| هر که گوید که چرخ بی‌کار است | پیش جانش ز جهل دیوار است | |
| کس ندید، ای پسر، نه نیز شنید | هیچ گردنده‌ای که بی‌کار است | |
| چون نکو ننگری که چرخ به روز | چون چو نیل است و شب چو گلزار است؟ | |
| بود و باشد چه چیز و هست چه چیز؟ | زین اگر بررسی سزاوار است | |
| اصل بسیار اگر یکی است به عقل | پس چرا خود یکی نه بسیار است؟ | |
| وان کزو روشنی پدید آید | روشن و گرد گرد و نوار است | |
| چونکه برهان همی نگوید راست | علم برهان چو خط پرگار است | |
| جنبش ما چرا که مختلف است؟ | جنبش چرخ چونکه هموار است؟ | |
| اصل جنبش چرا نگوئی چیست؟ | چون نجوئی که این چه کاچار است؟ | |
| خاک خوار است رستنی، زان است | کایستاده چنین نگونسار است | |
| جانور نیست به آن نگونساری | لاجرم زنده و گیاخوار است | |
| وین که سر سوی آسمان دارد | باز بر هر سه میر و سالار است | |
| مر تو را بر چهارمین درجه | که نشانده‌است و این چه بازار است؟ | |
| زیر دستانت چونکه بی‌خرد اند؟ | چون تو را عقل و هوش و گفتار است؟ | |
| با همه آلتی که حیوان راست | مر تو را با سخن خرد یار است | |
| مر تو را نزد آن که‌ت اینها داد | نه همانا که هیچ کردار است؟ | |
| کار کردی و خورد، چون خر خویش | پس تو را هوش و عقل چه بکار است؟ | |
| ای پسر، ننگری که عقل و سخن | چون بر این خلق سر به سر بار است؟ | |
| عقل بار است بر کسی که به عقل | گربزو جلد و دزد و طرار است | |
| رش و سنگ کم و ترازوی کژ | همه تدبیر مرد غدار است |