران پر از خون شود

□

بکوشید و رستم پلنگ آورید

□

نبینند کان فربهست این نزاد

□

حلال خدایست بر من حرام

□

سخنهای مهران برو کرد یاد

□

دامنی‌تر خشک لب باز آمده

□

هم به تسلیم شه رها کنمش

□

به دارای درگه بود رهنمون

□

داد بیرون دمی به صد خجلی

□

بر نهادم ز جامه تخت به تخت

□

نه کس مرده‌ای نیز بیند نه گور

□

برآمد به اوج و فرو ریخت برف

□

بر دوست چگونه مهربانست

□

نشاید جدا کرد او را ز خوی

□

به درویش قانع که سلطان خود اوست

□

چو دیگی که از گرمی آید به جوش

□

چه پنداری کزین شکر کسی خورد؟

□

پرسم از وی حدیثهای هنر

□

به غفلت نپرداختم هیچ گام

□

به انجم رساند سرم ز انجمن

□

غم من بر دلش موئی نگردد

□

بخط آن نماید که دلخواه‌تر

□

یا که آماده باش جنگانا

□

هم افتاد تا برهم افتاد چشم

□

بباید بسیچید ما را بجنگ

□

همچنان کرد خویشتن‌داری

□

کمر بست و بنهاد بر سر کلاه

□

که بر تخت بنشیند آن تاجدار

□

ز کردار آهرمنان بگذرد

□

نگر چون شد از ما و نگشاد راز

□

نازنینی به ناز پرورده

□

به دیدار نیکو به بالا بلند

□

از دگرها چرا بود به شکوه

□

به اینجا گذشتن چه باید نخست

□

ماهرویان و مهربانان را

□

مفرح رساند به دانندگان

□

هریکی بر گریوه مردست

□

نماینده‌ی رسم این راه کیست

□

ز جیحون بران سو گذارد سپاه

□

همان دفتر و گوهر و خواسته

□

ننگ همه نکته پرورانی

□

دگر باره شد عزم را ساخته

□

ز گل شان فرو رفته در پا به گل

□

نوائی که در خفته هوش آورد

□

بدان تا نخسبم جرس می‌زنم

□

نی سیر مغز از هوسهای خام

□

لغتهای هر قومی آری برون

□

دگر ره بر آراستش چون عروس

□

بفرمود تا بوق با گاودم

□

قراخان که او بود مهتر پسر

□

بیاورد گرگین میلاد را

□

بسی نافه مشک و دیبای نغز

□

مگر دشمنی بد سگالد بدوی

□

خود را ز سخنوران شماری

□

بهرجا که رفتن بسیچیده‌ام

□

سگالش نمودند کارآگهان

□

جهانجوی پویان ز بردع برفت

□

مرا این سخن پیش بیرون شود

□

گر آن نامهربان از مهر سیر است

□

در او دختری جادو از نسل سام

□

گفت یک یک ز جان بی آرام

□

کوه را صد عقبه بر ره مانده

□

جز این یک هنر نیست کان آب و خاک

□

چنین چند را کشت تا نیمروز

□

به ستاری که ستر اوست پیشم

□

گفت بشر ایزدیست این پیوند

□

گلو باز برند یک‌باره شان

□

دگر باره شه گفت کای بدسگال

□

گر نیوشی چو زهره راه نوم

□

یکی ارجمندی بود کشته خوار

□

به سرسبزی صبح آراسته

□

ندانست چندانکه نسبت گرفت

□

چون باز شدند سوی خانه

□

گر جوابم دهد چنانکه سزاست

□

گربه گفتا که موش گه خورده

□

سر تاجداران برآمد به تخت

□

خرد باد جان تو را رهنمون

□

بدو داد سنگی کم از یک پشیز

□

تا شبی فرصت آنچنان افتاد

□

از آن برف سر در جهان داشته

□

خردمند باید که باشد دبیر

□

گهی خورد ریحانیی زان سفال

□

رسن زلف تا به دامن بیش

□

ندانم کسی کو به جان و به تن

□

جستم احوال شهر تا یک سال

□

خردمند شه گفت: ای ساده مرد

□

من و این زن رفیق و یار توایم

□

فسرده‌دلان را درآرد به کار

□

هر زن خوبرو که در شهرست

□

براین نیز چون مدتی در گذشت

□

به فرمان شه جای بگذاشتند

□

تو خوانی مرا پرده داران راز

□

شبی چند می خورد با او به کام

□

نمود از بیابان به دریا شتافت

□

زبان دان شوی در همه کشوری

□

دمیدند و بستند رویینه خم

□

ز جنگ یلان کوه هامون شود

□

همواز ره را و فریاد را

□

به یونان زمین راه برداشتند

□

من نیایم برون ز کرمانا

□

بفرمود تا رفت پیش پدر

□

ز گردنکشان لشکری برد تفت

□

چنین دان و از دل فروشوی گرد

□

سر از داد و دانش نپیچیده‌ام

□

مردک تو کدام شعر داری

□

بیاید به چاره بنالد بدوی

□

دره تا گریوه شد انباشته

□

کنی انگشت کش چو ماه نوم

□

پای در گل تا کمر گه مانده

□

قصه‌ی خویش و غصه‌ی بهرام

□

در آن کار سرگشته ماند ای شگفت

□

کنند آنگه از یکدگر پاره‌شان

□

کاتشی در دو مهربان افتاد

□

شد در صدف آن در یگانه

□

مراد و ستر دارد از خویشتن

□

به مقبولی نزل ناخواسته

□

چو با شاه گیتی کند کارزار

□

که تا من زنده‌ام بر مهر خویشم

□

بتابید خورشید بر کوه و دشت

□

ز مردار دورست و از مرده پاک

□

خواهم او را چنانکه شرط وفاست

□

زمانه بر چنین بازی دلیر است

□

غم آلودگان را شود غمگسار

□

همان بردبار و سخن یادگیر

□

گهی کوفت پائی به امید مال

□

که یکی پست و دیگریست بلند

□

چو سیمرغ بر شاخ زرین درخت

□

که راهی درازست پیش اندرون

□

که هست این سیاهی حجابی نهان

□

هردو امشب نگاهدار توایم

□

کز ایشان فزوده شود هوش و مغز

□

کس خبر وا نداد ازآن احوال

□

چو آهوی پی کرده را تند یوز

□

دیده را از جمال او بهرست

□

پدر کرده آذر همایونش نام

□

کرده مه را رسن به گردن خویش

□

که این سنگرا دار با خود عزیز

□

به اندازه خود نکردی سال

□

چو شد نوبت کامرانی تمام

□

به سرهنگی از پرده دارند باز

□

نپوشد سخن بر تو از هر دری

□

درافکند کشتی به دریای آب

□

از ایوان به میدان خرامید شاه

□

پدر بود گفتی بمردی بجای

□

برفت از در شاه با یوز و باز

□

ز مهر کسان روی برتافتم

□

چنین داد پاسخ که داد وخرد

□

ای کیدی مستراح بردار

□

هوایی کزو سنگ خارا گداخت

□

تو نیز آنچه گوئی به رومی زبان

□

چوبهرام تنگ اندر آمد ز راه

□

هران خون که آید به کین ریخته

□

نه کس با من شبی در پرده خفته است

□

نوازش کند سینه‌ی خسته را

□

گفت ز آنجا که کارنامه‌ی تست

□

آتش از شوق تو چون آتش شده

□

به شب زنده داران بیگاه خیز

□

دوالی ملک را بدو داد دست

□

شکیبائی کنم چندان که یک روز

□

گفت بازم ز حجت افکندی

□

بهر مدت آرند بر ما شتاب

□

نگهبان آن تخت زرین ستون

□

داننده راز راز ننهفت

□

ز شمشیر دیوان خرد جوشنست

□

کجا کان الماس بینند زیر

□

چو عاجز شد از راه نایافتن

□

ورنه بینی که نقش بس خردست

□

شوی من باشد آن گرامی مرد

□

لیکن اندر خفا تدارک کرد

□

سکندر در آن برف سرگشته ماند

□

تواز کشتن او مدار ایچ باک

□

به یاری دگر نیز نوبت رسید

□

پای شه در کنار آن دلبند

□

ز مرد نگینهای با آب و رنگ

□

هشیوار و سازیده‌ی پادشا

□

درون رفت شاید بهر سان که هست

□

دل قوی کن میان ما به خرام

□

دو حاجت نمودی نه بر جای خویش

□

چون نظر ساختم ز هر بابی

□

زدم زخمه‌ای چند زنگی فریب

□

جعد بر جعد چون بنفشه باغ

□

ز شاه جهان روشنک بار داشت

□

همه جمع آمده درین باغند

□

نگر تا به طوفان ز دریای آب

□

چو برخواندی افسونی آن دل‌فریب

□

که ایزد دو گیتی بدان آفرید

□

در آن کوش از این خانه‌ی سنگ بست

□

فرو بست ازو روسیان را نفس

□

سه مه بر سر آب دریا نشست

□

بیاراستند از بر پیل گاه

□

گنهکار او باشد آویخته

□

بنخچیر کردن براه دراز

□

گشایش دهد کار در بسته را

□

لشگر معظمی ز گربانا

□

ببالا و دیدار و فرهنگ و رای

□

بفرمود تا بار دادند شاه

□

ز رهبر نشایست سر تافتن

□

چو نیروی تن بود با ما بساخت

□

دم درکش و شاعری مکن بار

□

تن پادشا راهمی‌پرورد

□

یکی کم ز من دیگری از تو بیش

□

باد ازین گونه گل بسی بردست

□

پای بر آتش چنین سرکش شده

□

شرف ما به بارنامه‌ی تست

□

که همسنگ این سنگی آری بدست

□

کنند آشیانهای ما را خراب

□

دیدم آزاده مرد قصابی

□

با مادرش آنچه دید بر گفت

□

کس خویش هم خویش را یافتم

□

به خاکی غریبان خونابه ریز

□

دل وجان داننده زو روشنست

□

نه درم را کسی در دور سفته است

□

شد او نیز در نوبتی ناپدید

□

بر آن کان فشانند یک یک دلیر

□

به سیاهی سیه‌تر از پر زاغ

□

درآیداز در مهر آن دل‌افروز

□

ز کان سخن ریخت گوهر برون

□

چوخون سرخویش گیرد به خاک

□

به باز آمدن ره که آرد بدست

□

نقش تا چند بر قلم بندی

□

چو برف از مژه قطره‌ها می‌فشاند

□

زبان خامش از بد به تن پارسا

□

برون بردم از جان زنگی شکیب

□

کانچه گفتم تمام داند کرد

□

صدف در شکم در شهوار داشت

□

در خزیده میان خز و پرند

□

که آنجا بود گنج و اینجا کلید

□

شمع بی دود و نقش بی داغند

□

در و لعل و فیروزه بی وزن و سنگ

□

پی ز پی بر مگیرد و گام از گام

□

در این کشمکش چون نمایم شتاب

□

ز دل هوش بردی ز دانا شکیب

□

بداند نیوشنده بی ترجمان

□

نیامد دگر سوی پیگار کس

□

دوال دوالی بر او عقد بست

□

بیاورد صیدی ز دریا به دست

□

بزد مهره در جام بر پشت پیل

□

ز چندان سپه نیمه او را سپرد

□

همی رفت چون پیل کفک افگنان

□

به اندازه باشد سخن گسترید

□

اگر دادگر چند بی‌کس بود

□

دوشینه به گه کشی رسیدم

□

ز ما گوسپندان به غارت برند

□

شد از راه رغبت به تعلیم او

□

جهاندیده روی شهنشاه دید

□

وگر کشته گردد کسی زین سپاه

□

کنیزان منند اینان که بینی

□

بر عاشقان نیک اگر بد شوم

□

چون تو شایسته خداوندی

□

باد بی تو بی سر و پای آمده

□

کنون در شبستان خز و پرند

□

قدر مایه مردم که ماندند باز

□

کمند دل در آن سرکش چه پیچم

□

ابر چون سیل هولناک آرد

□

به شب ناله تلخ زندانیان

□

گرش ناتوانی تمنا کند

□

عمر بادت که داد و دین داری

□

سوی کیش قیصر گراید همی

□

به فرمانبری زانکه فرمان بدوست

□

همانا کز آشوب چندین هوس

□

تا مادر مشفقش نوازد

□

رفت ماهان میان آن دو دلیل

□

گربه‌های براق شیر شکار

□

که پیروزی شاه بر تخت شاه

□

شکیبا و با دانش و راست‌گوی

□

حریفانه با من درآمد به کار

□

خوب روی و لطیف و آهسته

□

یکی تاج زرین زمرد نگار

□

گذشته سخن یاد دارد خرد

□

به برهان این معجز ایزدی

□

وانکه زین شرط بگذرد تن او

□

چو موکب درآمد به یونان زمین

□

قلعه آن در آب کرده حصار

□

از آنسو که خورشید میشد نهان

□

عذر آنرا که با تو بد کردیم

□

مقیمان آن دز خبر یافتند

□

سحر غمزش که بود از افسون مست

□

به آرامگه تافت هندی عنان

□

به هاروتی از زهره دل برده بود

□

مثال آنچنان شد که دریای ژرف

□

به چاره‌گری هر کسی می‌شتافت

□

در اینجا کنی کشت و کارنوی

□

چو پیرایه‌ی گوهری دادشان

□

زمین را تو گفتی براندود نیل

□

بهشت بلندش بود جایگاه

□

سر گور و آهو ز تن برکنان

□

برآموده از للی شاهوار

□

از صفاهان و یزد و کرمانا

□

جهاندیده و نامداران گرد

□

ورا پاسبان راستی بس بود

□

تو نیکی و یابد مخالف بدی

□

خورشهای ما هر چه باشد خورند

□

بر خاک رهش فتاده دیدم

□

بران نامدار آفرین گسترید

□

گرانبار شد گوهر نازنین

□

آن دهادت خدا که این داری

□

باد در کف باد پیمای آمده

□

من پذیرفتمت به فرزندی

□

تکاپوی میکرد با همرهان

□

از آن گوسفندان کشیدند پوست

□

از بد هر کسی زبان بسته

□

در چاره گریش چاره سازد

□

همان به که معشوق خود خود شوم

□

چو نیرو نماندم شدم دردمند

□

به دانش روان را همی‌پرورد

□

که در خلوت تو با ایشان نشینی

□

عنان داد یک ره به تسلیم او

□

به قندیل محراب روحانیان

□

خاک در آبخورد خود کردیم

□

رسن در گردن آتش چه پیچم

□

خدایش به خواندن توانا کند

□

ز دیهیم ما سر بتابدهمی

□

به هم سنگ او سیر گردی و بس

□

وآتش منجنیق این بر کار

□

گزافه سخن را نباید شنید

□

وفادار و پاکیزه و تازه‌روی

□

چو سرمست شد کرد راز آشکار

□

راه را می‌نوشت میل به میل

□

چو هاروت صد پیش او مرده بود

□

کوه را سیل در مغاک آرد

□

به سامان چاره کسی ره نیافت

□

بر فریب زمانه یافته دست

□

نماید به پیروزی بخت راه

□

خون بی‌شرط او به گردن او

□

قرار ز ناشوهری دادشان

□

سوی رخنه‌ی غار بشتافتند

□

به خون و خوی آلوده سر تا میان

□

نخواندند یک حرف ازان لوح راز

□

در آنجا بر کشته را بدروی

□

نماید که درهاست ما را شگرف

□

هوا نیلگون شد زمین رنگ رنگ

□

بفرمودتا در بخارا بود

□

ز چنگال یوزان همه دشت غرم

□

سخن کان به ابرو درآرد گره

□

دگر گفت کای با خرد گشته جفت

□

پرسیدم از او که چیست حالت

□

به محتاجی طفل تشنه به شیر

□

به بردع فرستادشان بی گزند

□

نگه کرد شاه اندرو یک زمان

□

چه گویید و این را چه پاسخ دهید

□

بلی من باشم آن کاول درآیم

□

چو نه ماهه شد کان گوهر گشاد

□

گر قناعت کین به خشک و تری

□

آب را نامانده آبی بر جگر

□

کجا کان الماس بشناختند

□

چو شه دید کان گفت بیغاره نیست

□

زمینم من به قدر او آسمان‌وار

□

از نکوئی و نیک رائی او

□

سرآمد به بالین چو تن گشت سست

□

سکندر چو فرمود کردن شتاب

□

هرچه نیک اوفتد ز دولت تست

□

وگر خود بود آنک خوانیم خیم

□

ز گرگ آن چنان کم گریزد گله

□

جزیره بسی دید بی‌آدمی

□

مادر ز پی عروس ناکام

□

خیز و با ما یکی زمان به خرام

□

لشگر گربه چون مهیا شد

□

وگر ناامیدیش گیرد به دست

□

چو با این هنرها شود نزد شاه

□

بپرسید کان نسبت دلپسند

□

وانکه تیغش بر اوج دارد میل

□

گرم نیست روزی ز مهر کسان

□

عزیزی بود زار و خوار و نژند

□

که امشب در این کاخ ویرانه رنگ

□

تا دم صبح هیچ دم نزدند

□

پرندی مکلل به یاقوت و در

□

شاه چون گرم گشت از آتش تیز

□

چو آمد شب آن نیم روشن دیار

□

هرکه این شرط را نکو دارد

□

همان گوهری جام یاقوت سنج

□

خلق از آن سحر بابلی کردن

□

ستد سنگ ازو شهریار جهان

□

به چوب و لگد راه را کوفتند

□

هراسنده گشتند از آن داوری

□

در این گردد از حال خود هر چه هست

□

نهنگان دریا گشایند چنگ

□

ملک چون چنان دید بنواختش

□

دلیران لشکر بسان پلنگ

□

همه یکسره رای فرخ نهید

□

دریده بر و دل پر از داغ و گرم

□

کلیدیست بر قفل بسیار گنج

□

داد فرمان به سوی میدانا

□

بپشت پدر کوه خارا بود

□

نبودش بدو جز به نیکی گمان

□

ز فرمانبری بنده را چاره نیست

□

کزان گرگساران سگ مشغله

□

زینگونه که ساخت پایمالت

□

به میدان خراسان سالار گفت

□

بدان خانه تا خانه گردد خراب

□

عهد آن چیز باد بر تو درست

□

وابش از شوق تو بگذشته ز سر

□

حاضر خدمتم به ماحضری

□

برون رفت و میشد زمی برزمی

□

از آن گوشت لختی بینداختند

□

دورتر باشد از گذرگه سیل

□

سرگشته شده چو مرغ در دام

□

جهان بر گهر گوهری نو نهاد

□

به نومیدی دردمندان پیر

□

که با او ندارد دل از دیو بیم

□

زمین را کی بود با آسمان کار

□

سیه مشک بر عود کرد اختیار

□

نپاید به بالین سر تندرست

□

جز پی یکدگر قدم نزدند

□

به می بنشینم و عشرت فزایم

□

همه درزش از گرد کافور پر

□

گزیده به شاهی ز چرخ بلند

□

که تا برکشند آن بنا را بلند

□

راه جستم به آشنائی او

□

خدایست رزاق و روزی رسان

□

نشاید نشستن مگر پیش گاه

□

به امید مالی گرفتم درنگ

□

کیمیای سعادت او دارد

□

به دست آورد هر امیدی که هست

□

گفت با آن گل گلاب انگیز

□

که هش رفتگان را کند هوشمند

□

تا براری ز هرکه خواهی کام

□

اگر آفرینست ناگفته به

□

دلنهاده به بابلی خوردن

□

سپارنده‌ی سنگ از او شد نهان

□

به نیرنگها برف را روفتند

□

سزاوار خود خلعتی ساختش

□

که کس را نکرد آسمان یاوری

□

در آن بر یکی حال باید نشست

□

که جوید گهر در دهان نهنگ؟

□

بچنگ اندرون گرز و دل پر ز کین

□

دمادم فرستد سلیح و سپاه

□

همه گردن گور زخم کمند

□

نهادند نامش پس از مهد بوس

□

که گرزاسب را بازکرد او ز کار

□

کرد ازسر درد ناله بنیاد

□

چو درما به کشتن ستیز آورند

□

دگر زنگیی هست همزاد من

□

نشاینهای مهران ستاد اندروی

□

بدانید کو شد به بد پیشدست

□

کند با جنس خود هر جنس پرواز

□

بدین تخت و این جام دولت پرست

□

خواجه زان اختر فلک مایه

□

خاک در کوی تو بر در مانده

□

سیه تا سیه دیدم این کارگاه

□

بسی پیش باز آمدش جانور

□

ولی آن دلستان کاید در آغوش

□

بشر بانگی بر او زد از سر هوش

□

به ذل غریبان بیمار توش

□

زن جادو از هیکل خویشتن

□

می‌گفت گرش گذارم از دست

□

جهان خوش بود بردل نیک‌خوی

□

چو الماس دوسیده شد بر کباب

□

پذیرفت از آرنده‌ی آن پیام

□

وآنچه دور افتد از عنایت تو

□

چون دهل بر کشید بانگ خروس

□

لشگر موشها ز راه کویر

□

هر آنچ از خدا خواستم زین قیاس

□

سخنها چوبشنید از و شهریار

□

ندانم که در پرده‌ی آواز او

□

کاری رطب دانه رسیده من

□

در حاجت از خلق بربسته به

□

بدین داستان زد یکی مهرنوش

□

برآشفت گردون چو زنجیریی

□

شب ز خالش سواد یافته بود

□

عماری و اشتر به هرای زر

□

چون بهم صحبتش پیوستم

□

شتابنده می شد در آن تیرگی

□

وانکه پی بر سخن نداند برد

□

به چاره‌گری شاه از آن کنج غار

□

روی درکش به کنج پنهانی

□

فرود آمدند از دو جانب سپاه

□

دگر پرسشی کرد مرد دلیر

□

چگونه شوم بردری نور باش

□

دو پرگار برزد جهان آفرین

□

ز بهر عمارت در آن رخنه گاه

□

ز بی‌راهی خود به راه آمدند

□

ز گردان چو دریای جوشان زمین

□

مکافات بد را نشاید نشست

□

چه بیژن چه طهمورث دیوبند

□

بسا جام و تختا که آری بدست

□

لشگر گربه از کهستانا

□

خورش را شتر نگسلاند ز راه

□

چه گفت اندرین کار او شهریار

□

به زنگی بدل گشت کشمیریی

□

به جنبش در آمد ز هر سو عقاب

□

کز یاری نادرست فریاد

□

بدید و بخندید وشد تازه روی

□

برون آمد و رفت بر کوهسار

□

آن شیفته گشت و این شود مست

□

خاکساری خاک بر سرمانده

□

بر زمین بوسه داد چون سایه

□

یزکها نشاندند بر پاسگاه

□

به اشک یتیمان پیچیده گوش

□

به کله داریش کمر بستم

□

دور باد از تو و ولایت تو

□

نمود اژدهائی بدان انجمن

□

زریگ سیه تا به آب سیاه

□

نگردد بگرد در آرزوی

□

کبوتر با کبوتر باز با باز

□

که هست او خداوند و مابنده نام

□

بکوشند و بر ما گریز آورند

□

گر بزرگست زود گردد خرد

□

نه من چون من بتی باشد قصب پوش

□

ز دربانی آدمی رسته به

□

پرستار با هوش و پشمینه پوش

□

چگونست و چون پرورم ساز او

□

دیده جان و جان دیده من

□

عماری کشان جمله زرین کمر

□

دلش تازه شد چون گل اندر بهار

□

هم از آدمی هم ز جنس دگر

□

شادمان بین دران گل افشانی

□

خدا داد و بر داده کردم سپاس

□

گفت با حکم کردگار مکوش

□

خطر در دل و در نظر خیرگی

□

صبح بر ناقه بست زرین کوس

□

به فرمان اسکندر اسکندروس

□

مه ز تابندگیش تافته بود

□

که باشد بر او این همه دور باش

□

که بالا چرائی تو و خلق زیر

□

که می خوردنش نیست بی یاد من

□

در این آفرینش دران آفرین

□

بسی مالشان داد جز برگ راه

□

وز آن شهر نزدیک شاه آمدند

□

خروشی برآمد ز درگاه شاه

□

سپه را ز بیکند بیرون کشید

□

تذروان بچنگال باز اندرون

□

چو دیدند خلق آتشین اژدها

□

چنین داد پاسخ که فرمان ما

□

شد قحط در این دیار سر گین

□

گرم بازپرسی که چون بوده‌ام

□

بر شاه اگر صورتم بد کنند

□

ازان پس بپرسید و بنواختش

□

بزرگان به پاسخ بیاراستند

□

نشاید باد را در خاک بستن

□

مرا کاشکی بودی آن دسترس

□

از هنرها که بود حاصل او

□

چند گویم چون نیایی در صفت

□

کباب و نمک هر دو برداشتند

□

شد آن راه از موی باریک‌تر

□

چو بشنید این سخن شاه از زبانش

□

سرو با قامتت گیاه فشی

□

به عزلت نشینان صحرای درد

□

چنین زیور نغز گوهر نشان

□

باد تا بر سپهر تابد هور

□

سخنهای باینده گویم کنون

□

گریزیم از ایشان بر این کوه سخت

□

پلست این و بر پل بباید گذشت

□

ور صابریی بدو نمایم

□

هر بتی را که دل درو بندی

□

در بیابان فارس هر دو سپاه

□

چو این سبز طاوس جلوه نمای

□

چنین گفت کسری به موبد که رو

□

چو ترتیب ایشان به واجب شناخت

□

دادمش نقدهای رو تازه

□

رقیبی دگر گفت کای شهریار

□

که هرکو به مرگ پدر گشت شاد

□

فلاطون چو دانست کان سرفراز

□

چون ز ترتیب این ورق پرداخت

□

همایون‌تر آن شد که این بزمگاه

□

من نه کز سر کار بی‌خبرم

□

وز آنروز غافل نبود از بسیچ

□

تنگی پسته شکر شکنش

□

چو گوئی که یک رویه هستیم بار

□

آندو زندان که بی کلید شدند

□

دروهیچ از ایشان نیامیختند

□

ارسطو که دستور درگاه بود

□

یکی گنجدان یافتیم از نهفت

□

یکی هاتف از گوشه آواز داد

□

نمودند حالت که از ما بسی

□

رزم دادند چون دلیرانا

□

چون کنم چون من ندارم معرفت

□

که ای پهلوانان ایران سپاه

□

به نوشابه دادند گوهر کشان

□

چکان از هوا بر سمن برگ خون

□

چیزهائی برون ز اندازه

□

یکی نامور جایگه ساختش

□

ز تاریکی شام تاریک‌تر

□

نمایم که یک دم نپیموده‌ام

□

که دلرا به شادی بود رهنمون

□

نورزید و بنهفت پیمان ما

□

دل خویش کردند از آتش رها

□

بر ناید ازو وزو برآیم

□

بوسه را راه بسته بر دهنش

□

از دل خویش ریخت در دل او

□

خلاقت نه بر من که بر خود کنند

□

به کردار پرندگان بر درخت

□

ورا پایگاهی بیارای نو

□

دوستت دوستکام و دشمن کور

□

سپید استخوانی ربود از همای

□

به ناخن کبودان سرمای سرد

□

در همه علمی از تو بیشترم

□

بدین معنی گواهی داد جانش

□

که روزی به هر کس خطی باز داد

□

در آن غار جز مار نگذاشتند

□

ورا رامش و زندگانی مباد

□

نه باهم آب و آتش را نشستن

□

که نگذارمی حاجت کس به کس

□

مهر بروی نهی و بپسندی

□

به دریا بود سیل را بازگشت

□

پیش آنکس که اهل بود انداخت

□

ندیده چو تو شاه چندین دیار

□

هردو از دیده ناپدید شدند

□

سران سپه را یکایک شناخت

□

طشت مه با تو آفتابه کشی

□

همایون بود خاصه در بزم شاه

□

دمان تالب رود جیحون کشید

□

وزو کوه بر کوه بگریختند

□

خوش حال نماند هیچ گه چین

□

چرا زیر و بالا درآری به کار

□

به درد دل از جای برخاستند

□

جز آن شغل در دل نیاورد هیچ

□

به یونان زمین نایب شاه بود

□

به تعلیم او گشت صاحب نیار

□

که هیچ اژدهائیش بر سر نخفت

□

سوی کوه شد باز نامد کسی

□

بفرمودمش تا به ارزانیان

□

که ای نامدار جهان شادباش

□

بدان طفل یک روزه مانم که مرد

□

ملک زاده را در خرام و خورش

□

شب تیره چون چادر مشک‌بوی

□

گر تو ای دل طالبی در راه رو

□

دری کو را بود مهر خدائی

□

چو چشمه روان گردد از کوهسار

□

کرد استاد در همه جای

□

باز ماهان در اوفتاد ز پای

□

ببردند و خوردند بالای کوه

□

ز بیم وی افتادن و خیزان شدند

□

چو وصلش نیست از هجران چه ترسم

□

همیشه خردمند و امیدوار

□

به ناخفتگیهای غمخوارگان

□

ز خلق جهان بنده‌ای را چه باک

□

بر حسرت او دریغ می‌خورد

□

لیک علت به خود نشاید گفت

□

ندارند پائی چنان آن گروه

□

در این مندل خاکی از بیم خون

□

دشمنانت چنان که با دل تنگ

□

درم خواه وخلعت سزاوار اوی

□

جنگ مغلوبه شد در آن وادی

□

سرانجام چون رفت راهی دراز

□

کسی کو بساید عنان و رکیب

□

آن خرامنده ماه خرگاهی

□

بدین سان همی راه بگذاشتند

□

ملک گفت سرور منم زین گروه

□

تو از تیرگی روشنایی مجوی

□

برون شد خطی گرد خود در کشید

□

روز تا روز قدرش افزودم

□

چو بر تخت کیخسروی تاختی

□

آوریمش به کنج خانه تو

□

ز شغل دگر دست کوتاه کرد

□

گفت برخیز و این ورق بردار

□

همایون کن تاج و گاه سریر

□

از تو یک نکته می‌کنم درخواست

□

شه روس را نیز با طوق وتاج

□

سپه بود سرتاسر رودبار

□

بپوشید نوشابه تشریف شاه

□

هر جا که ز گه شنید بویی

□

سکندر که جست آب حیوان ندید

□

مگر ما که هستیم چون اژدها

□

نه هنگام رفتن درنگی نمود

□

به بنگاه خود هر کسی رفت باز

□

بیفگند وخورشید بنمود روی

□

می‌نگر از پیش و پس آگاه رو

□

ندیده جهان را همی جان سپرد

□

فرود آمد از تاجگاه سریر

□

گشاید در گنج سود و زیان

□

تا نهد سر بر آستانه تو

□

می‌خورد دریغ و صبر می‌کرد

□

نه امید باز آمدن نیز بود

□

خاصه در پرده بریشم ونای

□

نبیند جز از شادی روزگار

□

پس هر عقابی دوان ده گروه

□

سر از تخت گردون برافراختی

□

سنگ بر سر زنند و سر بر سنگ

□

آهنی را به زر بر اندودم

□

که ما را درارند از آن تیغ کوه

□

در اندیشه آن شغل را چاره ساز

□

دهد ناسفته گی بروی گوائی

□

که در دل نشستست گفتار اوی

□

به درماندگیهای بیچارگان

□

چو سر زیر باشد نباشد شکوه

□

تنی نازنده از زندان چه ترسم

□

چون فرو ماندگان بماند به جای

□

نباید که یابد بخانه شکیب

□

نوا ساخت تا نسبت آمد پدید

□

همه دشت را باغ پنداشتند

□

که با آتش آب اندر آید به جوی

□

هر طرف رستمانه جنگانا

□

همی داد چون جان خود پرورش

□

وین طبق پوش ازین طبق بردار

□

که بندد کمر پیش یزدان پاک

□

شد طلبکار آب چون ماهی

□

نیارم سر آوردن از خط برون

□

ره بپندار خود نباید رفت

□

نجسته به خضر آب حیوان رسید

□

کانچه پرسم مرا بگوئی راست

□

چو تشریف خورشید رخشنده ماه

□

همیشه ز رنج و غم آزاد باش

□

رها کرد و بنهاد بر وی خراج

□

بیاورد کشتی و زورق هزار

□

به نزد سکندر گریزان شدند

□

از شوق کشیدهای و هویی

□

به دریاش باید گرفتن قرار

□

به عزم سفر توشه راه کرد

□

ز دل کرده آزرم هر کس رها

□

نشیب زمین دیگر آمد فراز

□

به درگاه شد مرزبان نزد شاه

□

تن و جان ما سربه‌سر پیش تست

□

به دفع چنان سخت پتیاره‌ای

□

نگارین رخش را به ناز و به نوش

□

کسی کودهش کاست باشد به کار

□

سالکان را بین به درگاه آمده

□

بود سرمایه‌داران را غم بار

□

در این بندگی خواجه تاشم تو را

□

چند گه جادوئی شد اندر ساز

□

روز چون عکس روشنائی داد

□

جهان جمله دیدم ز بالا و زیر

□

بدین حال و مندل کسی چون بود

□

بیشیت هست بیش دانی باد

□

نه آسانیی دید بی رنج کس

□

به رنجی که خسبد برآسودگی

□

ندانیم کاواز آن پرده چیست

□

لیلی که چو گنج شد حصاری

□

بر در شهر شو به جای بلند

□

هر الماس کز گوش افتاده بود

□

دگر نغز گوئی زبان برگشاد

□

آنقدر موش و گربه کشته شدند

□

نیندیشد از کار بد یک زمان

□

بفرمود کز روم وز هندوان

□

دگر باره پرسید هندوی پیر

□

چو بیژن به بیشه برافگند چشم

□

خانیی آب بود دور از راه

□

سوی نوبتگاه خود بازگشت

□

گر بود پاسخ تو راست عیار

□

برون زانکه پیغام فرخ سروش

□

خواجه ارکان سخن به گوش آمد

□

که هست اژدهائی در آتشکده

□

ما که در پرده ره نمی‌دانیم

□

همه روی صحرا ز گور و پلنگ

□

کردمش صید خویش موی به موی

□

سر رستنی زیر زیبا بود

□

بیک هفته بر آب کشتی گذشت

□

بیابانی از ریگ رخشنده زرد

□

خورد از سر رغبت تمامش

□

جداگانه از بهر هر پیکری

□

سکندر به تاریکی آرد شتاب

□

چو روسی به شهر خودآورد رخت

□

بود سالی اکنون کزان کان گنج

□

نبرده جوانی جوانمرد بود

□

که بکشتی و زنده کردی باز

□

سپه بود یکسر همه کوه ودشت

□

وز همه بیش زندگانی باد

□

که زندانی مبدل خون بود

□

گرانمایگان برگشادند راه

□

آنگاه نهاد شعر نامش

□

ثوابت بود گر کنی چاره‌ای

□

دگر باره خرم شد از تاج و تخت

□

بپوشد همه فره شهریار

□

غم و شادمانی کم و بیش تست

□

می‌بود چو ماه در عماری

□

نوآیین دلش را به فرهنگ و هوش

□

هنوزم نشد دیده از دید سیر

□

که روشن زمانه برینست و بس

□

تهیدست ایمن است از دزد و طرار

□

گر آیم به تو بنده باشم تو را

□

به عشقی که پاکست از آلودگی

□

بود ازان خانی آب آن به نگاه

□

بر شاه برد آنکه آزاده بود

□

بفرمود پرداختن زیوری

□

سواران جنگی گزیده گوان

□

ره راست گیرد نگیرد کمان

□

بجوشید خونش بتن بر ز خشم

□

خبرهای نصرت رساندش به گوش

□

که نیاید حساب آسانا

□

گه به دنیا و گه به دیبا روی

□

که تا چند کیخسرو و کیقباد

□

جمله پشتاپشت همراه آمده

□

که روشن دلش مهر پرورد بود

□

خاک بر خون شب گوائی داد

□

بلند اخترش باز دمساز گشت

□

این ورق را به تاج در دربند

□

که جان چیست در پیکر جان پذیر

□

شهوت خفته در خروش آمد

□

سر آدمی به که بالا بود

□

راست گردد مرا چو قد تو کار

□

نوازنده ساز آن پرده کیست

□

نقش بیرون پرده می‌خوانیم

□

چو قاروره در مردم آتش زده

□

بر آن خط کشیدند پرگار تنگ

□

ره روشنی خضر یابد بر اب

□

که جز طین اصفر نینگیخت گرد

□

خوریم و نداریم خود را به رنج

□

دگر گفت باهرکسی پادشا

□

هست با هر ذره درگاهی دگر

□

نه آن مرغم که بر من کس نهد قید

□

در خلق را گل براندوده‌ام

□

جهاندار بهرام را پیش خواند

□

گرچه در طبع پارسائی داشت

□

به پیروزی عقل کوتاه دست

□

نپیچید از آن پس سر از داد او

□

این خبر شهره گشت در آفاق

□

تو با چرخ گردان مکن دوستی

□

می‌زد نفسی گرفته چون میغ

□

به اندازه هر یکی چیز داد

□

چو بشنید شه حکم یا جوج را

□

تا ز شهری و لشگری هرکس

□

از حد دولت تو دست زوال

□

زهر دانشی چاره‌ای جست باز

□

نه این سی و شش گر بود سی هزار

□

دگر هر که خشنود باشد به گنج

□

شه الماسها را بهم گرد کرد

□

برآورده گیر این چنین صد نگار

□

حمله‌ی سخت کرد گربه چو شیر

□

گشت ماهان در آن گریوه تنگ

□

دلیران گردنکش از تازیان

□

نماید مرا کاتشی تافتست

□

گرازان گرازان نه آگاه ازین

□

وانگه از بهر این دل‌انگیزی

□

چو زین تخت بازوی شه شد قوی

□

کوزه پر کرد ازاب آن خانی

□

چو ما راه آن پره نشناختیم

□

مرد قصاب از آن زرافشانی

□

کسی کو بدان اژدها بگذرد

□

پی غلط راندن اجتهادی نیست

□

ببین ای سکندر به تقویم راست

□

بخرطوم پیلان و شیران بدم

□

به ار شاه را جای باشد بلند

□

گه می‌خورد این سخنوری نیست

□

به حلوا پزی صد کس آتش کند

□

ز مادر همه مرگ را زاده‌ایم

□

برآسوده از آن تفتن و تافتن

□

به بیهوشی از نسبت اولش

□

من اینجا نشستم چنین بیهمال

□

پدر داشت پیری نود ساله‌ای

□

برآن ریگ بوم ارکسی تاختی

□

کز جهان جادوئی برامد طاق

□

همه بنده‌ایم ارچه آزاده‌ایم

□

می‌خورد غمی نهفته چون تیغ

□

کند کیقبادی و کیخسروی

□

به تخت از بر نامداران نشاند

□

که‌گه مغز اویی و گه پوستی

□

که پیل افکند هر یکی عوج را

□

همه ساله می خورد بر یاد او

□

بزرگست وبخشنده و پارسا

□

تا برد سوی خانه پنهانی

□

دور و مهجور باد در همه حال

□

بپوشیدشان بردنی نیز داد

□

همین نکته گویم سرانجام کار

□

نیازد نیارد تنش را به رنج

□

نه هر بازی تواند کردنم صید

□

شراری از او کالبد یافتست

□

بدش آبگون بود و نیکوش زرد

□

کافتدش بر چو من عروس هوس

□

به خرسندی زهد خلوت پرست

□

درین در بدین دولت آسوده‌ام

□

بسیچیده‌ی جنگ شیر ژیان

□

پس ز هر ذره بدو راهی دگر

□

که بیژن نهادست بر بور زین

□

ز رنج تنش هر زمان ناله‌ای

□

بعد از آن زد به قلب موشانا

□

طبع با شهوت آشنائی داشت

□

هراس دز و رنج ره یافتن

□

بر غلط خواندن اعتمادی نیست

□

که این نکته را ارتفاع از کجاست

□

کوه بر کوه دید جای پلنگ

□

همان ساعتش یا کشد یا خورد

□

کرد بر تازه گل شکرریزی

□

از آن پرده اینک برون تاختیم

□

صید من شد چو گاو قربانی

□

فرو برده خاکش سرانجام کار

□

گذرهای جیحون پر از باد و دم

□

که فرخ بود مردم چاره ساز

□

این داخل شعر و شاعری نیست

□

که تا دیده‌ها زو شود بهره‌مند

□

دگر زنگیی رفته جویای مال

□

نهادند سر بر خط مندلش

□

به حلوا دهان را یکی خوش کند

□

زمین زیرش آتش برانداختی

□

بپرسید زان پس که با ساوه شاه

□

ز کشتی همه آب شد ناپدید

□

گر آید خسرو از بتخانه چین

□

همه فال خسرو در آن پیش تخت

□

پرستار دیرینه مهرک چه کرد

□

گویند که مردکی چو یاری

□

گشادم در رازهای سپهر

□

فرو مردن جان و آتش یکیست

□

کاهو از دشت سوی خود خواند

□

چو پاسخ چنین یافت از پیلتن

□

دلتنگ چنانکه بود می‌زیست

□

تنی کانهمه مالش و تاب یافت

□

بدان گونه سدی ز پولاد بست

□

تو چه دانی تا کدامین ره روی

□

وز آنجا سوی پستی آورد میل

□

فرستاده‌ی شهریار از برش

□

به حرفی که در دفتر مردمیست

□

طاقتش رفت از آنکه خورد نبود

□

موشکی اسب گربه را پی کرد

□

شه از راز آن کیمیای نهفت

□

کمربسته خواهند سیصد هزار

□

چه جویی زکردار او رنگ و بوی

□

بگرگین میلاد گفت اندرآی

□

ز ما چند کس کرد بر کوه ساز

□

به چنین شرط راه برگیرد

□

چهل روز خود را گرفتم زمام

□

کسی کو به گنج و درم ننگرد

□

سگالش گریهای خاطر پسند

□

ناگهان ناله‌ای شنید از دور

□

پریچهره با آن پری پیکران

□

ترسم این پرده چون براندازند

□

دگر هاتفی گفت کای اهل روم

□

مردیش مردمیش را بفریفت

□

دگر زیرکی گفت کای شهریار

□

گفت وقتی چو زهره در تسدیس

□

شب و روز خسرو در آن مرغزار

□

آنچنان کردمش به دادن گنج

□

در آن روز اول که فرمود شاه

□

نوائی دگر باره برزد چو نوش

□

همانا که بر جای ترکیب خاک

□

ز گنجینه‌ی آن همه سیم و زر

□

کنم آشتی گر فرستم سپاه

□

ز طوس و ز گودرز و از انجمن

□

بی‌تنگ دلی به عشق در کیست

□

به مالشگر آسایش و خواب یافت

□

که روزیش اندک شد و روی زرد

□

بیابان آموی لشکر کشید

□

فرود آمد از کوه چون تند سیل

□

که ناید ز پیران کسی سوی راه

□

کشد و باز زنده گرداند

□

از عقل برون ز شعر عاری

□

ز شورستان نیابد شهد شیرین

□

ز دستور پرسید و دستور گفت

□

هم از ماه دادم نشان هم ز مهر

□

بخواهد ربودن چو به نمود روی

□

که تا رستخیزش نباشد شکست

□

نیامد یکی بانگ از آن کوه باز

□

به نقشی که محمل کش آدمیست

□

خورشی جز دریغ و درد نبود

□

ز دشت سواران نیزه گزار

□

شدند از بسی گنج و گوهر گران

□

وگرنه ز یکسو بپرداز جای

□

همه روز او برخوشی بگذرد

□

گربه شد سرنگون ز زینانا

□

گهی عیش می‌کرد و گاهی شکار

□

یا شود میر قلعه یا میرد

□

خردمند را با رعونت چکار

□

وز کدامین ره بدان درگه روی

□

بر شاه شد خواند درس از برش

□

کامد از زخم خورده‌ای رنجور

□

به پیروز بختی برآورد تخت

□

با غلط خواندگان غلط بازند

□

در این بد بود گر کسی را شکیست

□

مرد بود از دم زنان نشکیفت

□

کادیم از چهل روز گردد تمام

□

با سلیمان نشسته بد بلقیس

□

که از رهروان باز دارد گزند

□

کامد از بار آن خزانه به رنج

□

ز ترکیب گوگرد بود آن مغاک

□

فروزنده ریگیست این ریگ بوم

□

که ارسطوی دانا تهی شد ز هوش

□

همانا که یک پشته مانده دگر

□

چنین داد پاسخ بدو جنگجوی

□

بیامد پس لشکر افراسیاب

□

اگر شبدیز توسن را تکی هست

□

ترا زیور ایزدی در دلست

□

چنین داد پاسخ که او شد درشت

□

آلود به گه زبان خامه

□

جهان دیدگان را شدم حق شناس

□

به زیر سهی سرو و بید و خدنگ

□

گفت و گویی بهر کران افتاد

□

رخ شاه شد چون گل ارغوان

□

در آن پویه تعجیل میساختند

□

بلیناس داند چنین رازها

□

چو طالع نمود آن بلند اختری

□

آن زمان کورا عیان جویی نهانست

□

به دردی که زخمش پدیدار نیست

□

چو دیدیم کایشان گرفتند کوه

□

الله الله فتاد در موشان

□

با سمن سینگان سیم اندام

□

هر آنکو چهل روزه را نزد شاه

□

فرو خفت کاسایش آمد پدید

□

برو تا بنزدیک آن آبگیر

□

بدان گه بود بیم رنج و گزند

□

طبق پوش برداشت از خون در

□

به که با این درخت عالی شاخ

□

چو در چار بالش ندیدم درنگ

□

دگر دین یزدان پرستست و بس

□

چو آتش در او گرم دل گشت شاه

□

بر پی ناله شد چو ناله شنید

□

شه آن تخت را چون به خود ساز داد

□

شد پرستنده وان ورق برداشت

□

جوانمرد بود از پدر ناشکیب

□

بیخ و تخم گیا طلب می‌کرد

□

زمین بوسه دادند بر شکر شاه

□

بودشان از جهان یکی فرزند

□

چو یکمه در ان بادیه تاختند

□

برد روزی مرا به خانه خویش

□

پشیمان شود هر که بردارش

□

بجز سفر اعظم که در بخردی

□

چو بیهوش بود او به یک راه نغز

□

چو امشب رسیدی تو مهمان ما

□

نیاید نبیند بسر بر کلاه

□

که دولت جوان بود و خسرو جوان

□

چو من با گراز اندر آیم بتیر

□

شد آسوده تا صبح صادق دمید

□

غلغلی در همه جهان افتاد

□

بر اندیشه‌ی رزم بگذاشت آب

□

ز تیزی نیز گلگون را رگی هست

□

می لعل می‌خورد بر بانگ چنگ

□

که با ساوه شاه آشتی نیست روی

□

اندود به گه تمام نامه

□

جهان آفرین را نمودم سپاس

□

به زیور چه پوشی تنی کز گلست

□

بران کرده‌ی خویش بنهاد پشت

□

که گردون گردان برآرد بلند

□

که شد ساخته سد اسکندری

□

چو بیمار نالنده از بوی سیب

□

به زخمی که با مرهمش کار نیست

□

اندک اندک به جای نان می‌خورد

□

رهی بی قلاوز همی تاختند

□

نشستم در این چار دیوار تنگ

□

که بگیرید پهلوانانا

□

به رنج و به گنج و به آزرم کس

□

ازو نیز هم رخت پرداختند

□

پیچ بر پیچ راه را بگذاشت

□

به کیخسرو مرده جان باز داد

□

و آن زمان کورا نهان جویی عیانست

□

به تندی در او کرد لختی نگاه

□

پای برداشت بر امید تمام

□

که صاحب طلسمست بر سازها

□

نشود دست هرکسی گستاخ

□

نشانی بد از مایه‌ی ایزدی

□

خسته در خاک و خون جوانی دید

□

به خرم دلی برگرفتند راه

□

دست و پایش گشاده از پیوند

□

گرفتیم دشت آمدیم این گروه

□

کرد برگی ز رسم و عادت بیش

□

ز در دامن شاه را کرد پر

□

دد و دام را کرد بیدار مغز

□

پشیمان‌تر آنکس که بگذاردش

□

روانست حکم تو بر جان ما

□

موشکان طبل شادیانه زدند

□

پراگند هر سو هیونی دوان

□

پراگنده بر گرد کشور سوار

□

ملک گفت کارایش خسروی

□

بدانگه که از بیشه خیزد خروش

□

گه خورد و نهاد شعر نامش

□

بیامد بدرگاه و بنشست مست

□

چو پایان آن وادی آمد پدید

□

و گر مریم درخت قند کشته است

□

بدیشان فراوان بکرد آفرین

□

گر او جنگ را خواهد آراستن

□

بلیناس را گفت شاه این خیال

□

از آن مرحله سوی شهری شتافت

□

گر عیان جویی نهان آنگه بود

□

از پژوهندگان در گاهی

□

چو خوش دید دل را کشی می‌نمود

□

نبردم به سر عمر در غافلی

□

تا به جائی رسیدشان ناورد

□

به صبری که در ناشکیبا بود

□

بر آن تخت بنشست یکدم نه دیر

□

ستوران ز نعل آتش انگیخته

□

سپاهی که هستند با نوش زاد

□

بدو گفت کاهریمنی سان توست

□

اولم خوان نهاد و خورد آورد

□

ز هر جو که انداختم در خراس

□

ز فرمان یزدان نگردد سرش

□

دگر باره زد نسبت هوش بخش

□

دست و پائی ز درد می‌افشاند

□

ازان کان چو گوهر گرای آمدند

□

گفت بلقیس کای رسول خدای

□

سه فرهنگ نامه ز فرخ دبیر

□

باز ماندن ز راه روی نداشت

□

چو صبح دوم سر بر افلاک زد

□

بر در شهر بست پیکر ماه

□

چنین است خود گنبد تیز گشت

□

این عزیمت که بشر بر وی خواند

□

نگهداشت آن پیر فرتوت را

□

ازان هر کس افکند در رخت خویش

□

شه از گوهر افشان آن کان گنج

□

به شرطی که چون آید آن ره نورد

□

یافت دارای دولت آگاهی

□

که آباد بادا به گردان زمین

□

رطب‌های مرا مریم سرشته است

□

ببوسید بر تخت و آمد به زیر

□

همیشه جز از می‌ندارد بدست

□

یکی مرد هشیار روشن روان

□

بجای خوی از سینه خون ریخته

□

به اندازه‌ی طالع و بخت خویش

□

هزیمت بود آشتی خواستن

□

می‌خواند به نزد خاص و عامش

□

به شرمی که در روی زیبا بود

□

چگونه نماید به مال بدسگال

□

که بسیار کس جست و آن را نیافت

□

کجا سر به پیچند چندین ز داد

□

مگر در هنرمندی و عاقلی

□

که ارسطو ز جاجست همچون درخش

□

بهر فتح و ظفر فراوانا

□

در تضرع خدای را می‌خواند

□

فرستاده با نامه شهریار

□

دهد چشم بینندگان را نوی

□

تو بردار گرز و بجای آر هوش

□

سرشت بدی نیست هم گوهرش

□

چو دیگر کسان سرخ یاقوت را

□

خدمتی خوب در نورد آورد

□

دری باز دادم به جوهر شناس

□

ور نهان جویی عیان آنگه بود

□

به آن خوش‌دلی دل‌خوشی می‌نمود

□

که بدانجای دل قرار آورد

□

چو گنجی روان باز جای آمدند

□

هم دران دیو بوالفضولی ماند

□

اگر جانی آتش بود جان توست

□

ره نه و رهروی فرو نگذاشت

□

شفق شیشه‌ی باده بر خاک زد

□

من و تو تندرست سر تا پای

□

سکندر به دریای اعظم رسید

□

تا درو عاشقان کنند نگاه

□

کشد گوهر سرخ و یاقوت زرد

□

گهی کوه گیرند ازو گاه دشت

□

ز گوهر برآمودن آمد به رنج

□

به مشک سیه نقش زد بر حریر

□

دو هفته برآمد بفرمان شاه

□

ببینید گفت از چپ و دست راست

□

ببیژن چنین گفت گرگین گو

□

من ار شخص خود را چو گلشن کنم

□

ز کارآگهان موبدی گفت شاه

□

طفلی به رفاقت پدر بود

□

گر او را دعوی صاحب کلاهی است

□

فروماند سرگشته بر جای خود

□

و دیگر که بدخواه گردد دلیر

□

ور بهم جویی چو بی‌چونست او

□

به فریاد فریاد آن یک نفس

□

ز گوهر بر آن تخت گنجی فشاند

□

زان هوسها که بود در بهرام

□

تا شب آن روز رفت کوه به کوه

□

دگر باره در کار عالم روی

□

تو در کنج کاشانه پنهان شوی

□

زهر دانشی دفتری خوانده‌ام

□

برین همنشانست پرهیز نیز

□

چو رفتند یک ماه از آن راه پیش

□

هزار آفرین بر سخن پروری

□

شاه موشان بشد به فیل سوار

□

هرکه را رغبت اوفتد خیزد

□

نخواندی که جان چون سفر ساز گشت

□

تو آن را جز از باد و بازی مدان

□

خردمند گفت این چنین پیکری

□

پیش آن شاهدان قصر بهشت

□

جوانی و شاهی و بخت بلند

□

روزکی چند می‌شدند بهم

□

بیاراست این برکه‌ی لاجورد

□

نازنین را ز سر برون شد ناز

□

در آن ژرف دریا شگفتی بماند

□

چیست فرزند ما چنین رنجور

□

شگفتی بسی دید شه در نهفت

□

هرچه بایست بود بر خوانش

□

ارسطو نخستین ورق در نوشت

□

پسند آمدش کان سخنهای چست

□

سکندر چو راز رقیبان شنید

□

به صندوق زادش نهان کرده بود

□

لشگر از پیش و پس خروشانا

□

که بالا و پهنای لشکر کجاست

□

بجنبید در پادشاهی سپاه

□

که بر سازد از هر جوی جوهری

□

که پیمان نه این بود با شاه نو

□

کز معنیش اندکی خبر بود

□

زین خبر در دلش نماند آرام

□

شکیبنده چون شخص بیجان شوی

□

مرا نیز از قصب سربند شاهی است

□

گزاف زنان بود و رای بدان

□

چوبیند که کام توآمد بزیر

□

شما را به خود چشم روشن کنم

□

روان شد سراپرده‌ی خسروی

□

غرفه‌ای بود برکشیده ز خشت

□

چو راند سوی جنگ قیصر سپاه

□

که چون بی‌خبر بود از آن دام ودد

□

چو مرگ آمد آنجا فرومانده‌ام

□

که نفروشد او راه یزدان به چیز

□

سم باد پایان شد از پویه ریش

□

که گنجور خانه در آن خیره ماند

□

که نومید باشد ز فریادرس

□

خون خود را به دست خود ریزد

□

خبر دادش از گوهر خوب و زشت

□

آن زمان از هر دو بیرونست او

□

سفال زمین را به ریحان زرد

□

پیش آن زخم خورده رفت فراز

□

به نرخ ره آوردش آورده بود

□

دست و پائی ز تندرستی دور

□

نداند نمودن جز افسونگری

□

آمد از جان و از جهان به ستوه

□

که نتوان ازان ده یکی باز گفت

□

به جز از آرزوی مهمانش

□

که یونانیش اوقیانوس خواند

□

وانفضولی نکرد یک مو کم

□

چرا خوش نباشد دل هوشمند

□

از آن کس که آمد بدو بازگشت

□

رهی دید باز آمدش ناپدید

□

به دعوی گه حجت آمد درست

□

نخواهد جز ایرانیان را به جنگ

□

چو بازآمد از هر سوی رزمساز

□

نخواهم کردن این تلخی فراموش

□

نبینی که چون بشکفد نوبهار

□

گه رزم چون بزم پیش آوری

□

زان حسن سخن چو غنچه بشکفت

□

هم آخر به نیروی بخت بلند

□

که من در دل آن دارم ای هوشمند

□

بامدادان عنان به صحرا داد

□

تو نکردی هیچ گم چیزی مجوی

□

گشادم در هر ستمکاره‌ای

□

بفرمود تا کرسی زر نهند

□

بر آن کار چون مدتی برگذشت

□

گفت ویحک چه کس توانی بود

□

به صدقی که روید زدین پروران

□

محیط جهان موج هیبت نمود

□

گربه را هر دو دست بسته بهم

□

هران کس که ترساست از لشکرش

□

ز لشکر همه کشور آمد بجوش

□

بفرمود شب بزمی آراستن

□

تو برداشتی گوهر و سیم و زر

□

چون ز هرگونه خوردها خوردیم

□

فلاطون دگر نامه را نقش بست

□

بدو گفت زین ده کدامست شاه

□

تر و خشکی اشک و رخسار من

□

خواجه بر غرفه رفت و بست درش

□

از آن بی‌هوشی چون به هوش آمدند؟

□

در بیابان گرم و بی‌آبی

□

اگر شاه خواهد شتاب آورم

□

چون جهان سپید گشت سیاه

□

دران شب که از رای برگشتگی

□

درد او را دوا شناختنیست

□

حدیث سرافیل و آوای صور

□

چون به هر تخت گیر و تاجوری

□

بدان راهش آنگه نیاز آمدی

□

چو دانست کوهست خلوت گرای

□

چو ز آتش بود جنبش جان نخست

□

سرو را باد و باد را پا داد

□

همی از پی کیش پیچد سرش

□

که جان شیرین کند مریم کند نوش

□

همان جام فرخ برابر نهند

□

جهان شد به ایران بر از روم تنگ

□

بازگشتند رهبران ز برش

□

بتازید یک ماه بر کوه و دشت

□

نگفتم که ده میشد از راه دور

□

به فرمانبری ماند این داوری

□

سوی نیکویها نماینده راه

□

سپاه از گله رست و شاه از گزند

□

می و مجلس و نقل در خواستن

□

به وحیی که آید به پیغمبران

□

زین حکایت رسیده شد خبری

□

ندانم در مرگ را چاره‌ای

□

که آن اژدها را رسانم گزند

□

زگیتی بر آمد سراسر خروش

□

هرچه گویی نیست آن چیزی مگوی

□

تو بستی مرین رزمگه را کمر

□

به کهگل براندود دیوار من

□

با کلاف و طناب و ریسمانا

□

راهرو نیز باز ماند ز راه

□

چه بود آنک ازو در خروش آمدند؟

□

سخن از هر دری فرو کردیم

□

بدو چشم روشن شود روزگار

□

این‌چنین خاکسار و خون‌آلود

□

درآمد به اندیشه سرگشتگی

□

چون‌شناسی علاج ساختنیست

□

سر اژدها در طناب آورم

□

مغزشان تافته ز بی‌خوابی

□

ز هر دانشی کامد او را به دست

□

چنین گفت با شاه گردن فراز

□

از آن پیشتر جای رفتن نبود

□

خندید و نهفته با پدر گفت

□

کزو یک تن رفته باز آمدی

□

به دوزخ توان جای او باز جست

□

پیاده به خلوتگهش کرد رای

□

چنین داد پاسخ که آن دشمنی

□

که چندین سپه را برین دشت جنگ

□

یکی درجست و دریا در کمین یافت

□

تن اینجا به پست جوین ساختن

□

بدو گفت هرمز که پس چیست رای

□

کاین مردک غلتبان چه چیز است

□

پدید آمد آراسته منزلی

□

جوان آن در بسته را باز کرد

□

چون تمنای آن تماشا داشت

□

آنچ گویی و انچ دانی آن تویی

□

بدان ره کزو نیست کس را گزیر

□

چو کرسی نهاندند و خسرو نشست

□

برون برد شه رخت از آن سنگلاخ

□

در مغاکی خزید و لختی خفت

□

بجز مرگ هر مشکلی را که هست

□

ز حیرت در آن کار سرگشته ماند

□

شاه گفتا بدار آویزند

□

چنینست کیش مسیحا که دم

□

بشبگیر گاه خروش خروس

□

از آن نکته‌ها مردم تیزهوش

□

چو بیژن شنید این سخن خیره شد

□

میزبان چون ز کار خوان پرداخت

□

شد آگه که دانای دستان نواز

□

چنین داد پاسخ که راه خرد

□

سریری ملک را سوی بزم خواند

□

بود در ناف غرفه سوراخی

□

هر آن گنج کارد به تنها برم

□

می‌دویدند با نفیر و خروش

□

جهاندار گفت اینت پتیاره‌ای

□

این ستم بر جوانی تو که کرد

□

سوم درج را کرد سقراط بند

□

بر تمنای آن حدیث گزاف

□

چو گوینده دیگر آن کان گشاد

□

جبرئیلت چو آورد پیغام

□

فرو رفتن آفتاب از جهان

□

دگر آنکه گفتی به وقت فراغ

□

شد آن گنج را دید در گوشه‌ای

□

رفت جائی که آن تمنا داشت

□

زنی تیز و گردد کسی زو دژم

□

یکی سرکه طلب کرد انگبین یافت

□

به جام جهان بین کشیدند دست

□

به طبعست و پرخاش آهرمنی

□

روشنی تافته درو شاخی

□

که از دیدنش تازه شد هر دلی

□

به دستان بر او داشت پوشیده راز

□

درنگ آورم گر بجنبم ز جای

□

ز هر دانشی بی‌گمان بگذرد

□

به چاره گری چاره آمد به دست

□

برو گر توانی بکن چاره‌ای

□

عمارت‌گهی دید و جایی فراخ

□

سر نهادند مرم از اطراف

□

بدان راهبر کو بود دستگیر

□

وزین در سخن با وی آغاز کرد

□

ز هر سوی برخاست آوای کوس

□

خویش رابشناس صد چندان تویی

□

همه چشمش از روی او تیره شد

□

دل آنجا به گنجینه پرداختن

□

این سگ روسیاه نادانا

□

وینچنین زینهار بر تو که خورد

□

به کنجی نشینم به تنها خورم

□

تا رسیدند از آن زمین به جوش

□

به نیکوترین جایگاهی نشاند

□

روی خویش از روند کان نهفت

□

زهر جوهری کان بود دلپسند

□

بیش از اندازه پیشکشها ساخت

□

پر از لعل و پیروزه کردند گوش

□

این حکایت بدو بگوی تمام

□

که عنوان آن نامه را کس نخواند

□

علف باید و ساز و جای درنگ

□

در آن ژرف دریا نبودی نهان

□

اینها که کند بیان چه چیز است

□

اساسی دگر باره نتوان نهاد

□

فرو مردن جان بود چون چراغ

□

ز بی توشه‌ای ساخته توشه‌ای

□

دگر باره پرسید موبد که شاه

□

ز یک سو بدریای گیلان رهست

□

همه ساله نباشد سینه بر دست

□

چو ساقی چنان دید پیغام را

□

چنین داد پاسخ که گر بدسگال

□

اینست اگر ز شعر مطلوب

□

کجا رفته‌اند آن حکیمان پاک

□

تو را نیز از آن قسمتی بامداد

□

گفت بهرام کارزو داریم

□

تو بدو بشناس او را نه به خود

□

جهاندار با ره بسیچان خویش

□

به بازی نبردم جهان را به سر

□

در آن زرعگه کشتزاری شگرف

□

ناگه آواز پای اسب شنید

□

به آن در کزین درگذشتن به دوست

□

چو گشت این سه فهرست پرداخته

□

گربه چون دید شاه موشانرا

□

نه پروای رای مسیحابود

□

بزرگان هر کشوری با سپاه

□

خردمند شدسوی آتشکده

□

ببیشه درآمد بکردار شیر

□

هرکس از گرمی جوانی خویش

□

ثنا گفت و چندان ازو عذر خواست

□

همان خوی نیکوکه مردم بدوی

□

می لعل بگرفت با او به دست

□

خیر گفت ای فرشته فلکی

□

خبر داشت کان رفتن ناگهان

□

به درختی سطبر و عالی شاخ

□

دعا تازه کردند بر جان او

□

چشم خواجه ز چشمه سوراخ

□

ز شغل جهان گشت مشغول خواب

□

تا چو از حضرت تو گردد باز

□

چو با چشمه شه آشنائی نیافت

□

وانچه من دادمش به هم پیوست

□

غلط گفته‌ای جان علوی گرای

□

کز این آمدن شه پشیمان شدست

□

حجابی مغانی بد آن آب را

□

که هنرهات پیش چشم آریم

□

به فرجام خصمش چلیپا بود

□

به هرجا گرد رانی گردنی هست

□

ز باده برافروخت آن جام را

□

ز شاهان دگرگونه خواهد سپاه

□

چشمه تنگ دید و آب فراخ

□

ره آورد چشم از ره آورد پیش

□

نمیرد ولیکن شود باز جای

□

بپیچد سر از داد بهتر به فال

□

بماند همه ساله با آب روی

□

که زر می‌فشاندم برایشان چو خاک

□

چنین تا شدند از می آنروز مست

□

مرا و ترا بازگشتن به دوست

□

پیشم آورد و عذر خواه نشست

□

نوازش گرفته ز باران و برف

□

برآسوده از تابش آفتاب

□

نهادند سر سوی درگاه شاه

□

راه از و خیزد بدو نه از خرد

□

کمان را بزه کرد مرد دلیر

□

که شغلی دگر بود جز خواب و خور

□

غیرتش شد چو دیگ جوشانا

□

بر سر راه شد سواری دید

□

دهم تا دلت گردد از تاج شاد

□

سبز و پاکیزه و بلند و فراخ

□

سیاه اژدها دید سر بر زده

□

گر پری زاده‌ای وگر ملکی

□

ز سختی کشی سست پیمان شدست

□

لوح محفوظ را بجوید راز

□

به جان باز بستند پیمان او

□

داد بر باد زندگانی خویش

□

که آن پرده‌ی کژ بدو گشت راست

□

چراگاه اسبان و جای نشست

□

کسی راست کو را سر آید جهان

□

گوساله‌ی ماست شاعر خوب

□

سخنهای با یکدگر ساخته

□

سوی چشمه‌ی روشنایی شتافت

□

نپوشیدی از دیدها تاب را

□

کدامست وچون بایدت مرد جنگ

□

بدین روی جیحون و آب روان

□

نبودم عاشق ار بودم به تقدیر

□

به بخشش درآمد کف مرزبان

□

چه گفت آن گرانمایه‌ی نیک رای

□

بگذار که شاعری نه اینست

□

به نادیدن روی دمساز تو

□

تماشای او در دلش کار کرد

□

نازنین را که آن همه رم و رام

□

واصفان را وصف او درخورد نیست

□

بیایید گو خاک را زر کنید

□

از آن بردباری کز او یافتند

□

دگرگونه دید آن زمین را سرشت

□

مرکب خویش گرم کرده سوار

□

ز سبزی و تری و تابندگی

□

حکایت ز شخصی که او جان سپرد

□

همچو شیری نشست بر زانو

□

دگر هرکه هست از پراگندگان

□

در گنجهای کهن باز کرد

□

بر خسرو آورد با رای و هوش

□

چو ابر بهاران بغرید سخت

□

سبزه در زیر او چو سبز حریر

□

من و زنگی اندر سخن گرم رای

□

وزین گوهران گوهر استوار

□

چو آن اژدها در بلیناس دید

□

کرده بر هر طرف گل افشانی

□

چو شد حرف آن نسبت او راه درست

□

گفت چندین نورد گوهر و گنج

□

نخفتم شبی شاد بر بستری

□

کار من طرفه بازیی دارد

□

مثل زد که هر کس که او زاد مرد

□

چاره‌ای کو علاج را شاید

□

شه آن نامه‌ها را همه مهر کرد

□

هرکه در راه او نهادی گام

□

فلک هر شبان روزی از چشم دور

□

سپه نیز بر حکم فرمان شاه

□

ز تاریکی آمد دلش را هراس

□

بود بهر شکنجه‌ی بهرام

□

بدآموز و بدخواه و از بندگان

□

پشیمانم خطا کردم چه تدبیر

□

به فرمان او پاک بشتافتند

□

ز مردان شیرافگن تیز چنگ

□

در دگر دست مرکبی رهوار

□

بر او جان و دل را شتابندگی

□

که ناگه به گوش آمد آواز پای

□

که بیداد را نیست با داد جای

□

تن خشندی دیدم از روزگار

□

به محرومی گوش از آواز تو

□

ره آبگینه بر الماس دید

□

مداوای جان سکندر کنید

□

به تو آن چاره ساز بنماید

□

هم آب روان دید هم کار و کشت

□

چه گویند؟ جان داد یا جان بمرد

□

سپه را درم دادن آغاز کرد

□

لایق هر مرد و هر نامرد نیست

□

فرو ریخت پیکان چو برگ درخت

□

که بر یاد کیخسرو این می بنوش

□

کند آن ریسمان به دندانا

□

قصه من درازیی دارد

□

به پایش بجنباند و بیدار کرد

□

بر نسنجیده هیچ گوهر سنج

□

که نگشادم آن شب ز دانش دری

□

سیم ساقی و نار پستانی

□

بپیچید و بنهاد در یک نورد

□

گشتی از زخم تیغ دشمن کام

□

در گنج بگشاد بر میزبان

□

دیده از دیدنش نشاط پذیر

□

ز چنگ اجل هیچکس جان نبرد

□

خورش آورد مرد روشن روان

□

که هنجار خود را نداند قیاس

□

آیین سخن نه اینچنین است

□

نبشت آن او آن خود را بشست

□

به باز آمدن برگرفتند راه

□

به دریا درافکندی از چشمه نور

□

چنین داد پاسخ که جنگی سوار

□

میان اندرون ریگ و دشت فراخ

□

مزاحی کردم او درخواست پنداشت

□

برانگیخت آن جادوی ناشکیب

□

تو با دشمن بدکنش رزم جوی

□

از شعر تو شروه لران به

□

همه راه بر باغ و دیوار نی

□

چو با گور گیران ندارند زور

□

زان تمنای شه که در خور یافت

□

عجز از آن همشیره شد با معرفت

□

ز تاراج آن سبزه پی کرده گم

□

بخور کاختر فرخت یار باد

□

ارسطو کجا تا به فرهنگ و رای

□

روشنانی چراغ دیده همه

□

به آن آرزو کز منت بس مباد

□

ز جا جستم و در خزیدم به کنج

□

موشکان را گرفت و زد بزمین

□

از ایشان یکی برتری رای نیست

□

همه لشکر از گنج و دینار شاه

□

ضمیرم نه زن بلکه آتش‌زنست

□

برفت از پس خوک چون پیل مست

□

هیچ کوشنده‌ای به چاره و رای

□

چو هنگام حاجت رسیدی فراز

□

وزیشان امیدست آهسته‌تر

□

به آیین جمشید هر روز شاه

□

مردم از تشنگی و بی آبی

□

بگویند جان داد و این نیست زرق

□

آکنیده خمی سفال درو

□

غنی کردش از دادن طوق و تاج

□

چون درآمد به نزد ماهان تنگ

□

بدو گفت برخیز و با من بساز

□

مگر این طفل رستگار شود

□

به اقرار او مغز را تازه کرد

□

من که قانع شدم به اندک سود

□

تواند درون رفت بی رهنمون

□

به ما در فرو رفتن آفتاب

□

همان پویه در راه نوشد که بود

□

جای جولان خویشتن دریافت

□

برآسوده از رنج و شایسته‌تر

□

دروغی گفتم او خود راست پنداشت

□

که مریم صفت بکر آبستنست

□

نباید که سیر آید از کارزار

□

تشنه را جهد کن که دریابی

□

بدین عاجزی کاین چنین کس مباد

□

به پای خود آیند گوران به گور

□

که با آتش آب اندر آری به جوی

□

دم باد با رای ایشان یکیست

□

برونم جهاند ازین تنگنای

□

شدی بر سر گاه هر صبحگاه

□

سپنج ستوران بیگانه سم

□

این همه دادنم ز بهر چه بود

□

گله در گله کس نگهدارنی

□

ز داده بود تا فرو مرده فرق

□

بسر بر نهادند گوهر کلاه

□

کو نه در شرح آید و نه در صفت

□

یکی خنجر آب داده بدست

□

همش تاج زر داد و هم تخت عاج

□

که شدندی به خاک یکسانا

□

خوشتر از میوه رسیده همه

□

برون آمدن را نداند که چون

□

نشد آن قلعه را طلسم گشای

□

بسی جادوئیهای مردم فریب

□

پیکری دید در خزیده به سنگ

□

گهی خار در خاطرم گه ترنج

□

به سلامت امیدوار شود

□

بدین جام دستت سزاوار باد

□

آبی‌الحق خوش و زلال درو

□

که تا از جهانت کنم بی نیاز

□

سراپرده و خیمه بر سوی کاخ

□

مدارای او بیش از اندازه کرد

□

گر قطع شود ترا زبان به

□

به آن درجها دست کردی دراز

□

اشارت به چشمه است و دریای آب

□

همان مادیان پیشرو شد که بود

□

همان بزمش آید همان رزمگاه

□

دلش تازه‌تر گشت زان آگهی

□

دل من هست از این بازار بی‌زار

□

مکلل به گوهر قبائی پرند

□

وگر خود دگرگونه باشد سخن

□

در شروه اگر هزار حال است

□

جوانی در آن کشته چون شیرمست

□

ز جان درگذر کان فروغیست پاک

□

گشت همراه شیر گیری شاه

□

قسم خلق از وی خیالی بیش نیست

□

بلیناس کو تا به افسونگری

□

نوازش همی کرد با بندگان

□

به داد آفرینی که دارنده اوست

□

گفت کای ره‌نشین زرق نمای

□

ز لشگر یکی دست برزد فراخ

□

سکندر چو دانست کز هر علوم

□

لشگر از یکطرف فراری شد

□

وزین گوهران آز دیدم به رنج

□

به بر گستوان و بجوشن چو کوه

□

تقاضای آن شوی چون آیدش

□

همه جنگ را پیش او تاختند

□

وانکه لختی نمود چاره‌گری

□

درآمد سیه چهره‌ای چون زگال

□

به جنگ ار گرفته شود نوش‌زاد

□

چو شه جام را دید بر پای خاست

□

هر عروس از ره دل‌انگیزی

□

بخندید دانا کزین داوری

□

چون که دید آن فضول آب زلال

□

نشد کارگر هیچ در چاره ساز

□

آب اگر نیست رو که من مردم

□

همان چشمه گرم کو راست جای

□

شد سلیمان بدان سخن خوشنود

□

ز گنجینه‌ی هر ورق پاره‌ای

□

چیست پاداش این خداوندی

□

گه تیر خوردن عقاب دلیر

□

چهل روز دیگر چو رفت از شمار

□

جوانمرد را پیر دیرینه گفت

□

نازند راه آوان زان راه

□

که همواره سیری نیابد ز گنج

□

قسم خواهی به دادار و به دیدار

□

بخورد آن یکی جام و دیگر نخواست

□

شهی نو گزیند سپهر کهن

□

کرده بر سور خود شکر ریزی

□

کند چاره‌ی جان اسکندری

□

به دریا حوالت کند رهنمای

□

برخشنده روز و شبان سیاه

□

برو زین سخنها مکن هیچ یاد

□

همان جان ده و جان برآرنده اوست

□

نگه داشت آیین فرخندگان

□

برهنه سروپای بیلی به دست

□

روزکی چند منتظر می‌بود

□

کزان میوه‌ای برگشاید ز شاخ

□

ز نور الهی نه از آب و خاک

□

شدند انجمن لشکری همگروه

□

زو خبر دادن محالی بیش نیست

□

زمین را بدندان برانداختند

□

چو پروین به گوهر کشی ارجمند

□

شاه از یک جهت گریزانا

□

چه کسی و چه جای تست اینجای

□

که هست اندرین پرده رازی نهفت

□

همچو ریحان تر میان سفال

□

که از سنگ و آهن برون آیدش

□

ور یکی قطره هست جان بردم

□

فلاطون شد استاد دانش به روم

□

هم فسونش ز چاره شد سپری

□

سوی جادوی خویشتن گشت باز

□

حکم کن تا کنم کمربندی

□

به ار جز منی را به دست آوری

□

بیامد بدرگاه شاهنشهی

□

به پشت اندر آورده یک پشته مال

□

در شعر تو یک ادا محال است

□

پدید آمد آن تیرگی را کنار

□

طلب کردی آن شغل را چاره‌ای

□

به پر خود آید ز بالا به زیر

□

چونیرو ببازوی خویش آوریم

□

سپهدار خود دیده بد روزگار

□

سخن را رشته بس باریک رشتم

□

بر آن جام عقدی ز بازوی خویش

□

نگردد بهنگام نیروش کم

□

زین حسن سخن زبان بیاموز

□

که چون این وثیقت رسد سوی تو

□

چو آبی به یکجا مهیا شود

□

چو زد آهو بسی و گور انداخت

□

کو به غایت نیک و گر بد گفته‌اند

□

ز خوبی و چالاکی پیکرش

□

فرستاد نامه به هر کشوری

□

کجا شد فلاطون پرهیزگار

□

گر خبر باز دادی از رازم

□

نچیده یکی میوه‌تر هنوز

□

بر افزود پایش در آن سروری

□

از میان رفت فیل و فیل سوار

□

بدو گفت شاه از هنرها چه به

□

چو شد کار لشکر همه ساخته

□

ز پیروزه جامی ترنجی نمای

□

ز دندان همی آتش افروختند

□

گفت با بشر کای خجسته رفیق

□

دگر گونه هندو سخن کرد ساز

□

که پوشیده رویان او در نهان

□

هر آن جادویی کان نشد کارگر

□

اژدهائی نشسته بر گنجش

□

چو هنگام رفتن رسد شاه را

□

چونکه جبریل گشت هم نفسش

□

بدین دل‌فریبی سخن‌های بکر

□

ساقی نوش لب کلید نجات

□

کسی کو نهد دل به مشتی گیا

□

گرچه بگشاد از آن طلسمی چند

□

برون آمد از زیر ابر آفتاب

□

جان یکی دارم ار هزار بود

□

نهادش به سختی ز گردن به زیر

□

چو عاجز شدی رایش از داوری

□

وزیشان دل شاه پرداخته

□

نرفتی بگفتار آموزگار

□

تو گفتی که گیتی همی سوختند

□

برافشاند و بنشست و بنهاد پیش

□

لحن آهو نواز را بنواخت

□

راه و روش بیان بیاموز

□

و گرچه در شب تاریک رشتم

□

شود حوضه و در به دریا شود

□

هنر هرچ داریم پیش آوریم

□

که گردد بدو مرد جوینده مه

□

سزاوار تاج کیانی سرش

□

به هر مرزبانی و هر مهتری

□

ز بسیار واندک نباشد دژم

□

ور نه حالی سرت بیندازم

□

مگر نکته‌ای با من آرد به کار

□

نگردد بگرد تو چون آسیا

□

نگیرد گره طاق ابروی تو

□

سرآرند برخویشتن بر زمان

□

ز خشکی تنش چون کمان گشت کوز

□

به سختی توان زادن از راه فکر

□

مخزن تاج و تخت و ایوانا

□

باز پرسم بگو که از چه طریق

□

به پرسیدن خوابش آمد نیاز

□

هرچ ازو گفتند از خود گفته‌اند

□

که یک نیمه نارنج را بود جای

□

به ترنجی رسیده نارنجش

□

بدان تا برون آورد راه را

□

باز گفت آنچه بود در هوسش

□

به جادوی خود باز پس کرد سر

□

دادش آبی به لطف آب حیات

□

ز بی آبی اندام خسرو در آب

□

بر دگرها نگشت نیرومند

□

برو گردنی سخت چون تند شیر

□

هم در این کفه کم عیار بود

□

ز فیض خدا خواستی یاوری

□

به نزد خودش داد بالاتری

□

هست این قصه‌ی عجیب و غریب

□

بیاراست قلب و جناح سپاه

□

نخستین ازان لشکر نامدار

□

به چاره‌گری زیرک هوشمند

□

گرازی بیامد چو آهرمنا

□

بر حدت طبعم آفرین کن

□

دگر گفت کای شاه نوشین‌روان

□

چو قرص جوین هست جان پرورم

□

چنین تا کی چو موم افسرده باشم

□

برتر از علمست و بیرون از عیانست

□

نه از پاک یزدان نکوهش بود

□

سخن گفتن بکر جان سفتن است

□

فروزنده بیلش چو زرین کلید

□

نار پستان بدید و سیب زنخ

□

آهوان رمیده با دل ریش

□

معیب بود تا بود در مغاک

□

نمودار والیس دانا کجاست

□

چنین داد پاسخ که هر کو ز راه

□

مصیبت نداری نپوشی پلاس

□

گرائیدشان دل به افسون خویش

□

سواری دگر گوسپندی گرفت

□

رفت و آورد جبرئیل درود

□

یکی مادیان بایدش تندرست

□

هم ایوان او ساز زندان اوی

□

یکی نصفی لعل مدهون به زر

□

گشت ماهان ز بیم او لرزان

□

که بیننده‌ی خواب را در خیال

□

گفتم ای خواجه این غلامی چیست

□

در آن تخت بی تاجور بنگریست

□

تشنه گرم دل ز شربت سرد

□

دوید از پس آنچه روزی نبود

□

این سفالین خم گشاده دهان

□

از آن پیش کان پشته را باز کرد

□

از سر بی‌خودی و بیرائی

□

نشست اولین روز بر تخت عاج

□

یادگار عبید زاکانا

□

ابا آنک بردند فرمان اوی

□

پای کوبان درامدند ز پیش

□

به از نار دانه چو یک نارتر

□

برافروزم و گر نه مرده باشم

□

تخمی افشاند چون کشاورزان

□

همیشه بزی شاد و روشن‌روان

□

چو روزی نباشد دویدن چه سود

□

بداند مگر کین گزند از چه خاست

□

نگردد بود با تنی بیگناه

□

نه شرم از یلان چون پژوهش بود

□

نه هر کس سزای سخن گفتن است

□

نشان برومندی از وی پدید

□

در سر کار شد به رسوائی

□

تبش کرد و زان کار بندی گرفت

□

یکی نیمه زان شوربا باز خورد

□

به هنجار منزل شوی ره شناس

□

زانک در قدوسی خود بی‌نشانست

□

سواران شمشیر زن سی هزار

□

بر آن جام می بی باده لختی گریست

□

زره را بدرید بر بیژنا

□

خورد بر قدر آنکه شاید خورد

□

معلق بود چون بود گرد خاک

□

پخته‌تر پیشم آی خامی چیست

□

فسون فساینده را کرد بند

□

نام آن سیب بر نبشته به یخ

□

که زادن همان باشد او را نخست

□

تا به لب هست زیر خاک نهان

□

امان دادشان از شبیخون خویش

□

از که؟ از کردگار چرخ کبود

□

چه نیرو برون آورد پروبال

□

طلایه که دارد ز دشمن نگاه

□

غم گرده‌ی گندمین چون خورم

□

گر هجو کسی کنی چنین کن

□

به تارک برآورده پیروزه تاج

□

بدر بر یکی مرد بد از نسا

□

همان ساقه و جایگاه بنه

□

به نفرینش نگویم خیر و شر هیچ

□

به دری سفالینه‌ای سفته گیر

□

چو ناکشته ز ایراینان ده هزار

□

زو نشان جز بی‌نشانی کس نیافت

□

گهی بیل برداشت گاهی نهاد

□

نگه کرد همزاد او خفته بود

□

چو سوی خویش خواندشان به سرود

□

زنده شد جان پژمریده او

□

سکندر چو زین عبرت آگاه گشت

□

به وقتی که آن طالع آید بدست

□

نپیچی به ناله نگردی ز راه

□

در گنج یک سر بدو برمبند

□

بخوانید سقراط فرزانه را

□

به دنبال روزی چه باید دوید

□

گزین کرد خسرو برستم سپرد

□

در ترازوی مرد با فرهنگ

□

چو سوهان پولاد بر سنگ سخت

□

گه از بی شرابی گه از بی شهی

□

بیابد ز گیتی همه کام ونام

□

که منزل به منزل رود کوه و دشت

□

گفت کای ره‌نورد خوب خرام

□

ز لعل و زمرد یکی تخته نرد

□

وآب این خم بگو که تا به کجاست

□

چو زاده شود کره باد پای

□

بود در روضه گاه آن بستان

□

جهانرا به فرمان خود رام کرد

□

گفت کاین را دوا دو چیز آمد

□

در آن بحر کورا محیطست نام

□

بی‌مرادی کزو میسر شد

□

بر آن راهرو نیم جوبار نیست

□

چنان داد فرمان به فرخ وزیر

□

پرده خواب راست کرد به رود

□

همان میسره راست با میمنه

□

خداوندا تو می‌دانی دگر هیچ

□

مثل زد بر آن جام و تخت تهی

□

بتابیم خیره سر از کارزار

□

وگر چه چنین خوار شد ارجمند

□

کنی در سرانجام گیتی نگاه

□

تو بنشین که خود روزی آید پدید

□

پرستنده و کاردار بسا

□

چمنی بر کنار سروستان

□

ز خشک و ترش دست کوتاه گشت

□

کزو جادوئی را دراید شکست

□

گهی بند می‌بست و گه می‌گشاد

□

از انجام فرجام و آرام و کام

□

گشاید مگر قفل این خانه را

□

معلق بود آب دریا مدام

□

بدو گفت کای نامبردار گرد

□

چند برنای خوب در سر شد

□

همی سود دندان او بر درخت

□

سرودی به گرمابه در گفته گیر

□

چاره‌ای جز جان فشانی کس نیافت

□

سرش باز برند حالی بجای

□

گوش کن سرگذشت بنده تمام

□

در آن رام کردن کم آرام کرد

□

این محقر چه وزن دارد و سنگ

□

ببیند جهان در جهان سرگذشت

□

شاد گشت آن چراغ دیده او

□

بساطی ز یاقوت و زر سرخ و زرد

□

کوه پایه نه گرد او صحراست

□

همان کرد با او که او گفته بود

□

وان دو اندر جهان عزیز آمد

□

که او را یکی جو در انبار نیست

□

که پیش آورد کلک فرمان پذیر

□

درم ماند بر وی سیصد هزار

□

بیاراست لشکر گهی شاهوار

□

لب آنکس را دهم کو را نیاز است

□

که بی تاجور تخت زرین مباد

□

چه گوید تو را دشمن عیبجوی

□

هیچ کس را درخودی و بی‌خودی

□

جهاندار خواندش به آزرم و گفت

□

چو خورشید پوشد جمال را جهان

□

در زمان کان نفس فرو بردند

□

دیده‌ای را کنده بود ز جای