در حکمت و پند

خاقانیا به جاه مشو غره غمروار		گر خود به جاه بهمن و جمشیدی از قضا
کاندر جهان چو بهمن و جمشید صد هزار		زادند و مرد و کار جهان هم بر آن نوا
رفت آنچه رفت و روی زمین همچنان نژند		بود آنچه بود و پشت فلک همچنان دو تا
نه در نبات این بدلی آمد از قدر		نه در نجوم آن خللی آمد از قضا
ما و تو بگذریم و پس از ما بسی بود		دور فلک به کار و قرار زمین بجا
و آخر به نفخ صور کند قهر کردگار		بند فلک گسسته و جرم زمین هبا

□

ای در برگزیده که غواص کرده‌ای		در بحر فکر خاطر دردانه سنج را
آن گنج سر به مهر که خاقانیش نهاد		ذهن تو برگشاد طلسمات گنج را
در حیرتم ز مهره‌ی فکرت که چون بود		پنجی گرفته از دو طرف نقش پنج را

□

چون شاه بازگشت ز ابخاز روز عید		فرمود چاشتگه گذری بر کلیسیا
من بانگ برکشیدم و گفتم که ای دریغ		اسلامیان به کعبه و ما در کلیسیا

□

خاقانی ار به باره کشد دست بدتر است		از ابرهه که پیل کشد جنگ کعبه را
دیگر لب بتان نزند بوسه تا زید		این نذر کرد و رای زد آهنگ کعبه را
سوگند می‌خورد که نبوسد مگر دو جای		یا مصحف معظم یا سنگ کعبه را

□

نظاره کنان به روی خوبت		چون درنگرند از کران‌ها
در روی تو روی خویش بینند		این است تفاوت نشان‌ها

□

خواجه یک هفته اضطرابی داشت		دو شش افتاد چرخ ازرق را
رفت و رنگ زمانه پیش آورد		تا کشد خواجه‌ی مزبق را
زیبقی را به رنگ باید کشت		که به حنا کشند زیبق را

□

گفتی از شاهان تو را دل فارغ است		دل ز شاهان فارغ است آری مرا
والی ری کز خراسان رفتنم		منع کرد آن، نیست آزاری مرا
گر شدن ز آن سو کسی را رخصه نیست		رخصه بایستی شدن باری مرا
من به پیران خراسان می‌شوم		نیست با میران او کاری مرا

□

من به ری عزم خراسان داشتم		ز آن که جان بود آرزومندش مرا
والی ری بند بر عزمم نهاد		نیک دامن‌گیر شد بندش مرا
از یمین الدین شکایت کردمی		لیک شرم آمد ز فرزندش مرا
بس فسادی کافت اخیار شد		ار ضمیر روح مانندش مرا

□

ای در آبدار توانی ز پیچ و خم		در آب شد ز شرمم صد راه زیر آب
تو چون کتان کاهی و من چون کتان کاه		دل گاه زیر آتش و تن گاه زیر آب
حال من و تو از تو و من دور نیست از آنک		تو آب زیر کاهی و من کاه زیر آب

□

بشنو ای پیر پند خاقانی		خاک توست این جوان علم طلب
جان علم است فقر و علم تن است		علم جان جوی و جان علم طلب

□

به خدائی که در ره عدلش		بندگان را هزار آفت‌هاست
که مرا بی‌لقای خدمت او		زندگانی کثیف و نازیباست
که به دل پیش خدمتم دایم		گرچه اندر میان مسافت‌هاست